Fuakava Foʻoú 2023
10–16 ʻEpeleli. Mātiu 15–17; Maʻake 7–9: “Ko Koe ko e Kalaisí”


“10–16 ʻEpeleli. Mātiu 15–17; Maʻake 7–9: ‘Ko Koe ko e Kalaisí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“10–16 ʻEpeleli. Mātiu 15–17; Maʻake 7–9,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Liliu ʻa Kalaisí

Ko e Liliú, tā ʻa Carl Heinrich Bloch

10–16 ʻEpeleli

Mātiu 15–17; Maʻake 7–9

“Ko Koe ko e Kalaisí”

ʻI hoʻo fakalaulauloto ki he Mātiu 15–17 mo e Maʻake 7–9, tokanga ki he ngaahi ueʻi fakalaumālie te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻilo e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he fānau ʻi hoʻo kalasí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ʻa e ʻuhinga ʻoku nau houngaʻia ai ʻi he kau taki ʻi he Siasí, kau ai ʻa e palōfitá mo e kau ʻaposetoló mo e kau taki fakalotofonuá. Ko e hā ha meʻa ne tau toki fanongoa ʻoku nau akoʻí?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Mātiu 16:13–17

Te u lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisí ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtuá.

Fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo fakaʻaongaʻi e fakamoʻoni ʻa Pitá mo e tali ʻa Sīsuú, ke akoʻi ki he fānaú ʻa e ʻuhinga ʻo ha fakamoʻoni, mo ueʻi fakalaumālie kinautolu ke nau fekumi ki heʻenau fakamoʻoní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kole ki he fānaú ke nau fanongo ki he meʻa ne lea ʻaki ʻe Pitá ʻi hoʻo lau e Mātiu 16:15–17. (Vakai foki, “Vahe 32: Ko e Fakamoʻoni ʻa Pita kia Kalaisí,” ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Foʻoú, 76–77, pe vitiō fekauʻaki mo iá ʻi he ChurchofJesusChrist.org.) Fakamatalaʻi ange naʻe vahevahe ʻe Pita ʻene fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Toe lau e ngaahi vēsí.   Kole ʻi he taimí ni ki he fānaú ke nau fanongo pe ko hai naʻá ne talaange kia Pita ko Sīsū Kalaisí, ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtua.

  • Vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, pea fakamatalaʻi ange e founga naʻá ke maʻu ai iá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau fekumi ki heʻenau ngaahi fakamoʻoní mei he Tamai Hēvaní.

Mātiu 16:15–19

ʻOku foaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló, ke tataki ʻa Hono Siasí.

Naʻe fakafehoanaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fakahaá ki ha maka pea mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki ha ngaahi kī. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e fakafehoanaki ko ʻení ke tokoni ki he fānaú ke nau maʻu ha tui kiate kinautolu ʻoku nau tataki ʻa Hono Siasí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha foʻi maka ʻi hoʻo lau mo kinautolu e Mātiu 16:18. Toutou lau fakataha mo kinautolu e kupuʻi lea “te u langa hoku siasí ki he maká ni,” fakataha mo hano fakatātaaʻi fakataha mo e ngaahi leá. Fakamatalaʻi ange ʻoku langa ʻa e Siasí ʻi he “maka” ʻo e fakahaá.

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha fuhinga kī pea fehuʻi ange pe ʻoku tau fakaʻaongaʻi e kií ki he hā. Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Pita mo e kau ʻAposetolo kehé ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí meia Sīsū. ʻOku “fakaava” ʻe he ngaahi kī ko ʻení ha ngaahi tāpuaki maʻatautolu mo fakaava ʻa e hala ki he langí. Hangē ko ʻení, ʻoku fakaʻatā ʻe he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke tau papitaiso mo maʻu ʻa e sākalamēnití. ʻOange ki he fānaú ha ngaahi kī laʻipepa pea kole ange ke nau tohi ha ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi ʻoku “fakaava” ʻe he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí, pea fai hoʻo fakamoʻoni ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he ʻahó ni, ʻo hangē pē ko ia ne maʻu ʻe Pitá.

ʻĪmisi
maka fakamanatu ʻo Pita ʻokú ne puke ha ngaahi kī

Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mafai ke tataki ʻaki hono ngāue ʻaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Mātiu 17:19–20

ʻE lava heʻeku tuí ke fai ha ngaahi mana.

ʻI hoʻo lau e ngaahi talaʻofa ʻa Sīsū ʻe lava ʻe he tui ʻoku hangē ha tengaʻi musitá ʻo hiki ha moʻungá, ko e hā ha ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e fānau ʻokú ke akoʻí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau mo e fānaú ʻa e Mātiu 17:19–20. Fakaafeʻi ke nau taufetongi ʻi hono tā ha ngaahi moʻunga lalahi mo ha fanga kiʻi tengaʻi ʻakau iiki ʻi he palakipoé. Fakamatalaʻi ange ʻoku tatau ʻa e ngaahi moʻungá mo ha ngaahi meʻa ʻoku faingataʻa ke tau fai. Ko e hā nai ha ngaahi meʻa ʻe ngali ongo hangē ha moʻungá kiate kitautolu? Fakaʻaongaʻi e peesi ʻekitivitī ki he uike ní ke tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki hono lava ʻe he tuí ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau fai ha ngaahi meʻa ʻoku finangalo e ʻOtuá ke nau faí.

