Seminelí
Kolose 1–2


Kolose 1–2

“Aka mo Langa Hake ʻIate Ia”

ʻĪmisi
Ko ha fakatātā fakakonga ʻoku fakahaaʻi mai ai e aka ʻo ha fuʻu ʻakau ʻoku tupu ʻi ha ngaahi tūkunga havilivili.

Hangē pē ko e ʻi ai ha ngaahi mālohi fakanatula te nau lava ʻo taʻaki pe fakaʻauha ha fuʻu ʻakaú, ʻoku ʻi ai foki ha ngaahi mālohi ʻoku nau feinga ke taʻaki kitautolu mei hotau ngaahi fakavaʻe fakalaumālie ʻia Sīsū Kalaisí (vakai ki he Hilamani 5:12). Naʻe fai ʻe Paula ʻene tohi ki he kakai Kolosé koeʻuhí naʻe fakamanamanaʻi ʻenau tuí ʻe he ngaahi akonaki mo e tōʻonga halá. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi mālohi ʻokú ne fakamanamanaʻi hoʻo tuí mo e ngaahi founga te ke lava ai ʻo tuʻu maʻu ange ʻia Sīsū Kalaisí.

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi meʻa mo e ngaahi fakatātā. ʻE lava ke tokoni e ngaahi meʻá mo e ngaahi fakatātaá ke fakakaukauloto e kau akó ki he kakai, ngaahi feituʻu, ngaahi meʻa naʻe hoko, ngaahi meʻa mo e ngaahi fakataipe ʻi he folofolá. Ko e founga ʻe taha ke tokoniʻi ai e kau akó ke nau fakakaukauloto ki aí ko hono fakaafeʻi kinautolu ke tā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku lave ki ai e folofolá.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau tā pe faitaaʻi e faʻahinga fuaʻiʻakau ʻoku nau saiʻia taha aí pea ʻomi e fakatātaá ki he kalasí. Kole ange ke nau fakakaukau ki he ngaahi lēsoni fakalaumālie te tau lava ʻo ako mei he ʻuluʻakaú.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻOkú ke faitatau fēfē mo ha fuʻu ‘akau?

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha taha ke ne tā ha fuʻu ʻakau ʻi he palakipoé. Fakaʻaongaʻi e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi he ʻekitivitī ko ʻení ke fakafonu ʻa e fakatātā ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi foki e kau akó ke tānaki atu ki heʻenau fakatātaá pe tā fakatātā mei he ʻekitivitī teuteu ʻa e tokotaha akó. Poupouʻi e kau akó ke nau tānaki atu ha ngaahi fakakaukau lolotongaa e lēsoní.

Tā ha fakatātā ʻo e fuaʻi ʻakau ʻokú ke saiʻia taha aí. Te ke tānaki atu ki ai ʻi he kotoa ʻo e lēsoní.

Fakakaukau ki he founga ʻokú ke tatau ai mo e fuʻu ʻakau ko ʻení. Hangē ko ʻení, fakakaukau ki ha ngaahi mālohi ʻoku nau feinga ke taʻaki pe fakaʻauha ai hoʻo tui kia Kalaisí. Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻokú ke fiemaʻu ai ha tokoni ke tuʻu mālohi ʻi hono fakafepakiʻi e ngaahi mālohi ko iá ke fiefia ʻi he ngaahi fua ʻo e ongoongoleleí.

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ʻa e fakataipe ʻo ha fuʻu ʻakau ke tokoni ki he Kāingalotu ʻi Kolosé ke nau sio lelei ange ki he mahuʻinga ʻo honau vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí. Naʻá ne fakaʻaongaʻi foki ia ke fakamālohia kinautolu ke fakafepakiʻi e ngaahi akonaki mo e tōʻonga hala naʻá ne fokotuʻu ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmakí. Fekumi ki ha ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní ke mahino lelei ange ʻa e ngaahi lea ʻa Paulá pea feinga ke fakaʻaongaʻi kinautolu.

Fua ʻo e ʻakaú

Fakakaukau ki he fua ʻoku maʻu mei he fuʻu ʻakau naʻá ke taá mo e ʻuhinga ʻokú ke saiʻia aí.

