Seminelí
Ngāue 4–5


Ngāue 4–5

Talangofua ki he ʻOtuá Kae ʻIkai ko e Tangatá

ʻĪmisi
A priest questions Peter.

Naʻe puke pōpula pea tuku pōpula ʻa Pita mo Sione ki heʻena faifakamoʻui mo fakamoʻoni ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe tukuange kinaua kimui ange pea fakahinohinoʻi ke ʻoua naʻá na lea pe faiako ʻi Hono huafá. Ka naʻe kei hoko atu pē ʻa e fakamoʻoni ʻa Pita mo Sione kia Sīsū Kalaisí, pea naʻe toe puke pōpula mo tuku pōpula kinaua. Naʻe fakahaofi kinaua ʻe ha ʻāngelo mei he fale fakapōpulá peá ne talaange ke na foki ʻo hoko atu hono malangaʻi ʻo Kalaisí, pea naʻá na fai ia. Naʻe fekau ‘e he kau taki ʻo e kau Siú ke toe puke pōpula kinaua mo taaʻi. Naʻe fekauʻi kinaua ʻe he kau takí ke taʻofi ʻena malanga ʻaki ʻa Kalaisí, ka naʻe tali ange ʻe Pita mo Sione ʻoku totonu ke na talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e kakaí. Naʻe fiefia ʻa Pita mo Sione ‘i he lava ke na kātakiʻi ʻa e fakatangá koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi. ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo fakatupulaki hoʻo holi ke talangofua ki he ʻOtuá ʻi ha toe taha kehe.

Fakamamafaʻi ʻa e sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai lave fakahangatonu ai e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he folofolá ki he Fakamoʻuí, te ke kei lava pē ʻo fakahinohino hoʻo kau akó kiate Ia ʻaki hono tokoniʻi kinautolu ke nau sio ki he founga ʻokú Ne tā sīpinga ʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau haʻu mateuteu ke vahevahe ha ngaahi tūkunga ʻe ala faingataʻa ai ke talangofua ki he ʻOtuá koeʻuhí ko e ngaahi fakalotoa mālohi mei he niʻihi kehé.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Taukaveʻi ‘o e meʻa ʻoku totonú.

Fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ki heʻenau teuteu ki he kalasí pea aleaʻi fakataha leva e ngaahi fehuʻí. Fakakaukau ke hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ʻuluakí ʻi he palakipoé. Mahalo ʻe tokoni ke vakai ki he ngaahi tali ko ʻení ʻamui ange ʻi he lēsoní.

  • Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻe ala faingataʻa ai kiate koe pe ko ha niʻihi kehe ke talangofua ki he ʻOtuá koeʻuhí ko e ngaahi fakalotoa mālohi mei he niʻihi kehé?

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ne ʻai e ngaahi tūkunga ko ʻení ke faingataʻá?

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni (1927–2018):

ʻĪmisi
Official portrait of President Thomas S. Monson, 2008.

ʻI heʻetau fakahoko ʻetau ngāue fakaʻahó, ʻoku mahino pē ʻe ʻahiʻahiʻi ʻetau tuí. ʻE ʻi ai ha ngaahi taimi ʻe ʻākilotoa kitautolu ʻe he niʻihi kehé pe tokosiʻi ha niʻihi ʻe kau mo kitautolu pe te tau tuʻu toko taha pē ke fakamahino e meʻa ʻoku tali leleí mo ʻikai tali leleí. ʻOku tau maʻu nai ha loto toʻa ke tuʻu taʻeueʻia ʻi hono taukapoʻi ʻetau tuí, neongo te tau tuʻu toko taha pē ʻi hono fai iá?

Thomas S. Monson, “Pole ke Tuʻu Toko Taha,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 60)

Tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Te ke fakafuofuaʻi fēfē nai hoʻo loto fiemālie ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai tukulolo ki he ngaahi fakalotoa mālohi mei he niʻihi kehé?

  • Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻi he kahaʻú ʻe lava ke ke fili ai ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko ha niʻihi kehe?

ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, kumi e ngaahi moʻoni mo e ngaahi sīpinga ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke ongoʻi ha holi lahi ange ke talangofua ki he ʻOtuá ʻi ha toe taha kehe.

Naʻe puke pōpula ʻa Pita mo Sione ʻi heʻena malanga mo faifakamoʻui ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

Naʻe fehangahangai ʻa Pita mo Sione mo ha ngaahi tūkunga naʻe pau ai ke na fili ʻi he talangofua ki he ʻOtuá pe tukulolo ki he fakalotoa mālohi mei he niʻihi kehé. Hili hono fakamoʻui ‘e Pita mo Sione ha tangata pipiki ʻi he temipalé mo malanga ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, naʻe puke pōpula, tuku pōpula mo fakafehuʻi kinaua ʻe he kau taki ʻo e kakai Siú (vakai, Ngāue 3:1–11 ; 4:1–7).

