Seminelí
Kalētia 1


Kalētia 1

“Naʻe ʻIkai Te u Maʻu Ia mei ha Tangata … ka ʻi hono Fakahā mai ʻe Sīsū Kalaisi”

ʻĪmisi
Ko ha fefine ʻoku fefaʻuhi mo e loto-mafasiá mo e loto-hohaʻá

Kuó ke ongoʻi puputuʻu nai ʻi he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi talāfili kehekehe ʻi he māmaní? Naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Kalētiá ha ngaahi faingataʻa tatau ʻi heʻenau maʻu ha ngaahi akonaki naʻá ne takihalaʻi kinautolu mei he ongoongolelei moʻoni ʻo Kalaisí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke ako ʻa e founga ke fakaʻehiʻehi ai mei he kākaá mo e puputuʻú ʻaki hoʻo fakafanongo ki he ngaahi folofola naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ki he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní fakatouʻosi.

Ko hono fokotuʻu e tuʻunga felāveʻí. ʻE lava ke hoko ʻa hono kamata ha lēsoni ʻaki ha fehuʻi, tūkunga, pe palopalema ʻoku felāveʻi [mo e lēsoní], ke tataki ai e kau akó ke nau fekumi ʻi he folofolá ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mo ha tokāteline ʻo e ongoongoleleí ʻa ia te ne tataki mo fakahinohino kinautolu.

Teuteu ʻa e tokotaha akó:Fakaafeʻi e kau akó ke nau omi mateuteu ke ʻomi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakakaukau pe akonaki ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ke feinga ke kākaaʻi pe fakaheeʻi kinautolu mei he ongoongolelei moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Fehangahangai mo e ngaahi fakakaukau halá

Fakaʻaliʻali e ngaahi tūkunga ko ʻení pe fakaafeʻi e kau akó ke nau ʻomi ha ngaahi sīpinga ʻo ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke kākaaʻi ai e kakaí ʻe he ngaahi fakakaukau fakamāmaní. Fakaafeʻi e kau akó ke aleaʻi e ngaahi tūkungá mo e ngaahi fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo iá ʻi ha ngaahi hoa pe kulupu iiki kimuʻa pea aleaʻi fakakalasi iá.

Fakalaulauloto ki he founga te ke tali ʻaki e ngaahi tuʻunga ko ʻení:

a. ʻOkú ke sio ʻoku vahevahe ʻe ha tokolahi ʻo hoʻo ngaahi kaungāmeʻá ha foʻi vitiō pe tohi ʻi he mītia fakasōsialé ʻoku manakoa. ʻOku ʻi loto ai ha ngaahi fakakaukau ʻokú ne fakafepakiʻi ʻa e meʻa kuo akoʻi atu kiate koe ʻi ʻapí pea ʻi he Siasí.

e. ʻI he akó, ʻoku ʻi ai ha ngaahi kaungāmeʻa ʻe niʻihi ko ha kau mēmipa ‘o e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻoku nau ʻoatu ha ngaahi fakakaukau ʻoku fepaki mo e ngaahi akonaki ʻa e Siasí.

  • ‘Oku tuʻo fiha hoʻo fehangahangai mo ha ngaahi tūkunga pehení?

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku totonu ke ke fai ʻi he ngaahi tūkunga pehení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe fetaulaki foki ʻa e Kāingalotu ʻi Kalētiá mo e ngaahi akonaki meiate kinautolu naʻa nau feinga ke “fakakeheʻi ʻa e ongoongolelei ʻa Kalaisí” (Kalētia 1:7). Hangē ko ʻení, naʻe fakahalaʻi ʻe ha kau Kalisitiane Siu ʻe niʻihi ʻa e ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí mo ʻohake ha veiveiua fekauʻaki mo e akonaki ʻa Paula ʻoku toki maʻu pē ʻa e fakamoʻuí ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí.

