Seminelí
Loma 2–3


Loma 2–3

Fakatonuhiaʻi ʻo fakafou ʻi he Tui kia Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Screenshot from the 2019 ComeUntoChrist.org Video.

Naʻe ʻofa ʻa Paula ʻi he Kāingalotu Lomá pea naʻá ne fie tokoniʻi kinautolu ke nau uouangataha ʻo fakafou ʻi heʻenau tui kia Sīsū Kalaisí. Naʻe fakatou fiemaʻu tokoni ʻa e kau papi ului Siú mo e Senitailé ke mahino kiate kinautolu ʻenau falala kia Sīsū Kalaisí mo e founga ke maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne Fakaleleí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange ʻa e fiemaʻu ko ia ke fakamolemoleʻi pe fakatonuhiaʻi ʻetau ngaahi angahalá, ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí.

Tokanga taha ki he fakafoʻituituí. Ko e taha ʻo e ngaahi faingataʻa ʻo e faiakó ko hono feau e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau ako ʻoku kehekehe honau puipuituʻá, meʻa ʻoku nau manako aí, ngaahi ʻamanakí, mo e ngaahi faingataʻaʻiá. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakafeʻungaʻi e ngaahi lēsoní ki he ngaahi fiemaʻu ʻa hoʻo kau akó kotoa. Kumi ha ngaahi founga ke tataki ai e kau akó ki he Fakamoʻuí, ʻa ia ʻokú ne lava ʻo tokoniʻi e tokotaha ako takitaha ʻi honau ngaahi tūkunga makehé.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e ngaahi fakaʻuhinga ʻoku maʻu ʻi he lēsoni ʻi he Loma 1–6 ʻi he Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2023. Kole ange ke nau mateuteu ke vahevahe ʻi he lea pē ʻanautolu ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi foʻi lea hangē ko e fakatonuhiaʻi mo e ʻaloʻofa.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻOku tau fiemaʻu kotoa ʻa Sīsū Kalaisi

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau tā fakatātaaʻi e konga ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó (pe ʻi he palakipoé) ʻi hono lau leʻolahí.

Fakakaukauloto ʻokú ke ʻi ha hala ki ha feituʻu lelei ʻaupito. Ka ʻi hoʻo fononga ʻi he halá, te ke ʻilo ai ha ʻā vahevahe pe holisi ʻokú ne taʻofi e halá. ʻOku taʻofi ʻe he ʻā vahevahé ha faʻahinga ʻunu lahi ange ki muʻa pea ʻoku ʻikai malava ke ke fakalaka ʻiate koe pē.

Fakahingoa ʻa e feituʻú ko e ʻao ʻo e ʻOtuá.

  • Ko e hā ʻoku hoko ai e foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ko ha meʻa ʻokú ke fakaʻamu ki aí?

Naʻe haʻu e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he kuonga ʻo Paulá mei ha ngaahi anga fakafonua mo e puipuituʻa kehekehe. Ka neongo ia, ko e meʻa ʻe taha naʻa nau faitatau aí, ko ʻenau faiangahalá pea naʻe ʻikai ai ke nau taau ke hū ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻI hoʻo ako ʻa e Loma 2–3, feinga ke mahino kiate koe ʻa e meʻa kuo fai ʻe he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá kae lava ke ikunaʻi ʻe he kakai kotoa pē ʻa e ʻā vahevahe ʻokú ne taʻofi kinautolu mei he foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.

ʻE lava ke tokoni hono fakaʻuhingaʻi ʻo e ngaahi foʻi leá ke mahino lelei ange ki he kau akó e ʻuhinga mo e kakano ʻo e ngaahi veesi folofolá. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e ngaahi fakaʻuhinga ko ʻení ʻa ia ʻe lava ke vakai ki ai ʻa e kau akó ʻi heʻenau lau ʻa e ngaahi veesi ʻi he tohi Lomá. ʻE ala tokoni ke lau fakataha ha veesi pea fetongi ʻaki ha ʻuhinga ʻo e foʻi lea ʻi he vēsí. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau akó ʻa e meʻa ne nau ako ʻi heʻenau teuteu ʻa e tokotaha akó.

