Les Vier
Boosheid Overwinnen
‘Wie kan de omvang, diepte en pijn van de geslagen wonden peilen, die boze, gemene woorden tot gevolg hebben?’
President Gordon B. Hinckley
Doelen van de les
Help deelnemers in deze les met het volgende:
-
De problemen en persoonlijke prijs van boosheid begrijpen.
-
Emotionele en biologische factoren begrijpen die boosheid beïnvloeden.
-
Manieren begrijpen om boosheid te overwinnen.
Het probleem van boosheid
President Gordon B. Hinckley heeft gezegd: ‘Boosheid is een venijnig en verwoestend kwaad dat de genegenheid doodt en de liefde verjaagt.’1
Sommige mensen scheppen genoegen in hun woede-uitbarstingen. Ze ervaren een bepaalde macht en superioriteit als ze anderen intimideren. Boosheid heeft echter een verwoestende uitwerking op wie eraan toegeven. Niet veel mensen vinden het prettig om in de buurt van iemand te zijn die boos is.
De Schriften waarschuwen tegen boosheid. David gaf de Israëlieten de opdracht: ‘Sta af van toorn en laat de grimmigheid varen’ (Psalmen 37:8). In Spreuken staat: ‘Een lankmoedig mens overtreft een held, wie zijn geest beheerst, hem die een stad inneemt’ (Spreuken 16:32). De schrijver van Prediker heeft geschreven: ‘Wees niet te spoedig geërgerd in uw geest, want ergernis huist in de boezem der dwazen’ (Prediker 7:9).
Tijdens zijn bediening op aarde heeft de Heiland geprofeteerd dat in de laatste dagen ‘velen (…) elkander [zullen] haten’ en ‘omdat de wetsverachting toeneemt, (…) de liefde van de meesten [zal] verkillen’ (Matteüs 24:10, 12). Hij leerde de Nephieten:
‘De geest van twisten (…) is (…) van de duivel, die de vader van twisten is, en hij hitst het hart der mensen op om in toorn te twisten, de een met de ander.
‘Zie, dat is niet mijn leer om het hart der mensen tot toorn op te hitsen, de een tegen de ander; dit is daarentegen mijn leer: dat zulke zaken moeten worden weggedaan’ (3 Nephi 11:29–30).
Nephi profeteerde dat in onze dagen Satan ‘in het hart der mensenkinderen [zal] woeden en hen [zal] ophitsen tot toorn tegen hetgeen goed is’ (2 Nephi 28:20). Een gedeeltelijke vervulling van die profetie zien we in de mishandeling van vrouwen door hun man, van mannen door hun vrouw en van kinderen door hun ouders.
De werkelijke prijs die mensen moeten betalen voor het uiten van hun boosheid naar vrienden, familieleden en anderen is vaak groter dan ze denken. Ouderling Lynn G. Robbins van de Zeventig heeft boosheid omschreven als ‘een gedachtenzonde die tot vijandige gevoelens of gedrag leidt. Zij is de ontsteker van agressie in het verkeer, wangedrag in het stadion en geweld in het gezin.’2
President Hinckley heeft de leden van de kerk, vooral de priesterschapsdragers, opgeroepen om hun boosheid te beheersen, met de waarschuwing dat wie dat niet doen hun geestelijke kracht verliezen: ‘Elke man die thuis een tiran is, is het priesterschap niet waardig. Hij kan geen goed middel zijn in de handen van de Heer als hij geen respect, vriendelijkheid en liefde toont jegens de partner van zijn keuze. Zo zal ook elke man die (…) zich niet kan beheersen, (…) merken dat de macht van zijn priesterschap is weggenomen.’3
Boos worden helpt iemand misschien om een onmiddellijk doel te bereiken, maar de gevolgen op de lange termijn komen die persoon vaak duur te staan. Die prijs bestaat onder meer uit het volgende:
-
Verlies van de Geest
-
Verlies van respect (voor zichzelf en van anderen) en van de vriendschap en medewerking van anderen
-
Verlies van zelfvertrouwen
-
Schuldgevoelens
-
Eenzaamheid
-
Gespannen relaties
-
Lichamelijke, emotionele en geestelijke schade aan zichzelf en anderen
-
Kinderen die niet meer geloven wat de ouders hen leren
-
Gerechtelijke stappen en het inleveren van persoonlijke vrijheid
-
Echtscheiding
-
Verlies van banen
Boosheid veroorzaakt of verergert ook gezondheidsproblemen, zoals een maagzweer, hoofdpijn, hartkwalen, rugpijn en hoge bloeddruk. Die gezondheidsproblemen doen zich vaak voor als mensen langere tijd achter elkaar op een ongezonde manier met boosheid omgaan.
