Seminelí
1 Kolinitō 13


1 Kolinitō 13

“ʻOku ʻIkai Fakaʻaʻau ʻo Ngata ʻa e ʻOfá’’

ʻĪmisi
Jesus is touching the cheek of a woman who is sitting on the ground. Outtakes include the ill woman walking up to Jesus to touch his clothes and Jesus kneeling and talking to the seated woman. Jesus touching the face of a seated woman.

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ha ʻofa lahi ʻi he ʻaho kotoa pē ʻo ʻEne moʻui fakamatelié. Naʻá Ne fakahaaʻi ʻEne ʻofa haohaoá ʻaki ʻEne feilaulauʻi loto fiemālie ʻEne moʻuí maʻatautolu. Naʻe tohi fakaikiiki ʻe hee ʻAposetolo ko Paulá fekauʻaki mo e ʻofa faka-Kalaisí, pe manavaʻofá, mo e ʻuhinga ʻoku totonu ke tau maʻu ai iá. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ongoʻi ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Sīsū Kalaisi maʻaú mo tokoniʻi koe ke ke fekumi ki he meʻafoaki ʻo e manavaʻofá ke ke ongoʻi ʻa e ʻofa ko iá ki he niʻihi kehé.

Falala ki he tokotaha ako takitaha. Ko e founga ʻe taha ke fakahaaʻi ai ʻa e ʻofa ki he tokotaha ako takitaha ko hoʻo ʻiloʻi mo falala ki honau tuʻunga mo e taumuʻa fakalangí. Lotu ke ke vakai ki he kau akó ʻo hangē ko e ʻafio mai ʻa e ʻEikí kiate kinautolú.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha mēmipa ʻo e fāmilí, kaungāmeʻa, pe ko ha tokotaha fakafoʻituitui kehe te nau fiemaʻu ha vā fetuʻutaki lelei ange mo e tokotaha ko iá. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ola ʻo e vā fetuʻutakí ʻi hano fakahaaʻi ha ʻofa lahi ange ki he tokotaha ko ʻení.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko hotau ngaahi vā fetuʻutaki mo e niʻihi kehé

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo ki heʻenau teuteu ki he kalasí mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke fiemaʻu ha vā fetuʻutaki mo ia ‘oku toe lelei angé.

  • Ko e hā ‘okú ke loto ai ke toe fakaleleiʻi ‘a e vā fetuʻutaki ko ʻení?

  • Ko e hā kuó ke fai ke tokoni ki he vā fetuʻutakí? Ko e hā e meʻa kuo ngāué? Ko e hā e meʻa naʻe ʻikai ke ngāué?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ola naʻe mei maʻu mei hano fakahaaʻi ha ʻofa lahi ange ʻi homo vā fetuʻutakí

ʻI hoʻo ako ʻa e 1 Kolinitō 13 , kumi ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo ʻofa ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ʻoku fai ʻe he Fakamoʻuí. Fekumi ki he ueʻi fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi e meʻa te ke lava ʻo fai ke fakaʻaongaʻi ai e meʻa ʻokú ke akó ki ho ngaahi tūkunga lolotongá.

Ko e ʻofa haohaoa ʻa Sīsū Kalaisí

Hili hono akoʻi ʻe he ʻAposetolo ko Paulá e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó fekauʻaki mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālié, naʻá ne pehē te ne fakahā kiate kinautolu “ha hala ʻoku lelei lahi” ke nau moʻui aí ( 1 Kolinitō 12:31). Lau ʻa e 1 Kolinitō 13:1–3 , ʻo kumi ʻa e hala ʻoku lelei lahi ko ʻení.

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e manavaʻofá ʻa ia ʻoku tokoni ke mahino kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga aí?

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi ʻa Molomoná ke mahino lelei ange ʻa e mahuʻinga ʻo e manavaʻofá. ʻI he ofi ke ʻosi ʻa e lekooti fakakuonga muʻa ko ʻení, naʻe fakakau ʻe Molonai ha niʻihi ʻo e ngaahi lea ʻa ʻene tamai ko Molomoná. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Molomona e ngaahi ʻelemēniti ʻo e manavaʻofá mo fakamatalaʻi hono ʻuhingá (vakai ki he Molonai 7:43–48).

