Fuakava Motuʻá 2022
26 Sepitema–2 ʻOkatopa. ʻĪsaia 50–57: “Kuó Ne Toʻo Kiate Ia ʻa ʻEtau Ngaahi Vaivaí, ʻo Ne Fua ʻEtau Ngaahi Mamahí”


“26 Sepitema–2 ʻOkatopa. ʻĪsaia 50–57: ‘Kuó Ne Toʻo Kiate Ia ʻa ʻEtau Ngaahi Vaivaí, ʻo Ne Fua ʻEtau Ngaahi Mamahí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“26 Sepitema–2 ʻOkatopa. ʻĪsaia 50–57,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2022

ʻĪmisi
Ko Kalaisi ʻokú Ne tui ha kalauni talatala pea manukiʻi ʻe he kau sōtiá

Ko Hono Manukiʻi ʻo Kalaisí, tā fakatātaaʻi ʻe Carl Heinrich Bloch

26 Sepitema–2 ʻOkatopa

ʻĪsaia 50–57

“Kuó Ne Toʻo Kiate Ia ʻa ʻEtau Ngaahi Vaivaí, ʻo Ne Fua ʻEtau Ngaahi Mamahí”

ʻOku maʻu ʻi he ʻĪsaia 50–57 ha ngaahi lea fakaʻofoʻofa mahalo he ʻikai mahino ki he fānau ʻokú ke akoʻí. ʻI hoʻo teuteu ke faiakó, fakalaulauloto ki he ngaahi moʻoni mahinongofua ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi lea ko ʻení mo e founga te ke lava ai ʻo tokoni ki he fānaú ke ako kinautolú.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Poupouʻi e fānaú takitaha ke vahevahe e founga ʻoku nau ʻilo ai ʻoku ʻofa ʻa Sīsū Kalaisi ʻiate kinautolú. Kole ange ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau fakahoko ke fakahaaʻi ʻoku nau ʻofa ʻia Sīsuú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

ʻĪsaia 53:4

Naʻe faingataʻaʻia ʻa Sīsū Kalaisi maʻaku koeʻuhí ʻokú Ne ʻofa ʻiate au.

ʻI he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí, naʻá Ne mamahi ai koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá mo toʻo kiate Ia “ʻetau ngaahi vaivaí” mo “ʻetau ngaahi mamahí.” Te ke fakamoʻoniʻi fēfē nai ki he fānaú e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻo e mamahi ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kolosí pea ʻi he Ngoue ko Ketisemaní (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 56, 57, pe vahe 51–53 ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Foʻoú). Kole ki he fānaú ke fakamatalaʻi e meʻa ʻoku nau vakai ki ai ʻi he ngaahi fakatātaá mo vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hokó. Ko e hā e ʻuhinga naʻe mamahi ai ʻa Sīsū maʻatautolú?

  • Lau ki he fānaú ʻa e ʻĪsaia 53:4: “Kuó ne toʻo kiate ia ʻa ʻetau ngaahi vaivaí, ʻo ne fua ʻa ʻetau ngaahi mamahí.” Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha meʻa ʻoku mamafa (pe ko ha fakatātā ʻo ha tokotaha), pea fakaafeʻi kinautolu ke pehē pē ʻoku nau hiki ha meʻa mamafa. Fakamatalaʻi ange ʻe malava pē ke mamafa mo faingataʻa ʻa e ongoʻi “vaivaí” mo e “mamahí”. Fakamoʻoni ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke fataki e ngaahi meʻa ko ʻení koeʻuhí ʻokú Ne ʻofa ʻiate kitautolu.

ʻĪsaia 55:6

Te u lava ʻo fekumi ki he ʻEikí mo ui kiate Ia.

Fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo tokoni ke mahino ki he fānaú e ʻuhinga ʻo e “kumi” kia Sīsū ʻi heʻenau moʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fūfuuʻi ha fakatātā ʻo Sīsū ʻi ha feituʻu he lokí, pea fakaafeʻi e fānaú ke nau kumi ia. Lau e ngaahi lea “Mou kumi ki [he ʻEikí] ʻi he lolotonga ʻoku faʻa ʻilo iá” mei he ʻĪsaia 55:6. Kole ki he fānaú ke nau ʻoatu ha ngaahi founga te nau lava ʻo fekumi ai ki he ʻEikí—ʻa ia ko hono ʻuhingá ʻoku nau feinga mālohi ke ako fekauʻaki mo Ia mo ʻunu ke ofi kiate Ia. ʻI he taimi kotoa pē ʻoku fakahoko ai ʻe ha leka ha tali, toe fūfuuʻi pē e laʻitaá, pea fakaafeʻi ha kiʻi leka ʻe taha ke ne “kumi” ia.