Soorten, oorzaken en uitingen van boosheid
Sommige mensen willen met boosheid anderen intimideren en overheersen, zich superieur voelen of problemen uit de weg gaan. Boosheid kan ook voortkomen uit hoogmoed en zelfzucht, bijvoorbeeld als iemand zijn of haar zin niet krijgt, en uit een gebrek aan zachtmoedigheid of geduld bij provocaties. Sommige mensen worden boos als ze gefrustreerd, gekwetst of teleurgesteld zijn.
Sommige mensen worden boos zonder eerst na te denken, als reactie op een vermeende provocatie. Die boosheid is vaak moeilijk te beheersen, omdat het allemaal zo snel gebeurt. In andere situaties wordt de boosheid steeds meer opgekropt als iemand bijvoorbeeld het gevoel heeft dat hij of zij voortdurend wordt bedreigd, onheus wordt bejegend of verkeerd wordt behandeld, of een reeks provocaties ondergaat. Een bedreiging kan lichamelijk of emotioneel zijn. Iemand kan bijvoorbeeld bang zijn voor lichamelijk geweld, voor vernedering of voor het verlies van de achting in eigen ogen of in die van anderen. In al deze gevallen is boos worden een keuze.
Percepties van bedreiging of gevaar zijn vaak verdraaid, overdreven of ingebeeld. Boosheid treedt maar al te vaak op als men de intentie van een ander verkeerd inschat: ‘Hij wil me pijn doen’; ‘Ze wil me dat niet geven’; ‘Mijn gevoelens laten hem koud’; ‘Zij gebruikt me.’
Als iemand zich bedreigd voelt en boos op iemand reageert, maakt het lichaam zich gereed om in actie te komen. De bloeddruk stijgt, de spieren spannen zich aan, de ademhaling gaat sneller en de gedachten richten zich op de uitschakeling van de dreiging of verkeerde behandeling. Deze staat van paraatheid kan zich ontladen in één explosieve verbale of lichamelijke reactie op een als zodanig waargenomen dreiging. Of, als de boosheid continu door bepaalde gedachten wordt gevoed, barst een persoon uiteindelijk uit in boosheid naar aanleiding van een situatie die niet eens zo belangrijk hoeft te zijn en normaliter wordt genegeerd.
Boosheid wordt vaak op drie ongezonde manieren geuit: door agressie, internalisering [verinnerlijking] of passief-agressief gedrag.
Agressie. Boosheid wordt geuit door:
-
Lichamelijk geweld (slaan, bijten, schoppen, stompen, aan haren trekken, knijpen, een mep geven, eigendommen vernielen).
-
Emotionele en verbale mishandeling (schreeuwen, schelden, vloeken, dreigen, beschuldigen, belachelijk maken, redetwisten, uitdagen, intimideren, manipuleren, kleineren).
-
Seksuele mishandeling (verkrachting, incest, molestatie, seksuele pesterijen).
Internalisering. De boosheid wordt op zichzelf gericht, wat leidt tot zelfminachting, depressie of zelfvernietigend gedrag (alcohol- en drugsgebruik, zelfmoordpogingen, automutilatie).
Passief-agressief gedrag. De boosheid komt indirect tot uiting (traagheid, onver-antwoordelijkheid, koppigheid, sarcasme, oneerlijkheid, prikkelbaarheid, ontevreden-heid, kritiek, uitstel).
Het onderkennen van verdraaide percepties en de daarbij horende lichamelijke veranderingen zijn belangrijke sleutels om boosheid te leren beheersen. Het beste moment waarop iemand de cirkel van boosheid kan onderbreken, is zodra hij of zij een toename van de stress ervaart. Men kan dan verder onderzoeken waar de dreiging of onheuse bejegening vandaan komt en deze beter plaatsen.
Een beter begrip kan het gevoel van dreigend gevaar verminderen en daarmee ook de kans op een boze reactie. De persoon kan voordat de stress toeneemt productievere manieren bedenken om op de bedreiging of onheuse bejegening te reageren, waarmee het probleem wordt opgelost in plaats van verergerd.
