Fuakava Motuʻá 2022
31 ʻOkatopa–6 Nōvema. Taniela 1–6: “ʻOku ʻIkai Mo Ha ʻOtua ʻE Faʻa Fakahaofi”


“31 ʻOkatopa–6 Nōvema. Taniela 1–6: ‘ʻOku ʻIkai Mo Ha ʻOtua ʻE Faʻa Fakahaofi,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Motuʻa 2022 (2021)

“31 ʻOkatopa–6 Nōvema. Taniela 1–6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2022

ʻĪmisi
ko hono fakaʻuhingaʻi ʻe Taniela e misi ʻa e tuʻí

Ko e Fakaʻuhingaʻi ʻe Taniela e Misi ʻa Nepukanesá, tā ʻe Grant Romney Clawson

31 ʻOkatopa–6 Nōvema

Taniela 1–6

“‘Oku ʻIkai Mo Ha ʻOtua ʻE Faʻa Fakahaofi”

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ko hono lekooti ko ia ʻo e ueʻi fakalaumālié “ʻoku mahino ki he ʻOtuá ʻoku toputapu kiate kitautolu ʻEne ngaahi fetuʻutakí. ʻOku toe lelei ange e founga ki hono fakamanatuʻi e tataki fakalaumālié, ʻi heʻetau hiki fakalelei kinautolú” (“Founga Hono Maʻu ʻo e Fakahā mo e Tataki Fakalaumālie ki Hoʻo Moʻui Fakatāutahá,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 46).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Mahalo he ʻikai fakamanamanaʻi koe ʻe ha taha ke lī koe ki ha fōnise afi pe ko ha ʻana ʻo e fanga laioné koeʻuhí ko hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí. Ka ʻoku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu ʻe fou ʻi he moʻuí ni ʻo ʻikai ha ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí. Te tau lava ʻo ako kotoa mei he sīpinga ʻo e kakai hangē ko Taniela, Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikō, ʻa ia ne ʻave pōpula kei talavou ʻe he Puleʻanga Pāpiloné (vakai, 2 Ngaahi Tuʻi 24:10–16). Ne fehangahangai e kakai kei talavoú ni mo ha anga fakafonua ngalikehe pea mo ha ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga kehekehe, pea ne nau fepaki mo ha ngaahi ʻahiʻahi lahi ke liʻaki e ngaahi meʻa naʻa nau tui ki aí mo e ngaahi tukufakaholo māʻoniʻoní. Ka na‘a nau tauhi pau ki heʻenau ngaahi fuakavá. Hangē ko Siosefa ʻi ʻIsipité mo ʻĒseta ʻi Peasiá, naʻe tauhi ʻe Taniela mo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻa ʻenau tui ki he ʻOtuá ʻi Pāpilone, pea naʻe fakahoko ʻe he ʻOtuá ha ngaahi mana ʻoku kei ueʻi ai e kakai tuí ʻo aʻu ki he ʻahó ni.

Na‘a nau maʻu fēfē ʻa e mālohi ke kei faivelenga peheé? Naʻa nau fakahoko e ngaahi meʻa iiki mo faingofua ko ia kuo kole mai ʻe he ʻOtuá ke tau fakahokó—lotú, ʻaukaí, fili ha ngaahi kaungāmeʻa leleí, falala ki he ʻOtuá, mo e hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé. ʻI hono fakamālohia kitautolu ʻaki hono fakahoko e ngaahi meʻa iiki mo faingofua pehení, te tau lava ʻo fehangahangai mo e fanga laione pea mo e fōnise afi kakaha ʻi heʻetau moʻuí ʻaki e tuí.

Ke maʻu ha vakai fakalūkufua ki he tohi ʻa Tanielá, vakai ki he “Taniela” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Taniela 1; 3; 6

Te u lava ʻo falala ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻeku tuí.

