Seminelí
Mātiu 1:1–17


Mātiu 1:1–17

Ko Sīsū ʻa e Mīsaia naʻe Talaʻofa Maí

ʻĪmisi
Jesus teaches about the Good Shepherd and His other sheep.

Ko Mātiu, ʻa ia ʻoku ʻiloa foki ko Līvaí, naʻá ne faʻu ʻa e ʻuluaki Ongoongolelei ʻo e Fuakava Foʻoú. Ko e taha ʻo ʻene ngaahi taumuʻa ʻi he tohí, ko hono fakahaaʻi naʻe fakakakato ʻe Sīsū ʻa e ngaahi kikite ʻi he Fuakava Motuʻá fekauʻaki mo e Mīsaiá. Lolotonga ‘a e lēsoni ko ʻení, te ke lava ai ʻo ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ko e Mīsaia kuo talaʻofa maí, pea ongoʻi ha houngaʻia lahi ange kiate Ia.

Teuteu ki he kalasí. ʻI he taimi ʻoku haʻu mateuteu ai ‘a e kau akó ki he kalasí, ʻoku nau fakaafeʻi ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne akoʻi kinautolu, pea nau ʻi ha tuʻunga lelei ange ke tokoni ki he ako ʻa e kau ako kehé. Te ke lava ʻo tokoniʻi ‘a e kau akó ke nau haʻu mateuteu ki he kalasí ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Feinga ke fakahoko ha fakaafe ki he kau akó ʻa ia ʻe tokoni ke teuteuʻi honau ʻatamaí mo e lotó ke ako ʻaki ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ‘a e kau akó ke nau haʻu ki he kalasí, kuo nau ‘osi fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi kiate kinautolú. Te nau lava foki ʻo fehuʻi ki honau fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá pe ko e hā ʻenau ongo fekauʻaki mo e Fakamoʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻUhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi kiate koé

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi, hangē ko ia ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní.

ʻI hotau kuongá ni, “ʻoku ʻi ai ha tokolahi ʻi he māmaní ʻoku siʻi ʻaupito ʻenau ʻilo kia Sīsū Kalaisí” (Neil L. Andersen, “ʻOku Mau Lea ʻIa Kalaisi,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 88).

  • Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ai ʻoku tokolahi ha kakai ʻi he māmaní ʻoku siʻi ʻaupito ʻenau ʻilo kia Sīsū Kalaisí?

Fakakaukauloto ʻoku tuku atu ha miniti ʻe taha ke ke talaange ai ki ha taha ʻoku ʻikai maheni mo Sīsū Kalaisi pe ko hai ʻa e Fakamoʻuí pea mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate koé. Tohiʻi ʻa e “Sīsū Kalaisi” ʻi lotomālie ʻi ha laʻipepa pe ʻi hoʻo tohinoa akó. ʻAi ke ʻātakaiʻi Hono huafá ʻaki ha ngaahi fakaikiiki mahuʻinga te ke fie vahevahe ʻi he sekoni ʻe 60 ko iá. Fakakaukau ke tānaki atu ha ngaahi fakaikiiki makehe ki hoʻo laʻipepá lolotonga ‘a e lēsoní.

Fakaafeʻi ha kau ngāue ʻofa ʻe niʻihi ke nau vahevahe ha meʻa ne nau hiki ʻi heʻenau laʻipepá. Kapau naʻe fakakakato ʻe he kau akó ʻa e ʻekitivitī teuteú, fakakaukau foki ke tuku ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi ki honau ngaahi kaungāmeʻá pe fāmilí.

Mahalo te ke fie mamata ʻi he foʻi vitiō “Ko hai ‘a Sīsū Kalaisi? Ko ha Vakai Fakalūkufua ‘i he Sekoni ‘e 60”(1:22), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. Lolotonga hoʻo mamatá, fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku kei mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní he ʻaho ní, ʻo aʻu kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau ʻilo fekauʻaki mo Iá.

Naʻe fakamoʻoni ʻa Mātiu ko Sīsū Kalaisi ʻa e Mīsaiá

Tokoni ke fakafeʻiloaki ʻa e Kosipeli ʻa Mātiú ki he kau akó, ʻaki hono vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻení.

Hangē pē ko e ʻi ai ha tokolahi ʻi he māmaní he ʻahó ni ʻoku teʻeki mahino kiate kinautolu ʻa e mahuʻinga ʻo Sīsū Kalaisí, naʻe ʻikai foki fakatokangaʻi ʻe he tokolahi naʻa nau moʻui ʻi he kuonga ʻo e Fakamoʻuí ʻa Hono mahuʻingá.