Lau ʻa e Kolose 1:10–22. Kumi ʻa e “ngaahi fua” (pe ngaahi tāpuaki) ʻoku fakamatalaʻi ʻe Paulá, pea fakakaukau ki he ʻuhinga ʻokú ke fiemaʻu ai e ngaahi fua ko ʻení. Tā ha ngaahi fua ʻi hoʻo fuʻu ʻakaú pea fakahingoa kinautolu ʻaki e ngaahi akonaki ʻa Paulá.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi fua pe ngaahi tāpuaki naʻe fakahaaʻi ʻe Paulá?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó pea fakaafeʻi leva ha kau ngāue tokoni ke vahevahe mo e kalasí e meʻa ne nau tohí.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi fua ko ʻení ʻokú ke lolotonga fiefia aí?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi fuá ʻokú ke fakaʻamu ke fiefia aí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e fakamatala ko ʻení, pea fakakau hoʻo ngaahi tali ki he fehuʻi kimuʻá ʻi he ʻuluaki konga ʻoku fakaava atú::Kapau ʻoku ou fiemaʻu _______________, ʻoku fiemaʻu ke u ________________.

Lau ʻa e Kolose 1:23, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Paula ʻoku fiemaʻu ke tau maʻu ai ʻa e ngaahi fua ko ʻení. Fakafonu e sātí ʻaki e meʻa ʻokú ke maʻú.

Ko ha founga ʻeni ʻe taha ke fakakakato ai ʻa e moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku ou fiemaʻu ke fakamālohia au pea maʻu ʻa e huhuʻí mo e melinó ʻia Kalaisi, ʻoku fiemaʻu ke u hokohoko atu ʻi he tui ʻoku aka mo fakamakatuʻu. ʻE lava foki ke ʻuhinga ʻa e aka mo e fakamakatuʻú ki he maʻu mo pau pe ko e “tuʻu maʻu mo taʻe-faʻa-ngāue” (Mōsaia 5:15).

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke tau “tuʻu maʻu ʻi he tuí ʻo aka mo tuʻu fakamakatuʻú”? ( Kolose 1:23).

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻokú ne poupouʻi koe ke hokohoko atu hoʻo aka mo tuʻu fakamakatuʻu ʻiate Iá?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni kehe fekauʻaki mo Ia naʻá ke maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻokú ne fakatupulaki hoʻo loto-falalá pe holi ke aka mo tuʻu fakamakatuʻu ʻiate Iá?

Lau ʻa e Kolose 2:6–7, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e ngaahi aka ʻo ʻetau fuʻu ʻakaú. Fakahingoa e aka takatakai ʻi hoʻo fuʻu ʻakaú ʻo fakatefito ʻi he meʻa ʻokú ne lea ʻakí.

  • Ko e fē feituʻu naʻe akoʻi ʻe Paula ʻoku fiemaʻu ke tau tō ai hotau ngaahi aká?

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke tau “aka” ‘ia Kalaisí?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau tuʻu maʻu ʻia Sīsū Kalaisí ke tau aka mo tuʻu fakamakatuʻú? ʻE fēfē ia?

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻokú ne fakahaaʻi ʻoku tuʻu maʻu, aka, mo tuʻu fakamakatuʻu ʻia Kalaisi.

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ha sīpinga, fakakaukau ke vahevahe ha taha ʻo e ongo sīpinga ko ʻení pe fakatouʻosi.

Ko ha sīpinga ʻeni ʻe ua ʻo ha kakai ʻoku nau tuʻu maʻu ʻia Kalaisi. Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Sitīveni J. Lani, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Talavoú ha sīpinga ʻo e hokohoko atu hono foha ne puke lahí ke fakahoko faivelenga hono ngaahi fatongia lakanga fakataulaʻeikí. Kapau ʻe lava, mamata ʻi he “Ko Hono Maʻu ʻo e Fiefiá ʻia Kalaisí” mei he taimi 0:09 ki he 3:57 ke fanongo he talanoa ko ʻení.

Naʻe vahevahe ʻe Brother M. Siosefa Palafu, ʻa ia naʻe ngāue ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Talavoú, ha talanoa fekauʻaki mo hono ʻofefine taʻu hongofulu tupú ʻi heʻene kātekina e ngaahi faingataʻa ʻo e hiki ki ha feituʻu foʻou mo fili ke ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻe lava, mamata ʻi he “Hiki Hake Homou Matá pea Fiefia” mei he taimi 5:48 ki he 7:48 ke fanongo ki he talanoa ko ʻení.

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e kakai ne nau fakakaukau ki aí. ʻAi ke nau fakamatalaʻi tautau toko ua pe fakakulupu iiki ʻa e meʻa ʻoku nau tā ʻi he ʻekitivitī ko ʻení.

