Seminelí
Sione 13


Sione 13

“Ke Mou Feʻofaʻaki”

ʻĪmisi
Jesus washing Peter’s feet. Outtakes show similar scenes.

Hili e maʻu meʻatokoni ʻo e Laka Atú, naʻe fufulu ʻe Sīsū e vaʻe ʻo ʻEne kau ākongá. Naʻá Ne akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e fetokoniʻakí mo e feʻofaʻakí. ʻE lava ke fakalotolahiʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke fekumi ki he fiefiá ʻo fakafou ʻi he tokoni mo e ʻofa ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú.

Ko hono fakalotolahiʻi ha ngaahi tali kehekehe ki he ngaahi fehuʻí. Fakaʻehiʻehi mei he fakahehema ke tali ha foʻi tali pē ʻe taha ki ha fehuʻi pea hoko atu e lēsoní. Fakaafeʻi e kau ako kehé ke nau tali pe fakamatala ki ha tali kimuʻa. Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié ʻi hoʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke kau ʻi he ngaahi fealēleaʻakí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ha faingamālie ke tokoni pe fakahā ha ʻofa faka-Kalaisi ki ha taha kehe.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Feinga ke hangē ko Sīsuú

Hivaʻi pe lau ʻa e fakalea ʻo e “ʻOku ou Feinga ke Hangē ko Sīsuú” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú,40).  ʻI hoʻo fakahoko iá, fakakaukau ki he ngaahi ʻuhinga ʻokú ke fie feinga ai ke hangē ko Sīsuú.

Music Video: I’m Trying to Be Like Jesus – Emily Brown

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú pe ngaahi ongo ne nau maʻu ʻi heʻenau hivaʻi pe lau e foʻi hivá. Fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení, ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e fehuʻi ʻuluakí ke fakaafeʻi ʻa e fakakaukauloto pē kae ʻikai ko e fealēleaʻakí.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke feinga ai ke hangē ko Sīsuú?

  • Ko e hā ha ngaahi faikehekehe kuó ke vakai ki ai ʻi he moʻui ʻa e kakaí ʻi heʻenau feinga ke hangē ko Sīsuú? Fēfē ʻi hoʻo moʻuí?

ʻI hoʻo kau ʻi he lēsoni ko ʻení, tokanga ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻa ia te ne lava ʻo ueʻi koe ke ke muimui lelei ange ki he sīpinga mo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí.

“Kuó u tuku kiate kimoutolu ʻa e fakatātā”

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā mei he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he fakamatala fakafolofola ko ʻení.

ʻI he ofi ki he ngataʻanga ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí, naʻá Ne tānaki fakataha ʻEne kau ʻAposetoló ke maʻu ʻEne taumafa fakaʻosi ʻo e Laka Atú. ʻOku faʻa ui ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he efiafi ko ʻení ko e ʻOhomohe Fakaʻosí.

Lau ʻa e Sione 13:1–11, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fakahoko ʻe Sīsū hili ʻEne maʻu mo ʻEne kau ʻAposetoló ʻa e meʻatokoni ʻo e Laka Atú.

ʻE ʻi ai ha ngaahi faingamālie ke fai ai ha talanoa ki he ngaahi meʻa kehe naʻe hoko lolotonga ʻa e maʻu meʻatokoni ʻo e Laka Atú ʻi he ngaahi lēsoni kehe ki he uike ní.

Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi naʻe faʻa ʻuli ʻaupito ‘a e va’e ‘o e kakaí ʻi he taimi ʻo e Fuakava Foʻoú ko e ola ʻo ʻenau tui senitolo mo lue ʻi ha ngaahi hala kelekele lahí. Ko hono fufulu e vaʻe ʻo ha taha kehé naʻe meimei ke fakahoko ia ʻi he tuʻunga maʻulalo taha ʻo e kau sevānití.

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo Sīsuú mei Heʻene ngāue ki hono fufulu e vaʻe ʻo e Kau ʻAposetoló?

  • Naʻá ke mei ongoʻi pe tali fēfē kapau naʻe foaki atu ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga ngāue tokoni angafakatōkilalo ko ʻení kiate koe?

