Seminelí
Mātiu 7:1–5


Mātiu 7:1–5

Naʻe Akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne Kau Ākongá ke Fakamaau ʻi he Anga Māʻoniʻoni

ʻĪmisi
ʻOku ʻafio ʻa Sīsū Kalaisi ʻi ha fuʻu maka ʻi he matātahi ʻo e tahi Kālelí. ʻOku tokolahi ha kakai ʻoku nau fakataha mai kiate Ia. ʻOku fanongo ʻa e kakaí ki he malanga ʻa Kalaisí. (Maʻake 4:1) (Luke 5:1)

Lolotonga ʻa e Malanga ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he Moʻungá, naʻá Ne akoʻi ai ʻa ʻEne kau ākongá ke nau fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoni. ʻI he lēsoni ko ʻení, te ke maʻu ai ʻa e faingamālie ke ako fekauʻaki mo hono fakahoko ʻo e ngaahi fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e fakamaau ʻoku totonu ke nau fakahokó pea mo kinautolu ʻoku totonu ke nau tokanga ke ʻoua te nau fakahokó. Poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo e faifakamāú.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻOku totonu ke tau fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoni.

Lau fakakalasi ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi faʻahinga fakamaau ʻe fakahoko ʻe ha taha ʻi he tūkunga takitaha. Fakakaukau ke liliu ʻa e ngaahi tūkungá ke ʻai ke mahuʻingamālie ange ki he kau akó.

  • ʻOku fakaafeʻi koe ʻe ha taha ki ha paati ʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe ha toʻu tupu tokolahi ha ngaahi meʻa (substances) ‘oku fehangahangai mo e Lea ʻo e Potó.

  • Ko ha taha ʻoku moʻui ʻo fakatatau mo e ngaahi tuʻunga moʻui kehe mei haʻaú ʻokú ne fakaʻamu ke hoko ko hao kaungāmeʻa ofi.

  • ʻOku fakahoko ʻe ha mēmipa ʻo ho uōtí ha ngaahi ʻekitivitī kehekehe ʻi he Sāpaté mei he ngaahi ʻekitivitī ʻoku fakahoko ho fāmilí.

  • ʻOkú ke ʻilo ‘oku maʻu ʻe hoʻo kaungāmeʻá ha tōʻonga moʻui ʻo e sio ponokalafí.

ʻI he kotoa ‘o e lēsoni ko ʻení, te ke ako ai fekauʻaki mo e fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoní. Te ke maʻu ha faingamālie ke toe vakaiʻi hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi tūkunga ko ʻení pea fakaʻaongaʻi e meʻa kuó ke akó.

  • Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e faifakamāú?

ʻI hoʻo ako e lēsoni ʻo e ʻaho ní, fakakaukau ki he ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e faifakamāú, pea fakafanongo ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Lekooti e ngaahi ongo ʻoku nau fakalahi hoʻo ‘ilo fekauʻaki mo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki he fakamāú.Lau ʻa e Mātiu 7:1 . ʻOku faʻa maʻuhala ki he veesi ko ʻení ʻo fakaʻuhinga naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻoku ʻikai totonu ke tau faifakamaau. Lau leva ʻa e Liliu ‘a Siosefa Sāmita ʻo e veesi ko ʻení (ʻi he Fakalahi ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá).

  • ʻOku fakatupulaki fēfē nai ʻe he Liliu ‘a Siosefa Sāmitá ʻa hoʻo mahino ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e fakamāú?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoní?

Lau ʻa e fakamatala ko ʻení:

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻení ke lava ʻe he kau akó ʻo muimui ki ai lolotonga hono lau leʻolahi ia ʻe ha taha.

Ko e faifakamāú ko e meʻa mahuʻinga ia hono fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí pea ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tokanga lahi, tautautefito ki he taimi ʻoku tau fakahoko ai ha ngaahi fakamaau fekauʻaki mo e kakai kehé. Kuo pau ke tataki ʻetau ngaahi fakamaau kotoa pē ʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní. Ko e ʻOtuá pē taha, ʻokú Ne ʻafioʻi ʻa e loto ʻo e tokotaha fakafoʻituitui kotoa pē, te Ne lava ʻo fakahoko ʻa e fakamaau fakaʻosi ʻo e fakafoʻituituí.