Naʻe hoko ʻa Mātiu ko e taha ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Ua ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Mātiu 10:2–4) pea naʻá ne fakamoʻoni tonu ki he ngaahi meʻa lahi naʻe hokó, ‘a ia naʻá ne fakamatalaʻi mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Naʻá ne hiki ʻa e Kosipeli ʻa Mātiú ke tokoni ki he kakaí, tautautefito ki he kau Siu naʻe ʻikai ke nau tui ki he Fakamoʻuí, ke nau fakatokangaʻi ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Hono tuʻunga totonú. Naʻe fakamamafaʻi pau ʻe Mātiu ʻa e moʻoní ko Sīsū Kalaisi ʻa e Mīsaia kuo talaʻofa maí ʻaki ʻene toutou fakafehoanaki ki he ngaahi kikite ʻo e kuonga muʻá fekauʻaki mo e Mīsaiá ʻa ia naʻe fakakakato ʻe Sīsū Kalaisí.

Naʻe kamata ʻe Mātiu ʻene fakamatalá ʻaki ʻene lekooti e hisitōlia fakafāmili ʻo Sīsuú. Naʻá ne fakakau ai ha kakai mo ha ngaahi fakaikiiki mahuʻinga (vakai ki he Mātiu 1:1–17). Lau ʻa e Mātiu 1:16, ʻo kumi ʻa e kupuʻi lea “Sīsū, ʻa ia ʻoku ui ko Kalaisí.” Fakakaukau ke laineʻi ʻa e kupuʻi lea ko iá ʻi hoʻo folofolá.

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e huafa kuo fakanofo ko e “Kalaisí”?

Ko e foʻi lea faka-Hepelū ki he “Kalaisí” ko e “Mīsaiá.” Lau ‘a e fakamatala ʻi he Bible Dictionary (Tikisinali ‘o e Tohi Tapu) “ Mīsaiá ” ke ako lahi ange fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e huafa fakanofo ko ʻení mo e ʻuhinga naʻe ʻikai tali ai ʻe he kau Siu tokolahi ʻa Sīsū ko e Kalaisí.

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e misiona ʻo e Fakamoʻuí, ʻaki ʻa e mahino kiate koe Hono ongo huafa fakanofó ko “Kalaisi” mo e “Mīsaiá”?

Naʻe tākai lolo ʻa e kakaí ʻi he kuonga muʻá ko e teuteu ke fakahoko ha ngaahi fatongia makehe. ʻOku fonu ʻa e Kosipeli ʻa Mātiú ʻi he ngaahi sīpinga ʻo hono fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi kikite ʻo e kuonga muʻá, fekauʻaki mo e meʻa naʻe fakanofo Ia ke ne fakahokó. Kumi ha sīpinga ʻe ua pe tolu ʻo e ngaahi sīpinga ko ʻení ʻi hoʻo folofolá (vakai ki he tēpile ko ʻení). Fakakaukau ki he ʻuhinga naʻe fakahā ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e meʻa ʻe fakahoko ʻe Kalaisi ʻi he ngaahi taʻu lahi kimuʻa pea toki hāʻele mai ʻa Kalaisí.

Fakaʻaliʻali ʻa e tēpile ko ʻení ke lava ʻa e kau akó ʻo kumi ʻa e ngaahi kikité mo honau fakahokó.

Ngaahi Kikite ʻo e Mīsaiá ʻi he Fuakava Motuʻá

Fakakakato ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi

ʻE hoko ʻa e Mīsaiá ko ha hako ʻo ʻĒpalahame mo Tēvita (vakai, Selemaia 23:5–6 ; Sēnesi 22:18).

Mātiu 1:1, 6, 17

ʻE ʻaloʻi ʻa e Mīsaiá ʻe ha tāupoʻou (vakai, ʻĪsaia 7:14 ; ʻAlamā 7:10).

Mātiu 1:21–23

ʻE ʻaloʻi ʻa e Mīsaiá ʻi Pētelihema (vakai, Maika 5:2).

Mātiu 2:4–6

ʻE hāʻele mai ʻa e Mīsaiá mei Nāsaleti (vakai, 1 Nīfai 11:13).

Mātiu 2:23

ʻE fakamoʻui ʻe he Mīsaiá ʻa e mahakí (vakai, ‘Īsaia 53:4 ; Mōsaia 3:5).

Mātiu 8:16–17

ʻE akoʻi ʻe he Mīsaiá ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi talanoa fakatātā (vakai, Saame 78:2).