  • Fokotuʻu ha fakatātā ʻo ha moʻunga ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí. Kole ki he fānaú ke nau fakahingoa ha ngaahi meʻa te nau lava ʻo fai ke nau maʻu ai ha tui lahi kia Sīsū Kalaisi. Tuku ki he fānau takitaha ʻoku nau ʻomi ha talí ke nau ʻunuakiʻi ʻa e moʻungá ke ofi ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí. Lau e Mātiu 17:19–20, pea fakamoʻoni ki he mālohi ʻo e tuí ʻi hoʻo moʻuí.

  • Hivaʻi fakataha ha hiva fekauʻaki mo e tuí, hangē “Ko e Tuí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 50–51). ʻOange ki he fānau takitaha ha tengaʻi ʻakau ke ne ʻalu mo ia ki ʻapi. Fakaafeʻi ke nau tō e tengaʻi ʻakaú pea tuku ia ʻi ha feituʻu te nau lava ʻo mamata ai ki heʻene tupú, ke tokoni ke nau manatuʻi ke maʻu ha tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Mātiu 16:13–17

ʻOku maʻu e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi he fakahā.

ʻE tokoni fēfē ʻa e fakamoʻoni ʻa Pita ʻi he Mātiu 16:13–17 ki he fānaú ke langaki ʻenau fakamoʻoní?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fehuʻi ki he fānaú pe ko e hā te nau lea ʻaki ʻo kapau ʻe ʻeke ange ʻe ha taha, “Ko hai ʻa Sīsū?” Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau e Mātiu 16:13–17 ke ʻiloʻi e founga naʻe tali ʻaki ʻe Pita e fehuʻi ko iá. Naʻá ne maʻu fēfē ʻene fakamoʻoni kia Sīsuú? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakamālohia ʻetau fakamoʻoní?

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakafehoanaki e founga ʻoku tau ʻiloʻi ʻaki e ngaahi moʻoni fakalaumālié mo e ngaahi founga ʻoku tau ʻiloʻi ʻaki e ngaahi moʻoni kehé. Hangē ko ʻení, ʻoku tau ʻiloʻi fēfē ʻa e māʻolunga ʻo ha tokotaha pe ko e hā e anga e tuʻu ʻa e ʻeá? ʻOku tau ʻiloʻi fēfē ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá? Talaange ki he fānaú ʻa e founga kuo fakamoʻoniʻi atu ai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate koe, ʻa e Fakamoʻuí.

  • Vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, pea fakatukupaaʻi e fānaú ke nau maʻu pe fakamālohia ʻenau fakamoʻoni pē ʻanautolu kiate Iá.

Mātiu 16:15–19

ʻOku tataki ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku lava ʻe hono ako ʻo e Mātiu 16:15–19 ʻo langaki e tui ʻa e fānaú ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ko hano fakafoki mai ia ʻo e Siasi tatau naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū lolotonga ʻEne ʻi māmaní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Hiki ʻa e Mātiu 16:19 ʻi he palakipoé, pea ʻoua ʻe fakakau ha ngaahi foʻi lea hangē ko e foʻi lea “ngaahi kī.” Kole ki he fānaú ke nau kumi e ngaahi foʻi lea ʻoku pulí.

  •   Toe lau ʻa e “Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (scriptures.ChurchofJesusChrist.org). Ko e hā ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? ʻOku tatau fēfē nai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e fuhinga kī moʻoní?

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau lisi ʻi he palakipoé ha kakai ʻoku nau maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ʻi ai e lisi ʻi he “Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (scriptures.ChurchofJesusChrist.org) ʻe ala tokoni kiate kinautolu. Fakaafeʻi ha taha ʻi homou uōtí ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ke ne vahevahe nounou mo e kalasí ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi kī ko ʻení.

  • Fufuuʻi ha ngaahi kī ʻe niʻihi (pe ko ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi kī) ʻi he lokí, pea fakaafeʻi ʻa e fānaú ke kumi kinautolu. Hili e ʻilo e kī takitaha, tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau fiefia ai koeʻuhi ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (hangē ko ʻení, fāmili taʻengatá, papitaisó, pea mo e sākalamēnití).

Mātiu 17:1–9

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha taha ʻo e ngaahi taimi ʻi he folofolá naʻe ongona ai e leʻo ʻo e ʻOtua ko e Tamaí ʻoku fakamoʻoni ki Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. ʻE lava ke langaki e tui ʻa e fānaú kia Sīsū Kalaisí, ʻi heʻenau ako e fakamatalá ni.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā ʻo e meʻa naʻe fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 17:1–9. Kole ke nau fakamatalaʻi ʻenau ʻū fakatātaá ki he niʻihi kehé. (Vakai, “Vahe 33: Ko e Hā Mai ʻi he Nāunaú: Ko e Liliú,” ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Foʻoú, 78–79, pe vitiō fekauʻaki mo iá ʻi he ChurchofJesusChrist.org.)

  • ʻOange ha taimi ki he fānaú ke nau fakalaulauloto ai ki he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he talanoa ʻi he Mātiu 17:1–9 fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Fakaafeʻi ke hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau vahevahe e founga ne nau ʻiloʻi ai ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau fehuʻi ki heʻenau mātuʻá pe kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí, ʻa e founga ne nau maʻu ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaʻaongaʻi e hivá. ʻE lava ke tokoni ki he fānau ʻo e taʻu motuʻa kotoa pē, ʻa e ngaahi hiva e Palaimelí mo e ngaahi himí ke mahino kiate kinautolu mo nau manatuʻi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava foki ʻe he hivá ʻo pukepuke e fānaú ke nau longomoʻui ʻi heʻenau akó. (Vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí22.)

Paaki