  • Tokoni ki he fānaú ke ako e ngaahi lea ʻo e hiva “Fekumi Kei Siʻi Ki he ʻEikí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 67) pe ko ha foʻi hiva kehe fekauʻaki mo e ʻunu ke ofi ange ki he Fakamoʻuí. Fakaʻaongaʻi e peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní ke tokoni ki he fānaú ke fili ha meʻa te nau fakahoko ke “kumi [ai] … ki [he ʻEikí].”

  • Lau e kupuʻi lea “ui kiate ia ʻi heʻene kei ofí” mei he ʻĪsaia 55:6. ʻOku tau ui fēfē ki he Tamai Hēvaní? Kole ki he fānaú ke nau talanoa fekauʻaki mo e meʻa ʻoku nau lea ʻaki ʻi heʻenau ngaahi lotú. Fakamoʻoni ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kinautolu mo fanongo kiate kinautolu ʻi heʻenau lotú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

ʻĪsaia 51–52

ʻOku fakaafeʻi au ʻe he ʻEikí ke u “ʻai [hoku] mālohí.”

ʻI he ʻĪsaia 51 mo e 52, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “ʻā,” “tuʻu hake,” mo e “ʻai ho mālohí” ke ueʻi Hono kakaí ke nau moʻui ʻo fakatatau mo e tuʻunga malava fakalangi ʻoku nau maʻú. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ueʻi fakalaumālie ai ʻe he ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kimuʻa he kalasí, hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi kupuʻi lea mei he ʻĪsaia 51–52 ʻoku fakahaaʻi ai e ngaahi ngāue ʻoku finangalo ʻe he ʻEikí ke fakahoko ʻe Hono kakaí, hangē ko e “Hiki hake homou matá,” “ʻā,” “tuʻu hake,” “Tupeʻi koe mei he efú,” mo e “Ke pā mai ʻi he fiefia” (ʻĪsaia 51:6,17; 52:2,9). Tuku ke taufetongi e fānaú hono fakatātaaʻi ha taha ʻo e ngaahi kupuʻi leá kae feinga e toenga ʻo e kalasí ke mateʻi e meʻa ʻoku fakatātāʻí. Hili e foʻi fakatātā kotoa pē, fakahaaʻi ange ki he fānaú e kupuʻi lea ʻi he folofolá, pea aleaʻi mo kinautolu e ʻuhinga fakalaumālie ʻo e kupuʻi leá. Ko e hā ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí ke tau fakahokó? Te tau lava fēfē ʻo fakahoko kotoa e ngaahi meʻa ko ʻení?

  • Fakaafeʻi e fānaú ke lau ʻa e ʻĪsaia 51:1, 4,7 mo kumi pe ko hai ʻoku folofola ki ai ʻa e ʻEikí mo e meʻa ʻokú Ne finangalo ke nau fakahokó. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fanongo” ki he ʻEikí? Ke fakatātāʻí, kole ki ha taha ʻo e fānaú ke ne fakahoko ha fanga kiʻi fakahinohino mahinongofua kuo pau ke muimui ai e niʻihi kehé. Ko e hā ʻoku faʻa faingataʻa ai he taimi ʻe niʻihi ke fanongo mo talangofua ki he ʻEikí? Te tau lava fēfē ʻo fakahaaʻi ki he ʻEikí te tau lava ʻo “fanongo” kiate Iá?

ʻĪmisi
tā tongitongi ʻo Kalaisi ʻokú Ne fata e kolosí

Koeʻuhí ko e ʻOfá, fakahoko ʻe he tokotaha tā tongitongi ko Angela Johnson

ʻĪsaia 53:3–9

Naʻe toʻo ʻe Sīsū Kalaisi kiate Ia ʻeku ngaahi angahalá mo e ngaahi mamahi lahi.

