Seminelí
Sione 2


Sione 2

Liliu ʻe Sīsū ‘a e Vaí ko e Uaine

ʻĪmisi
Jesus talking to Mary at a wedding feast.

Naʻe liliu ʻe Sīsū ʻa e vaí ko e uaine ʻi ha kātoanga mali ʻi he fuofua mana naʻá Ne fakahoko lolotonga ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke fakatupulaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo ako ʻa e mana ko ʻení pea ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e mālohi mo e ʻulungaanga ʻo e Fakamoʻuí.

Fai ha ngaahi fehuʻi ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e folofolá. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe tokoni ke ʻanalaiso ʻe he kau akó ʻa e folofolá ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻí. Kumi ha ngaahi faingamālie ke fai ai ha ngaahi fehuʻi ʻe tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau lahiange ki he ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea mahuʻingá pea fakakaukau ki he founga ʻoku fekauʻaki ai ha potufolofola mo kinautolu.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto naʻe kole ange ke nau fai ha lea ʻi he houalotu sākalamēnití fekauʻaki mo e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí. Kole ange ke nau haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe ha fakamatala fakafolofola ʻe taha pe ua te nau ala fakaʻaongaʻi ke fakatātaaʻi ʻaki Hono mālohí.

Ngaahi Polokalama Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko hai ʻokú ke falala ki aí?

Fakakaukau ke ʻomi ha meʻakai ifo ki he kalasí pea ʻoange ia ki ha tokotaha ako ʻokú ne loto fiemālie ke tukupā ke kai ia kimuʻa peá ne toki ʻiloʻi pe ko e hā ʻa e meʻakaí. Fili ha taha. Kimuʻa pea fakaʻaliʻali ʻa e meʻakaí ki he tokotaha akó, fehuʻi ange pe ko e hā ʻoku falala feʻunga ai kiate koe ke ne tali ia kimuʻa peá ne toki ʻiloʻi iá.

  • ʻOku malava nai ke falala ki ha taha feʻunga ke tukupā ke fai ha faʻahinga meʻa pē te nau ala kole atu ke ke fai?

  • Ko e hā te ke ʻilo fekauʻaki mo e tokotaha ko iá ke loto fiemālie ke fai ha faʻahinga tukupā pehē?

Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi siʻi pe ʻokú ke ongoʻi ʻokú ke ʻiloʻi feʻunga ʻa e Fakamoʻuí ke ke falala kiate Ia ʻi ha meʻa pē ʻokú Ne kole atu. ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 2, kumi ki ha fakamoʻoni ʻo Hono mālohí mo e ʻulungāngá te ne lava ʻo fakatupulaki hoʻo falala kiate Iá pea mo hoʻo loto fiemālie ke talangofua ki ha faʻahinga meʻa pē ʻokú Ne kole atu.

Ko e fuofua mana naʻe lēkooti ʻi he ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú

ʻOku maʻu ʻa e fuofua mana naʻe lēkooti lolotonga e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní ʻi he Sione 2 . Kimuʻa peá ke ako ʻa e fakamatala ko ʻení, mahalo ʻe tokoni ke ke ʻiloʻi ʻoku faʻa fakalakalaka lelei ange ʻa e uainé ʻi he fuoloa ange hono tukú pea ka ne ‘osi ‘a e uainé naʻe mei fakamā ia ki he kau talitali ʻo ha kātoanga mali.

Fakakaukau ke mamata ʻi he foʻi vitiō “Liliu ‘e Sisū ‘a e Vai ko e Uaine” (2:26), maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, kimuʻa pea lau e fakamatala ko ʻení ʻi he folofolá.

Lau ʻa e Sione 2:1–11 māmālie mo faʻa fakakaukau, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ha meʻa ʻoku mahuʻinga makehe kiate koe. ʻI hoʻo akó, te ke lava ʻo fakalaulauloto ki he ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe ʻilo ʻe Mele fekauʻaki mo hono Fohá? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe ako ʻe he kau tamaioʻeikí fekauʻaki mo Sīsuú?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Sione 2:1–11 ha ngaahi kulupu iiki. Fakaʻaiʻai kinautolu ke nau kiʻi mālōlō maʻu pē ke aleaʻi mo ʻenau kulupú ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku nau ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

Ka hili ha taimi feʻunga, pea fakaafeʻi ha kau ako, ke nau vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni naʻá ke ako fekauʻaki mo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí pea mo Hono ʻulungāngá?

  • Te ke lava nai ʻo fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke tokoni ai hono ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení ki ha taha he ʻahó ni?

