Ngāue 3
Ko hono Fakamoʻui ʻo e Tangata Pipikí
Naʻe ʻave ha tangata naʻe ʻikai lava ʻo lue ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí ki he temipale ʻi Selusalemá ʻi he ʻaho kotoa pē koeʻuhí ke ne lava ʻo kole ha paʻanga. Naʻá ne feʻiloaki ai mo Pita mo Sione, ʻa ia naʻá na foaki ange ha meʻaʻofa maʻongoʻonga ange ʻi he paʻanga naʻá ne kolé. Naʻe fakamoʻui ʻe Pita ʻa e tangatá, ʻi heʻene fakaʻaongaʻi e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻoange ʻe he aʻusia ko iá kia Pita mo e kau ʻAposetolo kehé ha ngaahi faingamālie lahi ke fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke fakamālohia hoʻo tuí ʻoku lava ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻo tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻokú ke fehangahangai mo iá.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko hono maʻu e mālohi faifakamoʻui ʻo e ʻOtuá
Hiki ʻa e ngaahi foʻi lea ko e Ngaahi Polé mo e Ngaahi Faingataʻá ʻi he palakipoé. Fakakaukau foki ke hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ʻoku hoko atu aí.
-
Ko e hā ha ngaahi pole pe faingataʻa fakatuʻasino, fakalaumālie, pe fakaeloto ʻoku aʻusia ʻe he kakaí ʻi he moʻuí?
Fakakaukau ki ha pole pe faingataʻa ʻokú ke fehangahangai fakatāutaha mo ia ʻa ia te ke fie fekumi ke maʻu ha fakafiemālie pe mālohi ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke ikunaʻi ʻakí. Hiki ia ʻi hoʻo tohinoa akó, pea fakakau foki ai mo hoʻo ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:
-
Ko e hā ha ngaahi ngāue kuó ke fai ke maʻu ai ha tokoni ki he pole pe faingataʻa ko ʻení?
-
Ko e hā kuó ke ʻosi ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa ia ʻokú ne ʻoatu ha loto falala te Na tokoniʻi koé?
-
Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe ngaahi hohaʻa ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo hono ikunaʻi e pole pe faingataʻa ko ʻení?
Ko e fakamoʻui ʻe Pita mo Sione ha tangata pipiki
Te ke maʻu ʻa e faingamālie ʻi he lēsoni ko ʻení ke ako ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mei he fakamatala ʻi he Ngāue ki hono fakamoʻui ʻe Pita mo Sione ha tangata pipikí. ʻI hoʻo akó, tokanga ki he ngaahi ueʻi fakalaumālie ʻokú ke maʻú. Feinga ke fakamālohia hoʻo tuí ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe Sīsū Kalaisi ʻi he ngaahi pole ʻokú ke fehangahangai mo ia ʻi he moʻui fakamatelié.
Lau ʻa e Ngāue 3:1–3 , ʻo kumi ki ha ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e tangata ko ʻení, ʻa ia naʻe taʻu 40 tupu (vakai, Ngāue 4:22). Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ko e “kole” ʻoku lau ki ai ʻi he veesi 2–3 ko e ngaahi meʻa ia naʻe foaki ʻe he kakaí ki he masivá.
-
Ko e hā ha ngaahi lea ʻe niʻihi te ke ala fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki e tangatá ni mo hono tūkungá? Ko e hā hono ʻuhingá?
-
Ko e hā ha ngaahi founga angamaheni ʻe ala tali ʻaki ʻe he kakaí ki ha taha ʻi he tūkunga ʻo e tangatá ni?
Lau ʻa e Ngāue 3:4–8, ʻo kumi ki he ngaahi moʻoni te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo hono ikunaʻi hotau ngaahi polé pe ngaahi faingataʻaʻiá mei he fakamatala ko ʻení. Te ke lava foki ʻo mamata ʻi he “Peter and John Heal a Man Crippled since Birth” (3:21), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.
-
Ko e hā ʻoku hā makehe kiate koe ʻi he fakamatala ko ʻení?
-
Ko e hā e meʻa ʻoku tokoniʻi ʻe he aʻusia ko ʻení ke ke ako pe ongoʻi fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?
Naʻe akoʻi ʻe Pita ʻa kinautolu naʻa nau fakamoʻoniʻi ʻa e maná naʻe fakahoko ia ʻi he tui ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, Ngāue 3:16). Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he talanoa ko ʻení ʻe lava ke fakamoʻui kitautolu ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí.