ʻOku ongoʻi ʻe he kakaí he taimi ʻe niʻihi ʻoku hala ke fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi ha faʻahinga founga pē. Neongo ʻoku moʻoni ʻeni ka ʻoku ʻikai totonu ke tau fakahalaiaʻi ʻa e kakaí pe fakamāuʻi kinautolu ʻi ha founga ʻoku ʻikai māʻoniʻoni, ʻe kei fiemaʻu pē ke tau fakahoko ha ngaahi fakamaau ʻo e ngaahi fakakaukaú, ngaahi tūkungá, pea mo e kakaí ʻi he kotoa ʻo ʻetau moʻuí. …

… ʻI he lahi taha te tau lavá, ʻoku totonu ke tau fakamāuʻi ʻa e ngaahi tūkunga ʻo e kakaí kae ʻoua ʻe fakamāuʻi ʻa e kakaí. ʻI he taimi pē ʻe lava aí, ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakamāú kae ʻoua kuo tau maʻu ha ʻilo feʻunga ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá. Pea ʻoku totonu ke tau ongongofua maʻu pē ki he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia te ne lava ʻo tataki ʻetau ngaahi tuʻutuʻuní.

(Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Ko Hono Fakamāuʻi ʻo e Niʻihi Kehé,” topics.ChurchofJesusChrist.org)

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he fakamatala ko ʻení ʻoku tokoni atu ke mahino kiate koe ʻa e fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoní?

ʻOku ʻikai totonu ke tukutaha ʻetau tokangá ʻi he ngaahi fehālaaki ʻa e niʻihi kehé

ʻĪmisi
Ko e nima ʻokú ne pukepuke ha tengaʻi mūsita.
ʻĪmisi
Ko ha fuʻu potuʻi ʻoke motuʻa pe pou naʻe faitaaʻi ʻaki ha puipuituʻa hinehina. (vert)

Lau ʻa e Mātiu 7:2–5, ʻo kumi ki ha ngaahi akonaki kehe fekauʻaki mo e faifakamāú. ʻI he veesi 3, naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo ha kiʻi meʻi konga ʻakau ko ha malamalaʻi ʻakau mo ha konga ʻakau lahi ko ha fuʻu ʻakau.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ki he kau akó ʻa e ongo fakatātā ʻo e malamalaʻi ʻakaú mo ha fuʻu konga ʻakau.

Pe, ʻomi ha kiʻi kongaʻi papa (pe ko ha kiʻi meʻa siʻisiʻi ʻe taha) mo ha vaʻa papa lahi (pe ko ha meʻa lahi ʻe taha). Fakaafeʻi ha ongo fanau ako ke na fakatātaaʻi ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení ʻaki ʻena takitaha puke fakalelei ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni ʻi muʻa ʻi hona matá.

  • Ko e hā ʻe faingataʻa ai ki ha taha ʻoku ʻi ai ha fuʻu konga ʻakau ʻi hono matá ke toʻo ha malamalaʻi ʻakau mei he mata ʻo ha taha kehe?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he talanoa fakatātā ʻo e fuʻu ʻakaú mo e malamalaʻi ʻakaú?

ʻE lava ke ʻilo ʻe he kau akó ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

ʻOku uesia ʻe he founga ʻoku tau fakamāuʻi ʻaki e niʻihi kehé ʻa e founga ʻe fakamaauʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí.

Kapau ʻe fakatefito ʻetau tokangá ki hono siofi mo fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá mo hotau ngaahi vaivaí, ʻe siʻisiʻi ange leva haʻatau fakamāuʻi taʻemāʻoniʻoni ʻa e niʻihi kehé.

Hili ʻetau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, te tau lava leva ʻo tokoni lelei ange ki he niʻihi kehé.

ʻI hono tala atu ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení pe ngaahi tefitoʻi moʻoni kehé, hiki kinautolu ʻi he palakipoé ʻo ngāue ʻaki e ngaahi lea ʻa e kau akó.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau manatuʻi e ngaahi akonaki ko ʻení?

  • Ko e hā ʻe lava ke ke ako mei he ngaahi akonaki ko ʻení o kau kia Sīsū Kalaisí?

Ke vakai ki ha fakatātā ʻe taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí, mamata ʻi he “Sio ki he Ngaahi Matapā Sioʻatá” (2:19), maʻu atu mei he ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko e hā ʻe faingataʻa ai he taimi ʻe niʻihi ke moʻui fakatatau mo e ngaahi akonaki ʻa Kalaisi fekauʻaki mo e faifakamāú?

  • Te ke fakaafeʻi fēfē nai ʻa e tokoni hoʻo Tamai ʻi Hēvaní, ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi, ke tokoniʻi koe ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí?

