Ngaahi Uiuiʻi Fakafaifekaú
Vahe 11: Tokoni‘i ʻa e Kakaí ke Nau Fakahoko mo Tauhi ʻa e Ngaahi Tukupaá


“Vahe 11: Tokoni‘i ʻa e Kakaí ke nau Fakahoko mo Tauhi ʻa e Ngaahi Tukupaá,” Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki hono Vahevahe ʻo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (2023)

“Vahe 11,” Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí

ʻĪmisi
I Shall Not Want [ʻE ʻIkai Te u Masiva], tā fakatātā ʻa Yongsung Kim

Vahe 11

Tokoni‘i ʻa e Kakaí ke Nau Fakahoko mo Tauhi ʻa e Ngaahi Tukupaá

Fakakaukau‘i ‘Eni

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e tauhi ʻo e ngaahi tukupaá mo e uluí?

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e tauhi ʻo e ngaahi tukupaá mo e tauhi ʻo e ngaahi fuakavá?

  • Te u lava fēfē ke fai ha ngaahi fakaafe ke tokoni ki he kakaí ke nau tupulaki fakalaumālie mo fakamālohia ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke vahevahe ha fakamoʻoni fakamātoató?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke u palōmesi ange?

  • Te u lava fēfē ʻo tokoni ki he kakaí ke tauhi ʻa e ngaahi tukupaá?

Fakatomala, Tukupā, mo Ului

ʻI hoʻo hoko ko ha faifekau mo e ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, te ke fakaʻānaua ki he fakamoʻui ʻo e laumālié (vakai, Mōsaia 28:3). Ko e Fakamoʻuí ʻoku “māfimafi ke fakamoʻui” kinautolu ʻoku nau tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻoku nau fakahoko ʻi hono maʻu ʻo e ngaahi ouau mahuʻinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻo kamata mei he papitaisó (vakai, 2 Nīfai 31:19). ʻE hanga ʻe he fakahoko ha ngaahi fakaafe mo e tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau tauhi ʻa e ngaahi tukupaá ʻo teuteu kinautolu ke papitaiso.

ʻOku fakahaofi ʻa e kakaí tuʻunga ʻi he fakatomalá (vakai, Hilamani 5:11). Ko e fakatomalá ko ha tafoki kakato ia mo fakamātoato kia Sīsū Kalaisi. Ko e tukupaá, ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e fakatomalá. Ko e taimi ʻokú ke fakaafeʻi ai ʻa e kakaí ke ʻai ʻa e ngaahi tukupaá ko ha konga ʻo hoʻo faiakó, ʻokú ke faakafeʻi ai kinautolu ke fakatomala.

ʻOku ʻuhinga ʻa e tukupaá ke fili ha faʻahinga ngāue pea muimui ke ʻosi ʻa e fili ko iá. Ngāueʻi maʻu pē ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku fakatau ki he uluí.

Ko e uluí ko ha liliu ʻi he tui, loto, mo e moʻui ʻa ha taha, ke tali mo muimui ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko ha fili ʻilopau ia ke hoko ko ha ākonga ʻa Kalaisi. ʻOku hoko ʻa e uluí ʻi he tui ʻa e kakaí kia Kalaisi, fakatomalaʻi ʻa ʻenau ngaahi angahalá, papitaiso, maʻu ʻa e foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea kātaki ki he ngataʻangá. ʻOku lau ʻa e liliu ko ʻení ʻe he ʻEikí mo ʻEne kau palōfitá ko ha fanauʻi foʻou fakalaumālie (vakai, Sione 3:3–5; Mōsaia 27:25–26).

ʻOku ʻai ʻe he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ke malava ʻa e uluí, pea ʻoku fakahoko ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó (vakai, Mōsaia 5:2; ʻAlamā 5:12–14).

Ko e uluí ko ha ngāue, kae ʻikai ko ha meʻa pē ʻoku hoko. Ko hoʻo tefitoʻi taumuʻa fakafaifekaú ko hono tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau ului kia Sīsū Kalaisi. Te ke fakaafeʻi ʻa e kakaí, ʻi hano fakahinohino ʻe he Laumālié, ke nau fai ha ngaahi tukupā ʻe tokoni ke nau tupulaki fakalaumālie mo ongoʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau moʻuí. Peá ke poupouʻi leva ʻa e kakaí ke nau tauhi ʻenau ngaahi tukupā kuo nau faí. Tokoniʻi kinautolu ke nau ngāueʻi ʻi he tui ʻa e liliu ʻoku tuʻuloá (vakai, ʻAlamā 6:3).

