Seminelí
Mātiu 23


Mātiu 23

ʻOku Fakahalaiaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Mālualoí

ʻĪmisi
Jesus talking to Pharisees in Jerusalem. Movie still from The Life of Jesus Christ Bible Videos.

Lolotonga e uike fakaʻosi ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní, naʻá Ne fakahalaiaʻi e mālualoi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke fakaʻehiʻehi mei he mālualoí pea hoko ko ha tokotaha muimui loto-fakatōkilalo ʻo Sīsū Kalaisi.

Maʻu ha mahino ki he kakano ʻo e folofolá. ʻE lava ke tokoni ʻa e ako ki he anga fakafonua mo e ngaahi ʻulungaanga fakafonua ʻi he ngaahi taimi ʻo e Fuakava Foʻoú ke toe mahino ange kiate kitautolu ʻa e Fuakava Foʻoú. ʻOku teuteuʻi ʻe hono maʻu ha mahino ki he kakano ʻo e ngaahi folofolá ʻa e kau akó ke nau ʻiloʻi e ngaahi pōpoaki ʻa e kau faʻu tohi ne ueʻi fakalaumālié.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha kakai ʻoku nau feinga ke muimui ki he Fakamoʻuí ʻi he loto-fakamātoato mo e loto-moʻoni ʻi heʻenau tokoniʻi e niʻihi kehé.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Kapau ʻe ʻaonga lahi ange ki he kau akó ʻa e ako fekauʻaki mo e maluʻi ʻoku foaki mai ʻe he Fakamoʻuí kiate kitautolú kae ʻikai ko ʻEne ngaahi akonaki ʻi he mālualoí, fakakaukau ke akoʻi ʻa e ʻekitivitī ʻi he Mātiu 23:37 ʻi he konga ʻo e “Ngaahi ʻEkitivitī Tokoni Ki he Akó.”

Ko e hā ʻa e mālualoi?

Teuteuʻi ha ʻū ipu ʻe tolu ʻoku ʻikai lava ʻo sio ki he meʻa ʻi lotó ʻi he sio mei he tafaʻakí. Vali ʻaki ha pelepela pe ʻuli e tuʻaʻi ipu ʻo e ipu ʻuluakí pea mo e lotoʻi ipu ʻo e ipu hono uá, pea tuku maʻa pē ʻa e ipu hono tolú. Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi ipú, pea fehuʻi ki he kalasí pe ko e ipu fē te nau fie inu mei aí. Kole ki ha taha ke ne siviʻi ʻa e ngaahi lotoʻi ipú kotoa pea fakamatalaʻi pe ko e ipu fē te ne fie inu mei aí pea mo hono ʻuhingá.

ʻĪmisi
Photo of three cups. One that is dirty on the inside, one that is dirty on the outside, and one that is clean
  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakafofongaʻi ai ʻe he ngaahi ipu ʻulí ʻa e kau mālualoi?

ʻI hono aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e mālualoí, ʻoku totonu ke nau sio ki loto pea tokanga taha pē kiate kinautolu. Fakaʻehiʻehi mei hono ʻai ke tala ʻe he kau akó ʻa e mālualoi ʻi he niʻihi kehé.

ʻOku liliu ʻa e foʻi lea mālualoí mei ha foʻi lea faka-Kalisi ʻoku ʻuhinga ko e “tokotaha ʻeti faiva” pea ʻoku ʻai ia ki ha tokotaha ʻokú ne fakangalingali, fakalahiʻi ha konga, pe tō kehekehe maʻu pē ʻene tōʻongá ʻi heʻene kākaá. “Ko hono ʻuhinga angamahení ko ha taha ʻokú ne fakangalingali ʻoku anga fakalotu ka ʻoku ʻikai pehē.” ʻOku lava pē foki ke toe ʻuhinga ia ki ha taha ʻoku fakangalingali ʻoku ʻikai anga fakalotu ka ʻoku anga fakalotu pē ia.

ʻI hoʻo ako ʻa e Mātiu 23, kumi ki he ngaahi moʻoni ʻe tokoni atu ke ke fakaʻehiʻehi mei he mālualoí pea hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí.