Ke mahino lelei ange e ngaahi akonaki ʻa Paula ki he kakai Lomá, ʻe ala tokoni ʻa e ngaahi fakaʻuhinga ko ʻení:

Fakatonuhia, fakatonuhiaʻi: “Ke fakamolemoleʻi mei ha tautea koeʻuhi ko ha angahala pea fakahā ʻoku taʻehalaia. ʻOku fakatonuhiaʻi ha taha ʻi he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí tuʻunga ʻi he tui kiate Iá. ʻOku fakahā ʻa e tui ko ʻení ʻi he fakatomala mo e talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí. ʻOku hanga ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻo tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke fakatomala pea fakatonuhiaʻi pe fakamolemoleʻi ia mei he tautea ko ia naʻe mei hoko kiate kinautolú” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Fakatonuhiá, Fakatonuhiaʻí ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

Tuí: “Loto-falala mo falala kia Sīsū Kalaisi ʻokú Ne tataki ha taha ke talangofua kiate Ia” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Tuí ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

Ko e Fonó: ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko ʻení ki he fono ʻa Mōsesé mo e ngaahi ngāue ʻoku fekauʻaki mo iá, pe “ngaahi ngāué” (vakai, “7–13 ʻAokosi. Loma 1–6: ʻKo e Mālohi ʻo e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí,’” ʻi he Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2023; vakai foki, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Fono ʻa Mōsesé ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

ʻAloʻofá: Ko e ngaahi tāpuaki, ʻaloʻofa, tokoni, mo e mālohi ʻoku lava ke tau maʻu koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ ʻAloʻofá ”).

Lau ʻa e Loma 3:10–12, 20–23, pea kumi ki he founga ʻoku fakamatalaʻi ʻaki ʻe Paula ʻa e ʻā vahevahe ʻi hotau vā mo e ʻOtuá.

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea mei he ngaahi akonaki ʻa Paulá ʻoku tokoni ke mahino kiate kitautolu pe ko e hā ʻa e ʻā vahevahé?

Hiki e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi he ʻā vahevahe ʻi hoʻo fakatātaá.

Lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluaki he taimi ko iá, pea fekumi ki ha mahino lahi ange ki he meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻā vahevahé:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

Koeʻuhí kuo tau “faiangahala kotoa pē, pea tōmui ʻi he fakamālō [ki] he ʻOtuá” [Loma 3:23] pea koeʻuhí “ʻoku ʻikai lava ʻo hū ha meʻa ʻoku taʻemaʻa ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá”[1 Nifai 15:34], ʻoku tau taʻetaau kotoa ai ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.

Neongo kapau te tau tauhi ki he ʻOtuá ʻaki hotau lotó kotoa, ka ʻoku ʻikai feʻunga ia; he te tau kei hoko pē ko e “kau tamaioʻeiki taʻeʻaonga” [Mōsaia 2:21]. He ʻikai ke tau lava ʻo ngāueʻi ʻetau hū ki he langí; ʻoku taʻofi kitautolu ʻe he ngaahi fiemaʻu ʻo e fakamaau totonú pea ʻoku ʻikai hatau ivi ke ikunaʻi ia ʻiate kitautolu pē.

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 108)

ʻE lava foki ke tānaki atu ʻe he kau akó e Ngaahi fiemaʻu ʻa e fakamaau totonú ki he ʻā vahevahé ʻi heʻenau fakatātaá.

Fakakaukau ki he ngaahi tafaʻaki ʻokú ke tōnounou aí pe ngaahi angahala ʻokú ke fāifeinga ke ikunaʻí.

Mahalo ʻe tokoni heni ke vahevahe ʻa e lea ʻa ʻEletā ʻUkitofa ʻi he konga “Ngaahi Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá.”

Lau ʻa e Loma 3:24–28, pea kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e founga pē ʻe taha ʻe lava ke fakatonuhiaʻi ai kitautolú, pe fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi fakakaukau pe fehuʻi te nau ala maʻu fekauʻaki mo e tefito pe ngaahi veesi ko ʻení. Hangē ko ʻení, mahalo he ʻikai mahino ki he kau akó ʻa e foʻi lea ko e “feilaulau fakalelei” (veesi 25). Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻeni ʻoku fakaʻilongaʻi mataʻāʻā mei he ngaahi veesi ko ʻení.