Iemand die gefrustreerd is, kan situaties die waarschijnlijk nog meer stress opleveren ook vermijden tot hij of zij meer ontspannen en beheerst kan reageren. De betrokkene kan de situatie vervolgens zonder boosheid proberen op te lossen.
Leven zonder boosheid
Ouderling Wayne S. Peterson van de Zeventig heeft uitgelegd hoe het voorbeeld van de Heiland leden van de kerk kan inspireren om hun boosheid en andere emotionele reacties te beheersen:
‘Christus heeft een volmaakt voorbeeld gegeven hoe we in elke situatie onze emoties moeten beheersen. Toen Hij voor Kajafas en Pilatus stond, werd Hij afgeranseld, geslagen, bespuwd en bespot door zijn beulen. (Zie Matteüs 26; Lucas 23.) De grote ironie was dat zij hun Schepper vernederden die leed uit liefde voor hen.
‘Bij die onrechtvaardige mishandelingen bleef Jezus kalm en weigerde Hij onvriendelijk te reageren. Zelfs op het kruis, onder onuitsprekelijk lijden, bad hij: “Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen” (Lucas 23:34).
‘Datzelfde verwacht Hij van ons. Tegen degenen die Hem wilden volgen, zei Hij: “Hieraan zullen allen weten, dat gij discipelen van Mij zijt, indien gij liefde hebt onder elkander” (Johannes 13:35).’4
De volgende beginselen hebben veel mensen geholpen om problemen met boosheid te overwinnen.
Uw cirkel van boosheid onderkennen
Boos, agressief gedrag is vaak cirkelgedrag dat zich steeds weer herhaalt. Psychologen hebben de fasen in deze cirkel verschillend benoemd, maar de wezenlijke kenmerken zijn gelijk. De specialisten op het gebied van woedebeheersing Murray Cullen en Robert Freeman-Longo hebben de cirkel samengevat als volgt beschreven.5 Mensen zijn het beste in staat om hun boosheid in de eerste fasen van de cirkel te beheersen, voordat de fysiologische veranderingen zich voordoen.
Fase van ‘doen alsof alles normaal is’. Het leven verloopt zonder problemen, maar er is sprake van onderhuidse boosheid die de manier van leven en denken van de persoon beïnvloedt. Gebeurtenissen en situaties zorgen steevast voor bepaalde verkeerde denkpatronen. De persoon rationaliseert en vergoelijkt deze verkeerde denkpatronen.
Fase van ‘opkroppen’. De persoon richt zich verder op het verkeerde denkpatroon en gaat zich lichamelijk of emotioneel bedreigd voelen en boos reageren. De gedachten van de persoon vervallen steeds weer in een bekend patroon, zoals: ‘Zij is zo overheersend’ of ‘Ik moet altijd alles doen hier.’ Er zijn lichamelijke signalen dat de persoon boos wordt (spanning, stijfheid, gespannenheid, bonzend hart, snelle ademhaling, buikpijn of een plotseling warm gevoel). De persoon fantaseert verder en plant hoe hij of zij de boosheid kan botvieren en gaat mogelijk over tot verslavingsgedrag dat de boosheid nog verder versterkt (drugs- en alcoholmisbruik, te veel eten, te veel werken).
Fase van ‘boosheid uiten’. Boosheid wordt geuit naar anderen door naar ze te schreeuwen, ze te kleineren en lichamelijk of seksueel te mishandelen. Of de boosheid keert zich naar binnen in de vorm van zelfminachting, zelfmoordpogingen of alcoholof drugsmisbruik.
Fase van ‘neerwaartse spiraal’. De persoon ervaart schuld en schaamte. De verdedigingsmechanismen treden in werking en de persoon probeert de boosheid goed te maken door ‘iets goeds’ te doen om te bewijzen dat hij of zij een goed iemand is. De persoon neemt zich voor om zijn of haar boosheid te beheersen. Als het voornemen weer verwatert, valt de persoon terug in de fase ‘doen alsof alles normaal is’.