ʻI he konga ʻo e pōpoaki fakaʻosi ʻa e Fakamoʻuí ki he kakaí ʻi he temipale ʻi Selusalemá lolotonga ʻa e uike fakaʻosi ʻa ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻá Ne fakahalaiaʻi ʻa e mālualoi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. Naʻá ne fakamahinoʻi ko e kau tangata tohí mo e kau Fālesí “[naʻa nau] nofo … ʻi he nofoʻa ʻo Mōsesé” ( Mātiu 23:2), ʻa ia ko hono ʻuhingá naʻa nau maʻu ha tuʻunga mafai ke akoʻi ʻa e tokāteliné mo fakaʻuhingaʻi mo fakahoko ʻa e fonó. Naʻa nau pehē ʻoku nau taau ange ʻi ha toe taha ʻi he falelotú.

Lau ʻa e Mātiu 23:3–7, ʻo kumi ki he meʻa naʻe lea ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻo kau ki he founga naʻe hoko ai ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí ko e kau mālualoí. Kimuʻa peá ke lau iá, mahalo ʻe tokoni ke ke ʻiloʻi ko e “failaketelí” ( veesi 5) ko ha fanga kiʻi puha leta iiki naʻe haʻi ʻe he kau Siú ki he laʻé pea mo e nima toʻohemá. ʻI loto ʻi he ngaahi failaketelí naʻe ʻi ai ha ʻū takainga tohi iiki naʻe ʻi ai ha ngaahi veesi pau ʻo e folofola mei he Fuakava Motuʻá. Naʻe tui ʻe he kau Siú ʻa e failaketelí ke tokoni ke nau manatuʻi ke muimui ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.

ʻĪmisi
Combined image of two men wearing phylacteries and an image of the wailing wall in Jerusalem

 

  • Fakatatau ki he veesi 5, ko e hā naʻe fakalahi ai ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí honau failaketelí pea mo e “tapa ʻo honau kofú”?

Naʻe ʻikai fakamalaʻiaʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ne nau tui e failaketelí, ka naʻá Ne fakamalaʻiaʻi ʻa kinautolu ne nau fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he mālualoí pe fakalahi kinautolu koeʻuhi ke fakatokangaʻi kinautolu ʻe he niʻihi kehé pe ke ʻai kinautolu ke hā mahuʻinga angé.

  • Ko e hā ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e hū ki he ʻOtuá ʻi he tōʻonga ki tuʻá koeʻuhí ʻokú ke loto ke fakatokangaʻi koe ʻe he niʻihi kehé?

  • ʻOkú ke pehē nai ko e hā ʻoku finangalo ai e ʻOtuá ke ke hū kiate Ia ʻi he loto-fakamātoato mo e loto-māʻoniʻoní?

ʻIkai ngata ʻi he fakatokanga ki he kakaí ke ʻoua te nau muimui ki he ʻulungaanga ʻo e kau tangata tohí mo e kau Fālesí, ka naʻe toe folofola fakahangatonu foki ʻa e Fakamoʻuí ki he kau tangata tohí mo e kau Fālesí. Naʻá ne fakahā ha ngaahi malaʻia lahi ʻe hoko mai kiate kinautolu koeʻuhi ko ʻenau mālualoí (vakai, Mātiu 23:13–33). ʻOku ʻuhinga ʻa e malaʻiá ki ha tuʻunga ʻo e mamahí mo e faingataʻaʻiá.

Lau ʻa e Mātiu 23:23–28, ʻo kumi ki he meʻa naʻe folofola ʻe he Fakamoʻuí ki he kau tangata tohí mo e kau Fālesí.

  • ʻOku tānaki fēfē nai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ki he mahino ʻokú ke maʻu ki he mālualoí?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e palopalema ʻe taha ʻo e mālualoí ko ʻene taʻofi kitautolu mei haʻatau hoko ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻI he taimi ʻoku tau mālualoi aí, ʻoku lahi ange ʻetau tokanga ki he anga ʻo ʻetau hā ki he niʻihi kehé ʻi he tuʻunga ʻoku tau aʻusia moʻoní.

  • Ko e hā te ke talaange ki ha tokotaha ʻoku hohaʻa fekauʻaki mo ʻene hoko ko ha mālualoi ʻi he taimi ʻoku nau fai ai ha ngaahi fehalaaki lolotonga ʻenau feinga ke moʻui ʻaki e ongoongoleleí?

Kapau ʻoku fie maʻu tokoni ʻa e kau akó ki he fehuʻi ʻi ʻolungá, vahevahe ʻa e fakamatala meia ʻEletā Sefilī R Hōlani ʻi he konga ʻo e “Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá.”

