Seminelí
Hepelū 7–10


Hepelū 7–10

“Kuó Ne Lavaʻi ʻa e Huhuʻi Taʻengatá [Maʻatautolu]”

ʻĪmisi
Ko hano fakatahatahaʻi ha fakatātā ʻo ha taulaʻeiki ʻi he Fuakava Motuʻá ʻokú ne fai ha feilaulau, pea mo Sīsū Kalaisi ʻi he kolosí.

Kuó ke aʻusia nai ha taimi naʻá ke fiemaʻu ai ke fakapapauʻi hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí? Ko e fē ha taimi naʻá ke ongoʻi ai naʻá ke fiemaʻu ha tokoni lahi ange ke nofo ʻi he hala ʻo e fuakavá? Naʻe fekumi e Kāingalotu Hepeluú ki ha fakapapau fekauʻaki mo ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí mo Hono mālohi ke fakamoʻuí. Naʻe tohi ʻa Paula kiate kinautolu ke fai ʻa e fakapapau ko ʻení. Naʻá ne fakamanatu ange kiate kinautolu naʻe tataki e fono ʻa Mōsesé kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí ko e tupuʻanga moʻoni ʻo e fakamoʻuí. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke fakamālohia hoʻo tui kia Sīsū Kalaisi ko ho Fakamoʻui mo e Huhuʻí ʻaki hono tokoniʻi koe ke mahino ʻa e ngaahi fakataipe fakakuongamuʻa ʻi he fono ʻa Mōsesé.

Ko hono fakakau lelei e ako ʻa e faiakó. ʻOku tokoni hono fakahoko longomoʻui hoʻo faiakó ke mahino mo fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he folofolá. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ke ne fetongi kakato ʻe ia ʻa e fiemaʻu ke ʻoatu ʻe ha faiako ha fakamatala ʻi he founga totonú lolotonga e fanongo ʻa e kau akó. Taimi ʻe niʻihi ʻoku fiemaʻu ke fakamatalaʻi, fakamahinoʻi, mo fakatātaaʻi ʻe he faiakó ʻa e ngaahi fakakaukaú ke lava ʻo mahino lelei ange ki he kau akó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke ʻomi ha meʻa ki he kalasí pea fakamatalaʻi e founga ʻoku fakamoʻoniʻi pe fakamanatu ange ai [ʻe he meʻa ko iá] kiate kinautolu ʻa Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ʻomi ʻe ha tokotaha ako ha foʻi lapa pea fakamatalaʻi ange ʻokú ne fakamanatu kiate kinautolu ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí he te Ne lava ʻo lapaʻi, pe fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

“[ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he] ngaahi meʻa kotoa pē [ʻa Sīsū Kalaisi]” (Mōsese 6:63).

Kapau ʻe lava, fakakaukau ke fokotuʻutuʻu ʻa e tāpanekalé (vakai ki he fakatātā ʻi mui ʻi he lēsoni ko ʻení) ʻi he falikí kimuʻa he kalasí, ʻo fakaʻaongaʻi ha tepi pe afo. Pe tā ia ʻi ha feituʻu ʻe lava ke sio ki ai ʻa e kau akó. Pe, fakaʻaliʻali ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi ʻīmisi ʻi he lēsoni ko ʻení ke sio ki ai e kau akó lolotonga e taimi kalasí.

Kumi ha meʻa ofi mai ʻokú ne fakamanatu atu kiate koe ʻa Sīsū Kalaisi pe ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke fakamoʻoniʻi Ia. Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e meʻa ʻokú ne fakamanatu atu kiate koe (pe fakafofongaʻi) ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakakakato e fakamatala ko ʻení ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e meʻá ni:

Fakaʻaliʻali e sētesi taʻekakato ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke fakakakato ia ʻo fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau fili ʻi heʻenau teuteu ki he kalasí. Te nau lava ʻo fakahoko ʻeni mo hanau hoa, ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki, pe fakakātoa mo e kalasí.

“ʻOku fakamanatu mai ʻe he __________________ ʻa Sīsū Kalaisi kiate au koeʻuhí __________________.”

  • ʻE tokoni fēfē e ngaahi fakataipe mo e fakafehoanaki pehení ke fakaloloto hoʻo mahino kia Sīsū Kalaisí mo e meʻa kuó Ne fai maʻaú?