  • Kuo tāpuekina fēfē hoʻo moʻuí ke ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ko ʻeni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

Fakapapauʻi pe ko e fē ʻa e ngaahi moʻoni kuo ʻiloʻí ʻe tokoni lahi taha ke fakamoleki ʻe he kau akó ha taimi lahiange ki he akó. ʻOku nofotaha ʻa e polokalama ako ko ʻení ʻi ha taha pē ʻo e ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻe lava ke ʻilo ʻe he kau akó mei he potufolofola ko ʻení.

“Ko e Meʻa Kotoa Pē Te Ne Fekau Kiate Kimoutolú, Fai Ia”

Hangē ko e ngaahi meʻa lahi ʻi he Fuakava Foʻoú, ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he Liliu Siosefa ʻa Sāmita ʻo e Sione 2:4 ke tau maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange fekauʻaki mo e Fakamoʻuí. ʻOku pehē ai, “Fefine, ko ho finangaló ke u fai ʻa e hā maʻaú? ko ia te u faí; he ʻoku teʻeki ai hoko ʻa hoku houá” (ʻi he Sione 2:4, futinouti a).

  • Ko e hā nai ʻoku akoʻi atu ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e vā ‘o e Fakamoʻui mo ‘ene faʻē?

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Mele ki he kau tamaioʻeikí, ʻo hangē ko hono lēkooti ʻi he veesi 5 .

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi fakahinohino ʻa Mele ki he kau tamaioʻeikí ʻo fekauʻaki mo ʻene tui kia Sīsuú?

Naʻe fakamatala ‘e ‘Eleta L. Whitney Clayton ʻo e Kau Fitungofulú ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa naʻe ʻilo ʻe Mele fekauʻaki mo Sīsū naʻá ne fakamālohia ʻene tui kiate Iá.Mahalo te ke fie mamata ʻi he foʻi vitiō “Ko e Meʻa Kotoa Pē Te Ne Fekau Kiate Kimoutolú, Fai Ia” (ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org) mei he taimi 1:40 ki he 2:29, pe lau ʻa e fakamatala ko ʻení.

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder L. Whitney Clayton. Photographed March 2017.

[Mele] naʻa ne ʻilo lahiange fekauʻaki mo [Sīsū Kalaisi] ʻi ha toe taha ʻi he māmaní. Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e moʻoni ʻo Hono ʻaloʻi fakaofó. Naʻá ne ‘ilo naʻe ʻikai Haʻane hia pea “Naʻá Ne lea ʻo ʻikai hangē ko e kakai kehé, pea naʻe ʻikai faʻa akoʻi ia; he naʻe ʻikai fiemaʻu ha tangata ke ne akoʻi ia” [ Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 3:25 (‘i he ngaahi fakamatala tānaki ‘a e Tohitapu)]. Naʻe ʻiloʻi ʻe Mele ʻa ʻEne malava makehe ko ia ke fakaleleiʻi e ngaahi palopalemá, kau ai ʻene fakatāutaha ʻo hangē ko hono ʻomi ha uaine ki ha kātoanga mali. Naʻá ne maʻu ha loto falala taʻeueʻia kiate Ia mo Hono mālohi fakalangí. Ko ʻene fakahinohino faingofua mo fakahangatonu ki he kau tamaioʻeikí naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻane ʻana, ʻikai ha tuʻunga feʻunga, pe fakangatangata: “Ko e Me’a Kotoa Pē Te Ne Fekau Kiate Kimoutolu, Fai Ia.”

(L. Whitney Clayton, “Ko e Meʻa Kotoa pē Te Ne Fekau Kiate Kimoutolú, Fai Ia,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 97)

  • Ko e hā naʻe ʻilo ʻe Mele fekauʻaki mo Sīsū ʻoku mahuʻinga ke tau ʻilo fekauʻaki mo Iá?

Fakakaukauloto ko e taha koe ʻo e kau tamaioʻeiki naʻe fanongo ki he ngaahi fakahinohino ʻa Melé. Toe lau ʻa e Sione 2:6–8 ʻo, kumi ki he meʻa naʻe fekau ʻe Sīsū ke fai ʻe he kau tamaioʻeikí. Kimuʻa pea laú, ʻe ala tokoni ke ke ʻiloʻi “naʻe ʻikai fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi kulo inu ko ʻení ke tauhi ʻaki ha vai inu ka naʻe fakaʻaongaʻi ia ki he ouaú fufulu” (L. Whitney Clayton, “ Ko e Me’a Kotoa Pē te Ne Fekau Kiate Kimoutolu, Fai Ia” 97).

