Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
28 Tīsema–3 Sānuali. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1: “Tokanga Mai, ʻa Kimoutolu ʻa e Kakaí”


“28 Tīsema–3 Sānuali. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1: ‘Tokanga Mai, ʻa Kimoutolu ʻa e Kakaí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“28 Tīsema–3 Sānuali. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2021

ʻĪmisi
fāmili ʻoku nau lau folofola

30 Tīsema–3 Sānuali

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1

“Tokanga Mai, ‘a Kimoutolu ʻa e Kakaí”

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1, fakakaukau pe ko e hā e ngaahi veesi te ke lava ʻo tuku taha ki ai hoʻo tokangá ʻi he kalasí pea mo e founga te ke ala tokoni ai ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Te ke lava ʻo kamata ʻaki hono ako fakakalasi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻaki hoʻo fehuʻi ange pe ko e hā ʻenau ongoʻi ki hono ako ko ia ʻo e folofola ko ʻení ʻi he taʻu ní. Ko e hā ha ngaahi potufolofola mei he vahe 1 ʻoku tokoni ke nau ongoʻi vēkeveke ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá? Mahalo te ke lava ʻo ʻeke ange ke nau fekumi ʻi he vahe 1 ki ha veesi te nau fie vahevahe ʻo kapau te nau feinga ke fakalotoʻi ha taha ke lau ʻa e tohi toputapú ni.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1

‘Oku fakaafeʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau “fakatotolo ʻi he ngaahi fekau ko ʻení.”

  • ‘I hoʻomou aleaʻi ʻa e “peesi talamuʻaki” ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá (veesi 6), ʻe ala tokoni ke fakamatalaʻi ʻe ha taha ʻi he kalasí ʻa e ʻuhinga ʻo ha talamuʻaki mo hono taumuʻa ʻi ha tohi. ʻE lava leva ke aleaʻi ʻe he kalasí ʻa e founga ʻoku fakahoko ai ʻe he vahe 1 e taumuʻa ko iá maʻá e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. Hangē ko ʻení, ko e hā ha ngaahi kaveinga ʻoku fakafeʻiloaki mai ʻe he vahe 1 fekauʻaki mo e tohí ni? Ko e hā ha ngaahi taumuʻa ʻoku ʻi he tohí? Ko e hā ʻoku tau ʻilo mei he vahe ko ʻení te ne ala tākiekina ʻa e founga ʻetau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá he taʻu ní?

  • ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí ke tau fakakaukau ki he meʻa te tau fakahoko ki he fekau ʻa e ʻEikí ke “fakatotolo ʻi he ngaahi fekau ko ʻení” (veesi 37). Mahalo naʻa fie vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa ʻenau palani ko ia ke ʻai ke mahuʻingamālie ʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá he taʻu ní. Ko e hā te nau fekumi ki aí? Ko e hā hono faikehekehe ʻo e fekumí mei he laukonga peé? Koe hā ha ngaahi founga ako kuo nau ʻilo kuo tokoni lahi kiate kinautolu?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1–6, 23–24, 37–39

ʻOku folofola ʻa e ʻOtuá ki Heʻene kau tamaioʻeikí, pea e fakahoko leva Hono finangaló.

  • Ko e tokolahi ʻo kitautolu ʻoku ʻi ai ha kau mēmipa hotau fāmilí mo ha ngaahi maheni ʻoku ʻikai ke tau tui tatau fekauʻaki mo e kau palōfita moʻuí. ʻE lava ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻo vahevahe e ngaahi moʻoni ʻoku nau maʻu ʻi he vahe 1 ke tali ʻaki ha taha ʻokú ne fehuʻia ʻenau tui fekauʻaki mo e kau palōfitá. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke tautautefito ʻenau kumí ʻi he veesi 1–6 mo e 37–39. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ʻEikí mo ʻEne kau palōfitá?