Ko e kakai ʻoku nau tauhi ʻa e ngaahi tukupaá kimuʻa pea nau toki papitaisó ʻoku ngali te nau tauhi lahi ange ʻa ʻenau ngaahi fuakava toputapú ka hili ia. Ko e taimi ʻokú ke akoʻi ai ʻa e kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá, ko hoʻo akoʻi ia ke nau tauhi ʻa e ngaahi fuakavá. Ko e fakahoko ko ia mo e tauhi ʻo e ngaahi fuakavá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e palani ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú.

ʻOku ʻi he vahe ko ʻení ha ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ʻo e ngaahi fakaafé, talaʻofa ʻo ha ngaahi tāpuaki, vahevahe ʻo hoʻo fakamoʻoní, mo e tokoniʻi ʻo e kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá ke nau lava ʻo haʻu ki he Fakamoʻuí pea fakamoʻui.

ʻĪmisi
ongo faifekau ʻokú na akoʻi ha fefine

Fai ha Ngaahi Fakaafe

ʻI hoʻo hoko ko e fakafofonga ʻo Sīsū Kalaisí, te ke fakaafeʻi ʻa e kakaí ke nau muimui kiate Ia mo maʻu ʻa e fiefia ʻo ʻEne ongoongoleleí. Fakahoko ha ngaahi fakaafe pau ke nau fai ʻa e ngaahi meʻa te ne tanumaki ʻenau tui kia Kalaisí. Peá ke poupouʻi leva kinautolu ʻi hono tauhi ʻenau ngaahi tukupaá.

ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e ngaahi fakaafé mo e ngaahi tukupaá ʻi he ngaahi ʻuhinga ko ʻení:

  • ʻOku nau tokoni ke moʻui ʻaki ʻe he kakaí ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akó ke nau ongoʻi ʻa e fakamoʻoni fakapapauʻi ʻa e Laumālilé.

  • Ko e tauhi ʻo e ngaahi tukupaá ko ha founga ia ʻe taha ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he kakaí ʻa e fakatomalá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37).

  • ʻOku tokoni ʻa e fakatomalá ke aʻusia ʻe he kakaí ʻa e nonga mo e fiefia ʻo e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. Te nau toe maʻu foki ha tokoni lahi ange mei he ʻOtuá ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá.

  • ʻOku hanga ʻe he tauhi ʻo e ngaahi tukupaá ʻo teuteuʻi ʻa e kakaí ke nau fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapú.

  • Te ke lava ʻo fakahā hoʻo ʻofa ki he kakaí mo hoʻo tui ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻaki haʻo tokoni ki he kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá.

Fakaafe ʻi Hano Tataki ʻe he Laumālié

Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié fekauʻaki mo e ngaahi fakaafe ke fakahokó mo e taimi ke fakahoko ai kinautolú. Fakakaukauʻi pe ko e hā ʻa e akoʻi pe tokāteline, naʻe mahino lelei, ʻe tokoni ke tali ʻe ha taha hoʻo fakaafé. ʻE lava ʻe he fakaafe totonu ʻi he taimi totonú ʻo ueʻi ʻa e kakaí ke nau fai ʻa e ngaahi meʻa te ne langaki ʻenau tuí. ʻE lava ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻo fakaiku ki ha liliu lahi ʻi he lotó (vakai, Mōsaia 5:2; ʻAlamā 5:12–14).

Mahalo ko e ngaahi fakaafe ʻokú ke faí ʻe siʻisiʻi, hangē ko hano lau ʻo ha vahe he folofolá pe haʻu ki he houalotu sākalamēnití. Pe ʻe ala lahi ʻo hangē ko e papitaisó. Ko e ngaahi fakaafé ʻoku totonu ke taau mo e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e tokotahá, ʻi heʻene fononga fakalaumālié.

Ko e ngaahi fakaafe ʻoku tataki ʻe he Laumālié ʻoku tokoni ʻi he fakalakalaka fakalaumālie ʻa e tokotahá (vakai, 2 Nīfai 28:30; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12–13). Fehuʻi pē kiate koe, “Ko e hā ʻa e tukupā ʻoku tauhi ʻe he tokotahá? Ko e hā ʻokú ne fiemaʻu ke fakahoko ke fakalakalaka ai?

Fakafanongo kiate kinautolu ʻokú ke talanoa mo akoʻí. Mei he meʻa ʻokú ke fanongo mo ongoʻí, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié fekauʻaki mo e ngaahi fakaafe ʻe tokoni ke fakalakalaka ai ʻa e tokotaha takitaha ke fakahoko ʻa e ngaahi fuakava toutapú.

Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ki he Fakahoko ʻo e Ngaahi Fakaafé

Ko e fakahoko ʻo e ngaahi fakaafé ʻokú ne fiemaʻu ʻa e tui kia Kalaisí. Tui te Ne tāpuakiʻi ʻa e kakaí ʻi he taimi te nau tali ai mo muimui ʻi hoʻo ngaahi fakaafé.

