Mātiu 6:19–34

“Mou Fuofua Kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá”

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne kau ākongá ‘i ha konga ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá ke nau “fuofua kumi [ke langa] ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Mātiu 6:33). ʻI he lēsoni ko ʻení, te ke maʻu ai ha faingamālie ke fakalaulauloto mo vahevahe ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakamuʻomuʻa ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau ala vahevahe ai mo e niʻihi kehé ʻa e mahuʻinga mo e ngaahi tāpuaki ʻo hono fakamuʻomuʻa ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻOku akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ke nau “fuofua kumi ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá”

Lau ʻa e ngaahi tūkunga moʻoni ko ʻení:

• Ko ha talavou fānifo talēnitiʻia ʻi Kalefōnia, USA, ka ʻoku fakataimi-tēpileʻi ʻa e seminelí ki he taimi tatau pē mo e ako vaʻinga maʻa ʻene timi fānifo ʻi he akoʻanga māʻolungá.

• ʻOku fakaafeʻi ha finemui ʻi Palāsila ke ne fakahoko ha fakalāngilangi ʻi hono fakafiefiaʻi ʻa e taʻu 15 hono kaungāmeʻá, ka ʻe fiemaʻu ke ne tui ha kofu ʻoku ʻikai fenāpasi mo ʻene tuʻunga moʻuí.

• Ko ha talavou ʻi Nuʻu Sila ko ha taha vaʻinga ʻakapulu talēnitiʻia ia naʻe pehē te ne maʻu ha faingamālie ke vaʻinga fakapalōfesinale, ka ko hono taʻu motuʻá ʻoku feʻunga ke ngāue fakafaifekau taimi kakato.

Ko e ngaahi sīpinga ʻeni ʻo e ngaahi tūkunga ʻe lava ke fili ai ʻe he toʻu tupú ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí, neongo he ʻikai faingofua.

• Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe hohaʻa ʻe ala maʻu ʻe he toʻu tupú ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení fekauʻaki mo hono fakamuʻomuʻa ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí?

• Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe hohaʻa te ke ala maʻu mo ho ngaahi kaungāmeʻá fekauʻaki mo hono fakamuʻomuʻa ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí?

ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, kole ki he ʻEikí ke tokoni atu ke ke fakaleleiʻi hoʻo ngaahi hohaʻá mo ongoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakamuʻomuʻa Iá.Ako ha taha ʻo e ngaahi kulupu veesi ko ʻení. Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoniʻi koe ke ke ʻilo pea mahino kiate koe ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ke ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí.

ʻE lava ke fili ʻe he kau akó pe ko e fē ʻa e ngaahi seti veesi te nau akó, pe ʻe lava ke vahe ange ʻa e Fili A pe Fili E. Mahalo ʻe tokoni ke fakaʻaliʻali e ngaahi meʻa ko ʻeni ke fili mei aí ʻi he palakipoé.

Fili A: Mātiu 6:19–24. ʻI he ngaahi veesi ko ʻení, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e foʻi lea ko e koloa ke ʻuhinga ki he meʻa ʻoku tau mahuʻingaʻia lahi aí, mo e matá ko e fakataipe ʻo ʻetau vīsoné pe meʻa ʻoku tau tokanga taha ki ai ʻi he moʻuí. ʻOku fakamahinoʻi ʻe he Liliu ‘a Siosefa Sāmitá ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he veesi 22, “Ko ia kapau ʻe hanga taha ho matá ki he nāunau ʻo e ʻOtuá, ʻe fakafonu ho sinó kotoa ʻaki ʻa e maama” (Liliu ‘a Siosefa Sāmita, Mātiu 6:22 [ʻi he fakalahi ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá]; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:67).  