Lau ʻa e Molonai 7:46–47 , ʻo kumi ki he meʻa te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo e manavaʻofá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e manavaʻofá.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻokú ke ako fekauʻaki mo e manavaʻofá mei he ngaahi veesi ko ʻení?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi moʻoni naʻa nau maʻu mei he laukonga fekauʻaki mo e manavaʻofá. Ko e moʻoni ʻe taha mahalo te nau ʻiló ko e manavaʻofá ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí, ʻa ia ʻoku tolonga ia ʻo taʻengata. Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻa e manavaʻofá. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e fakamatala mo e ʻekitivitī ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau fai ʻeni.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of President Dallin H. Oaks taken March 2018.

Ko e manavaʻofá, “ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí” [ Molonai 7:47 ], ʻoku ʻikai ko ha ngāue ia ka ko ha t tuʻunga pe tūkunga ʻo e moʻuí. ‘Oku maʻu ‘a e manavaʻofá ‘i ha ngaahi ngāue hokohoko ‘oku fakahoko ʻo iku ki ha ului (pe liliu). Ko e manavaʻofá ko ha meʻa ia ‘oku aʻusia ‘e ha taha.

(Dallin H. Oaks, “The Challenge to Become,” Ensign, Nov. 2000, 34) 

  • ʻOku tānaki fēfē nai e fakamatala ʻa Palesiteni ʻOakesí ki he mahino ʻokú ke maʻu kau ki he manavaʻofá?

Naʻe fakaʻaongaʻi fakatouʻosi ʻe Paula ʻi he Fuakava Foʻoú, mo Molomona ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ha ngaahi foʻi lea mo ha ngaahi kupuʻi lea tatau ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e manavaʻofá. ʻI heʻetau maʻu ha mahino ki heʻena ngaahi leá, te tau lava ai ʻo ʻilo ʻa e meʻa ke faí pea iku ʻo ʻilo e founga ke tau hoko ai ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí.

ʻE lava ke fakahoko fakakalasi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe fakaʻaliʻali ki he kau akó ke nau fakakakato ʻiate kinautolu pē. Kapau ʻoku takitaha fai pē ʻe he kau akó ʻa e ʻekitivitī ko ʻení, fakakaukau ke fakatātaaʻi ʻa e sitepú f ʻaki hono fili ha taha ʻo e ngaahi fakamatalá ke toe hiki fakataha fakakalasi.

a. Lau ʻa e 1 Kolinitō 13:4–7 pe Molonai 7:45 , ʻo kumi e founga ʻoku fakamatalaʻi ʻaki ʻa e manavaʻofá.

Fakakaukau ke ʻoange ki he kau akó ʻa e lea ʻa ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni ʻoku maʻu ʻi he konga “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ke lau ʻo tānaki atu ki he ngaahi potufolofolá.

e. Fili ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻe ua pe tolu ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e manavaʻofá, pea hiki kinautolu ʻi hoʻo tohinoa akó.

f. ʻI he tafaʻaki ʻo e fakamatala takitaha, hiki hono ʻuhingá ʻi he lea pē ʻaʻau. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha faʻahinga meʻangāue pē ʻokú ke maʻú. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha tikisinale ke kumi ʻaki e ngaahi fakaʻuhinga ki he ngaahi foʻi lea hangē ko e kātaki fuoloa pe fakahīkihikiʻi (vaunt). Hiki foki e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe he ʻulungaanga ko ʻení ke ke hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí.

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he ngaahi fakamatala kehekehe naʻá ke akó?

Ko e sīpinga haohaoá

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga haohaoa ʻo e ngaahi fakamatala kotoa ʻo e manavaʻofá. Fakaʻaongaʻi e meʻa naʻá ke tohi fekauʻaki mo e manavaʻofá ʻi hoʻo tohinoa akó, ʻo fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga ʻi he folofolá naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne ʻofa haohaoá ʻi he foungá ni. ʻE ala tokoni atu e ngaahi ʻīmisi ko ʻení ke ke fakafehokotaki ai ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi kupuʻi lea naʻá ke akó.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali takai ʻi he loki akó ha ngaahi ʻīmisi (fakatātā) ʻo Kalaisi. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau pe ko e ngaahi fakamatala fē ʻo e manavaʻofá ʻoku nau ongoʻi ʻoku tatau mo e ʻīmisi takitaha pea mo hono ʻuhingá.