Naʻe ʻikai ngata pē hono fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ha ngāue tokoni fakaʻofoʻofa ʻi hono fufulu e vaʻe ʻo ʻEne Kau ʻAposetoló, ka naʻá Ne fakahoko foki ʻa e fono ʻa Mōsesé mo fokotuʻu ha ouau toputapu (vakai, Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament [1965], 1:708–9). Naʻe fakafoki mai ʻa e ouau ko ʻení ʻi hotau kuongá ni ʻo fakafou ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:74–75, 137–41 ; Kau Māʻoniʻoní, 1:166). Koeʻuhí ko ha ouau toputapu ʻeni ʻoku tātaaitaha ke lea ʻaki ʻe he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló, ʻoku ʻikai totonu ke aleaʻi ʻe he kau faiakó ʻa e founga ʻoku fakahoko ai ʻa e ouau ko ʻení ʻi hotau kuongá. ʻOku ʻikai totonu ke kau ʻa e kau faiakó mo e kau akó ʻi ha faʻahinga ʻekitivitī ʻoku fekauʻaki mo hono fufulu honau vaʻé. Ka ke fakamamafaʻi ʻa e sīpinga maʻongoʻonga ʻo e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻi hono tokoniʻi ʻEne kau ākongá ʻi he foungá ni.

Lau ʻa e Sione 13:12–17, ʻo kumi ki he ngaahi lēsoni te ke lava ʻo ako mei he ngaahi folofola ʻa e Fakamoʻuí.

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi vēsí ni?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke aʻusia ai ʻa e fiefiá ʻi hoʻo muimui ki he sīpinga ʻo e ngāue tokoni ʻa Sīsuú?

Ke fakahaaʻi ʻa e fiefia ʻe lava ke maʻu mei hono tokonia ʻo ha niʻihi kehé, fakakaukau ke huluʻi ha taha pe fakatouʻosi ʻo e ongo vitiō “When Ye Are in the Service—YW” (3:07) mo e “When Ye Are in the Service—YM” (3:02), ʻoku lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

“Ke mou feʻofaʻaki”

Hili hono fufulu ʻe he Fakamoʻuí e vaʻe ʻo ʻEne kau ʻAposetoló, naʻá Ne tuku ha taimi ke akoʻi kinautolu. Lau ʻa e Sione 13:34–35 ke ʻiloʻi e tokāteline mahuʻinga naʻá Ne akoʻí.

Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: ke hoko ko e kau ākonga moʻoni ʻa Sīsū Kalaisí, kuo pau ke tau feʻofaʻaki ʻo hangē ko ʻEne ʻofa ʻiate kitautolú.

Mahalo ʻe faingataʻa ki ha kau ako ʻe niʻihi ke ʻofa ʻi ha taha naʻá ne fakamamahiʻi kinautolu. Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hono ʻiloʻi e ngaahi liliu ʻe fie maʻu ke fai ke tokoni ki he kau akó ke nau ongoʻi e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisi kiate kinautolú mo e niʻihi kehé.

  • ʻI hoʻo lau mo fakakaukau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e ngaahi fakakaukau, ongo, pe ngaahi fehuʻi ʻokú ke maʻú?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakahoko ‘a e ‘ekitivitī hokó ke tautau toko ua pe fakakulupu iiki. ʻE lava ke tānaki atu ʻe he kau akó ʻenau ngaahi sīpingá ki ha lisi ʻi he palakipoé.

Fakakaukau ki he ngaahi fakamatala ʻi he folofolá ʻa ia naʻe fakahā ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻofa ki he niʻihi kehé.

  • Naʻe fakahā fēfē ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻofá ʻi ha ngaahi founga kehekehe ki he kakai kehekehe?

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau mo tohi ai fekauʻaki mo e taimi pe founga ʻokú ke ongoʻi ai e ʻofa ʻa Sīsū kiate koé. Fakakaukau ke ke fakalongolongo mo kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni atu ke ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi taimi ko ʻení.

  • ʻOku kaunga fēfē hono ʻiloʻi mo ongoʻi e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí kiate koé ki hoʻo holi ke fakahā hoʻo ʻofa ki he niʻihi kehé?

Mahalo ʻe faingataʻa ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau fakakaukau ki he founga ʻoku fakahā ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻofa kiate kinautolú ʻi he ngaahi founga fakafoʻituituí. Fakakaukau ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻokú Ne fakahā ai ʻa e ʻofá, hangē ko e fakamolemole, tokonia kinautolu ke nau ʻilo honau mahuʻingá, pe ʻai ke nau ʻilo ʻoku mahino kiate Ia ʻa e meʻa ʻoku nau fouá. Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia fakafoʻituitui ke tokonia e kau akó ke nau ʻilo ʻokú Ne hokohoko atu ke fakahā ʻa e angaʻofa tatau kiate kitautolu ʻo hangē ko ia naʻá Ne fai ʻi he ngaahi fakamatala ʻi he folofolá.    