Fili E: Mātiu 6:25–34. ʻOku fakamahino ‘e he Liliu ‘a Siosefa Sāmita ʻo e ngaahi veesi ko ʻení naʻe folofola ʻa e ʻEikí ki Heʻene Kau ʻAposetoló fekauʻaki mo honau fatongia ke “ʻalu … ki he māmaní … ʻo akoʻi e kakaí” (Liliu ‘a Siosefa Sāmitá, Mātiu 6:25–26 [ʻi he Fakalahi ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá]). Naʻe fakapatonu e fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he taimi ko ʻení, ka ko e tefitoʻi moʻoni naʻá Ne akoʻí ʻoku ʻaonga foki ia kiate kitautolu. Fakatokangaʻi ange ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻoku tokangaʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻEne ngaahi fakatupú, kau ai kitautolu. ʻI hoʻo akó, tokanga makehe ki he veesi 33: ʻoku kamata e Liliu ‘a Siosefa Sāmita ʻo e veesi ko ʻení ʻo pehē, “Ko ia, ʻoua naʻá ke kumi ki he ngaahi meʻa ʻo e māmaní ka mou fuofua kumi ke langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Liliu ‘a Siosefa Sāmita, Mātiu 6:38).

• ʻI hoʻo lau e folofola ʻa e Fakamoʻuí mo fakaafeʻi e fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e hā e meʻa naʻá ke ʻilo naʻe mahuʻingamālie kiate koé? Ko e hā naʻe mahuʻingamālie aí?

Fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau vahevahe e meʻa ne nau ʻiló. Fakakaukau ke hiki ʻi he palakipoé ha faʻahinga tefitoʻi moʻoni pē ʻoku nau lea ʻaki. Kapau ʻoku ʻikai fakanatula pē hono vahevahe ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoní, fakakaukau ke fehuʻi ange, “Te ke fakamatalaʻi fakanounouʻi fēfē nai ha taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí?”

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, kau ai ʻa e ʻikai ke tau lava ʻo tauhi fakatouʻosi ki he ʻOtuá mo e koloá (pe anga fakamāmaní) pea kapau te tau fuofua kumi ke langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, te Ne tāpuakiʻi leva kitautolu ʻaki ʻa e meʻa ʻokú Ne ʻafioʻi ʻoku tau fiemaʻú.

• Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi te ne fakaʻaiʻai koe ke ke fakamuʻomuʻa Kinaua ʻi hoʻo moʻuí?

Kakai kei talavou ʻoku nau fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá

Kapau ʻe lava, sio ʻi ha taha ʻo e ongo vitiō ko ʻení ʻo ha kakai kei talavou ʻoku nau fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá. ʻOku tatau ʻa e vitioó mo e ngaahi tūkunga ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. (ʻOku maʻu kotoa e ngaahi vitioó ʻi he ChurchofJesusChrist.org.)

“ʻIkai ha Fakaʻiseʻisa” (5:38): ko e talavou naʻe fānifó.

“Ko Ho ʻAho ke Ngāue Fakafaifekaú” (3:31): ko e talavou naʻe vaʻinga ʻakapulú.

• Ko e hā e meʻa naʻá ke saiʻia ai fekauʻaki mo e vitioó? Ko e hā e meʻa naʻá ke ako fekauʻaki mo hono fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá?

• Ko e fē ha taimi naʻá ke fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí?

• Ko e hā ha ngaahi tāpuaki naʻá ke vakai ki ai ko ha ola ʻo hoʻo filí?

Ko hono poupouʻi e niʻihi kehé ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he founga ʻoku ʻaonga ai kiate koe ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí. Hokohoko atu hoʻo fekumi ki ha ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení.

Fakakaukauloto naʻe fakaafeʻi ʻe hoʻo kau palesitenisī fakasiteikí pe fakavahefonuá hoʻo kōlomú pe kalasí ke nau faʻu ha vitiō ke tokoni ki he toʻu tupu ʻi homou feituʻú ke nau ongoʻi ʻoku ueʻi kinautolu ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku palani e kau palesitenisií ke huluʻi e vitioó ʻi ha polokalama ʻa e toʻu tupú.

