Hangē ko hono lēkooti ʻi he Sione 3, naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi fekauʻaki mo ʻEne feilaulau fakaleleí ʻi Heʻene folofola “ʻe hiki hake ʻa e Foha ʻo e Tangatá: koeʻuhí ko ia kotoa pē ʻe tui kiate iá ke ʻoua naʻa ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” (Sione 3:14–15). Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “ʻI heʻetau tuku ha taimi ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne feilaulau fakaleleí, ʻoku tohoakiʻi ai kitautolu ke tau kau ʻi ha tefitoʻi ʻelemeniti ke maʻu ai Hono mālohí: ʻoku tau fili ke tui kiate Ia pea muimui kiate Ia” (“Ko Hono Tohoakiʻi mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 40). ʻE ʻoatu ʻe he lēsoni ko ʻení ha ngaahi faingamālie ke fakamālohia ai hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo ako lahiange fekauʻaki mo ʻEne Fakaleleí.
Ngaahi Polokalama Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko e hā ‘a e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?
Vakai ki he ngaahi ʻīmisi ʻo Sīsū ʻi Ketisemaní pea ʻi he kolosí pea fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.
Fakakakato ‘a e fakamatala ko ‘ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.
Naʻe fekauʻi mai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní ke pekia maʻatautolu koeʻuhi …
ʻOku kau ʻi he ngaahi meʻa naʻe aʻusia ʻe Sīsū ʻi Ketisemaní ‘a e …
Naʻe pekia ʻa Sīsū ʻi he kolosí koeʻuhi …
Kapau naʻe ʻikai mamahi ʻa Sīsū ʻi Ketisemani pea pekia ʻi he kolosí, ‘e …
Te ke ako lahiange ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo e ʻofa naʻe fakahaaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻi Heʻene fekauʻi mai Hono ʻAló ki he māmaní. ʻI hoʻo akó, tokanga ki he ngaahi angi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻa ia te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke fakahoungaʻi lelei ange ʻa e feilaulau ʻa Sīsū Kalaisi maʻaú mo fakatupulaki hoʻo tui kiate Iá.
Ko e hā ha ngaahi ongo pe fakakaukau naʻá ke maʻu ʻi hoʻo ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí?
Hili hono fakakakato ʻe he kau akó ʻa e laʻipepa tufá, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi fakaʻosí mo e kalasí pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki. ʻE ʻaonga foki ke ʻoange ki he kau akó ʻa e faingamālie ke ʻeke ha faʻahinga fehuʻi pē ne nau maʻu ʻi heʻenau ako ʻa e fakamatala ʻi he laʻipepa tufá.
ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻa e ʻofa ʻa e Tamaí ʻi hono fekauʻi mai Hono ʻAló?
Ko e taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻe fakamamafaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi Heʻene akoʻi ʻa Nikotīmasi fekauʻaki mo ʻEne Fakaleleí (vakai Sione 3:14–17) ko e ʻofa lahi ʻa e Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú ko ia naʻá Ne fekauʻi mai ai Hono ʻAlo Tofu Pē Tahá ke fai ha fakalelei maʻatautolu.
Naʻe akoʻi ‘e palesiteni Dallin H. Oaks ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí fekauʻaki mo e founga ʻoku fakahaaʻi ai e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí:
ʻĪmisi
Official Portrait of President Dallin H. Oaks taken March 2018.
ʻOku ʻikai ha fakamoʻoni maʻongoʻonga ange ki he mālohi taʻefakangatangata mo e haohaoa ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá ka ko e fakahā ʻe he ʻAposetolo ko Sioné: “He naʻe ʻofa pehē ʻa e ʻOtuá ki māmani, naʻá ne foaki hono ʻAlo pē taha naʻe fakatupú” ( Sione3:16). Naʻe tohi ʻe ha ʻAposetolo ʻe taha ʻo pehē “naʻe ʻikai te ne mamae ki hono ʻAlo ʻoʻoná, ka ne tukuange ia koeʻuhí ko kitautolu kotoa pē” ( Loma 8:32). ʻOku pau pē naʻe mamahi lahi ʻetau Tamai Hēvaní ke tuku mai Hono ʻAló ke Ne kātekina ʻa e mamahi kāfakafa ʻo ʻetau ngaahi angahalá. Ko e fakamoʻoni lelei taha ia ʻo ʻEne ʻofa kiate kitautolu taki tahá!”
(Dallin H. Oaks, “ʻOfá mo e Fonó,”Ensign pe Liahona, Nōvema. 2009, 26)
Ko e hā naʻá ke ako mei he aʻusia ko ʻení?
Sio ʻi he foʻi vitiō “For God So Loved the World” (He naʻe ‘ofa pehē ‘a e ‘Otuá ki māmani) (4:48), ʻoku ʻi he ChurchofJesusChrist.org, pea fekumi ki he founga ʻoku fakahaaʻi ai e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisi mo e Tamai Hēvaní.
Fakakaukau ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke hiki ai ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi heʻenau tohinoa akó. Hili ʻenau tohí, ʻe lava ke vahevahe ʻe ha niʻihi ʻoku nau fie vahevahe mo e kalasí e meʻa ne nau tohí.
Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá
Te u lava fēfē ʻo maʻu ʻa e mālohi ʻoku foaki mai ʻe Sīsū Kalaisi kiate au ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí?