Tā ha ngaahi aka loloto mo mālohi ki hoʻo fuʻu ʻakaú. Fakahingoa ha niʻihi ʻo e ngaahi aká ʻaki e ngaahi ʻulungaanga ʻoku maʻu ʻe he kakai ko ʻení pe ngaahi ngāue ʻoku nau fai ʻokú ke ongoʻi ʻokú ne fakafehokotaki moʻoni kinautolu kia Sīsū Kalaisí.

Toe vakaiʻi ‘a e Kolose 1:23; 2:6–7. Lau leva ʻa e Kolose 2:8,12 mo e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Fakahingoa e ngaahi aka ʻo hoʻo fuʻu ʻakaú ʻaki ha ngaahi founga kehe te tau lava ʻo fakafehokotaki mālohi ange ai kitautolu ki he Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2018.

Kuo pau ke tau feinga ke tuʻu fakamakatuʻu pea ului moʻoni ki he ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí (vakai ki he Kolose 2:6–7). ‘Oku tau aʻusia e ului ko ‘ení ‘i he lotú, lau folofolá, ngāue tokoní, pea mo hono kai maʻu pē ‘o e sākalamēnití ke ‘iate kitautolu maʻu pē ‘a Hono Laumālié. Kuo pau ke tau feinga ki he fuʻu liliu lahi ‘o e lotó (vakai ki he ʻAlamā 5:12–14) ‘a ia ‘okú ne fetongi ‘a e holi koví mo e siokitá, ‘aki e ‘ofa ki he ‘Otuá mo e holi ke tauhi kiate Ia mo ‘Ene fānaú.

(Dallin H. Oaks, “Ko e Talanoa Fakatātā ʻo e Tangata Tūtuuʻí,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 35)

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e ngaahi “aka” kuo nau ʻiló. Aleaʻi ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo ka fiemaʻu:

  • Ko e hā ha founga kuó ke ongoʻi fehokotaki ange ai mo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo muimui ki he sīpinga ʻa kinautolu ʻoku tuʻu maʻu mo fakamakatuʻu Kalaisí?

  • ʻE fakafehokotaki fēfē koe ʻe he kau ʻi he ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí hangē ko e papitaisó (vakai ki he Kolose 2:12) kia Kalaisi?

  • Naʻe mei kehe fēfē nai hoʻo moʻuí kapau naʻá ke tuʻu maʻu mo tuʻu fakamakatuʻu ange ʻia Kalaisi?

Mahalo ʻe fai ʻe ha kakai tokolahi ha ngaahi fili te ne lava ʻo fakaloloto honau aká ʻia Kalaisi, ka ʻoku ʻikai ʻomi ʻe he founga ʻoku nau muimui ai ki he ngaahi fili ko iá ha ola ʻoku mahuʻingamālié. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke lau fakaʻaho ʻe ha taha ʻene folofolá kae ʻikai ke ne maʻu ha taimi ke kumi, fakalaulauloto, mo fakaʻaongaʻi ai e ngaahi moʻoni mei he folofolá.Fakalaulauloto ki he founga ʻokú ke muimuiʻi ai hoʻo ngaahi filí pea kapau ʻoku fiemaʻu ke ke fai ha ngaahi liliu.

Matuʻuaki e ngaahi mālohi ʻoku fakatupu ʻauhá

Hangē pē ko e ʻi ai ha ngaahi mālohi fakanatula te nau lava ʻo taʻaki pe fakaʻauha ha fuʻu ʻakaú, ʻoku ʻi ai foki ha ngaahi mālohi ʻoku nau feinga ke taʻaki kitautolu mei he ngaahi fakavaʻe fakalaumālie ʻia Sīsū Kalaisí.

Tā takatakai ʻi hoʻo fuʻu ʻakaú ha ngaahi havili pe matangi te ne ala taʻaki hoʻo fuʻu ʻakaú. Fakahingoa e ngaahi havili mo e matangi ko ʻení ʻaki ha ngaahi mālohi te ne lava ʻo taʻaki fakalaumālie koe mei hoʻo tuʻu maʻu mo tuʻu fakamakatuʻu ʻia Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie lau ʻa e Kolose 2:4,8 ke vakai ki ha niʻihi ʻo e ngaahi mālohi naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Kolosé.

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi aka naʻá ke ʻilo he ʻaho ní ke ke maʻu ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke matuʻuaki ʻa e ngaahi mālohi naʻá ke ʻiló?

  Fekumi ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe hoʻo tuʻu maʻu mo tuʻu fakamakatuʻu ʻia Kalaisí.

Fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ke fakahoko leleí mo e meʻa te ke lava ʻo fai lelei ange ke ke tuʻu maʻu mo tuʻu fakamakatuʻu ai ʻia Sīsū Kalaisí. Hiki hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongó ʻi hoʻo tohinoa akó, pea tukupā ke muimuiʻi kinautolu.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau faitotonu ʻi he “fanga kiʻi meʻa īkí”?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele (1926–2004) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale fakaʻosi ʻo ʻEletā Niila A. Mekisuele, 1992.

ʻOku hoko ʻa e ngaahi meʻa mo e ngaahi tūkunga ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ko ha meʻa mahuʻinga kiate kitautolu kāingalotu ʻo e Siasí ke tau hoko ai ʻo tuʻu maʻu, aka, nofo maʻu mo tuʻu fakamakatuʻu (vakai ki he Kolose 1:23; 2:7; 2•Pita 1:12). Naʻe folofola ʻa Sīsū ki Heʻene kau ākongá, “fakapapauʻi ʻeni ʻi homou lotó te mou fai ʻa e ngaahi meʻa te u akonaki ʻaki mo fekau kiate kimoutolú” [Joseph Smith Translation Luke 14:28]. Kapau he ʻikai fakapapauʻi ia, ʻe mālohi ʻaupito ʻa e fehopokakí. Kapau ʻe fakapapauʻi, he ʻikai “feliliaki” kitautolu [ʻEfesō 4:14], ʻo tatau ai pē pe ko e talanoa loi, tokāteline hala, pe ʻi he ngaahi ākenga fakaeʻulungaanga mo fakaʻatamai ʻo e māmaní. …

Ka neongo ia, he ʻikai lava ke tau nofo ʻo fakahoko ʻa e meʻa kuo fekauʻi mai ʻe Sīsuú kaeʻouakuo tau tomuʻa fakapapauʻi Ia. … Ko hotau fatongiá leva, ke “fakalelei [ʻa kitautolu] ki he finangalo ʻo e ʻOtuá, kae ʻikai ki he loto ʻo e … kakanó” (2 Nīfai 10:24).

(Neal A. Maxwell, “Overcome … Even As I Also Overcame,” Ensignpe LiahonaMay 1987, 70)

Mahalo te ke fie mamata foki ʻi he “Ko Hono Maʻu ha Hūfangaʻanga ki he Ngaahi Faingataʻa ʻo e Moʻuí” mei he taimi 0:00 ki he 3:49 ke vakai ki hono ʻomi ʻe ʻEletā Likato P. Simenesi ha ngaahi fakakaukau lahi angé.

Kolose 2:13–15. Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé fekauʻaki mo e fakataipe ʻo hono Tutuki ʻo e Fakamoʻuí?

Naʻe fakamanatu ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé kuo fakamolemoleʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá (vakai ki he Kolose 1:14, 20, 22). ʻOku fakamamafaʻi ʻe he fakatātā ko ia naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ʻi he Kolose 2:14–15 e founga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he Fakalelei ʻa Kalaisí ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá. Naʻe angamaheni ʻi he kuonga ʻo Paulá ke hiki ʻe he kau Lomá ʻi ha laʻipapa e ngaahi hia naʻe fai ʻe ha taha kuo fakamalaʻiaʻi. ʻI he taimi naʻe tutuki ai e tokotaha faihalá, naʻe tuki foki e laʻipapá ki he kolosí ke mamata ki ai e kakai kotoa pē (vakai ki he Sione 19:19–22). Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula e fakatātā ko ʻeni ʻi he veesi 13–15 ke akoʻi e kakai Kolosé kuo fakamolemoleʻi kinautolu. Naʻe hangē ia naʻe fokotuʻu ha lisi ʻo e ngaahi tukuakiʻi fakalaumālie ʻo e Kāingalotu Kolosé ʻi ha papa ʻo tutuki ki he kolosí. Naʻe toʻo pe tamateʻi kotoa ʻeni fakafou ʻi he Tutuki ʻo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Kolose 3:12–24. Ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi fakamatala ʻoku nau saiʻia taha ai mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga naʻe fakahaaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi fakamatala ko iá. Hili iá pea fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha kakai ʻoku nau ʻilo ʻoku nau fakafōtunga e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení. Kole ange ke nau vahevahe e ngaahi ʻuhinga ʻoku nau fiefia ai he feohi mo e kakai ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e Kolose 3:12–24, ʻo kumi e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Te nau lava foki ʻo kumi ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke fili ha ʻulungaanga ʻe taha te nau fie ngāue ki ai ʻi he māhina ʻe taha pe ua ka hokó. Te nau lava leva ʻo faʻu ha palani ki he founga te nau lava ai ʻo fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ke fakatupulaki e ʻulungaanga ko iá.

Paaki