Lau ʻa e Ngāue 4:8–21, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fai ʻe Pita mo Sione ʻi he tūkunga ko ʻení. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga pe ʻoku nau ueʻi koe ke ke fili ke talangofua ki he ʻOtuá ʻo mahulu hake ʻi ha toe meʻa. Mahalo te ke fie mamata ‘i he “ʻOku Fakamaauʻi ʻa Pita mo Sione” (2:51), ‘oku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, lolotonga hoʻo muimui ki ai ʻi hoʻo folofolá.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea naʻe hā makehe kiate koe mei he ngaahi veesi ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakakaukau pe ko e hā ʻa e ʻekitivitī ʻe tokoni lelei taha ki he kau akó ke nau ako ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻe akoʻi ʻi he Ngāue 5:12–32 . ʻE lava ke vahe ki he kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi lea ʻa ha kakai kehekehe ʻi he fakamatala fakafolofola ko ʻení. ʻE lava ke vahe ʻa e kau akó ke nau hoko ko ha tokotaha fakamatala, ʻāngelo, sōtia, Pita, mo e taulaʻeiki lahí. Pe, ʻe lava ke mamataʻi ʻe he kau akó ʻa e vitiō ʻi laló ke sio pe ko e ha e meʻa ‘e hoko.

Lau ʻa e Ngāue 5:12–32 pea hoko atu hoʻo ako ki he fakamatala ko ʻení. Mahalo te ke fie fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ha faʻahinga tokāteline, tefitoʻi moʻoni, pe kupuʻi lea ʻoku ongo mahuʻinga kiate koe. Pe te ke lava ʻo mamataʻi ʻa e “Ko e Hokohoko Atu Hono Malangaʻi ʻe Pita mo Sione ʻa e Ongoongoleleí” kae ʻoua kuo aʻu ki he taimi 3:51. Lau ʻa e Ngāue 5:12–32 pea hoko atu hoʻo ako ki he fakamatala ko ʻení. Mahalo te ke fie fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ha faʻahinga tokāteline, tefitoʻi moʻoni, pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku ongo mahuʻinga kiate koé. Pe te ke lava ʻo mamata ʻi he “Peter and John Continue Preaching the Gospel ” kae ʻoua kuo aʻu ki he taimi 3:51.

  • Ko e hā naʻá ke maʻú?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni naʻá ke ako mei he fakamatala ko ʻení?

Poupouʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻi he lea pē ʻanautolú pea hiki ʻi he palakipoé.

Ko e taha ʻo e ngaahi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakamatala ko ʻení kapau te tau fili ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ke manavahē ki he niʻihi kehé, te Ne ʻiate kitautolu leva.

Fakakaukau ki he ngaahi tūkunga naʻá ke fakaʻilongaʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní ʻa ia ʻe ala faingataʻa ai ke talangofua ki he ʻOtuá koeʻuhí ko e fakalotoa mālohi mei he niʻihi kehé.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻi he talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai manavahē ki he niʻihi kehé?

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e ʻOtuá ʻokú ne ʻoatu ai ha loto-falala ke muimui kiate Iá—ʻo aʻu ai pē ki he taimi ʻoku fakalotoa mālohi ai koe ʻe he niʻihi kehé ke ʻoua te ke muimui ki aí?

Kapau ʻoku fie maʻu tokoni ʻa e kau akó ʻi he ngaahi fehuʻi ko ʻení, vahevahe ha ngaahi sīpinga mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻoku ʻi he konga ko e “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ʻo hangē ko ia ʻoku fokotuʻu atu ʻi he tokoni ʻa e faiakó. ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi sīpinga kehe ‘oku ʻi he ʻekitivitī tokoni fakaako ʻoku ui ko e “Ngaahi Talanoa Fakalaumālié.”

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai pe ko e niʻihi kehé ki he potó ʻi he talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai manavahē ki he niʻihi kehé? (Te ke lava foki ʻo ʻiloʻi ha ngaahi sīpinga mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí.)

Ko ha sīpinga fakaonopooni

Fakakaukau ke huluʻi e vitiō “Leave the Party” (6:25), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, ko ha sīpinga ʻo e talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e kakaí. Pe, vahevahe ha aʻusia fakataautaha ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Thierry K. Mutombo ʻo e Kau Fitungofulú ha sīpinga ʻo ha fāmili naʻa nau fili ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e kakaí. Ke fanongo ki he fakamatala ko ʻení, mamata ʻi he“Ye Shall Be Free,” maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi kouti 6:43 ki he 8:51.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke mahuʻingaʻia taha ai ʻi he anga hono tali ʻe he fāmili ko ʻení honau ngaahi faingataʻaʻiá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fuʻu mahuʻinga ai e tui ʻa e fāmilí kia Sīsū Kalaisí ʻi he tūkunga ko ʻení?

