Seminelí
Sēmisi 2


Sēmisi 2

“[Ko e Tuí], kapau ʻoku ʻikai ʻi ai ʻa e ngaahi ngāué, ʻoku mate ia”

ʻĪmisi
Ko ha toʻu tupu ʻoku nau fakahoko ha ngāue tokoni ʻi ʻAositelēlia

ʻE lava nai ke ʻi ai ha faikehekehe ʻi ha taha ʻokú ne pehē ʻoku nau tui kia Sīsū Kalaisi mo ha taha ʻokú ne ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí? Naʻe ʻomi ʻe Sēmisi ha faikehekehe mahuʻinga, ko e tui moʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he fakakaukau pe lea ʻa ha taha, ka ʻi he meʻa foki ʻoku nau faí. ʻE fakaʻatā koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke vakaiʻi ʻa e founga te ke lava ai ʻo ngāue kakato ange ʻaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ʻo fakafou ʻi he ngaahi ngāue māʻoniʻoní.

Tokoniʻi e kau akó ke nau kau longomoʻui mai. Lolotonga hoʻo teuteu ke faiakó, tokanga taha ki he meʻa ʻe fai ʻe he kau akó. Poupouʻi e kau akó ke nau feinga ke ako mei he folofolá pea nau feakoʻaki. ʻI hono fai ʻeni ʻe he kau akó, ʻe tupulaki ʻenau loto-falala ki heʻenau malava ke ako mei he folofolá. ʻE meimei ke fakaʻaongaʻi foki ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau akó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taha ʻoku ofi ange kiate kinautolu ʻokú ne maʻu ha tui mālohi kia Sīsū Kalaisi. Kapau ʻe lava, fakaafeʻi e kau akó ke ʻeke ki he tokotaha ko ʻení ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: “ʻOku tākiekina fēfē nai ʻe hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí hoʻo ngaahi ngāué mo e ʻulungāngá? Ko e hā ha meʻa ʻokú ke fakahoko makehe koeʻuhí ko hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí?” Fakaafeʻi e kau akó ke nau omi mateuteu ke vahevahe e meʻa naʻa nau akó.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko hono maʻu ʻo e ngaahi tāpuakí—hangē ko hono tutu ha afí

Fakakaukau ke tā ha fakatātā ʻo ha afi ʻi he palakipoé.

ʻOkú ke fekumi nai ki ha tāpuaki pe ko ha tali ki ha lotu mei he Tamai Hēvaní? ʻE ala tokoni ke fakafehoanaki ʻa e founga ʻo e fekumi ki he ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi hono kamataʻi ha afi kae lava ke maʻu ha maama mo ha māfana mei ai.

  • Ko e hā ha ngaahi sitepu te ke fai ke kamataʻi ʻaki ha afi?

  • Ko e hā hono mahuʻinga ʻo hono tutu ʻo ha masi?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke ako ki he founga ʻoku hangē ai hono maʻu ʻo e ngaahi tāpuakí ko hano tafu ha afí. Te ke lava foki ʻo mamata ʻi he “ Mohu Tāpuekiná,” ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 1:02 ki he 3:27.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2016.

Tau fakatātaaʻi e ngaahi tāpuaki [fakalangí] ki ha fuʻu fokotuʻunga fefie lahi. … ʻOku fonu he fuʻu tuʻunga fefie ko ʻení ʻi ha mālohi lahi te ne lava ke tutu ha afi ʻo ulo ʻi [ha] ngaahi ʻaho lahi. …

Ke lava ʻo tukuange mai e fuʻu ivi ʻi he fokotuʻunga fefié, ʻe fie maʻu ke kohiʻi e foʻi masí pea tutu e fanga kiʻi ʻakau īkí kae toki lava ke ulo e fokotuʻunga fefié. ʻE vave pē ha ulo ʻa e afí pea tupu ai ha vela ʻa e ngaahi fuʻu ʻakau lalahí. …

Ko hono kohiʻi ʻo e masí mo tafu e afí ko ha foʻi ngāue siʻisiʻi ka ʻokú ne malava ʻo ʻai ke tukuange mai e fuʻu ivi ʻo e fefié. Kapau he ʻikai ke kohiʻi e foʻi masí, he ʻikai ke hoko ha meʻa ia, ʻo tatau ai pē ko e hā e lahi ʻo e fokotuʻunga fefié. …

ʻOku faitatau ia mo e ngaahi tāpuaki lahi taha ʻoku finangalo e ʻOtuá ke ʻomi maʻatautolu e fie maʻu ke tau fai ha ngāue—ngāue ʻoku fakatefito ʻi heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí. … ʻOku siʻisiʻi maʻu pē e ngāue ʻoku fie maʻú ʻi hono fakahoa ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú.