Founga te tau lava ai ʻo fakaʻehiʻehi mo ikunaʻi ʻa e mālualoí

ʻI he fakafehangahangai ki he kau tangata tohí mo e kau Fālesí, naʻe ʻikai teitei ngāue mālualoi ʻa e Fakamoʻuí. Naʻá Ne akoʻi ʻa e kakaí ke ʻoua te nau fakakaukau ʻoku nau lelei ange ʻi he niʻihi kehé, he ko e fānau kotoa kinautolu ʻa e ʻOtuá, ʻoku nau tatau pē ʻi Hono ʻaó. Naʻá ne fakamoʻoni ko e Tamai Hēvaní ʻa hotau Tupuʻangá pea ko Iá, ko Kalaisi, naʻe fekauʻi mai ʻe he Tamaí pea ko hotau ʻEiki moʻoní Ia ʻokú Ne foaki ʻa e moʻuí (vakai, Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Mātiu 23:6; Mātiu 23:8–10).

Lau ʻa e Mātiu 23:11–12, pea kumi ki he ngaahi akonaki ʻe lava ʻo tokoni ke tau ikunaʻi mo fakaʻehiʻehi mei he mālualoí. ʻI he veesi 12, ʻoku ʻuhinga ʻa e hiki haké ke langaki hake, pea ʻuhinga ʻa e fakavaivaiʻí ke tukuhifo, fakamaaʻi pe siʻi ange hono fakaʻapaʻapaʻí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku akonaki ki ai ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kapau te tau loto-fakatōkilalo mo tokoni ki he niʻihi kehé, ʻe hiki hake kitautolu ʻe he ʻEikí. Te Ne tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo hangē ange ko Iá, pea ʻi heʻetau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú mo fakatomala moʻoní, ʻe foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e hakeakiʻí ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.

  • ʻOku hoko fēfē nai ʻa Sīsū Kalaisi ko ha sīpinga ʻo e loto-fakatōkilaló, tokoni ki he niʻihi kehé, pea fakaʻehiʻehi mei he mālualoí?

  • ʻE tokoniʻi fēfē nai koe ʻi hoʻo loto-fakatōkilalo mo tokoniʻi e niʻihi kehé ke ke fakaʻehiʻehi ai mei he mālualoí pea hoko ʻo hangē ange ko e Fakamoʻuí?

Fakaʻaliʻali e ngaahi fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto pe ko e fē ʻoku kaunga lahi taha kiate kinautolú. Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki he tataki ʻa e Laumālié ʻi heʻenau fakalaulaulotó. Fakamanatu ange ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻiate kinautolu pea ʻokú Na fie tokoniʻi kinautolu ke nau ikunaʻi ʻa e mālualoí. ʻE lava ke hiki ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi ha tohinoa ako.

  • ʻOku ou fakangalingali pē ko ha tokotaha kehe au.

  • ʻOku ou failelei koeʻuhí ke fakatokangaʻi au ʻe he niʻihi kehé.

  • ʻOku ou faʻa fakakaukau ʻoku ou lelei ange ʻi he niʻihi kehé.

  • Neongo ʻoku ou fai ha ngaahi fehalaaki, ka ʻoku ou feinga moʻoni ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí.

  • ʻOku ou feinga ke tokoniʻi e niʻihi kehé mo failelei kae ʻoua ʻe kumi ki ha fakalāngilangi.

  • ʻOku ou feinga ke loto-fakatōkilalo pea ʻoua naʻá ku fakakaukau ʻoku ou lelei ange ʻi he niʻihi kehé.

Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo ʻiloʻi ha faʻahinga ʻēlia pē te ke lava ʻo fakatupulakí. Manatuʻi ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻiate koe pea fakatokangaʻi ha faʻahinga feinga fakamātoato pē ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí. ʻI hoʻo kole tokoni ki he Tamai Hēvaní, te Ne tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ha faʻahinga vaivai pe mālualoi.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻe ʻafio fēfē nai ʻa e Fakamoʻuí ki he kau tangata tohi mo e kau Fālesi mālualoí?

ʻI heʻene lea, “Ko e Leʻo ʻo e Fakatokangá,” Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofāsoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e founga naʻe fakamalaʻiaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e mālualoi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí (Ensign pe Liahona, Mē 2017, 108–11).

Ko ha mālualoi nai au kapau ʻoku ou fai ha ngaahi fehalaaki ʻi heʻeku faifeingake moʻui ʻaki e ongoongoleleí?