ʻĪmisi
Depiction of Jesus and the woman taken in adultery. They are both kneeling and she is holding his hand. Outtakes include angry men bringing the woman and throwing her to the ground, the woman huddled on the ground, the savior kneeling beside her, Jesus lifting her up to her feet, and the savior standing with her.
ʻĪmisi
Depiction of Jesus embracing Mary and Martha.
ʻĪmisi
Jesus is riding a colt into Jerusalem through a great multitude of people holding tree branches. Outtakes include Jesus barely seen in a throng of people, images of the crowd, some small children, and Jesus walking through the crowd.
ʻĪmisi
Jesus returns to the garden again to continue to pray and suffers great pain.
ʻĪmisi
Jesus is on the cross between two malefactors, there is a crowd below that are watching. Outtakes include a sponge on a stick lifted up to Jesus by a Roman soldier, different views of the three me on the crosses, soldiers gambling and parting his clothes, Jesus walking wearing crown of thorns and covered in blood, and Caiaphas.
  • Naʻe fakahaaʻi fēfē nai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e manavaʻofá ʻi he ngaahi tūkunga takitaha ko ʻení?

  • Kuó ke fakamoʻoniʻi fakatāutaha fēfē nai ʻa e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí kiate koe pe ko e niʻihi kehé?

  • ʻOku liliu fēfē nai e ongo ʻokú ke maʻu ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi ‘okú ke fakakaukau ai ki Heʻene ʻofa kiate koé?

Moʻui manavaʻofá

Naʻe fakaʻosi ʻe he palōfita ko Molomoná ʻene ngaahi akonaki fekauʻaki mo e manavaʻofá ʻaki ha fakaafe fakavavevave ke ngāue. Lau ʻa e Molonai 7:48 , ʻo kumi e fakaafe ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku tokoni atu ke mahino kiate koe ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke maʻu ai ʻa e meʻafoaki ʻo e manavaʻofá?

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻi he kotoa ʻo ʻEne moʻuí, ʻoku malava ke maʻu ʻa e manavaʻofá ʻi ha faʻahinga tūkunga pē. Feinga ke ke fakakaukauloto pe ko e hā ʻene kaunga ki hoʻo moʻuí kapau te ke muimui ʻi he sīpinga ʻo e manavaʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi tūkunga kotoa pē. Fakakaukau ki he vā fetuʻutaki pau naʻá ke fakakaukau ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Fakakaukau ki he founga ʻe faitāpuekina ai e vā fetuʻutaki ko iá ʻi he lahi ange ‘a e manavaʻofá.

ʻI hono tali ʻe he kau akó e ngaahi fehuʻi ko ʻení, poupouʻi kinautolu ke nau muimuiʻi fakataha mo e ngaahi fili ʻoku nau fakahokó.

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakahaaʻi ʻaki ha manavaʻofa ʻoku lahi angé?

  • Ko e hā te ke fai ke fakahaaʻi ki he Tamai Hēvaní ʻokú ke fiemaʻu ʻEne tokoní?

Fakamoʻoni ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tāpuakiʻi kitautolu ʻaki e meʻafoaki ʻo e manavaʻofá ke tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo hangē ange ko Iá mo Hono ʻAló. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau fakatupulaki ʻa e manavaʻofá ʻi heʻetau tafoki kiate Iá.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Te tau fakahaaʻi fēfē nai ʻa e manavaʻofá ki he niʻihi kehé?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni (1915–94) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Portrait of Marvin J. Ashton.

ʻOku maʻu ʻa e manavaʻofá ʻi he taimi ʻoku tau feʻofaʻaki aí, taimi ʻoku ʻikai ke tau fakamāuʻi pe fakatuʻutuʻunga ai ha tahá, ʻi he taimi ʻoku tau ʻoatu ai ha faingamālie ʻo ʻikai ke loto veiveiua pe fili ke ʻūkuma fakalongolongo peé. Ko e manavaʻofá ʻa hono tali e ngaahi faikehekehé, ngaahi vaivaí, mo e ngaahi tōnounoú; ; kātakiʻi ha taha kuó ne tukuhifo kitautolu; pe fakaʻehiʻehi mei he ongoʻi loto mamahi ʻi he taimi ʻoku ʻikai fai ai ʻe ha taha ha meʻa ʻi he founga ne tau ʻamanaki atu ki aí. Ko e manavaʻofá ʻa e fakafisi ke fiefia ʻi ha vaivai ʻo ha taha pea loto fiemālie ke fakamolemoleʻi ha taha kuó ne fakamamahiʻi kitautolu. Ko e manavaʻofá ʻa e fakatuʻamelie ke fefakahokoʻaki ʻa e lelei tahá.

