Seminelí
Kalētia 6


Kalētia 6

“Ko Ia ʻoku Tūtuuʻi ʻe he Tangatá, Ko Ia Te Ne Utú Foki”

ʻĪmisi
Ko e ututaʻu mo e ngoue ʻa ha fefine mo ha taʻahine ʻi ʻEkuatoa.

ʻOkú ke faʻa fifili nai pe ʻe iku hoʻo feinga ke moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki hoʻo ngaahi taumuʻa taʻengatá? Naʻe tohi ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Kalētiá ke tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ko ʻetau tōʻonga moʻui fakaʻahó ʻokú ne tākiekina ʻa hono faitāpuekina kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻaki ʻa e “moʻui taʻengatá” (Kalētia 6:8). ʻE lava ke tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻoku fiemaʻu ke ke fai ke aʻusia ai hoʻo ngaahi taumuʻa taʻengatá.

Poupouʻi hono Fakaʻaongaʻí. Ko e taumuʻa ʻo hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he folofolá. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi mo e ngaahi ʻekitivitī ʻokú ne poupouʻi hono fakaʻaongaʻí ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e founga ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻi heʻenau moʻuí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Kalētia 6:7–9 pea omi mateuteu ke vahevahe ʻa e founga ʻoku nau ongoʻi ʻe tokoni ai ʻa e ngaahi akonaki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki heʻenau fili fakaʻahó.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻe Ala Fakahokó

Ngaahi taumuʻa taʻengatá

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kukí ke tokoniʻi e kau akó ke nau kamata fakakaukau ki he tākiekina ʻoku fakahoko ʻe heʻetau ngaahi fili fakaʻahó ki he ngaahi ola te tau maʻú. ʻE lava ke maʻu ha fakakaukau ʻe taha ki he founga hono kamata ʻo e lēsoní ʻi he ʻekitivitī “Kalētia 6:7–8. Tō mo utu e tengaʻi ʻakaú,” ʻoku maʻu ʻi he konga “Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó.”

Naʻe vahevahe ‘e ‘Eletā Kuenitini L. Kuki ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha fepōtalanoaʻaki fakangalongataʻa naʻá ne fakahoko mo ha talavou.

Mamata ‘i he vitiō “Fili Fakapotopoto,” ʻoku lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 3:03 ki he 4:52, pe lau e fakamatala ko ‘ení. Kumi e ngaahi taumuʻa ʻa e talavou ko ʻení pea mo e ngaahi fetaʻemahinoʻaki naʻá ne maʻu fekauʻaki mo hono lavaʻi kinautolú.

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Kuenitini L. Kuki Ui ki he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻOkatopa 2007.

Naʻá ku fetaulaki kimuí ni mo ha talavou taʻu hongofulu tupu. Ko ʻene taumuʻá ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau, ako, mali ʻi he temipalé, mo ʻi ai hano fāmili faivelenga mo fiefia. Naʻá ku mātuʻaki fiefia ʻi heʻene taumuʻá. Ka ʻi he hoko atu ʻema talanoá, naʻe toki mahino ko ʻene tōʻongá mo ʻene ngaahi fili naʻe faí naʻe ʻikai fenāpasi mo ʻene taumuʻá. Naʻá ku ongoʻi naʻá ne fiemaʻu moʻoni ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau pea fakaʻehiʻehi mei he ngaahi angahala mamafa te ne taʻofi ia mei he ngāue fakafaifekaú, ka naʻe ʻikai teuteuʻi ia ʻe hono ʻulungaanga fakaʻahó ki he ngaahi faingataʻa fakatuʻasino, fakaeloto, fakasōsiale, fakaʻatamai, pea mo fakalaumālie ʻe fehangahangai mo iá. Kuo teʻeki ai ke ne ako ke ngāue mālohi. Naʻe ʻikai tokanga moʻoni ki he akó pe seminelí. Naʻe maʻu lotu, ka kuo teʻeki ai ke ne lau e Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne fakamoleki ha taimi lahi fau ʻi he vaʻinga vitioó mo e ʻinitanetí. Ne hangē naʻe fakakaukau ia ʻe feʻunga pē ʻene ʻalu ki he ngāue fakafaifekaú.

(Quentin L. Cook, “Fili Fakapotopoto,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 47)

  • Ko e hā nai ha maʻuhala ʻa e talavoú ni fekauʻaki mo hono aʻusia ʻene ngaahi taumuʻá?

Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ha lisi nounou ʻo e ngaahi taumuʻa ʻokú ke maʻu te ke pehē ʻoku taʻengata hono mahuʻingá. Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻokú ke fie aʻusia ai e ngaahi taumuʻa ko ʻení. Fakalaulauloto ki he founga ʻe tataki ai koe ʻe hoʻo tōʻonga fakaʻahó ke ke ofi pe mamaʻo mei he ngaahi taumuʻa mahuʻinga taʻengata ko ʻení. ʻI hoʻo akó, kumi e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke toe lelei ange hoʻo fakafenāpasi hoʻo ngaahi ngāue fakaʻahó mo e ngaahi ola mahuʻinga taʻengata ʻokú ke fiemaʻú.

Ko e fono ʻo e ututaʻú

Naʻe fakahā ki he Kāingalotu ʻi Kalētiá ha ngaahi akonaki hala naʻá ne fakatupunga hono takihalaʻi ha tokolahi (vakai, Kalētia 1:6–9). Naʻe tui mo akoʻi ʻe ha niʻihi ʻa e tokāteline hala naʻe pau ke kamu ʻa e kau papi ului Senitailé kae lava ke fakamoʻui kinautolu (vakai, Kalētia 6:12; Ngāue 15:1). Naʻe tui hala ha niʻihi ʻoku hoko e ʻaloʻofa ʻa Kalaisí ke nau maʻu ai e tauʻatāina ke faiangahalá (vakai, Kalētia 5:13). Hili hono lea ʻaki ʻe Paula ‘a e ngaahi tui hala ko ʻení mo poupouʻi e Kāingalotú ke tokoniʻi ʻa kinautolu kuo hē fakalaumālié, naʻá ne akoʻi leva ha foʻi moʻoni mahuʻinga ke tokoni ke mahino ki he kakaí e ola ʻo ʻenau ngaahi ngāué.

Lau ʻa e Kalētia 6:7–8. Fekumi ki ha foʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Paula te ne lava ʻo tākiekina ʻetau ngaahi ngāue fakaʻahó. Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e tūtūʻí ki hono tō [ha tengaʻi ʻakau] pea ʻoku ʻuhinga ʻa e utú ki he ututaʻú.

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ngaahi akonaki ‘a Paulá ‘i hoʻo lea pē ʻaʻaú?

Ko ha moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he Kalētia 6:7 ko e hā pē ha meʻa ʻe tūtuuʻi ʻe ha taha, ko e meʻa pē ia te ne utú. ʻOku faʻa ui ʻa e fakakaukau ko ʻení he taimi ʻe niʻihi ko e fono ʻo e ututaʻú.

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga kuó ke mamata ai ki he foʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí pe moʻui ʻa e niʻihi kehé?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa hono maʻu ha mahino ki he moʻoni ko ʻení ki he ngaahi fili ʻokú ke fai ʻi hoʻo moʻuí?

Fakakaukau ke ke huluʻi ʻa e vitiō “ʻOku Akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa Kolianitoni ʻo kau ki he Toetuʻú mo e Fakamāú | ʻAlamā 39–41” mei he taimi 1:27 ki he 2:35, ko ha founga ʻe taha ki hono ako ʻo e ngaahi veesi ko ʻení. ‘Oku maʻu atu ‘a e vitioó ni ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻAlamā ki hono foha ko Kolianitoní ʻi he Tohi ʻa Molomoná ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻa e ngaahi ʻuhinga taʻengata ʻo e fono ʻo e ututaʻú, pe ko e meʻa naʻe ui ʻe ʻAlamā ko e “palani ʻo e fakafokí.” Lau ʻa e ʻAlamā 41:3–6, 10–15, ʻo fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻokú ne fakalahi hoʻo mahino ki he ngaahi akonaki ʻa Paulá.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea naʻá ke maʻu ʻoku mahuʻinga ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Hili hono toe vakaiʻi e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā kia Kolianitoní, ʻoku kaunga fēfē ʻa e akonaki ko ʻení ki he ngaahi lea ʻa Paula “ko ia ʻoku tūtuuʻi ‘e he tangatá [pe fefiné], ko ia te ne utú foki”? ( Kalētia 6:7).