Een logboek van boosheid bijhouden
Als mensen de omstandigheden onder de loep nemen waarin ze boos worden en hoe ze op die boosheid reageren, kunnen ze beter met die boosheid leren omgaan. Eén manier om meer over hun boosheid te weten te komen is een logboek van die boosheid bijhouden. Na een periode van boosheid kunnen zij de aanleidende gebeurtenis of persoon de datum en de intensiteit van hun boosheid noteren op een schaal van 1 tot en met 10 (1 is een beetje en 10 is heel erg). Ze dienen ook de gedachten op te schrijven die hun boosheid hebben gevoed, hoe ze met de boosheid zijn omgegaan (is het wel of niet gelukt om die te beheersen), wat leek te helpen en wat ze de volgende keer beter kunnen doen. Het bijhouden van een logboek van boosheid geeft ze meer inzicht in hun cirkel van boosheid. Zij kunnen de boosheid dan al in een vroeg stadium in de kiem smoren volgens de geleerde beginselen in deze les.6
Boosheid opwekkende gedachten ombuigen
Professionals in de geestelijke gezondheidszorg hebben al vaker beklemtoond dat de gebeurtenissen in het leven op zich mensen niet negatief beïnvloeden, maar wel de gedachten die mensen over die gebeurtenissen hebben. Veel mensen lijden onnodig omdat ze op een verkeerde, negatieve manier tegen de uitdagingen van het leven aankijken. Iemand maakt bijvoorbeeld een kritische opmerking die goed bedoeld is. De ontvanger interpreteert de opmerking helemaal verkeerd: ‘Hij denkt dat ik dom ben. Hij wil mij vernederen en me op mijn nummer zetten. Dat zal ik hem betaald zetten.’ Gedachten brengen gevoelens voort, en gevoelens beïnvloeden het gedrag. Mensen veroorzaken vaak veel onrust en leed bij zichzelf omdat ze verkeerde gedachten hebben.
In The Feeling Good Handbook beschrijft psychiater David Burns veelvoorkomende manieren waarop mensen verkeerd denken.7 Daar horen bij:
-
Zwart-wit denken. (‘Ik had altijd gedacht dat hij een fatsoenlijk mens was. Vandaag heb ik het tegendeel gezien.’)
-
Conclusies trekken. (‘Ze geeft alleen maar om zichzelf. Mijn gevoelens tellen niet mee.’)
-
Positieve ervaringen wegwuiven en zich op negatieve ervaringen fixeren. (‘Heb je gezien hoe hij me aanviel? En dat na alles wat we samen hebben meegemaakt. Hij geeft niet om mij.’)
Een veelvoorkomend thema in deze voorbeelden is dat verkeerde denkpatronen emotionele spanning en boosheid veroorzaken. Mensen kunnen hun boosheid beter beheersen als ze naar andere verklaringen zoeken voor de dingen die hun boosheid opwekken. Zij kunnen hun verkeerde gedachten onder de loep nemen door de betreffende gebeurtenis als een neutrale toeschouwer te bekijken. Hoe zou een camera het boosheid opwekkende voorval hebben geregistreerd? Zou de camera de negatieve interpretatie van de gebeurtenissen door de boze persoon staven? Dat is doorgaans niet het geval.
Verkeerde gedachten zijn ook uit te bannen door de situatie vanuit het gezichtspunt van de ander te bekijken. Iemand die voordringt in het verkeer is misschien wel laat voor een afspraak. Met empathie en naastenliefde zijn boze reacties vaak te voorkomen. Iemand kan zichzelf ook de volgende twee vragen stellen:
-
‘Waaruit blijkt dat mijn negatieve gedachten kloppen?’
-
‘Waaruit blijkt dat die gedachten niet kloppen?’
Als iemand zichzelf die twee vragen stelt, is er doorgaans maar weinig bewijs dat een negatieve interpretatie klopt en veel bewijs dat een negatieve interpretatie van de gebeurtenissen niet klopt. Als iemand op die manier zijn gedachten evalueert en bijstelt, blijft hij eerder rustig en aanvaardt hij de andere makkelijker.
In de zeldzame gevallen dat de negatieve interpretaties wel kloppen, moet de betrokkene nog steeds een betere manier vinden om te reageren anders dan met boosheid. Als met deze pogingen het probleem niet wordt opgelost, is het goed om de aansporing van de Heiland in gedachten te houden: ‘Hebt uw vijanden lief, zegent hen die u vervloeken, doet goed aan hen die u haten, en bidt voor wie u vervolgen’ (Matteüs 5:44; naar de King Jamesbijbel).