ʻOku ngalingali ʻe liliu lahi ange ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻokú ke fakaafeʻi ai ke nau fakahoko ʻa e moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo hoʻo tokoni ke nau ʻilo ʻa e founga ʻe tāpuakiʻi ai ʻe he liliú kinautolú. Te nau liliu ʻo fakatatau mo e tuʻunga ʻoku nau ongoʻi ai ʻa e Laumālié pea mo aʻusia ʻa e fiefia hono moʻui ʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ko ha taimi pē te ke talanoa ai mo e kakaí, fakahangatonu pe ʻi he ʻinitanetí, fakakaukau pe ko e hā ʻa e fakaafe ʻe lava ʻo tokoni ke fakamālohia ʻenau tui kia Kalaisí mo ongoʻi ʻa e Laumālié. Ko e taimi ʻe niʻihi, ʻe lava pē ko ha toe kiʻi talanoa nounou mo koe pe ko e haʻu ki ha ʻekitivitī ʻa e Siasí.

ʻI hoʻo teuteu ko ia ke akoʻi ha lēsoní, fakakaukauʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu mo e fakalakalaka ʻa e tokotaha takitaha. Fakapapauʻi ʻoku kau ʻi hoʻo palani ʻo e lēsoní ha fakaafe ʻe taha pe toe lahi ange ʻe tokoni ke fakalakalaka ʻa e tokotahá.

Tokanga ke ʻoua naʻá mo fakahoko ha ngaahi fakaafe ʻoku fuʻu lahi ʻi he taimi pē ʻe taha. ʻOku fiemaʻu ʻe ha taha ha taimi ke ngāue, tupulaki, mo ako ai mei he fakaafe takitaha.

Lea hangatonu kae ʻoua ʻe fakamālohi ʻi hoʻo fakaafeʻi ʻa e kakaí ke nau fai ha tukupaá (vakai, ʻAlamā 38:12). Faka‘apaʻapa‘i ʻa e tau‘atāina ke fili ʻa e kakaí.

Ako Folofolá

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi tukupaá?

Fakaafeʻi ʻi he Lea ʻOfa mo Mahino

Ko e fakaafé ʻoku meimei ke faʻa fakaʻaongaʻi ai ʻa e “te ke lava nai” ʻa ia ʻoku fiemaʻu pē ha tali ʻio pe ʻikai. ʻAi hoʻo fakaafé ke angaʻofa, pau, mo mahino. ʻOku totonu ke nau fakaafeʻi pe taki ʻa e kakaí ke nau fai ha tukupā ke ngāue ʻi he tui kia Sīsū Kalaisi.

Neongo ʻe kehe hoʻo ngaahi fakaafé ki he tokotaha takitaha, fakakaukauʻi ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení:

  • ʻOku ʻomi ʻe he maʻulotú ha taimi mo ha feituʻu ke ke lotu ai ki he ʻOtuá mo ongoʻi Hono Laumālié. ʻE toe lava foki ʻo tokoni ke ke hoko ko ha konga ʻo ha kakai ʻoku poupou ʻi haʻo fai ha ngaahi liliu ke ke ofi ange ai ki he Fakamoʻuí. Te ke fie ʻalu nai mo kimaua ki he houalotu sākalamēnití ʻi he Sāpaté?

  • Kuo tau ʻosi aleaʻi ʻeni hono mahuʻinga ʻo e ako e folofolá, te ke lava nai ʻo lau [ha potufolofola pau]? Te ke lava nai ke hiki ha ngaahi ongo pe ngaahi fehuʻi te ke maʻu? Te tau lava ʻo aleaʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi he taimi hono hoko te tau talanoa aí.

  • Kuo tau aleaʻi ʻa e moʻui ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi fekaú. Te ke lava nai ke muimui Heʻene sīpingá, ʻaki haʻo papitaiso ki Hono Siasí mo fai ha ngaahi fepalōmesiʻaki mo Ia? (Vakai, “Ko e Fakaafe ke Papitaiso mo Hilifakinimá,” ʻi he vahe 3.)

  • Fakahaaʻi hoʻo mahuʻingaʻia ʻi he fehokotaki mo e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí. Te ke lava nai ke lotu ʻi he tui he lolotonga ʻo e ngaahi ʻaho siʻi ka hokó koeʻuhí ke ke lava ʻo aʻusia ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lotú?

  • ʻOkú ma maʻu ha foʻi vitiō ʻokú ma tui ʻe ʻaonga lahi. ʻE lava ke ma huluʻi ia kiate koe pe ʻoatu ha fehokotakiʻanga (link)? Te ke fie vakai ki ai? ʻE lava ke ma vakaiʻi mo koe ʻapongipongi ke sio pe ko e hā hoʻo fakakaukau?

Fekumi ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ha ngaahi founga fakanatula ke fakahoko ai ha ngaahi fakaafe angaʻofa, pau, mo mahino.