ʻOku fakatokanga ʻa Paula ki he Kāingalotu Kalētiá fekauʻaki mo e ngaahi fakakaukau halá

Naʻe fai ʻe Paula ha tohi ke fakafepakiʻi e ngaahi akonaki hala naʻe mafola ʻi he lotolotonga ʻo e Kāingalotu Kalētiá.

Lau ʻa e Kalētia 1:6–9. Kumi ki he meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Paula fekauʻaki mo kinautolu naʻa nau malanga ʻaki ha “ongoongolelei” naʻe fehangahangai mo e meʻa naʻá ne malanga ʻaki ko ha ʻAposetolo ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā naʻá ke maʻu ʻoku mahuʻinga ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe fakatokanga ʻa Paula ki he Kāingalotu Kalētiá ke nau fakafisingaʻi “ha ongoongolelei kehe” (Kalētia 1:9) makehe mei he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Fakaafeʻi ‘a e kau akó ke fakakaukauloto ki heʻenau teuteu ki he kalasí ʻi heʻenau tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakakaukau hala ʻi hotau kuongá te ne lava ʻo takihalaʻi e kakaí mei he ongoongolelei moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo maʻuhala pe fakakeheʻi ʻe he māmaní?

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ʻe ala hoko ʻi he fakafanongo pe muimui ki he ngaahi fakakaukau pe akonaki kehe ko ʻení? Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ko ʻení?

  ʻE lava ke maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Te tau lava ʻo tafoki ki he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló ki he moʻoní

Naʻe fakamanatu ʻe Paula ʻi heʻene tohí ki he Kāingalotu Kalētiá ʻa e ngaahi moʻoni tefito ʻo e ongoongoleleí pea mo e maʻuʻanga ʻo hono mafaí mo e ngaahi akonakí.

Lau ʻa e Kalētia 1:1–5, 10–12, ʻo kumi ki he meʻa naʻe vahevahe ʻe Paula ʻe lava ʻo tokoni ki he Kāingalotú ke fakaʻehiʻehi mei hano kākaaʻi kinautolu ʻe he ngaahi akonaki halá.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻe fakamanatu ʻe Paula ki he kakai Kalētiá?

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoni fēfē ʻa e tokanga taha ki he ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he veesi 3–5 ke tau fakaʻehiʻehi mei hono kākaaʻi kitautolú?

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula ki he kakai Kalētiá ʻi he veesi 1, 11–12 fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku totonu ke nau tui ai ki he meʻa naʻá ne akoʻí?

Naʻe fakamanatu ʻe Paula ki he kakai Kalētiá ko e ʻAposetolo ia, naʻe ui “[ʻo] ʻikai mei he … tangata, kae meia Sīsū Kalaisi” (Kalētia 1:1pea naʻá ne maʻu ʻa e ongoongoleleí “ʻi hono fakahā [ange] ʻe Sīsū Kalaisi” (Kalētia 1:12). Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi lea ʻa Paulá ʻoku fakahā ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e tokāteline moʻoní ki Heʻene kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló

Naʻe akoʻi ‘e ‘Eletā Niila L. ʻEnitaseni ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘o kau ki he mahuʻinga fakatouʻosi ‘o e lea ‘a e kau palōfita ‘o onopōní mo onoʻahó:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2010, ʻAokosi.

Ko e vaʻa ukameá ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku ou saiʻia ke fakakaukau ki ai ʻi he foungá ni: ʻOku ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá ha ngaahi ʻelemēniti mālohi ʻaupito ʻe tolu ʻoku nau fetuiaki mo fepoupouaki ke faʻu ha vaʻa ukamea taʻe-faʻa-ueʻia. ʻOku kau ʻi he ngaahi ʻelemēniti ʻe tolu ko ʻení ʻa e ʻuluakí, folofolá, pe ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo e kuonga muʻá. …

Ko e ‘elemēniti hono ua ʻo e folofola ‘a e ‘Otuá ko efakahā fakatāutahá mo e ueʻi ʻoku fakafou mai ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. …

… Ko e ʻelemēniti hono tolú, ko ha fakalahi mahuʻinga ʻoku fengāueʻaki fakataha mo e ongomeʻa kehe ʻe ua ko eé[,] … [ʻa ia ʻokú ne] fakafofongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí.