ʻE lava ke palani fakafoʻituitui pe fakakulupu iiki ʻe he kau akó ʻa e vitioó. Kapau he ʻikai mahuʻinga hono palani ha foʻi vitiō ki hoʻo kau akó, te nau lava ʻo palani ha lea pe lēsoni ki hono fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí.

Faʻu ha fokotuʻutuʻu fakaikiiki ki hoʻo vitioó. (ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke ke lekooti ha vitiō; ko e meʻa pē ʻoku fiemaʻú ke ke faʻu ha palani.) Fakakau ʻeni ʻi hoʻo fokotuʻutuʻú:

• Ko ha foʻi moʻoni ʻe taha pe lahi ange naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 6 mo ha fakamatala ki he founga ʻe lava ke tokoni ai ki he toʻu tupú ke nau fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí.

• Ko ha sīpinga fakaeonopooni ʻo ha taha ʻokú ne fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻene moʻuí. ʻE lava ke hoko ʻa e sīpinga ko ʻení ko ha aʻusia fakataautaha pe ko ha aʻusia ʻa ha taha ʻokú ke ʻilo. Hiki ha fakamatala nounou ʻo e sīpingá.

Fakakau atu foki ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi hoʻo fokotuʻutuʻú:

• Ko ha fakamatala ʻa ha taki ʻo e Siasí

• Ngaahi fakatātā pe ngaahi ʻata te ke ala fakakaú pea mo e taimi te ke fakakau ai kinautolú

• Ko hoʻo fakamoʻoni fakatāutahá

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako ke vahevahe mo e kalasí e meʻa naʻa nau fakakau ʻi heʻenau vitioó. ʻI heʻenau vahevahé, fakakaukau ke fakahoko ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi hangē ko ʻení: “Ko e hā naʻá ke fili ai ke tokanga taha ki he kupuʻi lea pe moʻoni ko iá?” “Ko e hā naʻá ke fili ai ke fakaʻaongaʻi e talanoa pe aʻusia ko iá?” “Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ai ʻe ala tokoni ia ki he toʻu tupu he ʻaho ní?”

Fakakaukau ke toe vakaiʻi ʻa e ngaahi hohaʻa pe ngaahi fehuʻi naʻe fakahoko ʻe he kau akó ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Fehuʻi ki he kau akó, “Ko e hā ha founga naʻe tokoni ai e meʻa kuó ke akó ke fakaleleiʻi ʻaki e ngaahi hohaʻa ko ʻení?”

Mahalo te ke fie vahevahe hoʻo palani ki ha foʻi vitiō mo e fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá. Ko ha taimi lelei ke fakahoko ai ʻení ko hano aleaʻi ʻa e tefito ko ʻení mo ho fāmilí ʻi hoʻomou ako ʻa e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú.

Kapau ʻokú ke malava, fakakaukau ke faʻu hoʻo vitioó pea vahevahe ia mo e niʻihi kehé.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni (1899–1994):

Kuo pau ke tau fakamuʻomuʻa taha ʻa e ʻOtuá ʻi he meʻa kehe kotoa pē ʻi heʻetau moʻuí. …

Ko e taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá, ʻe tuʻu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí. ʻE puleʻi ʻe heʻetau ʻofa ki he ʻEikí ʻa ʻetau talaki ʻetau ʻofá, ngaahi fiemaʻu ki hotau taimí, ngaahi meʻa ʻoku tau tulifua ki aí, pea mo e fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau mahuʻingaʻia aí.

(Ezra Taft Benson, “The Great Commandment—Love the Lord,” Ensign, May 1988, 4)

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻOkú ke loto-fiemālie nai ke tuku ke hoko ʻa e ʻOtuá ko e ivi tākiekina mahuʻinga taha ʻi hoʻo moʻuí? …

Fakakaukau ki hano tāpuekina koe ʻe he faʻahinga loto-fiemālie peheé. …

Kapau ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi moʻoni fekauʻaki mo e ongoongoleleí pe Siasí, ko hoʻo fili ko ia ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá, ʻe taki ai koe ke ke ʻilo mo mahino ʻa e ngaahi moʻoni kakato, mo taʻengata te ne tataki hoʻo moʻuí mo tokoni ke ke tuʻu maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá.