Ako Fakatāutahá pe Ako mo e Hoá

Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ha fakaafe ʻoku faingofua, fakahangatonu, pea mahino ki he tukupā takitaha ʻi ha lēsoni. Kapau kuó ke ʻosi fai ʻa e ʻekitivitī ko ʻení kimuʻa, toe fai pē ia pea fakafehoanaki hoʻo ngaahi fakaafe foʻoú mo e ngaahi fakaafe kimuʻá.

Toe vakaiʻi mo ho hoá ʻa e ngaahi fakaafe naʻá mo hikí. Hili ia peá mo aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Te tau lava fēfē ʻo tokoni ke mahino ki he kakaí ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻe he ʻEikí ʻoku fekauʻaki mo e fakaafe ko ʻení?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga fakafoʻituitui ai kiate au ʻa e fakaafe ko ʻení?

  • Te u lava fēfē ke tokoni ki he kakaí ke nau ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá kiate kinautolú, ʻi heʻeku fakahoko ʻa e ngaahi fakaafé?

  • Te u lava fēfē ke fakaleleiʻi ʻeku tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau fakahoko ʻa e ngaahi fakaafe naʻá ku fakahoko angé?

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke akoʻi. Akoako hono fakahoko ʻo e ngaahi fakaafe ko ʻení ʻo hangē pē ʻokú ke fakahoko tonu ki he tokotaha ko iá. Toe fakaleleiʻi hoʻo ngaahi fakaafé, ʻo ka fiemaʻu.

Palōmesi ki he Kakaí ha Ngaahi Tāpuaki

ʻOku palōmesi ʻa e ʻOtuá ke tāpuakiʻi kitautolu ʻi heʻetau tauhi ʻEne ngaahi fekaú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:20–21). Ko e kakai ʻoku nau tauhi ʻa e ngaahi fekaú mo kei faivelengá “ʻOku tāpuakiʻi ʻi he meʻa kotoa pē” pea te nau “nofo mo e ʻOtuá ʻi ha tuʻunga fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga” (Mōsaia 2:41).

ʻI hoʻo fakaafeʻi ʻa e kakaí ke nau fai ha ngaahi tukupaá, palōmesi ange ha ngaahi tāpuaki ʻi heʻenau tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. Te ke lava ʻo ʻilo ha konga lahi ʻo e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻaki haʻo ako ʻa e folofolá, ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní, mo e ngaahi lēsoni ʻi he vahe 3. Fakakaukau foki ki he ngaahi tāpuaki ʻi hoʻo moʻui ʻaʻaú. Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi tāpuaki ke palōmesi ki he tokotaha takitaha ʻi hoʻo fakahoko ʻa e ngaahi fakaafé.

Ko e taimi ʻoku fakaafeʻi ai ha taha ke ne moʻui ʻaki ha fekaú, akoʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • ʻOku fakahaaʻi ʻe he talangofua ki he ngaahi fekaú ʻa ʻetau ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí (vakai, Sione 14:15).

  • ʻOku fakahaaʻi ki he ʻOtuá, ʻe heʻetau talangofua ki he ngaahi fekaú, ʻoku tau falala kiate Ia (vakai, Lea Fakatātā 3:5–6).

  • Ko e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá ʻoku fakatou fakalaumālie mo fakatuʻasino (vakai, Mōsaia 2:41).

  • Ko e tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻa e ʻOtuá ko e moʻui taʻengatá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7).

  • ʻI heʻetau lotu fakamātoato mo ngāue ʻi he tuí, ʻoku tokoni mai leva ʻa e ʻOtuá ke tau fakahoko ʻa e ngaahi meʻa kuó Ne fekau ke tau faí (vakai, 1 Nīfai 3:7).

  • ʻOku fakahoko ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne ngaahi palōmesi ke tāpuakiʻi kitautolu ʻo fakatatau mo ʻEne foungá mo ʻEne Taimí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:68).

ʻOku faʻa fehangahangai ʻa e kakaí mo ha fakafepaki ʻi he tauhi ʻo e ngaahi fekaú. Poupouʻi kinautolu ʻokú ke akoʻí, mo fakapapauʻi ange ʻe tāpuakiʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻi heʻenau feinga ke fai Hono finangaló. Tokoni ke mahino kiate kinautolu ko e fakafepakí ko ha faingamālie ia ke tupulaki ai ʻaki ha fili ke muimui kia Kalaisi, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku faingataʻa aí (vakai, 2 Nīfai 2:11, 13–16).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani: “ʻOku ʻi ai ha ngaahi tāpuaki ʻoku hoko vave, ko ha niʻihi ʻoku tōmui mai; pea mo ha niʻihi ʻoku ʻikai hoko mai ia kae ʻoua ke aʻu ki hēvani; ka ko kinautolu ʻoku nau moʻui ʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku nau hoko moʻoni,” (“An High Priest of Good Things to Come,” Ensign, Nōvema 1999,38).