Mātiu 13:35

ʻE hū ʻa e Mīsaiá ki Selusalema ʻoku heka ʻi ha ʻasi (vakai, Sakalaia 9:9).

Mātiu 21:1–7

Naʻe fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi ko Ia ʻa e Mīsaiá

Ko hono fakahoko ʻe taha ʻo ha kikite ʻi he Fuakava Motuʻá ʻoku lekooti ia ʻi he Luke 4:16–21 . ʻI he ʻaʻahi ʻa Sīsū ki Hono kolo tupuʻanga ko Nāsaletí, naʻá Ne hāʻele ki he falelotu lahí (siasi) pea lau mei he tohi ʻa ʻĪsaiá ha kikite fekauʻaki mo e misiona fakalangi ʻo e Mīsaiá. Hili hono laú, naʻe fakahā ʻe Sīsū ko Ia ʻa e Mīsaiá ʻaki ʻEne pehē kuo fakamoʻoniʻi he taimí ni ʻa e kikite ʻa ‘Īsaiá.

Lau ʻa e ʻĪsaia 61:1–2, ʻo kumi ki he meʻa naʻe kikiteʻi ʻe ‘Īsaia naʻe fakanofo ʻa e Mīsaiá ke Ne fakahokó. Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ke ongoʻi ʻokú ne fakahaaʻi ʻoku feʻunga ʻa Sīsū Kalaisi mo e ngaahi fakamatala naʻe lekooti ʻe ‘Īsaiá.

Mahalo te ke fie mamata foki ʻi he foʻi vitiō “Jesus Declares He Is the Messiah” mei he fakaʻilonga taimi 0:00 ki he 2:05. ‘Oku maʻu ‘a e vitiō ko ʻení ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea mei he ‘Īsaia 61:1–2 ko ha fakamoʻoni nai ia kiate koe ko Sīsū Kalaisi ʻa e Mīsaia naʻe kikiteʻí?

  • Kuo fakahoko fēfē nai ʻe he Fakamoʻuí ha taha ʻo e ngaahi kikite ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí pe ʻi he moʻui ʻa ha taha ʻokú ke ʻilo?

Tānaki atu ha ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ki he laʻipepa naʻá ke kamata ngāue ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni atu ke ke fakakaukau ki he ngaahi fakaikiiki ke tānakí.

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he ngaahi kikite ko ʻení fekauʻaki mo e Mīsaiá mo hono fakahokó?

  • Ko e hā e meʻa naʻe hāʻele mai ‘a Sīsū Kalaisi ki māmani ke fakahokó? Ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke ʻilo fekauʻaki mo Hono misioná?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi kiate koé?

ʻOange ha faingamālie ki he kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e Mīsaiá. Te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ha miniti ʻe taha pe ua ke vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaikiiki naʻa nau tānaki ki heʻenau laʻipepá pea fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi.

Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Ko e hā ʻoku kei mahuʻinga ai pē ʻa Sīsū Kalaisi he ʻaho ní?

Naʻe ʻomi ʻe ʻEletā Neil L. Andersen ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakamoʻoni ko ʻeni ‘o Sīsū Kalaisí:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Neil L. Andersen of the Quorum of the Twelve Apostles, 2010, August.

ʻOku fakamaama ʻe Sīsū Kalaisi ʻa hotau halá, ʻo hangē ha fetuʻu fakahinohino ʻi ha langi tafitonga fakapoʻulí. Naʻá Ne hāʻele mai ki māmani ʻi ha fale tauhiʻanga monumanu masivesiva. Naʻá Ne moʻui haohaoa. Naʻá Ne fakamoʻui ʻa e mahakí pea fokotuʻu ʻa e maté. Naʻá Ne hoko ko ha kaungāmeʻa ki he niʻihi naʻe liʻekiná. Naʻá Ne akoʻi mai ke tau fai lelei, talangofua, pea feʻofaʻaki. Naʻe tutuki ia ʻi ha kolosi, pea toe tuʻu fakaʻeiʻeiki hili ha ʻaho ʻe tolu mei ai, ʻo fakaʻatā ai kitautolu mo hotau ngaahi ʻofaʻangá ke tau moʻui hili ʻa e maté. Naʻá Ne toʻo kiate Ia ʻetau ngaahi angahalá mo e mamahí, ʻaki ʻEne ʻaloʻofa taʻe-mafakatataua, ʻo ʻomi ai ʻa e fakamolemolé ʻi heʻetau fakatomalá, mo e nonga ʻi he ngaahi matangi ʻo e moʻuí. ʻOku tau ʻofa ʻiate Ia. ʻOku tau moihū kiate Ia. ʻOku tau muimui kiate Ia. Ko e fakamaʻunga Ia ʻo hotau laumālié.

