“Vahe 3: Fakahoko Hoʻo Taumuʻa Fakafaifekaú,” Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki hono Vahevahe ʻo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (2023)
“Ako mo Akoʻi e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí
Vahe 3
Ako mo Akoʻi e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí
ʻOku ʻi he ngaahi lēsoni he vahe ko ʻení ha ngaahi tokāteline, ngaahi tefitoʻi moʻoni mo ha ngaahi fekau mahuʻinga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e ngaahi lēsoni ko ʻení ko e ngaahi meʻa ia kuo fakahinohinoʻi atu ʻe he kau palōfita mo e kau ʻaposetolo moʻuí ke mou ako mo akoʻí. ʻOku ʻoatu kinautolu heni ke mou lava ʻo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke mahino lelei ange ʻa e tokāteline ʻo Kalaisí.
Ko e konga ʻuluaki ʻi he vahe ko ʻení ko e fakaafe papitaisó ia. Ko e toenga ʻo e vahé ko e ngaahi lēsoni ia ʻe fā ko ʻení:
Ako ʻa e ngaahi potu-folofolá pea mataʻikoloaʻaki e tokāteline ʻi he lēsoní takitaha. ʻI hoʻo fai iá, ʻe fakamoʻoniʻi atu ʻe he Laumālié ʻa e ngaahi moʻoni ʻokú ke akó. Te ne tokoniʻi koe ke ke ʻilo ʻa e meʻa ke ke lea ʻaki mo fakahokó, ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ha fakamoʻoni ki he moʻoní. (Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:85.)
ʻE fakaʻau ke ʻilo kānokato ange ʻe he kakaí ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻenau fakahoko ʻa e meʻa kuó Ne fakaafeʻi kinautolu ke nau faí. Fakahoko ha ngaahi fakaafe ʻi he lēsoní takitaha, mo tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. ʻI he tauhi ko ia ʻe he kakaí ʻenau ngaahi tukupaá, te nau kamata moʻui ʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo teuteu ke fakahoko e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá.
Akoʻi kotoa ʻa e ngaahi lēsoní ʻi he kimuʻa pea mo e ʻosi ʻo e papitaisó. ʻE taki ʻa e kau faifekau taimi kakató ʻi hono akoʻí, ʻi he ongo taimí fakatouʻosi. ʻE kau ʻa e kau faifekau fakauōtí mo ha kau mēmipa kehe ʻo ka lava. Vakai, vahe 10 mo e 13 ki he fakamatala kau ki hono fakakau ʻo e kāingalotú ʻi he akoʻí.
Teuteu ke Akoʻí
ʻI hoʻo teuteu ko ia ke akoʻí, vakaiʻi ʻa e fakamatala ki he tokotaha takitaha ʻi he polokalama Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí. Faʻu ha palani lēsoni ʻo fakatatau mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotahá. Fakakaukauʻi ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ne ʻilo mo ongoʻi ʻi he lolotonga hoʻo ʻaʻahi ʻo akoʻí. ʻE fakatonua ʻe he Laumālié hoʻo ngāué ʻi haʻo tuku ha taimi ke teuteu ai mo palaní.
Ko ha ngaahi fehuʻi ʻeni kiate koe mo ho hoá ke mo fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻi hoʻomo teuteu ke akoʻí.
-
Ko e hā ha fakaafe te ta fakahoko ke tokoniʻi ʻa e tokotahá ke ne tanumaki ha tui kia Kalaisi mo fakalakalaka? Ko e fakaafé ko e founga ia ‘oku tau tokoniʻi ai ‘a e kakaí ke nau fakatomala mo aʻusia ʻa e mālohi ʻo e Huhuʻí” (Hilamani 5:11). Fakakaukauʻi ʻa e fakalakalaka, tūkunga, mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotahá. Hili ia pea fakakau ha fakaafe ʻe taha pe lahi ange ʻi hoʻo palani lēsoní.
-
Ko e hā ha tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tokoni ki he tokotahá ke ne tauhi ʻa e tukupā naʻa tau fakaafeʻi ke ne faí? Fakakaukauʻi ʻi he faʻalotu pe ko e hā ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tokoni ke mahino ki he kakaí ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu mo e ʻEikí ke tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.
-
Te tau tokoniʻi fēfē ʻa e tokotahá ke ne ʻilo ʻa e tokāteliné. Ko hoʻo teuteu ke akoʻi ʻa e tokāteliné, fokotuʻutuʻu mo fakanounouʻi ʻa e meʻa te ke akoʻi ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e lēsoni 1–4. Kumi ʻa e ngaahi fehuʻi, ngaahi potufolofola, ngaahi sīpinga, mo e ngaahi mītia taau ʻe tokoni ke mahino ki he tokotahá ʻa e meʻa ʻokú ke akoʻí. Vakai, vahe 10 ki he fakamatala fekauʻaki mo e founga ke fakaleleiʻi ai hoʻo faiakó.
-
Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki kuo palōmesi ʻe he ʻOtuá kiate kinautolu ʻoku nau tali mo tauhi ʻa e ngaahi tukupaá? ʻI hoʻo ako ko ia ʻa e tokāteliné, kumi ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá. ʻI hoʻo akoʻí, talaʻofa ange ʻa e ngaahi tāpuakí mo fakamoʻoni ki ai.
-
Ko e fē ʻa e kāingalotu te nau lava ʻo kaú? ʻI he fakataha fakafekauʻaki fakauiké, fakapapauʻi pe ko hai ʻa e kāingalotu te nau lava ʻo tokoni atu ʻi he akoʻi mo e poupouʻi ʻo e tokotahá. Kimuʻa ʻi he lēsoní, aleaʻi ʻenau kaú. (Vakai, vahe 10.