Ako Folofolá

Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi folofola ko ʻení fekauʻaki mo e finangalo ʻo e ʻEikí ke tāpuakiʻi kitautolú?

Ako Fakafoʻituituí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakva 82:10 mo e 130:20–21. Hili ia pea ako ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení. ʻAi ha kōlomu ʻe ua ʻi hoʻo tohinoa akó. Tohiʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻa e fekau ʻokú ke maʻu ʻi he potufolofolá takitaha. Tohiʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻa e talaʻofa ki hono tauhi ʻo e fekaú.

Vahevahe Hoʻo Fakamoʻoní

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻi ha taimi pē ʻokú ke fakahoko ai ha fakaafe mo palōmesi ha ngaahi tāpuaki. Fakamatala ʻa e founga kuo tāpuekina ai koe ʻi hoʻo moʻui ʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻokú ke akoʻí. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ʻe tāpuakiʻi ʻe he tefitoʻi moʻoní ʻa e moʻui ʻa e tokotahá ʻi heʻene moʻui ʻaki iá.

ʻE tokoniʻi ʻe hoʻo fakamoʻoni fakamātoató ke fakatupu ha ʻātakai ke ongoʻi ai ʻe he kakaí hono fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e moʻoní. ʻE fakalotolahiʻi kinautolu ʻe he meʻá ni ke nau tali ʻa e ngaahi fakaafe te ke fakahoko angé.

Ki ha fakamatala lahi ange, vakai, “Vahevahe Hoʻo Fakamoʻoní” ʻi he vahe 10.

ʻĪmisi
kulupu ʻoku lotu

Tokoni ke Tauhi ʻe he Kakaí ʻEnau Ngaahi Tukupaá

Ko e taimi ʻoku tali ai ʻe he kakaí hoʻo ngaahi fakaafe ke fai ha meʻá, muimuiʻi ke tokoni ke nau tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. ʻOkú ke tokoni ke fakatupulaki ʻe he kakaí ha tui kia Kalaisi. Ko ho fatongiá ke tokoni ke nau fakamālohia ʻenau tuí mo ʻenau tukupā ke fakalakalaka ki he ului kakató. ʻOua te ke fakaafeʻi pē kinautolu ke nau liliú; poupouʻi kinautolu ʻi heʻenau fakahoko iá.

ʻE maʻu ʻe he kakaí ha fakamoʻoni ʻa e Laumālié ʻi heʻenau tui ke fakatomala mo tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. Ko e fakamoʻoni ko iá ʻoku ʻikai faʻa maʻu ia “kae ʻoua kuo hili hono ʻahiʻahiʻi [ʻenau] tuí” (ʻEta 12:6). ʻOua naʻá ke ofo ʻi he taimi ʻoku hoko ai ʻa e fakafepakí. Palaniʻi ʻa e founga te ke tokoniʻi ai kinautolu ʻi he ʻahiʻahí koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e fakamoʻoni ʻa e Laumālié. ʻE lava foki mo e kau mēmipa kehé ke nau fai ha poupou.

ʻOku faʻa ongoʻi ʻe he kakaí ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālié ʻi he taimi ʻokú ke ʻi ai ai mo kinautolú. Fakamamafaʻi hono mahuʻinga ʻo e lotú, lau ʻo e folofolá, mo e muimuiʻi kakato hoʻo ngaahi fakaafé koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e ngaahi ongo ko ʻení ʻi he taimi ʻoku nau nofo ai ʻiate kinautolu peé.

ʻOku hanga ʻe he tauhi ʻo e ngaahi fekaú ʻo teuteu ʻa e kakaí ki he ngaahi ouaú mo e ngaahi fuakavá ʻi he hala ʻo e uluí ʻi he moʻuí kotoa. ʻE lava ʻe hoʻo feingá ʻo tokoni ke nau “fakahaaʻi ʻi heʻenau ngaahi ngāué” ʻa ʻenau holi ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37).

ʻĪmisi
kakai fefine ʻoku fefāʻofuaʻaki

Palani ki ha Fetuʻutaki Nounou Fakaʻaho

ʻOku kamata hono tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau tauhi ʻa e ngaahi fekaú ʻi he taimi ʻokú ke fuofua ʻaʻahi ai mo akoʻi kinautolú. Kole ange ke nau hiki ʻenau ngaahi tukupaá ʻi heʻenau telefoní, tohi māhiná, pe ʻi ha meʻa te ke tuku mo kinautolu.

ʻEke ange pe te ke lava, pe ʻe ha mēmipa naʻe kau mai, ʻo fai ha fetuʻutaki nounou fakaʻaho ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi ʻaʻahi ʻoku fai ki aí. Fakamatalaʻi ange ko e taumuʻa ʻo e ngaahi fetuʻutaki ko ʻení ke poupou kiate kinautolu, mo fakamatalaʻi ha ngaahi founga te ne lava ai ke fakahoko ia. Ko e ngaahi fetuʻutakí ni ko ha founga ia ʻe taha ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:106.