Fakatokangaʻi ange ʻe muimuiʻi ʻi he palani ko ʻení ʻa e lēsoni hoko ki he “Siviʻi Hoʻo Akó.” Kapau ʻoku fai heni ha ngaahi liliu, fakapapauʻi ke liliu e lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó” ʻo fakatatau ki ai.

Faʻu ha palani ʻo e founga te ke lava ai ʻo muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ke ʻofa mo tokoni ki he niʻihi kehé, pea pehē ki he taimi te ke fie fai ai iá. ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení ke ke fakakaukau ki ai ʻi hoʻo faʻu ha palaní.

  • Fai ha meʻa he ʻahó ni maʻa ha mēmipa ʻo e fāmilí, kaungāmeʻa, pe ha taha ʻi he koló.

  • Fai ha meʻa ke fakahā ai ʻa e ʻofá mo e angaʻofá ki ha taha ʻoku kehe meiate koe pe ko ha taha kuó ke fāifeinga ke feohi mo ia ʻi he kuohilí.

  • Feinga ke ʻiloʻi ha taha ʻokú ke ongoʻi ke fakahā ha ʻofa pe fakaʻapaʻapa lahi ange ki ai.

  • Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaafeʻi ai e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ki hoʻo ngaahi feingá.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Sione 13:26 . Ko e hā ʻa e konga?

Ko e “konga” naʻe fakamatalaʻi ʻi he Sione 13:26 ko ha kiʻi konga mā ia ʻe unu ʻe kinautolu ʻoku maʻu meʻatokoní ke kai ʻaki e huhuʻá mo e kakanoʻi manú mei ha poulu. Koeʻuhí ko ha fakahaaʻi ia ʻo e angaʻofa mo e fakaʻapaʻapa ke unu ʻe he taha ʻokú ne tokangaʻi e maʻu meʻatokoní, ha konga mā pea ʻoange ia ki ha fakaafe, naʻe anga fakakaumeʻa ʻa e Fakamoʻuí kia Siutasi ʻi he foungá ni, mahalo ko ha faingamālie fakaʻosi ke tuku ai ʻene palani lavakí.

Te tau tokoniʻi fēfē ʻa e niʻihi kehé ke nau ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻo fakafou ʻi heʻetau tokoni kiate kinautolú?

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻa e talanoa ko ʻení:

ʻĪmisi
Official Portrait of President Henry B. Eyring taken March 2018.

Ne vahe au ke u ʻaʻahi ki ha houalotu sākalamēniti ʻi ha feituʻu ʻoku nofo ai e kau toulekeleká. Naʻe kole mai ke u tufa ʻa e sākalamēnití. Makehe mei heʻeku fakakaukau ki he founga tonu pe pau ʻo ʻeku tufa e sākalamēnití, naʻá ku sio ki he fofonga ʻo e tokotaha toulekeleka kotoa pē. Naʻá ku mamata ki hanau tokolahi naʻe tangi. Naʻe puke ʻe ha fefine ʻe taha e nima hoku soté, sio hake, mo lea leʻolahi, “Fakamālō lahi ʻaupito atu.”

Kuo tāpuekina ʻe he ʻEikí ʻeku ngāué, ʻa e ngāue kuo fai ʻi Hono huafá. Naʻá ku lotua ʻi he ʻaho ko iá ha faʻahinga mana pehē ke hoko kae ʻikai ke u lotua ke lelei ʻeku fakahoko ʻeku tafaʻakí. Naʻá ku lotua ke ongoʻi ʻe he kakaí e ʻofa ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻi heʻeku tokoni ʻofá. Kuó u ʻiloʻi ko e kī ʻeni ki he tokoniʻi mo e tāpuekina ʻo e niʻihi kehé ʻi Hono huafá.

(Henry B. Eyring, “Tāpuaki ʻi Hono Huafá,” Liahona, Mē 2021, 68–69)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Founga ʻe taha ke kamata ʻaki e lēsoní

Fakaʻaliʻali e fakatātā ko ʻení he palakipoé:

ʻĪmisi
A line with arrows marked with the words “How Happy am I?”

Lau leʻolahi ʻa e fehuʻi ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he founga te nau tali aí (fakamahino ange ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke nau tali leʻolahi):

Ko e fē feituʻu ʻokú ke ʻi ai ʻi he fakatātā ko ʻení?

ʻOkú ke fie maʻu ke ke fiefia ange ʻi he fiefia ʻokú ke maʻu he taimí ni?

ʻOkú ke loto ke ke tokoni ki ha taha ke fiefia lahi ange?