-
Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá ka hili ʻeta mavahé? Muimuiʻi ʻaki haʻamo ʻaʻahi nounou fakaʻaho ki ai ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. Kumi ha ngaahi founga ke fakakau ai ‘a e kāingalotú ke tauhi ʻenau ngaahi tukupaá. ʻE lava ke kau ʻa e fetuʻutaki ko ʻení hano lau ha vahe mei he Tohi ʻa Molomoná pe ha ngaahi folofola kehe. Kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻoku ʻikai ke ne tauhi ha tukupā kimuʻa, mahalo naʻa lelei ange ke tokoniʻi ia, kimuʻa pea toki fai ha tukupā kehe. Vakai, vahe 11.
-
Te tau lava fēfē ke tokoniʻi kinautolu ʻi he taimi hoko maí? ʻI he ʻosi ʻo e akoʻi kotoa pē, fakafuofuaʻi ʻa e aʻusia ʻa e kakai ʻokú mo akoʻí. ʻOku tupulaki ʻenau tui kia Kalaisí? ʻOku nau ongoʻi ʻa e Laumālié? ʻOku nau fakatomala mo fakahoko pea mo tauhi ʻa e ngaahi tukupaá? ʻOku nau lotu, ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná, mo maʻu lotu? Faʻu ha palani ke tokoniʻi kinautolu.
Faiako mei Ho Lotó fakatatau mo e Tataki ʻa e Laumālié.
ʻI heʻenau lea ki he kau ʻeletaá mo e kau sisitaá kotoa, naʻe fakamahino ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:
“Ko ʻetau taumuʻá ke akoʻi ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongolelei kuo fakafoki maí, ʻi ha founga ʻe lava ai ʻa e Laumālié ʻo fakatou tataki ʻa e kau faifekaú mo kinautolu ʻoku ʻakoʻí. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke ako ʻa e ngaahi fakakaukau ʻi he ngaahi lēsoni ʻa e kau faifekaú, ka ʻoku ʻikai totonu ke ako maʻuloto kinautolu pea toki akoʻi. ʻOku totonu ke ongoʻi tauʻatāina pē ʻa e faifekaú ke fakaʻaongaʻi ʻene fakalea pē ʻaʻana, ʻo fakatatau ki he ueʻi ʻa e Laumālié. ʻOku totonu ke ʻoua naʻá ne fai ha fakamatala kuó ne ako maʻuloto, ka ke ne lea ʻaki mei hono lotó, ʻi heʻene fakalea pē ʻaʻana. ʻE ala mavahe mei he fakahokohoko ʻo e lēsoní, kae fakahoko ʻa e meʻa ʻoku ueʻi ke ne faí, ʻo fakatatau mo e manako pea mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e [tokotahá]. ʻI heʻene lea mei heʻene fakamoʻoní pea ʻaki ʻene lea pē ʻaʻaná, ʻoku totonu ke fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo ʻene ngaahi akonakí.”
Akoʻi mo Fakaafe fakatatau mo e Ngaahi Fiemaʻu Fakafoʻituituí
ʻOkú ke tauʻatāina ke akoʻi ʻa e ngaahi lēsoní ʻi ha faʻahinga founga pē ʻe tokoni ki he kakaí ke nau mateuteu kakato ki he papitaisó mo e hilifakinimá. ʻOku fakapapauʻi lelei taha ʻa e lēsoni ke ke akoʻí, taimi ke ke akoʻi aí, mo e lahi ʻo e taimi ke ke tuku ki aí, ʻi he ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotaha ʻokú ke akoʻí mo e fakahinohino ʻa e Laumālié. Hangē ko ʻení, ko e taimi ʻoku akoʻi ai ʻa e kakai ʻoku ʻikai haʻanau ʻilo faka-Kalisitiané, te ke ala kamata ʻaki haʻo tokoniʻi ke nau fakatupulaki ha fetuʻutaki lahi ange mo e Tamai Hēvaní mo mahino ʻEne Palaní (vakai, “Ko e Akoʻi ʻo e Kakai ʻOku ʻIkai Haʻanau ʻIlo Fakakalisitiané” ʻi he vahe 10).
Tuku ke tataki koe ʻe he Laumālié ʻi he ngaahi fakaafe ke faí mo e taimi ke fakahoko aí. ʻE lava ʻe he fakaafe totonu ʻi he taimi totonú ʻo ueʻi ʻa e kakaí ke nau fai ʻa e ngaahi meʻa te ne langaki ʻenau tuí. ʻE lava ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻo fakaiku ki ha liliu lahi ʻi he lotó (vakai, Mōsaia 5:2; ʻAlamā 5:12–14).
Akoʻi ʻa e ngaahi lēsoni ʻoku faingofua, mahino, mo nounoú. Ko e angamahení, ko e ʻaʻahi kotoa pē ke akoʻí ʻoku ʻikai totonu ke lōloa ange ʻi he miniti ʻe 30, pea te ke lava ke akoʻi ha taha ʻi he nounou tahá ko ha miniti ʻe 5.
Te ke fiemaʻu moʻoni ha ngaahi faingamālie kehekehe ke akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he foʻi lēsoni ʻe tahá. ʻE faʻa mahino lelei ange ki he kakaí hoʻo pōpoakí kapau te ke akoʻi ha ngaahi lēsoni nounou, toutou akoʻi, mo akoʻi ʻa e fanga kiʻi konga iiki ʻo e fakamatalá.
Ako Folofolá
Ko e hā ʻoku tataki koe ke ke akoʻí?
Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako ʻa e tokāteline ʻi he ngaahi lēsoní?