Fakafuofuaʻi ʻa e founga fetuʻutaki ʻe lelei tahá, hangē ko ha ʻaʻahi nounou, tā telefoni, pōpoaki telefoni, pe pōpoaki he mītia fakasōsialé. ʻOku ʻomai ʻe he tekinolosiá ha ngaahi founga lahi kehe ke fili ai ʻi hono fakamanatuʻi mo poupouʻí.

Fakalotolahiʻi mo Tokoniʻi ʻa e Kakaí ʻi Hoʻo Fetuʻutaki Fakaʻahó

Ko e fakaafe kotoa pē ʻokú ke fai, lekooti ʻa e fakamatalá ʻi he polokalama ʻo e Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí fekauʻaki mo e founga ke vakaiʻi ai ʻi he ʻaho hono hokó. ʻI hoʻomo palani ko ia ʻa e ʻaho hono hokó, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié ʻi hoʻomou aleaʻi ʻa e founga ke tokoni ai ki he kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá.

ʻAi hoʻo fetuʻutaki fakaʻaho mo e kakaí ke lelei mo fakalotolahi. Lotua kinautolu. Fakahaaʻi ʻa e ʻofá mo e mahinó ʻi hoʻo tokoni ke nau tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. Tali ʻa e ngaahi fehuʻí mo tokoni ke nau ikunaʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá. Kapau ʻoku kei ʻi ai ha taimi, lau fakataha mei he Tohi ʻa Molomoná. Vahevahe ha mītia ʻa e Siasí ʻoku ʻaongá, kau ai ʻa e ngaahi fasi ʻoku faʻu ʻe he Siasí te ne ala langaki hake kinautolú. Fakaʻapaʻapaʻi honau taimí mo ʻenau ngaahi fakaʻamú.

Fakafeʻiloaki kinautolu ki he kau mēmipa kehe ʻo e Siasí. Ka taau, kole ki he kāingalotú ke nau tokoniʻi ʻa e kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá (vakai, vahe 10).

Fakamāloʻia ʻa e kakai ʻoku nau feinga ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. Tokoni ke nau fakatokangaʻi ʻa e founga ʻo e hōifua ʻa e ʻEikí ki heʻenau ngaahi ngāué. ʻOku liliu ʻe he kakaí ni ʻa ʻenau moʻuí, ʻa ia ko ha ngāue mo e kātaki lahi. Tokoniʻi ke nau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku nau maʻú. Fakahaaʻi hoʻo falala te nau lava ʻo ikuná.

Toe fakahaaʻi foki ha ʻofa kapau naʻe ʻikai tauhi ʻe he kakaí ʻenau ngaahi tukupaá. Pole ke ke tokoniʻi kinautolu ʻi he lolotonga hoʻomou fetuʻutaki fakaʻahó. Hangē ko ʻení, kapau naʻe tali ʻe ha taha ha fakaafe ke ne lau ha vahe ʻi he Tohi ʻa Molomoná ka naʻe teʻeki ai ke ne fakahoko, kole ke mo lau fakataha ia. Tokoni ke ʻilo ʻe he tokotahá ʻaki haʻane aʻusia ʻa e founga ʻe lava ke tāpuakiʻi ai ʻe he tauhi ʻo e ngaahi tukupaá ʻa ʻene moʻuí.

Mahalo naʻa tuʻo lahi ha feinga ʻa e kakaí ke tauhi ha tukupā, pea te ke ala fiemaʻu ke fai ha ngaahi ʻaʻahi tuʻo lahi ke tokoniʻi kinautolu. Aleaʻi ʻa e founga te nau lava ai ʻo ikunaʻi ʻa e faingataʻa ke tauhi ʻa e ngaahi tukupaá. Faʻa kātaki mo faʻa poupou, kae ʻoua ʻe fakaanga pe fakamaau.

Fakakau ʻa e Ivi Tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi Hoʻo Fetuʻutaki Fakaʻahó

Ko e taimi ʻokú ke muimuiʻi ai ʻa e kakaí, kole ange ke nau vahevahe ʻenau aʻusia ʻi he tauhi ʻo e ngaahi tukupaá. ʻEke ange pe ko e hā kuo nau ako mo ongoʻí. ʻE tokoni ʻeni ke nau fakatokangaʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālié ʻi heʻenau moʻuí mo tokoni ke nau ʻilo ʻa e sitepu hono hokó.