Naʻe akoʻi ‘e ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ‘o pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻE kāinga, ʻoku tau faifeinga kotoa ke moʻui faka-Kalaisi ange, ʻo mahulu ia he meʻa ne tau anga ki aí. Kapau te tau lea totonu ʻaki ʻeni mo feinga ke fakalakalaka, ʻoku ʻikai ke tau mālualoi; ʻoku tau kei tangata pē.

(Jeffrey R. Holland, “Ko Ia Ke Haohaoa ʻA Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2017, 42)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko ha founga ʻe taha ke kamata ʻaki e lēsoní

Tokoni ki he kau akó ke nau fakafuofuaʻi ʻa e palopalema ʻe ala hoko ʻi he ngaahi tūkunga takitaha ko ʻení. (Kapau ʻe fie maʻu, fakakaukau ke liliu e ngaahi tūkungá ke fakahaaʻi ai e ngaahi anga fakafonua mo e tukufakaholo fakalotofonuá ʻa ia ʻe ala mahuʻingamālie ange ki he kau akó.)

  1. Ko ha taha ʻoku ʻalu ki he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e siasí ka ʻoku tokanga lahi ange ia ki he sio mai ʻa e niʻihi kehé kae ʻikai ko e moihū ki he ʻOtuá

  2. Ko ha mēmipa ʻokú ne pehē ʻokú ne poupouʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí peá ne fakaangaʻi leva ʻenau ngaahi filí

  3. Ko ha taha ʻokú ne tuku ha fakamatala ʻi he mītia fakasōsialé ʻokú ne fakalahiʻi honau ʻulungaanga leleí

Hili hono fakafuofuaʻi ʻe he kau akó e ngaahi tūkunga ko ʻení, fakamatalaʻi pe ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e tokotaha mālualoí, pea vakai pe ʻe lava ke fakamatalaʻi ʻe he kau akó e founga ʻoku hoko ai e ngaahi tūkunga ko ʻení ko ha sīpinga ʻo e mālualoí. Pea kamata leva hono ako ʻo e Mātiu 23 .

Fanga kiʻi kolo Potekiní mo e mālualoí

      ʻE lava leva ke vahevahe ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e mālualoí mo e founga te tau lava ai ʻo fakaʻehiʻehi mei aí.

Mātiu 23:37 . “ʻO hangē ko e tānaki fakataha ʻe he motuʻa moá ʻene fānaú ʻi hono lalo kapakaú”

Naʻe fakatokanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 23:34–39 ki he kakai ʻo Selusalemá koeʻuhí he naʻa nau fakafisingaʻi ʻa e kau palōfitá, ʻe tuku ai kinautolu ke nau lala.

ʻĪmisi
A mother hen and her baby chicks.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha motuʻa-moa mo hono fanga ʻuhiki pea fehuʻi ange, “ʻOku maluʻi fēfē nai ʻe ha motuʻa-moa ʻa hono fanga ʻuhikí?”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Mātiu 23:37–39, ʻo kumi e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kakai ʻo Selusalemá ʻa e feinga ʻa Sīsū ke tānaki kinautolu ʻo hangē ko hono tānaki ʻe he motuʻa-moá ʻa hono fanga ʻuhikí.

Naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki he kakai ʻo e Tohi ʻa Molomoná ha pōpoaki tatau. Naʻe ʻauha ʻa kinautolu naʻa nau fakafisingaʻi ʻa e kau palōfitá ʻi he fakaʻauha naʻe hoko hili ʻEne pekiá (vakai, 3 Nīfai 9:1–12). Naʻe fai leva ʻe he Huhuʻí ha fakaafe kiate kinautolu naʻe fakahaofí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e 3 Nīfai 9:13–14 ; 10:4–6, ʻo kumi e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí.

Fakakaukau ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu kiate koe ʻe he ngaahi vēsí ni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tānaki, maluʻi, mo fakahaofi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí?

  • ʻOkú ke pehē nai ko e hā ʻoku hoko ai e muimui ki he kau palōfitá ko ha founga ia ʻe taha ʻe lava ke tau maʻu ai e maluʻi ʻa e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ʻa e meʻa te ke fai ke tānaki ai ki he Fakamoʻuí kae lava ke hokohoko atu hoʻo maʻu ʻEne tokangá mo ʻEne maluʻí.

  • ʻOku tākiekina fēfē nai ʻe he ngaahi vēsí ni e anga hoʻo ongo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

Paaki