ʻOku lekooti ʻi he folofolá ko e meʻa kotoa pē ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻoku nau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi (hangē ko ʻení, vakai, 2 Nīfai 11:4; Mōsese 6:63).

  • ʻE tokoni fēfē kiate koe hono manatuʻi ʻení?

Fakamatalaʻi ange naʻe fakataumuʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi ouau ʻo e fono ʻa Mōsesé ke hoko ko ha “fakataipe” pe “fakamelomelo” naʻá ne tataki ʻa e kau ʻIsilelí kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne feilaulau huhuʻí (vakai, 2 Nīfai 11:4; Sēkope 4:4–5; Mōsaia 3:15). Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻi heʻene Tohi ki he Kakai Hepeluú, ʻa e fakataipe ʻo e fono ʻa Mōsesé mo e tāpanekale ʻi he kuonga muʻá ke fakamanatu ki he Kāingalotú ʻa ʻenau fiemaʻu ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Naʻá ne fie tokoni ki he Kāingalotu Siú ke nau faivelenga maʻu ai pē kia Sīsū Kalaisi kae ʻoua ʻe toe foki ʻo muimui ki he fono ʻa Mōsesé—pea ʻe lava foki ʻene ngaahi akonakí ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau feinga ke faivelenga maʻu ai pē ki he Fakamoʻuí he ʻaho ní. Te ke maʻu ha faingamālie ʻi he lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange ʻa e founga ʻoku fakahinohinoʻi mo fakamoʻoniʻi ai kitautolu ʻe he fakataipe ʻi he folofolá kia Sīsū Kalaisí.

Makatuʻunga ʻi he ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó mo e taimi kalasí, fili pe ʻe fakatefito hoʻomou akó ʻi he konga “Kau Taulaʻeiki ʻi he lakanga ʻo Melekisētekí,” ko e konga “Fakataipe ʻo e tāpanekale ʻi he Kuonga Muʻá,” pe fakatouʻosi.

Kau taulaʻeiki ʻi he lakanga ʻo Melekisētekí

ʻI he Tohi ʻa Paula ki he kakai Hepeluú, ʻoku fakataipe ʻe he taulaʻeiki lahí mo e kau taulaʻeiki kehe ʻo e kau ʻIsileli he kuonga muʻá ʻa Sīsū Kalaisi.

ʻĪmisi
Ko ha tangata ʻokú ne tui e teunga ʻo ha Taulaʻeiki Lahi ʻi he sīpinga ʻo e Tāpanekale Siú.

Ko e fatongia ʻe taha ʻo e kau taulaʻeikí ke hoko ko ha kau fakalaloa, ko ha fakataipe ʻo e tuʻu ʻi he vahaʻa ʻo e kakaí mo e ʻOtuá. Naʻa nau fakahoko ʻa e fatongiá ni ʻaki hano feilaulauʻi fakaʻaho ʻa e fanga monumanú koeʻuhí ko e ngaahi angahala mo e maumaufono ʻa e kakai ʻIsilelí (vakai, Levitiko 1; Hepelū 10:11). Naʻe fai ʻeni ʻi he tāpanekalé.

Lau ʻa e Hepelū 7:22–28, ʻo fakatokangaʻi ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita ki he Hepelū 7:25–26 (maʻu ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá). Kumi e founga ʻoku tokoni ai e ngaahi ngāue ʻa e kau taulaʻeiki lahi ko ʻení ke mahino kiate kitautolunaʻe foaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne moʻuí ko ha feilaulau maʻa ʻetau ngaahi angahalá. Fakakaukau ki he ngaahi fakaʻuhinga ko ʻení ʻi hoʻo akó:

Fakaʻaliʻali e ngaahi faka‘uhinga ko ʻení ke sio ki ai e kau akó ʻi heʻenau laukongá:

ʻOku ʻuhinga e foʻi lea “fakapapau” ʻi he Hepelū 7:22 ki ha tokotaha ʻokú ne fakapapau ke totongi e moʻua fakapaʻanga ʻa ha tokotaha kehe.

ʻOku ʻuhinga e “fakalaloá” ki he fuakava fisifisimuʻa ʻo e ongoongoleleí ne fokotuʻu ʻe Kalaisí.

ʻOku ʻuhinga ʻa e “tangatá ni” ʻi he Hepelū 7:24 kia Sīsū Kalaisi.

ʻOku ʻuhinga ʻa e “haohaoa” ʻi he Hepelū 7:25 ki he “kakato” mo e “taʻengata.”