ʻI hoʻo fetuʻutaki ko ia ki he kakaí ʻi he ngaahi ʻahó takitaha, ko ha konga mahuʻinga ʻo hoʻo taumuʻá ke ke fakaafeʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻenau moʻuí. Tokoni ke nau fakatokangaʻi ʻa e founga ke ongoʻi ai ʻa e Laumālié ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ke ʻi ai aí. Ko hoʻo fetuʻutaki fakaʻahó ʻoku totonu ke ne fakamālohia ʻa e ngaahi ongo fakalaumālie ʻoku nau ongoʻi ʻi he taimi ʻokú ke akoʻi ai kinautolú. Te nau ului ʻi heʻenau ongoʻi ʻa e mālohi mo e ivi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Fakahaaʻi ha ʻOfa

Ko e founga ʻo e uluí ʻoku fakatefito ia ʻi he ʻofa faka-Kalaisí (vakai 4 Nīfai 1:15). Fekumi ki he meʻafoaki ʻo e manavaʻofá. ʻE lava ʻe he fakahaaʻi ʻo e ʻofa moʻoní ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau ongoʻi ʻa e Laumālié ʻi heʻenau moʻuí. ʻE lava foki ʻe hoʻo fakahaaʻi ʻa e ʻofá ke tokoni ke nau tali ʻa e ngaahi fakaafé mo tauhi ʻa e ngaahi tukupā ʻoku fakaiku ki he uluí.

ʻI hoʻo ʻofa mo akoʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻe toe loloto ange hoʻo ului ki he Fakamoʻuí.

Ko e tokoniʻi ko ia ʻi he ului ʻa ha taha kehé ko ha ngāue toputapu. Te ke maʻu ha fiefia tuʻuloa ʻi hoʻo līʻoa koe ki he ngāué ni mo tokoni ki he niʻihi kehé (vakai, Mātiu 10:39; Mōsaia 2:17; ʻAlamā 27:17–18; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10–16).

Ako Fakatāutahá pe Ako mo e Hoá

Lekooti ʻi he polokalama ʻo e Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí hoʻomo palani ki he fetuʻutaki fakaʻaho mo e tokotaha taki taha ʻokú mo akoʻí. Palaniʻi ʻi ha ngaahi ʻaho lahi kimuʻa ʻa e meʻa te mo fakahoko ke muimuiʻi ʻa e tokotaha takitaha.

Fili ha fakaafe te ke fakahoko ʻi he taimi te ke akoʻi ai ʻa e tokotaha takitaha. Peá ke feinga ke ʻilo ʻa e ngaahi palopalema kehekehe te ne ala taʻofi ha taha mei haʻane tali pe tauhi ʻa e tukupā ko iá. Aleaʻi pea akoako fakahoko ʻa e founga te mo lava ʻo tokoniʻi lelei taha ai ʻa e kakaí ʻi hoʻomo feinga ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí.

ʻOku Finangalo ʻa e ʻEikí Ke Ōmai ʻa e Kakaí ʻo Nofo

Ko e ola lelei taha ʻa e ngāue fakafaifekaú ʻi he taimi ʻoku fakahoko ai mo tauhi ʻe he kakaí ʻenau tukupā ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí mo kei mālohi ai pē ʻi he Siasí ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí. ʻOku ʻikai feʻunga ia ke nau haʻu pē ki he Siasí. ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke nau ōmaí ʻo nofomaʻu (vakai, Sione 15:16). Fakataumuʻa ʻa e kotoa ʻo hoʻo akoʻí mo e ngaahi fakaafé ki ai. Ke maʻu ʻa e kotoa ʻo e ngaahi tāpuaki kuo tokonaki ʻe he Tamai Hēvaní maʻanautolú, kuo pau ke hoko atu hono moʻui ʻaki ʻe he kāingalotú ʻa e ongoongoleleí mo tauhi ʻa e ngaahi fekau mo e ngaahi fuakava naʻa nau fakahokó ʻi heʻenau kei nofo ʻo mālohi ʻi he Siasí.

Naʻe akoʻi ʻe Nīfai: “Ka hili hoʻomou hū ki he hala fāsiʻi mo lausiʻi ko [ʻení], ʻoku ou fie fehuʻi kiate kimoutolu, kuo mou fai ʻa e meʻa kotoa pē? Vakai, ʻoku ou pehē kiate kimoutolu: Kuo ʻikai;… ko ia ʻoku totonu ke mou vivili atu ki muʻa ʻi he tui mālohi kia Kalaisi, … pea [kapau te mou] kātaki ki he ngataʻangá, vakai, ʻoku folofola ʻe he Tamaí: Te mou maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” (2 Nīfai 31:19–20).

Fai hoʻo lelei tahá ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau taau ke maʻu ʻa e “moʻui taʻengatá, ʻa ia ko e meʻaʻofa ʻoku mahuʻinga taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7).