(Dale G. Renlund, “Mohu Tāpuekina ,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 70)

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu mei he talanoa fakatātā ʻa ʻEletā Lenilaní?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke tau ngaue ‘o “fakatefito ʻetau tuí ʻia Sīsū Kalaisí”?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau mo tali e ngaahi fehuʻi hokó ʻi heʻenau tohinoa akó.

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ‘okú ke tui ai kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi ngāue ʻokú ke fai koeʻuhí ko e tui ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi tali mo ha ngaahi tāpuaki kehe kuó ke maʻu mei he ʻOtuá ʻi hoʻo ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí? ʻOku ʻi ai nai ha ngaahi founga kehe ʻokú ke ongoʻi ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke ngāue ai ʻi he tuí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Lotua ke tataki koe ʻe he Tamai Hēvaní ʻi hoʻo fekumi ki he tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení lolotonga hoʻo akó.

Tui kia Sīsū Kalaisí

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi ha talanoa fakatātā ʻe taha ke akoʻi mai kiate kitautolu ʻa e mahuʻinga ʻo e ngāue ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí.

Lau ʻa e Sēmisi 2:14–16, pea feinga ke fakakaukauloto ki he meʻa te ke fakakaukau ki ai kapau naʻá ke sio tonu ʻi he tūkunga ko ʻení. (ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea “telefua” ʻi he veesi 15 ki he ʻikai ke fakakofuʻi.)

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke na omi kimuʻa. Kole ki ha taha ʻo e kau akó ke hoko ko e tokotaha kolekolé pea hoko e tokotaha ako ʻe tahá ko e tokotaha ʻe lava ʻo tokoni ki he tokotaha kolekolé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako hono tolu ke lau leʻolahi e Sēmisi 2:15–16 lolotonga hono fakatātaaʻi ʻe he ongo tamaiki ako ko eé ʻa e meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ongo vēsí ni.

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi talanoa fakatātā ko ʻení?

Lau ʻa e Sēmisi 2:17–18, 26 (vakai foki, Sēmisi 1:22) pea kumi ha moʻoni naʻe fakahaaʻi ʻe Sēmisi ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē nai ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sēmisí?

Ko e founga ʻe taha ʻo hono fakahaaʻi e moʻoni naʻe akoʻi ʻe Sēmisí ko e tui moʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻoku fie maʻu ki ai ʻa e ngāue māʻoniʻoní

  • ʻOkú ke pehē nai ko e hā ʻoku finangalo ai ʻa Sīsū Kalaisi ke tau ngāueʻi ʻetau tuí?

Mahalo ʻe tokoni ke fakamahinoʻi ange ko e taha ʻo e ngaahi akonaki ʻoku toutou ʻasi ʻi he tohi ʻa Sēmisí, ʻoku totonu ke tau tokangaʻi ʻa e masivá, mahakí, mo e faingataʻaʻiá (vakai, Sēmisi 1:27; 2:1–9; 5:14–15). ʻOku fakahaaʻi ʻe he faʻahinga ngāue peheé ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí.

  • ʻE fakaʻaiʻai fēfē nai kitautolu ʻe he manatu ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí mo ʻEne angaleleí ke tau ngāueʻi ʻetau tuí?

Ngaahi sīpinga ʻo e ngāue ʻi he tuí

ʻE ala ueʻi fakalaumālie ke fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga ʻo kinautolu ʻoku ngāueʻi ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí. Lau ʻa e Sēmisi 2:21–25, pea kumi ha ngaahi sīpinga ʻo kinautolu ʻi he Fuakava Motuʻá naʻa nau ngāue ʻi he tuí.

Kapau ‘e tokoni, fakakaukau ke fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā naʻe ui ʻaki ʻa ʻĒpalahame koeʻuhí ko ʻene ngaahi ngāué? (vakai, Sēmisi 2:23). ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fakaiku ai ʻene ngaahi ngāue faivelengá ki he hingoa ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoni fēfē nai etau ngaahi ngāué ke fakamālohia mo fakahaohaoaʻi ʻetau tuí? (vakai, Sēmisi 2:22).