Tukuange ʻa Pita mo Sione

Naʻe aleaʻi ʻe he kau taki ʻo e kau Siú ʻa e meʻa ke fai kia Pita mo Sioné. Naʻe fakalotolahiʻi kinautolu ʻe ha taki Siu naʻe fakaʻapaʻapaʻi lahi ko Kāmalieli ke tukuange ʻa Pita mo Sione koeʻuhí naʻá ne ʻiloʻi kapau naʻe fakahoko moʻoni ʻe Pita mo Sione ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá, he ʻikai lava ʻe he kau taki ʻo e kau Siú ʻo taʻofi ia (vakai, Ngāue 5: 29–39).

Lau ʻa e Ngāue 5:40–42 , pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ongo naʻe maʻu ʻe Pita mo Sione hili ʻena aʻusia ʻa e meʻa naʻá na fakahokó.

  • Ko e hā e me’a naʻá ke ako he ʻahó ni ʻokú ne ueʻi koe ke ke talangofua ki he Tamai Hēvaní kae ʻikai ko e kakaí?

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Fēfē kapau ʻoku ʻikai ke u kau he laú koeʻuhí ko ʻeku fili ke talangofua ki he Tamai Hēvaní?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti (1928–2015) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Final official portrait of Elder Richard G. Scott of the Quorum of the Twelve Apostles, 2004. Passed away 22 September 2015.

ʻE ʻi ai e ngaahi taimi te ke ongoʻi tuenoa mo maʻuhala ai—kuó u maʻu ia—koeʻuhí ʻoku ʻikai ke ke kau mo e kakaí. Houngaʻia ʻi hono fakafōtunga koe ʻe hoʻo moʻui māʻoniʻoní koeʻuhí ke ʻoua naʻá ke feʻunga mo e feituʻu ʻoku ʻikai ke ke kau ki aí. Ko ha vahaʻataimi fakataimi ʻeni ʻo e siviʻi mo e tupulakí fakatāutahá. ʻE fakafetongi ʻaki ia ‘i ha taimi mo e ngaahi kaungāmeʻa moʻoní pea mo ha fiefia lahi ange.

(Richard G. Scott, “The Power of Righteousness,” Ensign, Nov 1998, 68)

ʻE founga fēfē nai haʻaku taukapoʻi ʻeku tuí?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻAi ke mou toʻa. Moʻui faivelenga ʻaki e ongoongoleleí neongo ʻoku ʻikai pehē ʻa e niʻihi ʻoku mou feohí. Taukaveʻi hoʻomou tuí ʻaki ʻa e fakaʻapaʻapa mo e angaʻofa, ka ke mou taukaveʻi kinautolu.

(Jeffrey R. Holland, “Ko e Mahuʻinga—mo e Tāpuaki—ʻo e Tuʻunga Fakaākongá,” Ensignpe Liahona, Mē 2014, 9)

Naʻe fakahaaʻi fēfē nai ʻe he Fakamoʻuí ʻEne talangofua ki he Tamai Hēvaní kae ʻikai ki he kakaí?

ʻOku fakatātaaʻi ʻe he ngaahi vitiō ko ʻeni ʻo e Tohi Tapú ʻa e holi ʻa e Fakamoʻuí ke ngāue maʻá e ʻOtuá kae ʻikai muimui ki he ngaahi fakakaukau ʻa e kakaí.

Mamata ʻi he “Fakamolemoleʻi ʻe Sīsū e Ngaahi Angahalá mo Fakamoʻui ha Tangata ne Mahaki Tete” (2:57) ke ke ʻilo ʻa e founga naʻe fakahaaʻi ʻaki ʻe he Fakamoʻuí Hono mālohí mo ʻEne finangalo lelei ke fakamolemoleʻi ʻa e angahalá ʻi he taimi naʻe fakafehuʻia ai ia ʻe he niʻihi kehé.

Mamata ʻi he “Fakamoʻui ʻe Sīsū ha Tangata Pipiki ʻi he Sāpaté” (2:23) ke ke ʻilo ʻa e founga naʻe fakamoʻui ai ʻe he Fakamoʻuí ha tangata neongo naʻe pehē ʻe he kau taki ʻo e kau Siú ko e tōʻonga taʻe-feʻunga ia ki he Sāpaté.