Ko ha foʻi moʻoni ʻe taha te ke lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻe lava ke fakatonuhiaʻi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá ʻo fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí, tuʻunga ʻi hono tali faivelenga Iá.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau pe ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakakaukau ki he moʻoni ko ʻení?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻe lava ke liliu ai ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e anga ʻo ʻetau vakai ki heʻetau ngaahi angahalá mo e taʻehaohaoá:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

ʻOku liliu fakaʻaufuli ʻe he Fakalelei taʻefakangatangata ʻa e Fakamoʻuí ʻa e anga ʻo ʻetau vakai ki heʻetau ngaahi maumaufonó mo e tōnounoú. Te tau lava ʻo ako mei ai mo ongoʻi ha ʻamanaki lelei, kae ʻikai nofotaha ai mo ongoʻi he ʻikai toe lava ʻo huhuʻi mei ai pe siva e ʻamanakí. ʻOku fakaʻatā ʻe he meʻaʻofa faifakamaʻa ʻo e fakatomalá ke tau liʻaki ʻetau ngaahi angahalá pea hoko ko ha fakatupu foʻou.

Koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ʻilo ʻaki kitautolu ʻetau ngaahi tōnounoú. Te nau lava ʻo fakaleleiʻi kitautolu.

(Dieter F. Uchtdorf, “ʻOku ʻIate Kitautolu ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2021, 8–9)

ʻE lelei taha ange hano tali fakafoʻituitui e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoa akó.

  • ʻOku fakafehoanaki fēfē hoʻo fakakaukau ki hoʻo ngaahi fehalākí mo e taʻehaohaoá ki he meʻa naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā ʻUkitofá?

Tānaki atu ki hoʻo tā fakatātaá ʻaki hano fakatātaaʻi e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau ikunaʻi ʻa e ʻā vahevahé.

  • ʻE liliu fēfē ʻe he mahino ko ia ʻoku tau faiangahala kotoa pē pea ʻikai ke tau maʻu ʻa e fakamoʻuí, ʻa e anga ʻo ʻetau vakai kia Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau, ongo, pe ueʻi ʻokú ke maʻu koeʻuhí ko e meʻa kuó ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení?

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

ʻE founga fēfē haʻaku maʻu ha mahino lelei ange ki he fakatonuhiaʻí?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e foʻi lea fakatonuhiaʻí:

ʻĪmisi
Portrait of Elder D. Todd Christofferson. Photographed in March 2020.

Koeʻuhí “ko e lelei taʻefakangatangata ʻo ʻEne feilaulau fakalelei maʻongoʻongá,” ʻe lava ʻe Sīsū Kalaisi ke fakafiemālieʻi pe “fakakakato ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e fonó” maʻatautolu. ʻOku maʻu ʻa e fakamolemolé ʻi he ʻaloʻofa ʻo Ia kuó Ne totongi ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e fakamaau totonú ʻaki ʻEne ngaahi faingataʻaʻiá. … ʻOkú Ne toʻo hotau fakahalaiaʻí ʻo ʻikai toʻo ai e fonó. ʻOku fakamolemoleʻi kitautolu pea tuku ʻi ha tuʻunga ʻo e māʻoniʻoní fakataha mo Ia. ʻOku tau hoko, ʻo hangē ko Iá, ʻo taʻe angahala. ʻOku poupouʻi mo maluʻi kitautolu ʻe he fonó, ʻe he fakamaau totonú. ʻOku fakatonuhiaʻi kitautolu.

Ko ia ai, ʻe lava ke tau pehē ka ʻi ai ha taha ʻoku fakatonuhiaʻi ʻoku fakamolemoleʻi ia, ʻo ʻikai toe ʻi ai haʻane angahala, pe taʻehalaia.

(D. Todd Christofferson, “Justification and Sanctification,” Ensign, June 2001, 20)

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻe he māmaní ʻa Sīsū Kalaisí?

Naʻe maumauʻi nai ʻe he angahalá e palani ʻa e Tamai Hēvaní?

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

Naʻe ʻosi ʻafioʻi pē ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ki muʻa pea tau haʻu ki he māmaní ʻe fakataueleʻi kitautolu ʻe ha ngaahi mālohi kovi ke tau hē mei hotau halá, “he kuo fai angahala kotoa pē, pea tōmui ʻi he fakamālō mei he ʻOtuá” [ Loma 3:23 ]. Ko hono ʻuhinga ia kuó Ne teuteuʻi ai ha founga ke tau fai ai ha ngaahi fakatonutonú. ʻE lava ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá ʻi he founga ʻaloʻofa ʻo e fakatomala moʻoní pea mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, pea he “ʻikai ke tau ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” [ Sione 3:16 ].