(Marvin J. Ashton, “The Tongue Can Be a Sharp Sword,” Ensign, May 1992, 19)

Naʻe faiako ‘a Palesiteni Tōmasi S. Monisoni (1927–2018) fekauʻaki mo e manavaʻofá ʻi heʻene pōpoaki ʻi he konifelenisi lahí “ʻOku ʻIkai Fakaʻau ʻo Ngata ʻa e ʻOfá ” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 122–25). Mahalo te ke fie mamata ʻi he foʻi vitiō ‘o e pōpoaki ko ‘ení, ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 15:05 ki he 17:22.

Ko e hā ka ʻikai toe ngata ai ʻa e manavaʻofá, ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Sīsū Kalaisí?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻOku fakahaaʻi haohaoa mo totonu ʻa e manavaʻofa moʻoní … ʻi he ʻofa taʻetūkua, ʻofa ʻaufuatō mo e ʻofa fai fakalelei ʻa Kalaisi maʻatautolú. … Ka ne taʻeʻoua e manavaʻofa ko iá—ʻa ʻEne ʻofa haohaoa kiate kitautolú—te tau hoko ko ha meʻanoa pē, ʻo ʻikai ha ʻamanaki lelei, pea mamahi ʻa e kakai tangata mo e kakai fefine kotoa pē. Ko e moʻoni, ko kinautolu te nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne ʻofá ʻi he ʻaho fakamuí—ʻa e Fakaleleí, Toetuʻú, moʻui taʻengatá, talaʻofa taʻengatá—ko e moʻoni ʻe lelei ia kiate kinautolu. …

ʻOku ʻi he moʻuí ʻa e manavasiʻí mo e taʻe-lavameʻá. Taimi ʻe niʻihi ʻoku tōnounou ha ngaahi meʻa. Taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻi ai e tōnounou ʻa e kakaí kiate kitautolu, pe ko e tōnounou fakaʻekonōmika, fakapisinisi pe fakapuleʻanga. Ka oku ʻi ai e meʻa ʻe taha ʻi taimi pe ʻitāniti kuo teʻekite ne ʻai ke siva ʻetau ʻamanakí—ko e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí.

(Jeffrey R. Holland, Christ and the New Covenant [1997], 336–37)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko e hā ʻokú ne fakaʻaiʻai au ke u ngāué?

Ko ha founga ʻe taha ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní, fakakaukau ke ke fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau fakatātaaʻi ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke kehekehe ai e ngaahi taumuʻa ʻa e tokotaha ʻokú ne fakatātāʻí. Fakaafeʻi e kalasí ke nau mateʻi ʻene meʻa ʻoku fakatātāʻí pea ʻoange ha ngaahi fakamatala ki he ʻuhinga ʻe fili ai ʻe ha taha ke fakatātaaʻi ʻení. ʻE lava ke kau ʻeni ʻi he ngaahi tūkungá:

  • Ko e ʻave ʻe ha finemui ha sila vahehongofulu ki he pīsopé.

  • Ko e foaki ʻe ha talavou ha meʻakai ki ha fāmili ʻoku nau nofo tukuhausia.

ʻE lava leva ke aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi taumuʻa ʻo ʻetau ngaahi meʻa ʻoku fakatātāʻí.

Ko hono siʻaki ʻo e ngaahi meʻa ʻa e fānau īkí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau talanoa fekauʻaki mo e ngaahi ʻekitivitī kehekehe ne nau manako ai ʻi heʻenau kei īkí ka ʻoku ʻikai ke nau toe saiʻia ai. Fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa Paula ʻi he 1 Kolinitō 13:11 ke tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ko e taimi ʻoku tau “tupu hake [ai] ki he ʻEikí” ( Hilamani 3:21), te tau lava ʻo fetongi e ngaahi tōʻonga motuʻá ʻaki e ngaahi fili ʻoku tākiekina ʻe he manavaʻofá, ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí (vakai ki he Molonai 7:47).

ʻE lava ke maʻu ha ngaahi fakamatala ʻaonga ʻi he tefitó ni ʻi he pōpoaki ʻa Sister Anne C. Pingree, “To Grow Up unto the LordEnsign pe Liahona, May 2006, 74–76).

Paaki