  • Mahalo naʻa fie ako e kau mēmipa ʻo e kalasí fekauʻaki mo e taimi ne ui ai ʻe Siosefa Sāmita ha fakataha alēlea ke aleaʻi hono pulusi ʻo e ngaahi fakahā ʻa e Palōfitá, naʻe fakafepakiʻi ʻe ha niʻihi ʻo e kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá ʻa e fakakaukau ko iá. Naʻa nau mā ko e vaivai ʻa Siosefa ʻi he tohí, pea naʻa nau hohaʻa ʻe fakatupu ʻe hono paaki ʻo e ngaahi fakahaá ha ngaahi palopalema lahi ange ki he Kāingalotú (vakai ki he, Kau Māʻoniʻoní, 1:140–43). Ko e hā ʻa e tali ʻa e vahe 1 ki he ngaahi hohaʻa ko ʻení? (vakai ki ha sīpinga, veesi 6, 24, 38).

  • ʻOku akoʻi ʻe he fakalea ʻo e himi “Mou Omi ʻo Fanongo” (Ngaahi Himí, fika 12) ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau ʻoku akoʻi ʻi he vahe 1. Mahalo te mou lava ʻo hivaʻi pe lau fakataha ʻa e himí pea fakaafeʻi e kalasí ke kumi e ngaahi laine ʻi he himí mo e ngaahi veesi ʻi he vahe 1 ʻoku nau akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau.

    ʻĪmisi
    fakataha ʻo e konifelenisi lahí

    ʻOku folofola mai ʻa e ʻOtuá kiate kitautolu ʻo fakafou mai ʻi Heʻene kau tamaioʻeikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:12–30, 35–36

Naʻe fakafoki mai ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ongoongoleleí ke tokoni ke tau lava ʻo fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ne maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi heʻenau lau ʻa e fakamatala ki he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi he veesi 13–16? Ko e hā ʻoku hoko ʻi māmani he ngaahi ʻahó ni ʻokú ne fakahoko ai e ngaahi kikite ko ʻeni ne fakamatalaʻí? Poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe ha ngaahi meʻa ne nau maʻu ʻi he vahe 1 naʻe tokoni ke nau ongoʻi nonga mo loto falala neongo e ngaahi pole hotau kuongá.

  • Ke tokoni ke fakalaulauloto e kau mēmipa ʻo e kalasí ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu koeʻuhi ko hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí, ʻe lava ke ke hiki ʻi he palakipoé ʻa e Ko e hā ʻoku ʻakoʻi mai ʻe he veesi 17–23 fekauʻaki mo e ʻuhinga ne fakafoki mai ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ongoongoleleí? ʻE lava ke fekumi e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení pea fevahevaheʻaki ʻenau ngaahi fakakaukaú. Hangē ko ʻení, kuo tokoni fēfē ʻa e ngaahi moʻoni ne fakafoki mai ʻia Siosefa Sāmitá ke tupulaki ai ʻa ʻetau tuí? (vakai, veesi 21).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 1:19–28

ʻOku ngāue ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e “kau vaivaí mo e kau māʻulaló” ke fakahoko ʻa ʻEne ngāué.

  • Ko e kaveinga mahuʻinga ʻe taha ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1 ko e fatongia ʻo e “kau vaivaí mo e kau māʻulaló” ʻi he ngāue maʻongoʻonga ko ia ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní (veesi 23). Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke fekumi ʻi he veesi 19–28 ke ʻiloʻi ʻa hono ʻaonga ʻo e ongo foʻi lea ko e “vaivai” mo e “māʻulalo” kiate kitautolu ʻi heʻetau hoko ko e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí. ʻI heʻenau vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ne nau maʻú, ʻe lava ke mou aleaʻi ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Ko e hā e ngaahi ʻulungaanga ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke maʻu ʻe Heʻene kau tamaioʻeikí? Ko e hā ʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeikí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní? ʻOku fakahoko fēfē ʻa e ngaahi kikite ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻi he māmaní pea ʻi heʻetau moʻuí?

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tokoni ke fakatatau ʻe he kau akó e folofolá kiate kinautolu. ʻE lava ʻe he ngaahi moʻoni tatau naʻá ne ueʻi fakalaumālie ʻa e fuofua Kāingalotú ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e kuonga ní. ʻI hoʻo akoʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lava ʻo fakafehokotaki ʻa e ngaahi pōpoaki ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmitá mo e meʻa ʻe folofola fakataautaha ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolú. (Vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 21.)

Paaki