Naʻe akoʻi ‘e Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo hono fakaafeʻi mai e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki heʻetau moʻuí:
ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018
ʻI he hoko ko e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻoku tau ui ai Hono misioná ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ia naʻe hoko ai ʻa e toetuʻú ko ha meʻa moʻoni ki he taha kotoa pea ʻai ke malava ʻa e moʻui taʻengatá ʻe kinautolu ʻoku fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá pea maʻu mo tauhi ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava mahuʻingá. …
… ʻOku haʻi kitautolu heʻetau ngaahi fuakavá, kiate Ia mo ʻomi ha mālohi fakaʻotua. ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga faivelengá, ʻoku tau fakatomala mo muimui ʻiate Ia ki he vai ʻo e papitaisó. ʻOku tau fononga ʻi he hala ʻo e fuakavá ke maʻu e ngaahi ouau mahuʻinga kehé. …
Fuakava-fekumi ʻa e kakai tangata mo fafine tauhi fuakavá ki ha ngaahi founga ke tauhi ai kinautolu ke taʻe-ha-mele mei māmani koeʻuhí ke ʻoua naʻa ʻi ai ha meʻa te ne taʻofi ʻenau maʻu ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí.
Te u ʻilo fēfē ʻoku ngāue ʻa Sīsū Kalaisi mo Hono mālohí ʻi heʻeku moʻuí?
Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:
ʻĪmisi
Official Portrait of President Henry B. Eyring taken March 2018.
Kapau kuó ke ongoʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ‘i he ʻahó ni, te ke lau ia ko ha fakamoʻoni ʻoku ngāue ʻa e Fakaleleí [‘o Sisū Kalaisí] ʻi hoʻo moʻuí. ʻI he ʻuhinga ko iá mo ha toe ngaahi ʻuhinga kehe pē, ʻe lelei ke ke ʻalu ki he ngaahi feituʻu pea fai e ngaahi ngāue te nau fakaafeʻi ai ʻa e ueʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.
(Henry B. Eyring, “Gifts of the Spirit for Hard Times,” Ensign, Sune 2007, 23)
Ko e fē ha feituʻu te u lava ʻo ako lahiange ai fekauʻaki mo e Fakalelei ‘a Sisū Kalaisí?
Fakakaukau ke fakaloloto hoʻo mahino ki he Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí ʻaki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tokoni ki hono ako e folofolá hangē ko e Fakamatala ki he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí ʻoku ui ko e “Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” (ChurchofJesusChrist.org) pe ʻaki haʻo kumi ʻa e “ Fakalelei, Fakalelei ” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (ngaahi folofolá. ChurchofJesusChrist.org). ʻOku ʻi he ngaahi tokoni ako folofola ko ʻení ha ngaahi fakakaukau mahuʻinga, ngaahi potufolofola, ngaahi lea, vitiō mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻoku nau akoʻi fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí.
Ngaahi Polokalama Fakalahi ki he Akó
Teuteuʻi ha Lēsoni Fakafaifekau
Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukauloto ko e kau faifekau kinautolu pea ʻoku fiemaʻu ke nau teuteu ke akoʻi ha taha fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e konga ʻoku ui “Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” ʻi he peesi 51–52 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú (2019). Fakaafeʻi e kau akó ke nau teuteu ha lēsoni miniti ʻe 5 ki he 10 ʻo fakatefito ʻi he meʻa ne nau ako mei he maʻuʻanga tokoni ko iá.Hili hono teuteuʻi ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fokotuʻutuʻú, fakakaukau ke vahevahe e kalasí pea fakaafeʻi e kau akó ke nau taufetongi ʻi hono akoʻi ʻenau ngaahi lēsoní ki hanau hoa pe ko ha kulupu tokosiʻi. Fakaafeʻi leva ha niʻihi tokosiʻi ke vahevahe ʻenau talí mo e kalasí.
ʻE lava fēfē ʻi heʻeku tui kia Sīsū Kalaisí ʻo fakaʻatā Ia ke ne tākiekina ʻeku moʻuí?
Fakaafeʻi e kau akó ke faʻu ha kiʻi tohi tufa ʻoku fakataumuʻa ke tokoni ke mahino ki he kakaí e mahuʻinga ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke ako ʻa e “Ko e Fakaleleí pea mo e Fononga Fakamatelié,” fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Ensign, ʻEpeleli. 2012, 40–47) ke tokoniʻi kinautolu ke nau teuteu ki he polokalama ko ʻení. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e kakano ʻo e fakamatala mei he fakamatala ʻa ʻEletā Petinaá ke faʻu ʻaki ha ngaahi ʻuluʻi tohi mo e kaveinga ki heʻenau kiʻi tohí.
Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakatātā ko ʻení ki he polokalama akó ni.
ʻĪmisi
Christ hanging on a cross at Calvary. Two thieves, also hanging on crosses are at the left and right of Christ. Numerous observers, including Mary, the mother of Christ, Mary Magdalene, other mourners and Roman soldiers are gathered around the crosses. Thunder clouds are gathering in the sky. The Old Testament prophet Moses pointing to a staff with a brass serpent attached to the top. The painting illustrates the event wherein Moses promised the Israelites that they would be saved from the fiery serpents if they looked at the brass serpent.
Hangē ko hono lekooti ʻi he Sione 3:14–16, naʻe fakafehoanaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Hono Tutuki ʻoku teu ke hokó ki he taimi naʻe fokotuʻu hake ai ʻe Mōsese ʻa e ngata palasá ʻi he feituʻu maomaonganoá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e Sione 3:14–16, 1 Nīfai 17:40–41, mo e ʻAlamā 33:18–22, ʻo kumi e founga ʻoku fekauʻaki ai e meʻa ko ʻeni ne hoko lolotonga e kuonga ʻo Mōsesé mo e Tutuki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.