ʻAhiʻahi fakahoko ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoní

Fili ha taha ʻo e ngaahi tūkunga mei he kamataʻanga ʻo e lēsoní, pe fakakaukau ki ha tūkunga meimei tatau.

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ke nau tauhoa pe fakakulupu iiki ki he ʻekitivitī ko ʻení. ʻAʻahi nounou ki he kulupu takitaha, ‘o kau ʻi heʻenau ngaahi fealēleaʻakí ʻo ka fiemaʻu.

  • Ko e tūkunga fē naʻá ke filí?

  • Ko e hā ha ngaahi fakamaau ʻi he anga māʻoniʻoni ʻoku totonu ke ke fakahoko fekauʻaki mo e tūkunga ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi fakamaau ʻoku totonu ke ke tokanga ke ʻoua naʻá ke fakahoko?

  • ʻI hoʻo muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí, te ke lava fēfē nai ʻo fakatou angatonu mo ʻaloʻofa ʻi he ngaahi faifakamaau ʻokú ke fakahokó?

  • ʻE tokoni fēfē nai hoʻo manatu ki hoʻo ngaahi angahalá mo e ngaahi vaivaí ʻi he faʻahinga tūkunga pehení?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻe loto-fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamatalá. Fakafanongo fakalelei ki he ngaahi tali ʻa e kau akó ke maʻu ha fakafuofua ki he tuʻunga ʻo e meʻa kuo nau akó.

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku pehē ʻe he kakaí ʻoku ʻuhinga ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 7:1–5 ʻoku ʻikai totonu ke tau teitei faifakamaau. Naʻe fakamaʻalaʻala ‘e Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻoku ʻi ai ha faʻahinga fakamaau ʻoku poupouʻi kitautolu ke tau fakahoko:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Dallin H. Oaks naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2018.

ʻOku ‘i ai ha faʻahinga ‘e ua ‘o e fakamāú: ko e fakamaau fakaʻosí, ‘a ia ‘oku taʻofi ke ‘oua naʻa tau faí, mo e fakamaau ʻi lotomālié, ‘a ia ‘oku fakahinohinoʻi kitautolu ke tau fai kae makatuʻunga ‘i he ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘oku māʻoniʻoní. …

… Tau fakakaukau ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni pe ngaahi meʻa ʻoku fakatau ki ha “fakamaau māʻoniʻoni.”

ʻUluakí, ko e fakamaau māʻoniʻoní, ʻi hono fakaʻuhingaʻí, kuo pau ke ʻi lotomālie ia. ʻE fakaʻehiʻehi ia mei hono fakahā kuo fakapapauʻi ʻe hākeakiʻi ha tokotahá pe mei hono tala kuo pau ke iku ha taha ki he afi ʻo helí. …

Uá, ko e fakamaau māʻoniʻoní ʻe tataki ia ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí, kae ʻikai ʻi he ʻita, sāuni, meheka, pe tokanga pē kiate kitá. …

Tolú, ko e fakamaau ʻi lotomālié kuo pau ke ʻi he fakangatangata ia ʻo hotau tuʻunga fakatauhí, kae lava ke māʻoniʻoni. ʻOku totonu ke ʻoua naʻa tau fakakaukau ke fakaʻaongaʻi mo ngāue ki he ngaahi fakamaau ʻoku ope atu mei hotau ngaahi fatongia fakatāutahá. …

Faá, kapau ʻe malava, ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he faifakamāú kae ʻoua kuo tau maʻu ha ʻilo feʻunga ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá. …

Ko ha tefitoʻi moʻoni hono nima ʻo ha fakamaau māʻoniʻoni ʻoku fai ʻi lotomālié ko ʻetau fakaʻehiʻehi mei hono fakamāuʻi e kakaí kae fakamāuʻi pē e ngaahi tūkungá.

(Dallin H. Oaks, “‘Judge Not’ and Judging,” Ensign, Aug. 1999, 7, 9–11)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki heʻenau ngaahi tali ki he ‘uluaki fehuʻí. Ko e ngaahi fehuʻi kehe ʻe hoko maí ʻe lava ke aleaʻi ia ʻi he taimi ʻe lava ke tali ai ʻe he kalasí pe ko e kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi ha tohinoa ako.

  • Ko e fē ʻa e fakamaau te u fakahokó, pea ko e fē ʻoku totonu ke u tokanga ke ʻoua naʻá ku fakahokó?

