Fuakava Motuʻá 2022
30 Mē–5 Sune. Fakamaau 2–4; 6–8; 13–16: “Naʻe Fokotuʻu Hake ʻe [he ʻEikí] ʻa e Fakamoʻui”


“30 Mē–5 Sune. Fakamaau 2–4; 6–8; 13–16: ‘Naʻe Fokotuʻu Hake ʻe [he ʻEikí] ʻa e Fakamoʻui,’” Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au—Ma‘á e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“30 Mē–5 Sune. Fakamaau 2–4; 6–8; 13–16,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2022

ʻĪmisi
ko Tēpola mo e ngaahi kau tau

Tā fakatātaa‘i ʻo e taki ʻe Tēpola e kau tau ʻIsilelí, © Lifeway Collection/licensed from goodsalt.com

30 Mē–5 Sune

Fakamaau 2–4; 6–8; 13–16

“Naʻe Fokotuʻu Hake ʻe [he ʻEikí] ʻa e Fakamoʻui”

Manatu‘i ko e faiako mahuʻinga tahá ʻa e Laumālie Mā‘oniʻoní. Te ke lava fēfē ke tokoniʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke akoʻi kinautolu ʻe he Laumālie Mā‘oniʻoní ʻi hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi moʻoni mei he tohi Fakamāú?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Hiki ‘i he palakipoé ha hingoa ‘o ha niʻihi ‘o e kau fakamaau ʻi he Fakamaau 2–4; 6–8; 13–16 (hangē ko Tēpola, Pēlaki, Kitione mo Samisoní). ‘Oange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi miniti si‘i ke nau toe vakaiʻi ‘a e ngaahi vahe ko ʻení pea tohiʻi ‘i lalo he taha ʻo e ngaahi hingoa ‘i he palakipoé ha foʻi mo‘oni ne nau ako mei he aʻusia ‘a e tokotaha ko iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné

Fakamaau 2:11–19; 3:5–12; 4:1–16

ʻOku fai ʻe he ʻEikí ha fakahaofi ʻi he taimi ʻoku tau ʻalu hē aí.

  • ‘E lava ʻe hano vakavakaiʻi ʻo e siakale ʻo e angatuʻu, mamahi, fakatomala, mo e fakatauʻatāinaʻi ʻo ʻIsilelí ʻo tokoni ke fakatokangaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e mālohi faifakahaofi ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí. ʻE lava ke ngāue ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki ke kumi ʻa e siakale ʻoku fakamatalaʻi ‘i he Fakamaau 2:11–19; 3:5–12. Na‘e fakahaofi fēfē ʻa e fānau ʻo ʻIsilelí mei he siakale ʻo e faiangahalá mo e faingataʻa‘iá? Ko e hā ʻoku tau ako mei he tohi Fakamāú fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo hao mei he angahalá mo e faingataʻaʻiá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakahaofi ai kitautolu ʻe he ʻOtuá? Te ke lava foki ‘o fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau kumi mo vahevahe ha ngaahi potufolofola ʻoku fakamoʻoni ko e ʻEikí ko hotau Fakahaofi mo e Huhuʻí (hangē ko ʻení, 2 Samuela 22:1–3; Saame 40:16–17; 1 Nīfai 1:19–20; Mōsaia 23:21–23; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:23).

  • ʻOku lekooti he Fakamaau 2:19 naʻe toutou tafoki ʻa e kakai ʻIsilelí mei he ʻOtuá ʻo tauhi tamapua. Mahalo naʻa lava ke fakamatalaʻi fakanounou ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e vēsí ni, ko ha fakatokanga kiate kinautolu pē. Ko e hā ha ngaahi founga ‘oku tau faʻa “punou hifo” ai he taimi ʻe niʻihi ki ha “ngaahi ʻotua kehe”? ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke liliu ʻetau ngaahi “anga mālohí”?

  • Te ke lava ʻo kole ki ha mēmipa ʻo e kalasí ke ne fakamatalaʻi fakanounou e talanoá ki he kalasí, ke kamataʻi ʻaki ha fealēlea kau ki he founga hono fakahaofi ʻe Tēpola mo Pēlaki ʻa ʻIsileli mei he kakai Kēnaní (mahalo naʻa tokoni ke ke ʻuluaki fetuʻutaki ki he mēmipa ko ia ʻo e kalasí ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi kimuʻa koeʻuhí ke lava ʻo teuteu). ʻE lava ke talanoa ʻa e kalasí ki he ngaahi ʻulungaanga ʻo Tēpola ne nau saiʻia aí. Naʻe founga fēfē hono ueʻi ʻe Tēpola ʻa e fānau ʻo ʻIsilelí ke nau muimui ki he ʻEikí? Mahalo te mou lava ʻo lau fakataha ʻa e Fakamaau 4:14 pea aleaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e lea ʻa Tēpolá: “ʻIkai kuo ʻalu muʻomuʻa ʻa [e ʻEikí] ʻiate koe?” ʻOku founga fēfē ʻa e muʻomuʻa ʻa e ʻEikí ʻiate kitautolú? (vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:87–88).