(Neil L. Andersen, “Hold Fast to the Words of the ProphetsBrigham Young University devotional, Mar. 4, 2007], speeches.byu.edu)

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi feinga ʻa e ʻOtuá ke ʻomi kiate kitautolu e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení fekauʻaki mo Iá?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻi hoʻo tokanga ki he ngaahi folofola ʻa Kalaisí mei he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní fakatouʻosi ke ke fakaʻehiʻehi ai mei hano kākaaʻi koe?

  • ʻE tokoni fēfē ‘a e fakahā fakatāutahá ke ke fakaʻehiʻehi ai mei hano kākaaʻi koé?

 

  •  

  •  

 

Ko hoʻo tūkunga fakatāutahá

Fakakaukauloto ki he meʻa naʻá ke ako mo ongoʻi he ʻaho ní. Fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi founga ʻokú ke ala laveangofua ai he taimí ni ki he kākaá. Ko e hā ha ngaahi akonaki hala pe fakakaukau fakamāmani ʻe ala fakatupu maumau ki hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí? ʻOkú ke lau, mamata, pe fanongo ki ha faʻahinga meʻa te ne ala kākaaʻi koe?

  • Ko e hā kuó ke ako mei he lēsoni ko ení naʻe tokoni taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ha ngaahi liliu ʻokú ke loto ke fakahoko ʻi hoʻo moʻuí te ne maluʻi koe mei hano kākaaʻí?

  • Te ke lava fēfē ʻo tokanga kakato ange ki he ngaahi folofola ʻa Sīsū Kalaisí mei he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní? Ko e hā ha liliu ʻe hoko kiate koe kapau te ke fai ia?

ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau fakakaukauloto mo tohi ai. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe. Poupouʻi kinautolu ke nau fekumi ki ha fakahā fakataautaha ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke nau fakaʻehiʻehi fakafoʻituitui ai mei he kākaá.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻe akoʻi nai ʻe Paula ʻoku ʻikai totonu ke tau fanongo ki he ngaahi pōpoaki mei he kau ʻāngelo fakalangí?

ʻOku faʻa fakaʻaongaʻi hala e ngaahi akonaki ʻa Paula ʻoku lekooti ʻi he Kalētia 1:8–10 ke fakafekiki ʻaki e ngaahi meʻa-hā-mai ʻo e kau ʻāngelo ʻoku nau malanga ʻaki ha ongoongolelei kuo fakafoki maí. Ka neongo ia, naʻe ʻikai akoʻi ʻe Paula ke fakafisingaʻi e hā mai ʻa e kau ʻāngeló, he ʻoku fakahaaʻi ʻe he folofolá ko e moʻoni ʻe haʻu ʻa e kau ʻāngeló ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ke malangaʻi foʻou ʻa e ongoongoleleí (vakai ki he Fakahā 14:6). Ka, naʻe akoʻi ʻe Paula kapau ʻe haʻu ha taha— naʻa mo ha ʻāngelo—ke takihalaʻi ʻa e kakaí mei he ongoongolelei moʻoní, pea ʻoku totonu ke fakafisingaʻi e ia (vakai foki ki he ʻAlamā 30:53).

Ko e hā ʻoku totonu ai ke u fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí ʻi heʻeku fekumi ki he moʻoní?

   

ʻOku kaunga fēfē nai e ngaahi fakatokanga ʻa Paulá ki he ʻahó ni?

Naʻe fakatokanga ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2018.