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e fakamaau māʻoniʻoní? ʻE tokoni fēfē nai ʻa e meʻa naʻá ke akó ke ke vakai ai ki he niʻihi kehé mo koe foki ʻo hangē ko ia ʻoku fakahoko ʻe he Fakamoʻuí?

  • Kuo tali fēfē nai hoʻo ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e faifakamāú? Kapau ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai tali, tukupā ke hokohoko atu hoʻo akó pea fekumi ki he ngaahi tali mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Ko e hā ʻe lava ʻo tokoni atu ke siʻisiʻi ange ai hoʻo loto-fakamaau ki he niʻihi kehé ʻi hoʻo moʻuí?

Fakakaukau ke fakahoko ha fakamoʻoni ki he fakamaau māʻoniʻoní.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

ʻOku ʻafio fēfē nai ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú?

Naʻe akoʻi ‘e Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻoku tau tatau kotoa pē ʻi he ʻao ʻo ʻetau Tamai Hēvaní:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Russell M. Nelson naʻe faitaaʻi ʻi Sānuali 2018

ʻOku tau takitaha moʻona ha tuʻunga malava fakalangi he ko e fānau takitaha kitautolu ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau tuʻunga tatau kotoa ʻi Hono ʻaó. ʻOku loloto hono fakahoko ʻo e moʻoni ko ʻení. ʻE kāinga, kātaki ʻo fakafanongo lelei ki he meʻa ʻoku ʻai ke u lea ʻakí. ʻOku ʻikai ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi ha matakali ʻe taha ʻo laka ange ʻi ha matakali ʻe taha. ʻOku mahino ʻEne tokāteliné ʻi he meʻa ko ʻení. ʻOkú Ne fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke haʻu kiate Ia, “ʻa e ʻuliʻuli mo e hinehina, pe ko ha pōpula pe tauʻatāina, pe ko ha tangata pe fefine” [ 2 Nīfai 26:33 ].

(Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 94)

ʻE tokoni fēfē nai hono fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ki he founga hoʻo faifakamāú?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e anga faka-Kalaisí, ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ke tau fakamaau ʻi he māʻoniʻoní.

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Dale G. Renlund ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, Sānuali 2016.

Ko e tokotaha anga faka-Kalaisí, ʻokú ne manako ʻi he ʻaloʻofá. ʻOku ʻikai loto-fakamaau ʻa e kakai ʻoku angaʻofá; ʻoku nau fakahaaʻi ʻa e ʻofa mamahi ki he niʻihi kehé, kae tautautefito kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻia angé; ʻoku nau lototō, angalelei, mo anga fakaʻeiʻeiki. ʻOku ʻofa mo maʻu ʻe he kakai fakafoʻituitui ko ʻení ʻa e ʻofa mo e mahino tatau ki he tokotaha kotoa pē ʻo tatau ai pē pe ko e hā honau natulá hangē ko e matakalí, fefine pe tangata, tui fakalotú, tuʻunga fakasekisualé, fakasōsiale pe fakaʻekonōmika, pe matakali, haʻa, pe ngaahi faikehekehe fakafonuá. ʻOku mahuʻinga ange ʻa e ʻofa faka-Kalaisí ʻi he ngaahi meʻá ni kotoa.

(Dale G. Renlund, “Faitotonu, Angaʻofa, pea ʻAʻeva ʻi he Loto-fakatōkilalo mo e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 111)

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ngaahi vitiō ʻa e Siasí fekauʻaki mo e faifakamāú

ʻE ala tānaki atu ʻe he ongo vitiō ko ʻení ha ngaahi founga kehekehe ki hono akoʻi ʻo e lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e faifakamaau māʻoniʻoní. ʻOku maʻu atu e ongo vitioó ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

“Fakamāuʻi e niʻihi kehe? Taʻofi Ia!” (3:18)—Naʻe pehē ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Ko ʻene aʻu mai ko ia ki he taufehiʻá, ngutu laú, taʻe tokaʻí, manukí, loto tāngiá pe fie fakatupu laveá, kātaki ʻo fakaʻaongaʻi ki ai e kupuʻi lea ko ʻení: Taʻofi ia!”

“ʻOku Ou Lelei Feʻunga Nai?” (3:28)—Naʻe pehē ʻe ʻEletā J. Tēvini Konesi ʻo e Kau Fitungofulú, “ʻOku hala ʻetau fakafuofuaʻi hotau mahuʻingá tuʻunga ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau faí pe ʻikai maʻú kae pehē ki he fakakaukau ʻa e niʻihi kehé.

Paaki