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

  • Ko e ngaahi lea pe ngaahi kupuʻi lea fē ʻi he ngaahi veesi ko ʻení naʻe ʻuhingamālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení naʻe foaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne moʻuí ko ha feilaulau maʻa ʻetau ngaahi angahalá?

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi pe ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu mo Ia ʻokú ne ʻoatu ha loto-falala te Ne lava ʻo fakahaofi koé?

Fakataipe ʻo e tāpanekale he kuonga muʻá

ʻĪmisi
Ko ha fakatātā ʻo e tāpanekale ʻIsilelí ʻi he feituʻu maomaonganoá. Ko e vakai hifo ki he tāpanekalé mei ʻolunga. ʻOku hā ai ʻa loto mo tuʻa ʻo e tāpanekalé.

Fakakaukau ke fakahinohino ange ʻa e ngaahi konga kehekehe ʻo e tāpanekalé lolotonga hono fakamatalaʻi e ʻAho ʻo e Fakaleleí.

ʻĪmisi
Palani faliki ʻo e Tāpanekale ʻa Mōsesé.

ʻOku tuʻo taha he taʻu, ʻi he ʻAho ʻo e Fakaleleí (vakai, Levitiko 16), ʻa hono fakahoko ʻe he taulaʻeiki lahí ha ngaahi feilaulau makehe ʻaki ʻa e monumanú kimuʻa pea toki hū ki he konga ʻo e tāpanekalé ʻoku ʻiloa ko e potu toputapu tahá (pe Māʻoniʻoni ʻo e Ngaahi Māʻoniʻoní). Naʻe fakataipe ʻe he konga ko ʻeni ʻo e tāpanekalé ʻa e puleʻanga fakasilesitialé, pe ko e ʻao ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakataumuʻa ʻe ngaahi feilaulau ko ʻení mo e ngaahi ngāue ʻa e taulaʻeiki lahí ke fakataipe ʻa e founga ʻe fai ai ʻe Sīsū, ko e Taulaʻeiki Lahi Maʻongoʻongá, ha feilaulau te ne teuteu ha hala maʻá e kakaí ke nau hū ai ki he ʻao ʻo e ʻOtuá (vakai, Hepelū 9:1–15).

ʻI he ʻekitivitī hokó, fakakaukau ke vaeua ʻa e kalasí pea fakaafeʻi ha vaeua ʻe taha ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofola ʻi he Hepelū 9 pea lau ʻe he tahá ʻa e ngaahi potufolofola ʻi he Hepelū 10. Mahalo ʻe tokoni ke fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻí ke vakai ki ai e kau akó ʻi heʻenau lau e ngaahi vēsí. ʻUnu takai ʻi he kalasí pea tokoniʻi e kau akó fakafoʻituitui ʻo ka fiemaʻu.

ʻĪmisi
Ko hano fakatahatahaʻi ha fakatātā ʻo ha taulaʻeiki ʻi he Fuakava Motuʻá ʻokú ne fai ha feilaulau, pea mo Sīsū Kalaisi ʻi he kolosí.

Kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo lau e Hepelū 9:11–15, 24, 28 pe Hepelū 10:4, 10–17.

  • Ko e hā naʻá ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo ‘Ene Fakaleleí?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke tau maʻu koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻo fakatefito ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

Tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni mei he ngaahi veesi ko ʻení. Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke nau ʻiloʻí ʻe lava ke fakamaʻa kitautolu mei he angahalá pea maʻu ʻa e talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e meʻa ʻokú Ne fiemaʻu maʻaú?

  • Te tau lava fēfē ʻo fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ʻi he meʻa kuo fai ʻe Sīsū Kalaisi maʻaú?

ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ai ki he ngaahi fakahinohino ko ʻení pea hiki ʻi heʻenau tohinoá. Poupouʻi kinautolu ke muimui ʻi ha ngaahi ueʻi te nau maʻu. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ko hotau Fakamoʻui mo e Huhuʻí.

Fakalaulauloto ki he founga naʻe tokoni ai hono ako e ngaahi fakafehoanaki mo e fakataipe ʻi he lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange kiate koe ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí.

  • Ko e hā ha ngaahi fakataipe ʻi hotau kuongá ʻokú ne tataki kitautolu kia Sīsū Kalaisí?