Mamata ʻi he “ʻAlu pea ʻOua ʻe Toe Faiangahala” (3:21) ke ke ʻilo ki he founga naʻe ʻikai fakamalaʻiaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ha taha kehe neongo naʻe fakalotoa mālohi Ia ʻe he niʻihi kehé ke fai pehē.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí ʻi hono moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí

ʻOku tau ako ʻi he Ngāue 4:31–5:11 , naʻe moʻui ʻaki ʻe he Kāingalotú ʻi he taimi ko iá ʻa e fono ʻo e fakatapuí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako ʻa e “ Fakatapuí, Fono ʻo e Fakatapuí ” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (scriptures.ChurchofJesusChrist.org) pe fakamatala ki he Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí “Fakatapuí mo e Lakanga Tauhí” (ChurchofJesusChrist.org/study/history/topics) ke mahino lelei ange ʻa e fono ʻo e fakatapuí. Te nau lava leva ʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení mo e ngaahi fakamatala ʻi he Ngāue 2:41–47 ; Ngāue 4:31–37 ; mo e Ngāue 5:1–11 . Te nau lava foki ʻo toe vakaiʻi ʻa e Mōsese 7:18 mo e 4 Nīfai 1:1–18 . Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe hono moʻui ʻaki e fono ko ʻení ke tau hoko ai ʻo hangē ko e Fakamoʻuí mo fakahaaʻi ʻEne ʻofá ki he niʻihi kehé.

Faitotonu mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá

Mahalo ʻe ʻaonga ki he kau akó hono ako e fakamatala kia ʻAnanaia mo Safaila ʻi he Ngāue 5:1–11 , ʻa ia ʻokú ne fakatātaaʻi e mahuʻinga ʻo e faitotonú mo hono tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo e ʻOtuá. Naʻe moʻui ʻaki ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí lolotonga e taimi ko ʻení ʻa e fono ʻo e fakatapuí (vakai ki he ʻekitivitī kimuʻá).

Neongo ʻoku ʻikai ke mahino kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga ne mamafa pehē ai ʻa e tauteá, ka ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e mafatukituki ʻo e maumauʻi ʻo e fuakava mo e ʻOtuá (vakai, Loma 6:16, 23 ; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:11–12). ʻE lava foki ke ako ʻe he kau akó ha niʻihi pe kotoa ʻo e lea ʻa ʻEletā A. Rasband ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku ui “Ko e Tauhi Pau ki Heʻetau Ngaahi Palōmesí mo e Ngaahi Fuakavá ” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2019, 53–56). Fakakaukau ke fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: “ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he faitotonú mo e tauhi ʻo e ngaahi fuakavá ke tau hoko ai ʻo hangē ko e ʻOtuá?” mo e “Ko e hā ha faikehekehe ʻoku hoko ʻi he ngaahi fāmilí mo e tukui koló ʻi he taimi ʻoku tau tauhi ai ʻetau ngaahi fuakavá?”

Manavahē ki he ʻOtuá ʻo lahi ange ʻi he tangatá

ʻE lava ke ʻaonga ki he kau akó hano fakafehoanaki e sīpinga ʻa e kau ʻAposetolo ʻo e kuonga muʻá ʻi he Ngāue 4:8–12, 18–21 mo e 5:17–32 mo e fakamatala ki he tukulolo ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he ngaahi holi ʻa Māteni Hālisi ke fakaʻaliʻali ʻa e peesi ʻe 116 ʻo e Tohi ʻa Molomoná ki he niʻihi kehé. ʻE lava ke ako ʻe he kau akó ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 3:1–11 ke lau ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí mo e ngaahi fakatokanga, kae pehē ki Heʻene ʻaloʻofá ʻi he 10 . ʻE lava ke tokoni ʻa e fakamatala ko ʻení ke mahino ki he kau akó naʻa mo e taimi ʻoku nau fai ai ha ngaahi fehalaākí, ʻe tokoni, poupouʻi, mo fakamolemoleʻi kinautolu ʻe he ʻEikí kapau te nau loto fiemālie ke fakatomala.

Ngaahi talanoa fakalaumālie

Fakaafeʻi e kau akó ke nau faʻu ha lisi ʻo ha ngaahi talanoa te nau lava ʻo ueʻi e kakaí ke nau talangofua ki he ʻOtuá ʻo tatau ai pē pe ko e hā e ngaahi tūkungá. ʻE lava ke nau fakakau ai ʻa e talanoa mei he lēsoni ko ʻení, ngaahi aʻusia mei heʻenau moʻuí, pe ngaahi fakamatala mei he folofolá. ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻi laló:

ʻOange ki he kau akó ha ngaahi miniti siʻi ke nau fevahevaheʻaki ai ʻenau lisí pe mo e kalasí. Fakakaukau ke vahevahe ha ngaahi sīpinga fakatāutaha te nau ueʻi fakalaumālie ai mo kinautolu foki.

Paaki