ʻI hono ako ʻe he kau akó e Sione 13, fakaafeʻi kinautolu ke kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tokoni ke nau ʻiloʻi e meʻa te nau lava ʻo fai ke fiefia ange aí.

Te ke fakahā fēfē ko ha Kalisitiane koe?

ʻI he kamataʻanga ʻo e konga ko e “Ke mou feʻofaʻakí,” ʻe lava ke tokoni ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ki he kau akó ke nau toe kau ʻi he lēsoní:

ʻEke ki he kau akó pe kuo tukuakiʻi kinautolu ʻe ha taha ʻo pehē ‘oku ʻikai ko ha kau Kalisitiane, pe ko ha ākonga moʻoni ʻo Sīsū Kalaisi, koeʻuhí ko e mēmipa kinautolu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Kapau ʻoku ʻi ai ha kau ako kuo hoko ki ai ha meʻa pehē, fehuʻi ange pe naʻe fēfē ʻenau tali ki he tūkunga ko iá. Fakaafeʻi e kau akó ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

Te ke tali fēfē kapau naʻe talaatu ʻe ha taha ʻoku ʻikai ko ha Kalisitiane koe?

Ko e hā ha ngaahi founga te ke lava ʻo fakahā ai ko ha tokotaha muimui koe ʻo Sīsū Kalaisi?

Sione 13:35 . “ʻI he meʻá ni ‘e ‘ilo ai ‘e he kakai kotoa pē ko ‘eku kau ākonga ‘a kimoutolu.”

Fakakaukau ke fakamamafaʻi ‘a e moʻoni ‘i he Sione 13:34 ko e taimi ʻoku tau feʻofaʻaki ai ʻiate kitautolu ʻo hangē ko e ‘ofaʻi kitautolu ‘e Sisū Kalaisí, ‘e ‘ilo leva ‘e he niʻihi kehé ko ʻEne kau muimui kitautolu.

Ke fakatātaaʻi ʻa e moʻoni ko ʻení, vahevahe ʻa e talanoa ko ʻení, naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Paula E. Koelika lolotonga ʻene hoko ko ha mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
Final official portrait of Elder Paul E. Koelliker of the First Quorum of the Seventy, 2005. Granted emeritus status at the October 2013 general conference.

Ne tukituki atu ha ongo faifekau kei talavou ʻi ha ʻapi, mo e ʻamanaki ke maʻu ha taha ke fanongo ki heʻena pōpoakí. Ne ava mai e matapaá, pea tuʻu mai ha tangata sino lahi ʻo fakalea mai ʻi ha leʻo ʻafungi: “Pehē ʻe au ne u ʻosi talaatu ke ʻoua naʻá mo toe haʻu ki ʻapí ni. Ne u ʻosi fakatokanga atu kapau te mo toe foki mai, te mo sio ki hoʻomo totongi. Mo mavahe leva.” Naʻá ne tāpuniʻi fakavave e matapaá.

ʻI he mavahe atu ʻa e ongo ʻeletaá, ne puke mai ʻe he faifekau matuʻotuʻa mo taukei angé hono hoa faifekau kei siʻí ʻo fakafiemālieʻi mo fakalotolahiʻi ia. Ne ʻikai ke na ʻilo ne fakasio atu e tangatá he matapā sioʻatá ke ne ʻiloʻi pe ʻoku mahino lelei koā kiate kinaua e meʻa naʻá ne talá. Naʻá ne ʻamanakí te na kakata mo fakakataʻaki ʻene anga taʻefakaʻapaʻapa ki heʻena ʻaʻahí. Ka ʻi heʻene vakai atu ki he feʻofoʻofani ʻa e ongo faifekaú, ne molū ai hono lotó. Naʻá ne toe fakaava atu e matapaá peá ne ui e ongo faifekaú ke na foki ange ʻo vahevahe ʻena pōpoakí.

… Ko e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻo e feʻofaʻakí mo hono fakatupulaki ʻetau malava ke fakatefito ʻetau fakakaukaú, leá, mo e tōʻongá ʻia Kalaisí, ʻoku mahuʻinga fau ia ki heʻetau hoko ko ha kau ākonga ʻa Kalaisí mo ha kau faiako ʻi Heʻene ongoongoleleí.

(Paul E. Koelliker, “ʻOkú Ne ʻOfa Moʻoni ʻIate Kitautolu,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 17)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga naʻe ongo pehē ai ʻe he fengāueʻaki ko ʻeni ʻi he vahaʻa ʻo e ongo faifekaú ʻa e tangatá.

Paaki