Fakamaau 6–8

‘E lava ke fakahoko ʻe he ʻEikí ha ngaahi mana ʻi he taimi ʻoku tau falala ai ki Heʻene ngaahi foungá.

  • ʻE lava ʻi hono ako e ui ʻo Kitione ke ngāué, ke ueʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi heʻenau ngāue ʻanautolú. Te ke lava ʻo kole ange ke nau lau pea fakamatalaʻi ʻa e Fakamaau 6:11–16. Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he aʻusia ko ʻení? Te ke lava ʻo fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kalasí pe toe tokolahi ange ke nau fakakaukau ko e kau sōtia kinautolu ʻa Kitioné, pea fakahoko ʻa e talanoá mei he anga ʻo e fakakaukau ʻa e sōtiá, ke tokoni ke nau ako mei he Fakamaau 7. ʻE lava ke fai ange ʻe he toenga ʻo e kau mēmipa e kalasí ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e aʻusia ʻa e kau sōtiá. Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻoku tau fakatokangaʻi, ʻoku faitatau ai ʻa e talanoá ni mo e meʻa ʻoku hoko ʻi heʻetau moʻuí? Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e ʻEikí mei he talanoá ni?

Fakamaau 13–16

ʻOku maʻu ʻa e iví mei he tauhi faivelenga ki heʻetau ngaahi fuakava mo e ʻOtuá.

  • Te ke lava fēfē ʻo tokoniʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakatou ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni fakalaumālié pea mo e ngaahi fakatokanga mahuʻinga mei he talanoa ʻo Samisoní? Ko ha founga ʻe taha ko hano fakaafeʻi ha vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau vakai ki he Fakamaau 14–16 ʻo kumi ʻa e ngaahi veesi ʻoku hā ai naʻe ʻia Samisoni ʻa e ʻEikí. ʻE lava ʻa e vaeua ʻe taha ʻoku toe ʻo e kalasí ʻo kumi ha ngaahi veesi ʻoku hā ai naʻe ʻikai mateaki moʻoni ʻa Samisoni ki he ʻEikí. Kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau maʻú. Ko e hā ‘oku akoʻi mai ‘e he moʻui ‘a Samisoní fekauʻaki mo e ngaahi fuakava ʻoku tau fakahoko mo e ʻOtuá? Mahalo naʻa ʻaonga e fakamatala naʻe fai ʻe Sisitā ʻAna M. Tipí, ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé.”

    ʻĪmisi
    ko hono tekeʻi ʻe Samisoni ʻa e ongo fuʻu poú

    Ko Hono Holoki ʻe Samisoni ʻa e Ongo Fuʻu Poú, tā ʻe James Tissot mo ha niʻihi kehe

ʻĪmisi
fakaʻilonga ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehe

Ko ha lēsoni mei he moʻui ʻa Samisoní.

Na‘e akoʻi ‘e Sisitā ʻAna M. Tipi: “Naʻe fā‘eleʻi ‘a Samisoni mo ha kahaʻu lelei. Naʻe talaʻofa ange ki heʻene faʻeé, ʻʻE kamata ‘e ia ke fakamoʻui ‘a ‘Isileli mei he nima ‘o e kau Filisitiá’ [Fakamaau 13:5]. Ka ‘i he tupu hake ‘a Samisoní, naʻá ne tokanga ki he ngaahi fakatauele ‘a māmaní ʻo laka ange ia heʻene tokanga ki he fakahinohino ‘a e ‘Otuá. Naʻá ne fai e ngaahi filí koʻeuhí he naʻe “lelei ia kiate [ia]” [Fakamaau 14:3] kae ʻikai koeʻuhí naʻe totonu ia. ʻOku toutou fakaʻaongaʻi ʻe he folofolá ʻa e kupuʻi lea ʻpea ʻalu hifo iá’ [Fakamaau 14:7] ʻi heʻenau fakamatalaʻi e ngaahi fononga, angafai, pea mo e ngaahi fili ʻa Samisoní. Naʻe ‘ikai ke ne tuʻu hake pea ulo atu ke fakahoko e meʻa maʻongoʻonga te ne malavá, ka ne ikunaʻi ‘e māmani ‘a Samisoni, mole ai hono ivi ne foaki ange ‘e he ‘Otuá, pea mate fakamamahi mo kei talavou” (“Tuʻu Hake pea Ulo Atu,” Liahona, Mē 2012, 118).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tuku ha taimi ke vahevahe ai e kau akó. “ʻI he taimi ʻoku vahevahe ai ʻe he kau akó e meʻa ʻoku nau akó, ʻoku ʻikai ngata pē heʻenau ongoʻi hono fakamālohia ʻe he Laumālié ʻenau fakamoʻoní, ka te nau fakalotolahiʻi foki e toenga ʻo e kalasí ke nau ʻiloʻi e moʻoní ʻiate kinautolu pē. … Tuku ha taimi ʻi he lēsoni kotoa pē ke fakamatala ai ʻa e tokotaha akó.” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 30.)

Paaki