Te ke lava fēfē ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá ke tokoni ke mahino lelei ange ki he fānaú e meʻa naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí maʻanautolú?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakahaaʻi e mamahi mo e pekia ʻa Sīsū Kalaisí (hangē ko ʻení, vakai, Tohi Fakatata ‘o e Ongoongolelei, fika 56, 57, 58). Lau fakataha ʻa e ʻĪsaia 53:3–6,9, pea fakaafeʻi e fānaú ke kumi ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he fakatātaá. Fakamoʻoni ange, ʻi ha taʻu ʻe lau teau kimuʻa pea pekia ʻa Sīsū Kalaisi maʻatautolú, ne akoʻi ʻe he kau palōfita hangē ko ʻĪsaiá e ngaahi meʻa mahuʻinga ko ʻení. Ko e hā ka mahuʻinga ai ki he kakaí ke nau ʻilo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi ha ngaahi taʻu lahi kimuʻa pea toki hokó? (vakai, ʻAlamā 39:15–19).

  • Fakaafeʻi e fānaú ke lau ʻa e ʻĪsaia 53:4–7 mo kumi ha ngaahi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e meʻa ne fuesia ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki e ngaahi lea ko ʻení ʻi he palakipoé. Ko e hā naʻá Ne fuesia ai hotau “ngaahi vaivaí,” “ngaahi mamahí,” mo e “ngaahi angahalá”? (vakai foki ki he ʻAlamā 7:11–12). Vahevahe mo e fānaú e founga kuo tokoni atu ai e Fakamoʻuí ke fuesia hoʻo ngaahi vaivaí mo e mamahí. Tuku ke nau vahevahe e ongo ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo e meʻa kuó Ne fakahoko maʻanautolú.

ʻĪsaia 55:7–9

ʻOku māʻolunga hake e ngaahi founga ʻa e ʻEikí ʻi heʻeku ngaahi foungá.

ʻI he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻoku māʻolunga hake e ngaahi finangalo mo e founga ʻa e ʻEikí ʻi haʻatautolu, ʻe faingofua ange ai ke tau falala kiate Ia.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻEke ki he fānaú pe ko hai te nau ʻalu ki ai kapau ne nau fehangahangai mo ha palopalema faingataʻa, pea ko e hā hono ʻuhingá. Lau mo e fānaú ʻa e ʻĪsaia 55:8–9, pea kole ange ke nau fakafanongo ki he ʻuhinga ʻoku totonu ke tau fekumi ai ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau fie maʻu tokoni aí.

  • Tā ʻi he palakipoé ʻa e langí mo e kelekelé pea fakahingoa kinaua ko e Langí mo e Māmaní. Fakaafeʻi leva kinautolu ke lau ʻa e ʻĪsaia 55:9 ke ʻiloʻi e meʻa ne fakafehoanaki ki ai ʻe he ʻEikí ʻa e langí mo e māmaní, pea kole ki he fānaú ke tānaki atu e ngaahi meʻa kehe ne fakahingoa ko ʻení ki he tā fakatātaá. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻoku “māʻolunga hake” e ngaahi founga mo e finangalo ʻo e ʻEikí ʻi haʻatautolú? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ʻilo ʻení?

  • Aleaʻi mo e fānaú ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻa e ʻEikí ʻa ia ʻoku māʻolunga hake ʻi heʻetau ngaahi foungá. Hangē ko ʻení, ko e hā ʻEne founga ki hono tokangaʻi ʻo e kau faiangahalá? (vakai, Maʻake 2:15–17). Ko e hā ʻEne founga ki hono takiekina ʻo e niʻihi kehé (vakai, Mātiu 20:25–28). ʻOku kehekehe fēfē ʻEne ngaahi foungá mei he ngaahi founga ʻa e niʻihi kehé? Fakamatala ki he fānaú e founga kuó ke ako ai ke falala ʻoku māʻolunga ange e ngaahi founga mo e finangalo ʻo e ʻEikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fokotuʻu ange ki he fānaú ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ke nau ofi ange ai kia Sīsū Kalaisi, ʻo makatuʻunga ʻi ha meʻa ne nau ako ʻi he kalasí he ʻahó ni. Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe e taumuʻa ko iá mo ha mēmipa honau fāmilí.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tokoniʻi e fānau īkí ke nau ako mei he folofolá. Ke tokoni ki he fānau īkí ke nau ako mei he folofolá, tokanga taha pē ki ha veesi pē ʻe taha pe ko ha kupuʻi lea mahuʻinga. Taimi ʻe niʻihi mahalo te ke lau ha potufolofola peá ke fakaafeʻi e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga pe hiki honau nimá ʻi he taimi ʻoku nau fanongo ai ki ha foʻi lea pe kupuʻi lea pau ʻokú ke loto ke nau tokanga taha ki ai.

Paaki