  • Ko e hā naʻá ke mei fakakaukau ki ai pe ongoʻi ʻi hoʻo ʻave ha ipu ki he taki ʻo e kātoangá?

  • Ko e hā ha ngaahi fakahinohino kuo ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi he ʻahó ni ʻoku fiemaʻu ai ke ke falala kiate Ia kae lava ke ke talangofua?

Fakakaukau ki ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai e kau akó ke fakatupulaki ʻenau malava ke falala kia Sīsū Kalaisí pea fai ʻa e meʻa ʻokú Ne kole kiate kinautolú. Hangē ko ʻení, fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ha ngaahi aʻusia kuo nau maʻu ʻi he talangofua ki he folofola ʻa e Fakamoʻuí, vahevahe ha talanoa meí ha lea ʻi ha konifelenisi lahi, pe fakakakato ʻa e polokalama ko ʻení.

ʻI he Liliu Siosefa Sāmita ‘o e Sione 2:11, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻetau ako naʻe fakahā ʻe he mana ko ʻení ʻa e nāunau ʻo e Fakamoʻuí ka “naʻe fakamālohia ʻa e tui ʻa ʻene kau ākongá ʻiate ia.” ʻOku ʻikai ke fakaului ʻe he ngaahi maná ʻa e kakaí, ka ko kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí, ʻoku fakamālohia kinautolu ʻe heʻenau tuí.

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi miniti siʻi ke fekumi mo ako meí ha niʻihi kehe ʻi he folofolá, naʻa nau hangē ko Melé, ʻo maʻu ha tui lahi kia Sīsū Kalaisi. Kumi ha ngaahi ʻuhinga naʻa nau takitaha fili ai ke falala mo talangofua ki ha meʻa pē naʻe lea ʻaki ʻe Sīsū. ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa Nīfai ( 2 Nīfai 4:34–35), Sēkope ( Sēkope 4:10), mo e tokoua ʻo Sēletí ( ʻEta 3:9–12).

Fakakaukau ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau hiki ai ha ngaahi fakakaukau ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻE lava ke tataki kinautolu ʻe he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohí. ʻI he ʻosi e ngāue ʻa e kau akó, fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ngāue tokoni ke nau vahevahe ha konga ʻo e meʻa ne nau tohí.

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻokú ne angi koe ke ke talangofua “ki he meʻa kotoa pē te ne lea ʻaki kiate koé”? ( Sione 15:5).

  • Ko e hā ʻe lava ai ʻe ha taha ʻo falala kia Sīsū Kalaisi neongo kapau ʻoku ʻikai ʻuhingamālie kakato kiate kinautolu ʻa e meʻa ʻokú Ne folofola ʻakí?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke ke ʻiloʻi lelei ange ai ʻa Sīsū Kalaisi kae lava ke tupulaki hoʻo tui ‘iate Iá?

Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Naʻe tuʻu fehangahangai nai ‘a e inu uaine mo e ngaahi fekaú ʻi he kuonga ʻo e Tohi Tapú?

“ʻOku lahi ha ngaahi fakamoʻoni ʻi he Tohi Tapú ki he kovi ʻo e konaá mo e kava mālohí (hangē ko ʻení, vakai, Lea Fakatātā 23:20–21 ; ʻĪsaia 5:11–12 ; ʻEfesō 5:18). ʻOku ʻikai taʻofi fakahangatonu ʻe he ngaahi vēsí ni ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e kava mālohí, ka ʻoku nau fakahalaiaʻi ʻa e fakahōhōlotó mo e konaá. ʻI he ‘ahó ni, kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e Lea ʻo e Potó, ʻa ia ʻokú ne taʻofi ʻa e maʻu ʻo e kava mālohí [vakai Tokāteline mo e Fuakava 89:4–7 ]. ʻOku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fakamāuʻi e kakai ʻi he ngaahi kuonga kimuʻá ʻi he ngaahi fekau kuo tuku mai ʻe he ʻEikí ʻi hotau kuongá.

(Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó ʻi he Fuakava Foʻoú [2018], ChurchofJesusChrist.org)

Ko e hā naʻe ui ai ʻe Sīsū ʻEne faʻeé ko e “Fefiné”?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Sēmisi Talamesi (1862–1933) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Portrait of James E. Talmage.