ʻE ala tokoni foki ke fakamatalaʻi ange naʻe ngāue ʻaki ʻe Lēhapi ʻene tuí ʻaki ʻene maluʻi e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá ʻi ha founga fakatuʻutāmaki ki heʻene moʻuí (vakai, Sōsiua 2:1, 3; 6:17, 23, 25; Hepelū 11:31).

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi ha laʻipepa ʻe ua. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻenau teuteu ʻa e tokotaha akó ʻi he ʻekitivitī ko ʻení.

  • Ko hai te ke lava ʻo fakakaukau ki ai, ʻo tatau ai pē pe mei hoʻo moʻuí pe mei he folofolá, ʻa ia ʻokú ne fakatātaaʻi hono ngāueʻi ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻokú ke ako mei he sīpinga ko ʻení?

  • Ko e hā ha founga ʻe taha ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko ha sīpinga ʻo e ngaahi ngāue māʻoniʻoní? ʻOku tokoniʻi fēfē nai kitautolu ʻe heʻetau ngaahi ngāue māʻoniʻoní ke tau hoko ʻo hangē ange ko Iá?

Hili hono hiki ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí, fakaafeʻi kinautolu ke peluki fakatouʻosi e ongo laʻipepá pea puke takitaha ʻe he ongo nimá e laʻipepa. ʻE lava ke feʻunuʻaki holo e kau akó ʻi he lokí mo fili ha taha ke vahevahe mo ia. ʻE lava leva ke fili ʻe he tokotaha ako takitaha ʻa e nima toʻomataʻu pe nima toʻohema ʻo e tokotaha ako ʻe tahá ke fanongo ki heʻenau ngaahi talí. Te mou lava ʻo toe fai ʻa e ʻekitivitī ko ʻení mo e toenga ʻo e kau akó.

Ko hono fakaava ʻo e ngaahi tāpuakí ʻo fakafou ʻi he ngaahi ngāue ueʻi fakalaumālie ʻi he tuí

Naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni e pole ko ʻení ʻo fakatatau ki heʻetau tuí mo e ngaahi ngāué:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe fai ʻi Sānuali 2018

ʻOku fiemaʻu e ngāué ki hono fakahoko ha meʻa ʻoku leleí. ʻOku ʻikai ha toe fakaʻatā makehe ʻi he hoko ko ha ākonga moʻoni ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku fie maʻu ha ngāue kae tupulaki hoʻo tui mo e falala kiate Iá. …

…Ko e hā naʻá ke mei faí kapau naʻá ke maʻu ha tui ʻoku lahi angé? Fakakaukau angé ki aí. Tohi fekauʻaki mo ia. Pea maʻu [leva ha tui] ʻoku lahi angé ʻi hono fai ha meʻa ʻoku fie maʻu ki ai [ha tui] ʻoku lahi angé .

(Russell M. Nelson, “Kuo Toetuʻu ʻa Kalaisi; ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá,” Liahona, 2021, 103)

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻá ke mei faí kapau naʻá ke maʻu ha tui ʻoku lahi angé?

  • Ko e hā ha ngaahi sitepu te ke lava ʻo fai ke ngāueʻi ai hoʻo ngaahi ongó?

Tuku ha kiʻi taimi ke ke kamata ngāueʻi ai hoʻo ngaahi ongó. Hangē ko ʻení, fakatatau mo e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku totonu ke ke faí, te ke lava ʻo ʻave ha pōpoaki telefoni, fai ha lotu, fokotuʻu ha fakamanatu ʻi hoʻo tohi māhiná, pe palani e meʻa hoko te ke faí.

Fehuʻi ange pe ʻoku fiemālie ha taha ʻi he kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa kuo nau kamata pe palani ke fakahokó. ʻE lava ke ueʻi fakalaumālie ʻe he vahevahe ʻo e ngaahi fakakaukaú ʻa e toenga ʻo e kau akó.

Fakakaukau ke vahevahe ha fakamoʻoni pe aʻusia fakataautaha fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku totonu ke fakafōtunga ai ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí ʻetau ngaahi tōʻongá.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻe fakafepakiʻi nai ʻe he ngaahi akonaki ʻa Sēmisi fekauʻaki mo e tuí mo e ngaahi ngāué ʻa e ngaahi akonaki ʻa Paulá?