Ngaahi Fakakaukau ki he Akó mo e Moʻui ʻAkí

Ako Fakatāutahá

  • Kumi ha fekau mei he lēsoni 4. Kumi mo lekooti ha ngaahi fakamoʻoni folofola mo ha ngaahi lea mei he kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa fekauʻaki mo e fekau ko ʻení. Fakakaukau ki ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu mei hoʻo talangofua ki he fekau ko ʻení, pea hiki ia ʻi hoʻo tohinoá.

  • Ko e taimi ʻokú ke fetuʻutaki ai mo hoʻomo fāmilí pe ha niʻihi kehe, fehuʻi pe kuo tāpuakiʻi fēfē kinautolu ʻi haʻanau talangofua ki ha fekau pau (hange ko ʻení, tauhi ʻo e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní, talangofua ki he fono ʻo e vahe hongofulú, pe tauhi ʻo ha fekau ʻoku faingataʻa ki ha taha ʻokú mo akoʻi).

  • Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke ke ʻilo ʻa e ngaahi tafaʻaki te ke lava ʻo fakaleleiʻi ʻi he taimi ʻokú mo fakahoko ai ha ngaahi fakaafé. Faʻu ha palani ke fakalakalaka ai.

    • ʻOku ʻiloʻi nai ʻe he kakaí ʻoku ou ʻofa ʻiate kinautolu?

    • ʻOku ou falala ʻe tāpuakiʻi kinautolu ʻi haʻanau fakahoko ʻema ngaahi fakaafé?

    • ʻOkú ma tuku ha taimi mo ha tokanga feʻunga ke fai ha fetuʻutaki fakaʻaho mo e kakaí ke tokoni ke nau tauhi ʻenau ngaahi tukupaá?

    • ʻOku kau ʻi heʻema palani ʻo e lēsoní ha ngaahi fakaafe pau ke ngāueʻi?

Ako mo e Hoá mo e Vilo Hoá

  • Toe vakaiʻi ʻa e ngaahi fakaafe ʻi ha taha ʻo e ngaahi lēsoni fakafaifekaú. ʻI he fakaafe kotoa pē, tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    • Ko e hā e talaʻofa ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau tauhi e tukupā ko ʻení?

    • ʻE tokoni fēfē ha talangofua ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kakaí ke fakatupulaki ʻenau tuí mo e fakamoʻoní?

    • Ko e hā ha founga ʻe tokoni ai e tukupā ko ʻení ki he kakaí ke nau fakatomala mo ongoʻingofua ange ʻa e Laumālié?

  • Mei hoʻo ngaahi meʻangāue ki he palaní, ʻai ha lisi ʻo ha kakai kuó mo ʻosi fetuʻutaki ki ai ʻi he ʻaho ʻe ua kuo hilí. Fakakau ai kinautolu ʻokú mo akoʻi mo e kāingalotú.

    • Ki he tokotaha takitaha, hiki ai ʻa e ngaahi fakaafe naʻá mo fakahoko ange mo e ngaahi tukupā naʻa nau fai.

    • Fakakaukauʻi pe ko e hā ha ngaahi toe fakaafe naʻá mo mei fakahoko ange.

    • Aleaʻi ʻa e ʻuhinga naʻá mo lava ai ʻo maʻu ha ngaahi tukupā mei ha niʻihi ʻo e kakai ko ʻení kae ʻikai mei he toengá.

    • Ko e hā te mo fai ke muimuiʻi ʻa e ngaahi fakaafe ko ʻení?

Fakataha Alēlea Fakavahé, Ngaahi Konifelenisi Fakasouní, mo e Fakataha Alēlea Fakatakimuʻa ʻo e Misioná

  • Aleaʻi ha ngaahi fakakaukau lelei mo ʻaonga ki he fetuʻutaki fakaʻaho mo e kakai ʻokú mo akoʻí. Kuo ola lelei fēfē ʻa e fengāueʻaki ʻa e kau faifekaú mo e kāingalotú? Ko e hā ha ngaahi tohi pe mītia fakaʻilekitulōnika ʻoku ʻaonga lahi? Ko e hā te mo lava ʻo fai ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ʻi ʻapi ai ʻa e kakaí pe fuʻu moʻua ke mou talanoa?

  • Aleaʻi ha ngaahi founga kuo ola lelei ai hono akoʻi ʻe he kau faifekaú ʻa e ngaahi fekau ʻi he lēsoni 4.

Kau Taki Misioná mo e Kau Tokoni Misioná

  • Ka lava, pea ō mo e kau faifekaú ʻi heʻenau akoʻí. Tokoni ke nau nofotaha ʻi he tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi tukupaá.

  • Fakalotolahiʻi ʻa e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻo e uōtí, kau taki fakahoualotú, mo e kāingalotú ke nau fai ha fetuʻutaki fakaʻaho mo e kakai ʻoku akoʻi ʻe he kau faifekaú—kapau naʻe loto ʻa e kakaí ki he fetuʻutaki ko ʻení.

Paaki