Ko e taimi te ke fehangahangai ai mo e fakatauelé—tatau ai pē kapau ʻe hoko mai ʻi he taimi ʻokú ke ongosia mo ongoʻi liʻekina aí pe ʻave-halaʻí—fakakaukau ki he loto-toʻa te ke lava ʻo maʻú kapau te ke fili ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí pea mo e taimi te ke kole ai kiate Ia ke ne fakamālohia koé. …

… ʻI hoʻo fili ko ia ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí, te ke aʻusia ʻiate koe pē ko hotau ʻOtuá ko “ha ʻOtua ʻo e ngaahi mana” [ Molomona 9:11 ].

(Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2020, 94, 95)

Ko e hā e ʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi Heʻene folofola ʻo pehē, “ʻOua naʻa mou tokanga ki hoʻomou moʻuí” mo e “Ko ia ke ʻoua naʻa mou tokanga ki he ʻapongipongí”? (Mātiu 6:25, 34)

“Ko e kupuʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ki he ʻʻoua naʻa mou tokangá’ ʻi he Mātiu 6:25, 34 ʻo e Liliu ʻa Kingi Sēmisí ʻoku ʻuhinga ia ke ʻoua ʻe fuʻu hohaʻa” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 29).

Ko e hā e ʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi Heʻene pehē, “ʻOku tatau mo e ʻahó ʻa hono koví”? (Mātiu 6:34)

ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko ʻení “ʻOua naʻá ke kole ha palopalema mei ʻapongipongi—ʻoku lahi feʻunga hoʻo meʻa ke fai he ʻaho ní” (New Testament Student Manual, 29).

   

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Tokanga telia ʻa e kau palōfita loí

Fakakaukau ke ʻeke ki he fānaú ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo ha ngaahi fakakaukau ʻoku angamaheni ke tali ʻe he māmaní ka ʻoku fepaki ia mo e palani ʻa e Tamai Hēvaní. Fakamatalaʻi ange ko e kau palōfita loí ko ha niʻihi fakafoʻituitui pe kulupu ʻoku nau fakaʻaiʻai ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku fehangahangai mo e palani ʻa e Tamai Hēvaní pea ʻoku nau feinga ke fakaʻauha ʻa e tui mo e ngaahi fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Lau ʻa e Mātiu 7:15–20 pea aleaʻi e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki hono ʻiloʻi ʻo e kau palōfita loí pea mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi akonaki ko ʻení ʻi hotau kuongá. ʻE ala tokoni ʻa e lea ko ʻeni ‘a Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“ʻOku vēkeveke ʻa Sētane ke fakapuputuʻuʻi ʻetau fakakaukaú pe takihalaʻi kitautolu ʻi he ngaahi meʻa mahuʻingá. … [Ko] e Fakamoʻuí … naʻá Ne ʻomai e sivi ko ʻení ke tokoniʻi kitautolu ki hono fili e moʻoní mei he ngaahi akonaki kehekehe te ne lava ʻo ʻai ke tau puputuʻú: Naʻá Ne pehē, “Te mou ʻilo ʻa kinautolu ʻi honau ngaahi fuá” ( 3 Nīfai 14:16). … Ko ia ai, ʻoku totonu ke tau sio ki he olá—“ʻa e fua”—ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻí mo e niʻihi ne nau akoʻi kinautolú. Ko e tali lelei taha ia ki he ngaahi fakafepaki ʻoku tau fanongo ʻoku fai ki he Siasí mo hono tokāteliné mo e ngaahi tuʻutuʻuní mo e tuʻunga fakatakimuʻá. Muimui he sivi ne akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí. Vakai ki he fuá—ʻa e olá.

(Dallin H. Oaks, “Ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Ngaahi Kií,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 71).