ʻI he puipuituʻa ʻo e Sēmisi 2:14, naʻe kehe hono fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi e foʻi lea ngaahi ngāué mei he founga naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe he ʻAposetolo ko Paulá. ʻI he taimi naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe Paula ʻa e foʻi lea ngaahi ngāué, naʻe ʻuhinga ia ki he ngaahi ngāue ʻo e fono ʻa Mōsesé (vakai, Loma 3:27–31 mo e Kalētia 2:15–16). ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi e foʻi lea ngaahi ngāué, naʻe ʻuhinga ia ki he ngaahi ngāue mateakí pe ngaahi ngāue ʻo e māʻoniʻoní.

Ko e tui taʻe ngāué ʻoku mate ia, kae fēfē nai ʻa e ngaahi ngāue taʻe kau ai ʻa e tuí?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Tēvita A. Petinā, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. 2020.

ʻOku fakataumuʻa ʻa e tui moʻoní ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea ʻoku iku maʻu pē ia ki he ngāue māʻoniʻoní. … ʻOku ʻikai ko e tui ki he Fakamoʻuí ʻa e ngāue ʻataʻataá pē, ka ko e ngāue ʻo fakatatau mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú, ko e ʻēlito ia ʻo e tuí.

(David A. Bednar, “Kole ʻi he Tui,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 95)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Sēmisi 1:22. “Ke fai ʻe kimoutolu ki he folofolá, pea ʻoua naʻa ngata ʻi he fanongó”

  Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi akonaki ʻoku tokoni ke mahino kiate kinautolu e mahuʻinga ʻo e ngāue ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí.

Sēmisi 2:9. “Ka ʻo ka mou ka filifilimānako ki he kakaí, ʻoku mou fai angahala ai”

ʻE lava ke akoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ko ha sīpinga ʻo e founga te tau lava ai ʻo fakahaaʻi ʻetau tuí ʻo fakafou ʻi heʻetau ngaahi ngāué. Fili ha tokotaha ako pē, pea ʻoange kiate ia ha kiʻi meʻalelei. Talaange ki he kalasí naʻá ke ʻoange ki he tokotaha ako ko ʻení ha kiʻi meʻa lelei ʻi ha ʻuhinga pau (hangē ko e lanu naʻa nau tuí). ‘Eke ha ngaahi fehuʻi hange ko e, “Naʻa mou ongoʻi fēfēnai ʻi he founga ʻeku fakafeangai ki he tokotaha akó ni? Ko e hā ʻoku tau faʻa fakahaaʻi ai he taimi ʻe niʻihi ʻetau filifilimānakó ki he niʻihi kehé?” Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sēmisi 2:1–4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakatokanga ki ai ʻa Sēmisi ki he Kāingalotú. Ko e hā ne nau ʻiló? Te tau lava fēfē nai ʻo fakaʻehiʻehi mei hono ʻofeina ha kakai ʻe niʻihi kae ʻikai ki ha niʻihi?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Sēmisi 2:8, ‘o kumi e meʻa naʻe fakamanatu ʻe Sēmisi ki he Kāingalotú ke nau fai ke ne tokoniʻi kinautolu ke taʻofi e filifilimānakó. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taha ʻoku nau ʻiloʻi ʻokú ne fakafōtunga tatau pē ʻa e ʻofa ki he kakai ʻoku kehekehe honau ngaahi tūkungá. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe pe ko hai ne nau fakakaukau ki aí pea ko e hā hono ʻuhingá. Naʻe fakahaaʻi fēfē nai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻofa tatau ki he niʻihi kehé? Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha founga te nau lava ai ʻo muimui lelei ange ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he founga ʻoku nau sio mo tokanga ai ki he niʻihi kehé.

Sēmisi 2:19–20. ʻOku kehe ʻa e tui ki he ʻOtuá mei hono fakahaaʻi pē ʻokú Ne moʻuí

ʻE lava ke akoʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení hili e lea pe vitiō ʻa ʻEletā Lenilaní pea mo e ngaahi fehuʻi ʻoku hoko maí. ʻE lava fēfē nai ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e fekauʻaki ʻa e tuí mo e ngāué? Fakaafeʻi kinautolu ke lau e Sēmisi 2:19–20, ʻo kumi e sīpinga ʻoku ʻomi ʻe Sēmisi ke fakahaaʻi ʻe lava ke tui e kakaí ki he ʻOtuá taʻe maʻu ha tui ki he ʻOtuá. Ko e hā naʻe ʻilo ʻe he kau akó? Te nau fakamatalaʻi fēfē nai ʻa e faikehekehe ʻo e maʻu ‘a e tui ‘i he ʻOtuá mo e tui ki he ʻOtuá?

Paaki