ʻE meimei ongo fefeka ʻa e nauna ko e, “Fefine,” ki heʻetau fanongó ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe ha foha ki heʻene faʻeé, kapau ʻoku ʻikai ke taʻe-fakaʻapaʻapa; ka naʻe taumuʻa fakaʻapaʻapa hono fakaʻaongaʻí. ʻI he fakaʻosinga ʻo ʻEne aʻusia ʻi he matelié, ʻi he taimi ne aʻusia ai ʻe Kalaisi e mamahi ʻo e maté ʻi he funga kolosí, naʻá Ne vakai hifo ki he tangilaulau ʻa ʻEne faʻē ko Melé, pea tuku ia ke tokangaʻi ʻe he ʻaposetolo ʻofeina ko Sioné, ʻaki e ngaahi lea: ʻFefine, vakai ko hoʻo tamá!’ [ Sione 19:26 ]. ʻE lava nai ke fakakaukau ʻi he mōmeniti fakaʻosí ni, naʻe ʻi ai nai mo ha toe ongo kehe meí he ongo ʻo e lāngilangi, manavaʻofa mo e ʻofa ʻi he tokanga hotau ʻEikí ki he faʻē ʻa ia naʻe ʻamanaki ke fakamavaheʻi Ia mei ai ʻe he maté?

(James E. Talmage, Sisū ko e Kalaisi[1916], 144-45).

Sione 2:6

Ko e hā ʻa e pate?

Ko e “paté” ko ha kālani nai ʻe hiva (lita ʻe 34), ko ia ʻe lava ke puke ʻe he hina vai ʻe onó ha kālani nai ʻe 100 ki he 160 (lita nai ʻe 380 ki he 600).

Sione 2:5

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fai ʻa e “meʻa kotoa pē ʻoku folofola ʻaki ʻe [he ʻOtuá] kiate kimoutolú”?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Whitney Clayton ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder L. Whitney Clayton. Photographed March 2017.

ʻI heʻetau fili ke fai e “meʻa kotoa pē ʻoku folofola ʻaki ʻe [he ʻOtuá]” kiate kitautolú, ʻoku tau tukupā fakamātoato ai ke fakafenāpasi ʻetau tōʻonga fakaʻahó mo e finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻOku fakaloloto ʻa e lelei ʻo ʻetau malava fakalaumālie ke feau e ngaahi fiemaʻu ʻo e moʻui fakamatelié ʻe he fanga kiʻi ngāue faingofua ko ia ʻo e tuí ʻi hono ako fakaʻaho e folofolá, ʻaukai maʻu pē, mo e lotu fakamātoató. ʻI he fakaʻau ʻa e taimí, ʻoku iku e fanga kiʻi tōʻonga moʻui faingofua ʻo e tuí ki ha ngaahi ola fakaofo. ʻOku nau liliu ʻetau tuí mei ha tengaʻi ʻakau ke hoko ko ha mālohi lahi ki he leleí ʻi heʻetau moʻuí. …

… ʻI he taimi ʻoku tau falala mo muimui ai kiate Iá, ʻoku liliu ʻetau moʻuí, hangē ko e vai ki he uainé. ʻOku tau hoko ʻo lelei ange ʻi ha toe taimi kimuʻa. Falala ki he ʻEikí, pea “ko ia kotoa pē te ne pehē kiate kimoutolú, fai ia.”

(L. Whitney Clayton, “Ko e Meʻa Kotoa pē Te Ne Fekau Kiate Kimoutolú, Fai Ia,” Ensign pe Liahone, Mē 2017, 97–99)

Polokalama Fakalahi ki he Akó

ʻE lava ʻe Sīsū Kalaisi ʻo liliu au

Naʻe fakahoko ʻe Sīsū ha mana ʻi Heʻene liliu ʻa e vai ki he uainé. Te Ne lava ʻo fakahoko ha ngaahi mana tatau ʻi heʻetau moʻuí, ʻo liliu kitautolu mei he tuʻunga ʻoku tau ʻi aí ki he tuʻunga te tau lava ʻo aʻusiá. Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau sio ki he founga ʻe ala fekauʻaki ai ʻenau moʻuí mo e vaí ʻi he mana ko ʻení. Mahalo ʻe tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he faʻahinga kulo vai naʻe fakaʻaongaʻi ki he maná pea pehē ki he meʻa naʻe fai ʻe he kau tamaioʻeikí ke tokoni ki hono fakahoko ʻo e maná. Tokoni ke nofotaha e tokanga ʻa e kau akó ʻi he Fakamoʻuí pea mahino kiate kinautolu koeʻuhí ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ki he meʻa kotoa pē, te Ne lava moʻoni ke fakahoko ha liliu fakaofo ʻi heʻetau moʻuí.

Paaki