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko ha Lau Tikilī Pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 60)

Ko e hā e ʻuhinga ʻa Paula ʻi heʻene pehē ko e “Koeʻuhí ʻi he fai mei honau lotó ʻe he [kau] Senitailé, ʻa e ngaahi meʻa ʻi he fonó”? (Loma 2:14)

“Naʻe fakatokangaʻi ʻe Paula naʻe moʻui angatonu ha kau Senitaile ʻe niʻihi. … Naʻe muimui e kau Senitaile ko ʻení ki he Maama ʻo Kalaisí, ʻa ia ‘ko ha mālohi ke ne tākiekina ʻa e moʻui ʻa e kakai kotoa pē ki he leleí (Sione 1:9; T&F 84:46–47)’ [Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Maama ʻo Kalaisí ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org]. Neongo naʻe ʻikai ke nau maʻu e fono ʻa Mōsesé, ka naʻe pehē ʻe Paula naʻa nau maʻu ʻa e ʻngāue ʻo e fonó kuo tohi ʻi honau lotó’ (Loma 2:15)” (“Loma 1–3,” ʻi he Tohi Lēsoni Maʻá e Kau Akó - Fuakava Foʻoú [2018], 337).

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Talangofua mei he lotó

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Loma 2:28–29, ʻo fetongi ʻa e foʻi lea Siu ʻaki ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní pea mo e foʻi lea kamu ʻaki ʻa e fuakava. Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he liliu ko ʻení ki heʻetau mahino fekauʻaki mo e ngaahi akonaki ʻa Paulá? Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo ha ngaahi meʻa ʻoku tau fai ko ha kau mēmipa ʻo e Siasí, ʻoku mahuʻingamālie mo mālohi ange ʻo ka fakahoko ʻaki e “lotó ia, ʻi he laumālié”? (Loma 2:29). (Toʻo mei he “7–13 ʻAokosi. Loma 1–6: ‘Ko e Mālohi ʻo e ʻOtuá ke Fakamoʻuí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻou 2023.)

Ko e tokāteline ʻo e fakatonuhiaʻí ʻi he folofola kuo Fakafoki Maí

ʻOku akoʻi foki ʻa e tokāteline ʻo e fakatonuhiaʻí ʻi he Tohi ʻa Molomoná mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻE lava ke tauhoa ʻa e kau akó pea lau ʻa e 2 Nifai 2:5–8 pe Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:29–31 ke maʻu ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e fakatonuhiaʻí.

Ngaahi tui ʻa e Kāingalotu Siú fekauʻaki mo e fono ʻa Mōsesé

ʻE lava ke fakafofongaʻi ʻe he talanoa ko ʻení ʻa e tui ʻa ha niʻihi ʻo e Kāingalotu Loma naʻe tohi ki ai ʻa Paulá. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ia ke tokoni ke mahino ki he kau akó ha niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukau hala naʻe lea ki ai ʻa Paulá.

ʻOku haʻu ʻa ʻAsa mei ha fāmili Siu faivelenga kuo nau nofo ʻi Loma ʻi ha toʻutangata ʻe ua. ʻI heʻene tupu haké, naʻe akoʻi ia ke ne moʻui faivelenga ʻaki e fono ʻa Mōsesé. Naʻe tui maʻu pē hono fāmilí ʻe fakahaofi kinautolu ʻi heʻenau moʻui ʻo fakatatau mo e ngaahi tōʻonga, ngaahi ngāue, mo e ngaahi ouau ʻo e fono ʻa Mōsesé. ʻI he taimi naʻe ako ai e fāmili ʻo ʻAsá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí, naʻa nau tui ko Ia ʻa e Mīsaia naʻa nau tatali ki aí. Naʻa nau papitaiso ka naʻe hokohoko atu ʻenau moʻui ʻaki e fono ʻa Mōsesé, ʻo tui ʻe ʻomi ʻe he talangofua kakató ʻa e fakamoʻuí kiate kinautolu.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻoku kei fiemaʻu ke ako ʻe ʻAsa mo hono fāmilí?

Paaki