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tākiekina ai ho vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo fekumi lahi ange ki he fakataipe fekauʻaki mo Iá. Fekumi ki ha tokoni mei he Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻiloʻi ʻa e founga te ke lava ʻo fakahoko lahi ange ai ʻeni ʻi hoʻo ako folofola fakatāutahá. Ngāue ʻo fakatatau ki ha ngaahi ueʻi fakalaumālie ʻokú ke maʻu.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ko e hā ʻa e ʻAho ʻo e Fakaleleí?

ʻOku tuʻo taha he taʻu, ʻi he ʻaho tapu faka-Siu naʻe ui ko e ʻAho ʻo e Fakaleleí (naʻe ui foki ko e Yom Kippur), hono fakangofua ke hū ʻa e taulaʻeiki lahí ki he potu toputapu tahá (naʻe ui foki ko e Māʻoniʻoni ʻo e Ngaahi Māʻoniʻoní) ʻi he tāpanekalé pe, naʻe hoko kimui ange, ko e temipale Selūsalemá. ʻI he ʻōlita ʻo e feilaulaú, naʻe tuʻu ʻi tuʻa pē ʻi he potu toputapú, naʻe feilaulauʻi ai ʻe he taulaʻeiki lahí ha pulu tangata mo ha kosi tangata. Naʻá ne afuhi leva e toto ʻo e ongo monumanú ʻi ha ngaahi feituʻu pau ʻi he potu toputapu tahá ke fakataipe e Fakalelei ʻa Kalaisi maʻá e ngaahi angahala ʻa e taulaʻeikí mo e kakaí. Naʻe fakataipe leva ʻe he taulaʻeiki lahí hono ʻave e ngaahi angahala ʻa e kakaí ki ha kosi tangata ʻe taha (naʻe ui ko e kosi fetuku), ʻa ia naʻe tuli leva ki he feituʻu maomaonganoá, ke fakataipe hono toʻo e ngaahi angahala ʻa e kakaí. Naʻá ne feilaulau ʻaki foki ha sipi tangata ʻe ua ko ha feilaulau tutu maʻana pea mo e kakaí. (Vakai, Levitiko 16:22 .)

Hepelū 8:6; 9:15.  

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻenau tokanga taha ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e konga “ʻOku tataki au ʻe he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí kia Sīsū Kalaisi” mei he fokotuʻutuʻu ki he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú “6–12 Nōvema. Hepelū 7–13: ‘Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hoko,’” (Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023). Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke nau ofi ange pea hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí.

Ngaahi ouau ʻo e kuonga muʻá mo onopōní

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻa e tokanga taha ki he founga ʻoku tuhu ai ʻa e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Sīsū Kalaisí, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e konga “ʻOku fakatefito e ngaahi ouau fakakuongamuʻa mo fakaonopōní ʻia Sīsū Kalaisí” mei he fokotuʻutuʻu ʻo e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú “6–12 Nōvema. Hepelū 7–13: ‘Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hoko,’” (Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023). Fakaafeʻi e kau akó ke nau aleaʻi e founga ʻoku fakamoʻoni ai ha ngaahi ouau kehekehe kia Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻení, te nau lava ʻo aleaʻi ʻa e founga ʻoku fakataipe ai ʻe he papitaisó ʻa e pekia, telio, mo e toetuʻu ʻa Kalaisí (vakai, Loma 6:1–6).

Hepelū 10:32–39. “Ke ʻoua naʻa siʻaki hoʻomou tuí”

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó haʻanau tokanga taha ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ngaahi aʻusia fakalaumālie kuo nau maʻú mo e ngaahi moʻoni kuo nau ʻosi ʻiló ke ikunaʻi ai e ngaahi faingataʻá, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke ako ʻa e Hepelū 10:32–39 pea mo e lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Cast Not Away Therefore Your Confidence” (Ensign, March 2000, 6–11; Liahona, June 2000, 34–42). Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e ngaahi fakakaukau ʻoku nau maʻu ʻi he potufolofolá mo e fakamatalá. Fakaafeʻi leva ke nau “fakamanatu” ʻa e ngaahi taimi naʻe “fakamaamangia” ai kinautolu (Hepelū 10:32) pea hiki fekauʻaki mo ia ʻi heʻenau tohinoa akó. Poupouʻi ke nau maʻu ha mālohi mei he ngaahi aʻusia ko ʻení ʻi he taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻá.

Paaki