‘I he founga tatau, ʻoku tau nofo kotoa ʻi Pāpilone. ‘Oku fonu ʻa e māmaní ʻi he ngaahi ʻahiʻahi lahi ke holoki hotau ngaahi tuʻunga ʻulungāngá mo fakafehuʻia ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo lau e Taniela 1, 3, mo e 6, fakatokangaʻi e ngaahi founga naʻe teke fakamālohi ai ʻa Taniela, Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikō ke fakahoko e ngaahi meʻa naʻa nau ʻiloʻi naʻe halá. Kuó ke ongoʻi nai ha teke fakamālohi ke tukuange e ngaahi meʻa ʻokú ke tui ki aí? Ko e hā ʻokú ke ako mei he kau tangatá ni ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke falala ki he ʻEikí ʻi hoʻo fehangahangai mo e fakafepakí?

ʻOku lekooti ʻi he tohi ʻa Tanielá mo ha ngaahi folofola kehe lahi ha ngaahi aʻusia ʻa ia ne iku ai e tui lahí ki ha ngaahi mana lahi. Kae fēfē kapau he ʻikai iku ʻetau tuí ki he ngaahi mana ʻoku tau fekumi ki aí? (hangē ko ʻení, vakai ki he, ʻAlamā 14:8–13). Fakatefito ʻi he meʻa ʻokú ke lau ʻi he Taniela 3:13–18, ʻokú ke pehē naʻe mei tali fēfē ʻe Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikō ʻa e fehuʻí ni? ‘E kaunga fēfē nai ʻenau sīpingá ki he founga hoʻo tali e ngaahi ʻahiʻahi ki hoʻo tuí?    

‘Oku toe fakahaaʻi foki ʻe he tohi ʻa Tanielá ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he ngaahi fili māʻoniʻoni ʻa ha taha ʻo tataki e niʻihi kehé ki he tui lahi ange ki he ʻEikí. Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻá ni ʻokú ke maʻu ʻi he vahe 1, 3, mo e 6? Fakalaulauloto ki he ola ʻo hoʻo ngaahi filí ʻi he niʻihi kehé (vakai, Mātiu 5:16).

Vakai foki, Dieter F. Uchtdorf, “ʻOua Naʻá ke Manavahē, Ka ke Tui Pē,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 76–79.  

ʻĪmisi
fānau tangata ʻe toko fā ʻi ha tēpile ʻoku ʻikai ke nau tali ha kakanoʻi manu ne ʻoange ʻe ha tangata

Tā fakatātā ʻo Taniela mo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻi he ʻikai ke nau tali e meʻakai ʻa e tuʻí, tā ʻe Brian Call

Taniela 2

Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní.

Naʻe mamata ʻa Taniela ʻi he fakahā, ne tomuʻa kikiteʻi ʻe he misi ʻa Nepukanesá ha ngaahi puleʻanga fakamāmani he kahaʻú, pea pehē ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá he kahaʻú, ʻa ia “ʻe ʻikai ʻauha” (Taniela 2:44). Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofāsoni, “Ko e Siasí ʻa e puleʻanga ko ia he ʻaho fakaʻosí naʻe kikiteʻí, pea naʻe ʻikai fokotuʻu ia ʻe he tangatá, ka ko e ʻOtua ʻo e langí pea ʻoku teka atu ia ko e maka ʻnaʻe tā mei he moʻungá taʻe kau ai ha nimaʼ ke ne ʻufiʻufi ʻa e māmaní” (“ʻUhinga ʻo e Siasí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 111). Fakakaukau ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá he ʻaho kimui ní ʻi hoʻo lau e ngaahi fakamatala ki he maká ʻi he Taniela 2:34–35, 44–45. Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke vakai ki ai ʻi he maká mo e puleʻangá? ‘Okú ke vakai ʻoku fakafonu fēfē ʻa e māmaní he ʻahó ni ʻe he puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

   Whitney Clayton, “ʻE Hokosia ʻa e Taimí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 11–13.