  • Ko e hā ha meʻa ʻoku tokoni atu ai e ngaahi akonaki kuó ke ako he ʻaho ní ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

Ko e fakaafe ʻa Paula ki he Kakai Kalētiá

Naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene ngaahi akonaki fekauʻaki mo e fono ʻo e ututaʻú ʻaki ha fakaafe. Lau e Kalētia 6:9–10, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fakaafe ‘e Paula ki he Kāingalotú ke nau faí.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea fakaafeʻi e kau akó ke aleaʻi kinautolu mo hanau hoa pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki. Fakaafeʻi leva ha niʻihi tokosiʻi ke vahevahe ʻenau talí mo e kalasí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “‘oua naʻa tau fiu ‘i he fai leleí”? ( Kalētia 6:9).

  • ʻOku hoko fēfē ʻa Sīsū Kalaisi ko e sīpinga haohaoa ʻo e meʻá ni?

  • ʻOkú ke pehē naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene pehē te tau utu “ʻi hono faʻahitaʻu totonú” (Kalētia 6:9) ʻi heʻetau feinga ke fai lelei maʻá e niʻihi kehé? Ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻení?

Fakaʻaongaʻi e meʻa kuó ke akó

Naʻe fakalotolahiʻi kitautolu ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke tau fakakaukau ki he feituʻu ʻe tataki kitautolu ki ai ʻe heʻetau ngaahi takitaha fili (vakai, “ʻE Iku Nai ʻEni Ki Fē?,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 60–62).

Ke fakaʻaongaʻi e faleʻi ko ʻeni meia Palesiteni ʻOakesí, fai e ʻekitivitī ko ʻení.

Faʻu ha saati hangē ko ʻení:

Meʻa ʻokú ke tūtūʻí (ngaahi angafai ʻokú ke fai maʻu pē)

Ko e meʻa ʻokú ke utu pe ʻamanaki te ke utu ʻi he kahaʻú (ʻa ia ʻe iku ki ai ʻa e ngaahi angafai ko ʻení)

ʻI he tafaʻaki toʻohemá, hiki ha lisi ʻo e ngaahi meʻa ʻokú ke fakaʻaongaʻi lahi taha ki ai ho taimí pe fakaʻamu ke kamata fakahoko maʻu pē.

ʻI he tafaʻaki toʻomataʻú, hiki ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻi ko e ngaahi ola ia ʻo hono fai maʻu pē ʻo e ngaahi meʻa ko iá. Fakakaukau ki he ngaahi ola ʻe lava ke ke ʻamanaki ki aí kapau te ke toutou fakahoko maʻu pē ʻa e ngaahi angafai ko ʻení ʻi ha uike ʻe taha, māhina, taʻu, taʻu ʻe nima, pe ko e toenga hoʻo moʻuí.

Fakalaulauloto ki ha ngaahi ueʻi kuó ke maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo ako he ʻaho ní. ‘I lalo ʻi hoʻo sātí, hiki ha ngaahi liliu kuó ke ongoʻi kuo ueʻi koe ke ke fai ʻi hoʻo moʻuí ʻe tokoni ke ke feʻunga lelei ange ai ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻokú ke fakaʻamuá. ʻE tokoniʻi koe ʻe he ʻOtuá ʻi hoʻo fai ho lelei tahá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 123:17).

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Kalētia 6:8. ʻOku ʻuhinga ki he hā kapau ʻe hanga ʻe ha taha ʻo “tūtūʻi ki he Laumālie” pe “tūtūʻi ki hono kakanó”?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻUlise Soalesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻOku ʻuhinga e tūtuuʻi ʻi he Laumālié kuo pau ke hanga ʻe heʻetau ngaahi fakakaukaú, leá mo e ngāue kotoa pē ʻo ʻohake kitautolu ki he tuʻunga faka-ʻOtua ʻo ʻetau ongomātuʻa fakalangí. Ka ʻoku fakamatala ʻa e folofolá ko e kakanó ko e natula fakaesino pe fakaekakano ia ʻo e tangatá, ʻokú ne fakaʻatā e kakaí ke tākiekina ʻe heʻenau fiemaʻufakakakanó, holí, uʻá, pea mo e mālohi ʻo e kakanó kae ʻikai ke nau fekumi ki he ueʻi fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Kapau he ʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke hanga ʻe he ivi tākiekina ko iá fakataha mo e mālohi ʻo e kovi ʻi he māmaní, ʻo tataki kitautolu ke tau ohi mai ha ngaahi ʻulungaanga kovi mo taʻetokanga ʻe lava ke hoko ko ha konga ʻo ‘etau tōʻonga moʻuí. Ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ivi tākiekina kovi ko iá, kuo pau ke tau muimui ki he fakahinohino ne fai ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo kau ki he tūtuuʻi ʻi he Laumālié: “Ko ia, ʻoua naʻa mou fiu ʻi he faileleí, he ʻokú mo ʻai ʻa e tuʻunga ʻo ha ngāue lahi. Pea ʻoku tupu mei he ngaahi meʻa īkí ʻa e ngaahi fuʻu meʻa lalahí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:33).