-
Ko e hā te ke lava ʻo vahevahe mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻe lava ʻo tokoni ki ha taha ʻokú ne lolotonga aʻusia ha taha ʻo e ngaahi pole pe ngaahi faingataʻa fakatuʻasino, fakalaumālie, pe fakaeloto naʻá ke ʻiloʻi kimuʻa ange ʻi he lēsoní?
-
Ko e hā te tau lava ʻo fai ke maʻu ʻa e mālohi ʻo e Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi pole ko ʻení?
Mamata ʻi he “ʻE Fakamoʻui ʻa Kinautolu Kuo Kafó” (5:45), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. Fanongo ki he fakamoʻoni ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea lekooti ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku makehe kiate koe pe ngaahi ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo mamata he vitioó.
-
Ko e hā e meʻa naʻe makehe kiate koe mei he ngaahi akonaki ʻa ʻEletā ʻEnitasení?
-
Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu pe ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e feituʻu naʻe lava ke ʻomi ai ʻe he Fakamoʻuí ha mālohi pe faifakamoʻuí?
-
Ko e hā naʻá ke ako pe ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi he ʻaho ní pea ʻokú ke fie maʻu ke ke manatuʻí?
-
Ko e hā ha meʻa kuó ke ongoʻi kuo ueʻi koe ke ke fai koeʻuhí ko e meʻa kuó ke ako he ʻaho ní?
Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá
Ko e hā ʻoku ʻikai ke tau maʻu ai ʻa e faifakamoʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi he taimi mo e founga ʻoku tau fie maʻu ai iá?
Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:
ʻOku ou fakatokangaʻi ʻoku ʻi ai pē e taimi ʻe hangē ʻoku ʻikai fai mai ha tali ki ha niʻihi ʻo ʻetau ngaahi lotu fakamātoato tahá. ʻOku tau fifili, “Ko e hā hono ʻuhingá?” ʻOku ou ʻilo ʻa e ongo ko iá! ʻOku ou ʻilo e manavasiʻi mo e tō ʻa e loʻimata he ngaahi momeniti pehení. Ka ʻoku ou toe ʻiloʻi pē foki ʻoku ʻikai taʻe tali mai ʻetau ngaahi lotú. ʻOku ʻikai ha taimi ʻe taʻe-fakahoungaʻi ai ʻetau tuí. ʻOku ou ʻilo ʻoku lahi ange ʻa e ʻilo ʻoku maʻu ʻe he Tamai Hēvani potó ʻiate kitautolu. Neongo ʻoku tau ʻiloʻi ʻetau ngaahi palopalema mo e mamahi fakamatelié, ka ʻokú Ne ʻafioʻi ʻetau fakalakalaka taʻe-faʻa-maté mo e meʻa te tau malavá. Kapau te tau lotua ke ʻilo Hono finangaló pea fakavaivaiʻi kitautolu ki ai ʻi he faʻa kātaki mo e lototoʻa, ʻe lava ke hoko ʻa e fakamoʻui fakalangí ʻi Heʻene founga mo e taimi pē ʻAʻana.
(Russell M. Nelson, “Jesus Christ—the Master Healer,” Ensign or Liahona, Nov. 2005, 86)
Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:
ʻOku kaunga moʻoni ʻa e angatonú mo e tuí ki hono fakamoʻui ʻo e mahakí, tulí, mo e pipikí—kapau ʻoku fakahoko ʻe he faʻahinga fakamoʻui peheé ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻo fakatatau mo Hono finangaló. Ko ia, naʻa mo ʻetau maʻu e tui mālohí, he ʻikai hiki ha ngaahi moʻunga lahi ia. Pea he ʻikai ke fakamoʻui kotoa ʻa e mahakí mo e vaivaí. Kapau ʻe taʻofi e fakafepaki kotoa pē, toʻo atu mo e mahaki kotoa pē, pea ʻe uesia leva ʻa e tefitoʻi taumuʻa ʻo e palani ʻa e Tamaí.
(David A. Bednar, “Ko Hono Tali e Finangalo mo e Taimi ʻa e ʻEikí Ensign pe Liahona, ʻAokosi 2016, 34)
ʻE lava fēfē nai ke u maʻu ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻo e Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku ou aʻusia ai ʻa e ngaahi faingataʻaʻia fakalaumālié?
Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:
ʻE lava ke hoko mai ʻa e ngaahi faingataʻá mei he ngaahi ngāue fakalaumālié mo fakatuʻasinó foki. Naʻe manatuʻi ʻe ʻAlamā ko e Siʻí naʻe fuʻu fakamamahi ʻene angahalá ʻo ne fakaʻamu ai ke “ʻʻosiʻosingamālie ʻi [hono] laumālié mo [hono] sinó fakatouʻosi, koeʻuhí ke ʻoua naʻa ʻomi [ia] ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo e … ʻOtuá, ke fakamāuʻi ʻi [heʻene] ngaahi ngāué” [ ʻAlamā 36:15 ]. ʻI he ngaahi taimi peheé, te Ne fakamoʻui fēfē nai kitautolu?
Te tau lava ʻo fakatomala kakato ange! Te tau lava ʻo ului kakato ange! Pea ʻe lava leva ʻe he “ʻAlo ʻo e Māʻoniʻoní” ʻo tāpuakiʻi kakato ange kitautolu ʻaki Hono toʻukupu faifakamoʻuí.
… ʻOku fakaiku ʻa e tuí, fakatomalá, papitaisó, fakamoʻoní, mo e ului tuʻuloá ki he mālohi faifakamoʻui ʻo e ʻEikí.
(Russell M. Nelson, “Jesus Christ—the Master Healer,” Ensign or Liahona, Nov. 2005, 86)
Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó
Ko e ola ʻo e mana ko ʻení ki he niʻihi kehé
Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e faifakamoʻui naʻe hoko ʻi he temipalé he ʻaho ko iá naʻe ʻaonga lahi ia ki he kakai tokolahi. Ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo kumi e founga naʻe uesia ai ʻe he mana ko ʻení ʻa e kakai ʻoku hiki atu ʻi laló.
Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha kulupu ʻe tolu pea vahe ki he kulupu takitaha ha taha ʻo e ngaahi veesi ko ʻení ke nau ako (ʻe lava ke vahe ki ha kulupu ʻe taha ʻa e ongo ʻuluaki potufolofolá).
Ngāue 3:8 —Ko e tangata naʻe fakamoʻuí
Ngāue 3:9–13, 19 ; 4:4 —Ko e kakai ʻi he temipalé
Ngāue 4:13–18 —Ko e kau taki ʻo e kau Siú
Hili e ako ʻa e kau akó, aleaʻi mo kinautolu e meʻa ne nau akó. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi hange ko ʻení:
Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi fekauʻaki mo e founga naʻe tākiekina ai ʻe he mana ko ʻení ʻa e ngaahi kulupu kehekehe ʻo e kakaí?
ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe kehekehe ai e ongo ʻa ha kakai ʻe niʻihi mei he niʻihi kehé?
Kapau naʻá ke kau ʻi he kakai naʻe ʻi he temipalé, ʻokú ke pehē ʻe fēfē nai ha liliu hoʻo fakakaukau kia Pita mo Sioné hili hoʻo fakamoʻoni ki he mana ko ení?
Ngāue 3:19–21 . Ko e liliu ʻo e meʻa kotoa pē
Fakamatalaʻi ange hili hono fakamoʻui ʻe Pita mo Sione ʻa e tangata pipikí, naʻe vave e mafola ʻa e ongoongo ʻo e maná. Naʻe fakatahataha mai ha kakai tokolahi ke fanongo kia Pita mo Sione, kau ai ha niʻihi ne nau fakafisingaʻi ʻa Sīsū Kalaisi kimuʻa.
Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Ngāue 3:19–21 . Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻAposetolo ko Pitá ke fakahoko ʻe he kakai ne fakataha atu ki aí.
Fakamatalaʻi ange fakatatau ki he Ngāue 3:21 , naʻe kikiteʻi ʻe Pita ʻe nofo ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he langí “kae ʻoua ke hoko mai ʻa e kuonga ʻo e liliu ʻo e meʻa kotoa pē.” ʻOku kau ʻi he konga ʻo e “liliu ʻo e meʻa kotoa pē” ʻa hono Toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.
Fakakaukau ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:
-
Fakatatau ki he veesi 21 , ko hai naʻá ne kikiteʻi makehe meia Pita ʻe ʻi ai ha Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní?
-
Ko e hā ha ngaahi meʻa mahuʻinga kuo hoko ʻa ia ʻoku fekauʻaki mo hono fakahoko ʻo e kikite ko ʻení?
Vahevahe hoʻo fakamoʻoní naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻa e ʻEikí ʻi ha ngaahi kuonga kehekehe ʻa e kuonga ʻoku tau moʻui aí mo nofo ʻamanaki atu ki hono Toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e ʻEikí.