(Neil L. Andersen, “ʻOku Mau Lea ʻIa Kalaisi,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 88)

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko ha hako ʻo Tēvitá?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Bruce R. McConkie (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Head and shoulders portrait of Elder Bruce R. McConkie.

Naʻe ʻikai ha fakakaukau ʻe taha naʻe nofoʻia moʻoni ʻi he ʻatamai ʻo e kau Siu ʻi he kuonga ʻo Sīsuú ka ko e tui fakaemāmani lahi ʻe hoko ʻenau Mīsaiá ko e ʻAlo ʻo Tēvitá. … Naʻa nau sio ki ha tokotaha faifakahaofi fakataimi te Ne vete ʻa e haʻamonga ʻo e nofo pōpula ki he kau Lomá, pea toe fakatauʻatāinaʻi ʻa ʻIsileli. Naʻa nau fekumi ki ha pule te Ne toe fakafoki mai ʻa e nāunau mo e ivi tākiekina fakamāmani lahi mo e ngeia naʻa nau fiefia ai ʻi he taimi naʻe ʻi he taloni ai ʻo ʻIsilelí ʻa e Foha ʻo Sesé.

(Bruce R. McConkie, Ko e Mīsaia Kuo Talaʻofa Maí [1978], 188)

Ko hai ‘a e kau fafine naʻe fakakau ʻe Mātiu ʻi he tohi hohoko ʻa Kalaisí?

“Naʻe haʻu ʻa Tema mei ʻAtulama ʻi he vahefonua Kēnaní (vakai, Sēnesi 38); Ko Lēhapí ko ha fefine Kēnani ia ʻo Selikō (vakai, Sosiua 2:1–7); Naʻe hoko ʻa Lute ko ha fefine Mōape kimuʻa pea toki ului ki he tui faka-Siú (vakai, Lute 1:4); pea ko Patisepá ko e uaifi ia ʻo ʻUlaia, ko ha tangata Heti (vakai, 2 Samuela 11:3). Ko ia ai, ko e [kakai fefine] kotoa ʻe toko faá naʻe hala pē haʻanau ʻikai-tupuʻi-ʻIsileli ne nau feohi mo e kakai ʻikai-tupuʻi-ʻIsileli” (Tohi Fakahinohino Fuakava Foʻou Ki he Fānau Ako [2018], 13). ʻE lava ke akoʻi kitautolu ʻe hono fakakau ‘o e kau fafine ko ʻení ʻi he tohi hohoko ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku ngāue ʻa e ʻOtuá mo e kakai kotoa pē pea ʻi ha ngaahi founga taʻeʻamanekina.

‘Okú ne fakahaaʻi mai foki “ʻoku ʻikai makatuʻunga ʻa e angatonu fakatāutahá ʻi hono maʻu ha hako ʻoku ‘haohaoa’, koeʻuhí he naʻe ʻikai ke haohaoa ʻa e hohoko ʻo Sīsū Kalaisí. [Pea] ko hono fakakau ʻo e houʻeiki fafiné ʻi he [hisitōlia fakafāmili] ʻa e Fakamoʻuí, ‘oku ne fakahā mai ʻa e foʻi moʻoni mahuʻinga ko ia ʻoku tuʻunga tatau pē ʻa e kakai tangatá mo e kakai fefiné ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” (Tohi Fakahinohino Fuakava Foʻou ki he Fānau Ako, 13).

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko e Mahino ʻa e mahuʻinga ʻo Sīsū Kalaisí

ʻOange ki he kau akó ʻa e fakatātā mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

ʻOkú ke talanoa mo haʻo kaungāmeʻa, ʻa ia ʻokú ne tala atu: “ʻOku ʻikai mahino kiate au ‘a e ʻuhinga ʻoku fakahīkihikiʻi ai ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku tokolahi fau ha kakai maʻongoʻonga ʻi he māmaní; ʻoku ʻikai ke u sio au ki ha ‘uhinga ki hono hiki hake ʻo Sīsū ʻo māʻolunga ange ʻi he niʻihi kehé.”

  • Ko e hā nai hoʻo fuofua tali ki he fakamatala ho kaungāmeʻá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa he ʻikai ala mahino ai ki ho kaungāmeʻá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

Paaki