(Ulisses Soares, “Nofo ʻi he Tafaʻaki ʻa e ʻEikí!,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 39)

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2018.

Kapau te tau fakahōhōloto ʻi he faitoʻo konatapú pe ponokalafí pe ngaahi kovi kehe naʻe ui ʻe he ʻAposetolo ko [Paulá] ko e tūtuuʻi ki he kakanó, ʻoku tuʻutuʻuni ʻe he fono taʻengatá ʻoku tau utu ʻa e koví kae ʻikai ko e moʻui taʻengatá. Ko e fakamaau totonu ia ʻa e ʻOtuá, pea he ʻikai kaihaʻasi ʻe he ʻaloʻofá ʻa e fakamaau totonú. Kapau ʻoku maumauʻi ha fono taʻengata, kuo pau ke hilifaki ʻa e tautea kuo fakamaʻu ki he fono ko iá. ʻE lava ke fakafiemālieʻi ʻe he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni, ka ko hono fakamaʻa ʻi he ʻaloʻofa ʻo ha taha kuo faiangahala lahi ʻe toki hoko pē ia ʻi he fakatomala moʻoni (vakai, ʻAlamā 42:22–25), ʻa ia ko ha founga lōloa mo fakamamahi ki ha ngaahi hia ‘e niʻihi.

(Dallin H. Oaks, “Be Not Deceived,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2004, 45)

ʻE lava fēfē ʻe he fanga kiʻi ngāue īkí ʻo liliu ʻeku moʻuí mo e moʻui ʻa e niʻihi kehé?

   

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Kalētia 6:1–2. Ko hono fakafoki ʻo e niʻihi kehé kia Kalaisí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga naʻe tali ʻaki ʻe he Fakamoʻuí kiate kinautolu naʻe moʻui faiangahalá. Kole ki he kau akó ke nau lau ʻa e Kalētia 6:1–2 pea kumi e founga naʻe fakaafeʻi ai ʻe Paula kitautolu ke tau muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he founga ʻoku tau tali ʻaki e kau faiangahalá. Fakakaukau ke ʻoange e ngaahi fakaʻuhinga ko ʻení ki he kau akó ʻi heʻenau akó:

  • “Moʻua ʻi ha kovi”: ʻoku ʻuhinga ʻeni ke fihia ʻi he angahalá.

  • “Fakamoʻui”: ko e foʻi lea faka-Kalisi totonú ko e katartizete “ʻoku ʻuhinga ia ke fokotuʻu fakataha, ʻo hangē ko ha hokotanga hui ʻoku homó; ʻoku pehē ʻa e totonu ke tau feinga ke toe fakatahaʻi kinautolú,” pe ko hono fakalea ʻe tahá, ke “fakafoki [kinautolu] ki honau fatongiá” (Matthew Henryʻs Commentary on the Whole Bible: Volume VI–II—First Corinthians–Second Timothy [2018], 168).

  • “Tokangaʻi koe”: ʻoku ʻuhinga ʻeni ke ke faʻa ʻiloʻilo mo tokangaʻi koe.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ongoʻi naʻe fiemaʻu ʻe Paula ke mahino ki he kakai Kalētiá. Fakakaukau ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Te tau fakafoki fēfē ʻa e niʻihi kehé kia Kalaisi taʻe te tau tō mo kitautolu ki he ʻahiʻahí fakataha mo kinautolu?

  • ʻE tokoni fēfē hono fua e ngaahi kavenga ʻa e niʻihi kehé ke fakafoki kinautolu kia Kalaisí?

  • ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he muimui ki he faleʻi ʻa Paulá ke tau hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí? (vakai, Mōsaia 18:8–10).

Kalētia 6:7–8. Ko hono tō mo utu e tengaʻi ʻakaú

Fakaʻaliʻali ha ngaahi tenga ʻo ha fuaʻiʻakau pe vesitapolo ʻe ʻiloʻingofua ʻe he kau akó. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi pe ko e hā e faʻahinga tengaʻi ʻakau ko iá.

Ko e hā te ke ʻamanaki atu ki ai kapau te ke tō ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakau ko ʻení? Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 6:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke tau ʻamanaki atu ki aí ʻi heʻetau tō ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakaú.

Paaki