Taniela 3:19–28

ʻE tokoniʻi au ʻe he Fakamoʻuí ʻi hoku ngaahi faingataʻaʻiá.

Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo lau fekauʻaki mo e tokotaha fika fā ne ʻasi ʻi he fōnise afi kakahá fakataha mo Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikoó? ‘E tokoniʻi fēfē koe ʻe he talanoá ni ʻi he ngaahi faingataʻa ʻokú ke fehangahangai mo iá? Mahalo te ke maʻu ha toe ngaahi fakakaukau ʻi he Mōsaia 3:5–7; ʻAlamā 7:11–13; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61:36–37; 121:5–8.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Taniela 1–2.ʻI homou lau fakataha e Taniela 1 mo e 2, te mou lava ʻo kumi e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe Taniela mo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻi heʻenau fakaʻehiʻehi mei hono kai e kakanoʻi manu mo e uaine ʻa e tuʻí.   Te mou lava ʻo fakafehoanaki e ngaahi tāpuaki ko iá ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí kiate kitautolú ʻi heʻetau tauhi ʻEne ngaahi fekaú, ʻo hangē ko e Lea ʻo e Potó (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 89:18–21). Kuo tāpuekina fēfē kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi hono moʻui ʻaki e Lea ʻo e Potó?

Taniela 3.Te ke tokoniʻi fēfē homou fāmilí ke nau ako ki he talanoa ʻi he Taniela 3?ʻE lava ʻo tokoni e “Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikō” ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá. Ko e hā ʻoku tau mahuʻingaʻia ai fekauʻaki mo Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikoó? Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻokú ne poleʻi ʻetau tuí mo fie maʻu ke tau fakahā ʻoku tau falala ki he ʻOtuá?

Taniela 6:1–23.Mahalo ʻe fiefia homou fāmilí ʻi hono fakatātaaʻi ha ngaahi konga ʻo e talanoa ʻi he Taniela 6:1–23 (hangē ko ʻení, veesi 10–12 pe 16–23). Ko e hā ʻoku tau ako mei he sīpinga ʻa Tanielá? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau hangē ange ai ko iá?

Taniela 6:25–27.Fakatatau ki he ngaahi vēsí ni, naʻe uesia fēfē e Tuʻi ko Talaiasí ʻi he taimi ne fakahaofi ai ʻe he ʻEikí ʻa Taniela mei he fanga laioné? Te mou lava foki ʻo lau ʻi he Taniela 2:47; 3:28–29 fekauʻaki mo e founga ne uesia ai ʻa e Tuʻi ko Nepukanesá ʻi he founga tatau. Ko e hā ha ngaahi faingamālie ʻoku tau maʻu ke tākiekina ʻaki e niʻihi kehé? Alea‘i ha ngaahi sīpinga kuo mou mamata ai ki he founga kuo hanga ai ʻe he tui ʻa e kakai kehé, kau ai e kau mēmipa ʻo e fāmilí, ʻo tākiekina ha niʻihi kehe ki he leleí.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Te u Moʻuiʻaki e Kosipelí,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 72.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Akoʻi e tokāteliné. ʻOku fakaʻofoʻofa ʻa e ongoongolelei ʻa e ʻEikí ʻi heʻene mahinongofuá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:57). ʻE lava ʻe he ngaahi ʻekitivitī mo e ngaahi fealeaʻaki faingofua ʻoku nofotaha ʻi he tokāteliné ʻo fakaafeʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne fakatō mamafa e pōpoaki ʻo e ongoongoleleí ki he loto ʻo homou fāmilí.

ʻĪmisi
ko Taniela ʻi he ʻana ʻo e fanga laioné 

Ko Taniela ʻi he ʻAna ʻo e Fanga Laioné, 1872. Rivière, Briton (1840–1920). Credit: Walker Art Gallery, National Museums Liverpool/Bridgeman Images

Paaki