Mensen kunnen moeilijke situaties beschouwen als problemen die om een oplossing vragen of als kansen en mogelijkheden, in plaats van als bedreigende gebeurtenissen die om een dramatische reactie vragen. Raymond Novaco van de University of California te Irvine heeft het gebruik van positieve uitspraken aanbevolen om boosheid opwekkende gedachten te verjagen.8 Voorbeelden van dergelijke uitspraken zijn: ‘Ik win er niets mee als ik boos word. Als ik boos word, betaal ik een prijs die ik niet wil betalen.’ Echtparen kunnen deze uitspraken mentaal oefenen als ze niet boos zijn, zodat ze die bij voorkomende gelegenheden kunnen gebruiken.
Weggaan van boosheid opwekkende situaties
Bij een toename van de boosheid en chemische stoffen in het lichaam neemt het vermogen om te redeneren en het gedrag te beheersen af. Mensen hebben er soms baat bij om een denkbeeldige thermometer met het boosheidsniveau voor ogen te houden. Als ze bij 30 graden hun zelfbeheersing gaan verliezen, kunnen ze leren de situatie te verlaten voordat ze oververhit raken. Als ze een situatie moeten verlaten, kunnen ze tegen de andere persoon zeggen: ‘Ik begin boos te worden. Ik heb even tijd nodig om af te koelen.’
Een vooraf afgesproken teken om de discussie af te breken is nuttig, zoals bij een time-out in sportwedstrijden. Beide partners moeten het teken in dat geval dan wel respecteren. Time-outs zijn pas echt zinvol als beide partners er van op aan kunnen dat de discussie later wordt voortgezet. Op het moment van de time-out kan de partner ook een tijd voorstellen waarop de discussie wordt hervat, zoals na een half uur of na twee uur of op de volgende dag.
Kalmerende activiteiten identificeren
Er zijn veel soorten activiteiten waardoor iemand tot bedaren komt als hij boos begint te worden. Rustgevende activiteiten zijn bijvoorbeeld mediteren, werken, joggen, zwemmen, luisteren naar muziek, een boek lezen of bidden. Echtparen moeten hun boosheid niet de vrije teugel geven of over het voorval blijven malen. Als ze gaan malen of hun boosheid de vrije loop laten, loopt de situatie vaak uit de hand. Als ze het voorval steeds weer in gedachten herkauwen, zullen ze de situatie eerder blijven overdrijven. Wie hun boosheid uiten, doen dat ook en praten in gedachten de uitbarsting van hun boosheid goed.
Een manier om boosheid te beheersen is de raad van president Boyd K. Packer van het Quorum der Twaalf op te volgen om ongewenste gedachten te verjagen door heilige muziek: ‘Als de muziek begint te spelen en de woorden zich in uw gedachten vormen, zullen de ongepaste gedachten verdwijnen. De hele sfeer op het toneel van uw verstand zal erdoor veranderen. Omdat [de muziek] opbouwend en zuiver is, zullen de slechte gedachten verdwijnen. Want net zomin als deugd het gezelschap van vuiligheid opzoekt, kan het kwaad geen licht verdragen.’9
Onderliggende gevoelens uiten
Boosheid wordt vaak geuit in plaats van gevoelens van verdriet, angst, onbehagen of afwijzing. Sommige mensen aarzelen om deze gevoelens te uiten, uit angst dat ze zwak of kwetsbaar zullen overkomen. Als ze hun onderliggende gevoelens echter wel uiten, merken ze vaak dat conflicten gemakkelijker zijn op te lossen. Andere mensen zijn dan minder defensief en gewilliger om de problemen aan te pakken.
De gevoelens die achter boosheid schuilgaan, zoals angst en verdriet, zijn vaak teer en hangen nauw samen met het gevoel van eigenwaarde en welzijn van een persoon. Veel mensen vinden het veiliger om boos te zijn dan om die emoties te tonen. Als betrokkenen echter eerlijk vertellen welke uitwerking de daden van anderen op hen hebben, merken ze vaak dat die anderen beter reageren en dat conflicten sneller worden opgelost. De boosheid zakt dan doorgaans af en de onderlinge band wordt sterker, zoals in het volgende voorbeeld.