ʻOku tau moʻui ʻi he kuonga ʻoku lahi fau ai hono fakalahi mo tufaki ʻo e fakamatalá. Ka ʻoku ʻikai moʻoni e fakamatala kotoa pē ko ʻení. ʻOku fiemaʻu ke tau tokanga ʻi heʻetau fekumi ki he moʻoní mo fili e maʻuʻanga tokoni ki he fekumi ko iá. ʻOku ʻikai totonu ke tau fetoʻoaki e ongoongoa pe mafai fakaemāmaní, mo e maʻuʻanga ʻo e moʻoní. ʻOku totonu ke tau tokanga ʻi he fakamatala pe faleʻi ʻoku fai ʻe he kau tuʻukimuʻa he ʻetifaivá, kau sipoti ʻiloá pe ngaahi maʻuʻanga tokoni fakaeʻinitaneti ʻoku ʻikai ke tau ʻiló. ʻOku ʻikai ʻuhinga e taukei ʻi ha ngāue ʻe tahá ke pehē ʻoku ʻi ai e taukei ʻi he ngaahi kaveinga kehé.

(Dallin H. Oaks, “Moʻoní mo e PalaníEnsignpe LiahonaNōvema 2018, 25)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Kalētia 3:28. Hoko ʻo “taha pē ʻia Kalaisi Sīsū”

Mahalo ʻe mahuʻinga ange ki ha ngaahi kalasi ʻe niʻihi ke nau tokanga taha ki he Kalētia 3:28 pea mo e foʻi moʻoni ko ia ʻoku tau taha kotoa pē ʻia Kalaisi, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hotau puipuituʻá. Kapau ko ia, fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻoku vahevahe ai ʻe he kakaí kinautolu ki ha ngaahi kulupu. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e matakalí, tui fakalotú, tuʻunga tangata pe fefiné, pe ko e tuʻunga fakasekisualé. Fakamatalaʻi ange naʻe māvahevahe ʻa e Kāingalotu ʻi Kalētiá ʻi he fifili pe ko e Siu pe Senitaile kinautolu.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako ʻa e Kalētia 3:26–29 ke ʻiloʻi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e hoko ʻo taha ʻia Kalaisí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako ʻe ala tokoni ki he kāingalotu ʻo e Siasí he ʻaho ní ke nau uouangataha angé. Fakaafeʻi kinautolu ke lau e Sione 17:20–23 pea tali e ngaahi fehuʻi hangē ko e “Ko e hā naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí pea ko e hā ʻokú Ne hokohoko atu ke fai ke fakatahaʻi ai kitautolú? Ko e hā ʻokú ne akoʻi mai fekauʻaki mo Ia ʻokú Ne finangalo ke tau faaitaha, fakataha mo Ia, pea mo e Tamaí? ʻE founga fēfē haʻatau faaitaha ange mo e niʻihi kehé pea mo e ʻOtuá?”

Ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí

Hili hono ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ʻi he Kalētia 1:11–12 pea aleaʻi ha niʻihi ʻo e “[ngaahi] ongoongolelei [kehe]” te ne ala kākaaʻi pe taki halaʻi kinautolu mei he ongoongolelei moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí, fakaafeʻi ke nau fekumi ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí ke maʻu ʻa e ngaahi moʻoni ʻokú ne fakafepakiʻi e ngaahi pōpoaki kākā ʻi he māmaní. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ʻilo ʻe he kau akó ʻe ala fakaʻuhingaʻi ʻe he māmaní ʻa e malí ʻi ha ngaahi founga kehe ʻo makehe mei he founga kuo fakaʻuhingaʻi ʻaki ia ʻe he ʻEikí (ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefine). ʻE lava ke fakaafeʻi ke nau fekumi ʻi he “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmanike maʻu ʻa e ngaahi moʻoni ke fakaʻehiʻehi mei hano kākaaʻi kinautolu ʻe he ngaahi fakakaukau ko ʻení.

Paaki