Betty en Mark
Telkens wanneer Betty naar bijeenkomsten buitenshuis ging, zag ze op tegen de boze reactie van Mark. Nadat ze de cursus ’Het huwelijk versterken’ hadden gevolgd, begon Mark de onderliggende gevoelens van zijn boosheid te uiten. ‘Ik ben bang dat je met iemand anders een relatie krijgt en mij laat stikken, zoals mijn moeder dat bij mijn vader deed’, vertrouwde hij haar toe. Betty verzekerde Mark dat ze hem volledig trouw zou blijven. Mark was gerustgesteld en steunde haar in haar verdere activiteiten.
Betrokkenen dienen hun gezonde verstand te gebruiken als ze hun diepste gevoelens uiten. Men kan bijvoorbeeld te maken hebben met iemand die graag emotionele of lichamelijke straffen uitdeelt. Ontboezemingen van iemands pijn werken verdere mishandeling dan mogelijk in de hand. Toch zijn er betere manieren om te reageren dan uit boosheid wraak te nemen. De aansporing van de Heiland om onze vijanden lief te hebben (zie Matteüs 5:44) is al genoemd. In sommige gevallen is weglopen van een confrontatie de beste handelwijze.
Geestelijke veranderingen bewerkstelligen
Tot Christus komen betekent onder meer een geestelijke verandering ondergaan die leidt tot vreedzaam en liefdevol gedrag. Ouderling Marvin J. Ashton van het Quorum der Twaalf heeft over echte bekering gezegd: ‘Wij gaan anderen met meer geduld en liefde behandelen, en hebben het verlangen om een positieve rol in hun leven te spelen.’10
Het Boek van Mormon beschrijft een ‘grote verandering’ in het hart door bekering en discipelschap — een geneigdheid ‘om voortdurend goed te doen’ (Mosiah 5:2). Paulus beschrijft de vruchten van de Geest als ‘liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing’ (Galaten 5:22–23). President Ezra Taft Benson heeft beloofd dat veranderingen komen door het volgen van de Heiland: ‘Als u ervoor kiest om Christus te volgen, kiest u ervoor om te veranderen. (…) Kan het hart van mensen een verandering ondergaan? Uiteraard! Dat gebeurt dagelijks in het grote zendingswerk van de kerk. Het is een van de meest voorkomende wonderen van Christus in deze tijd. Als dat bij u nog niet is gebeurd, dan wordt het hoog tijd.’11
Ouderling L. Whitney Clayton van de Zeventig heeft gezegd dat vasten mensen kan helpen die hun karakter willen veranderen: ‘We moeten ook niet vergeten dat oprecht vasten ons geloof versterkt. Dat is vooral belangrijk als we in geloof proberen af te rekenen met ingeroeste karakterfouten die we alleen kwijtraken “door bidden en vasten” (Mattheüs 17:21; zie ook Marcus 9:29).’12
Terugval voorkomen
Terugvalpreventie is het proces waarbij de cirkel van boosheid door de persoon zelf wordt doorbroken door de gedachten en het gedrag te veranderen en door anderszins in te grijpen. Deze interventiestrategieën voorkomen dat de boosheid toeneemt. Bij terugvalpreventie en interventiestrategieën kan de hulp van familie, vrienden, collega’s, een bisschop of leerkracht gewenst zijn. Terugvalpreventie werkt doorgaans het best tijdens de eerste twee fasen in de cirkel van boosheid: de fase van ‘doen alsof alles normaal is’ en de fase van ‘opkroppen’. De persoon leert de risicofactoren (gebeurtenissen of emoties die boosheid uitlokken) herkennen en er zó op te reageren dat de cirkel wordt doorbroken en er geen terugval plaatsvindt. Hieronder staan voorbeelden van hoe iemand een terugval kan voorkomen.
Fase van ‘doen alsof alles normaal is’
De persoon onderkent zijn of haar probleem met boosheid maar beheerst het op een gezonde manier. Hij of zij is zich bewust wat de boosheid oproept en gebruikt strategieën om ermee om te gaan of het uit de weg te gaan, zoals het vermijden van situaties met een verhoogd risico, ontspanning zoeken en een time-out nemen. De persoon spant zich actief in om de conflicten en problemen die de boosheid in de hand werken op te lossen.13
Fase van ‘opkroppen’ en gebruik van interventies
De persoon gebruikt nieuwe strategieën om de boosheid te temperen. Hij of zij corrigeert en vervangt negatieve gedachten door positieve uitspraken (‘Ik kan het aan’ of ‘Ik kom wel met een oplossing voor dit probleem’). Hij of zij erkent de onplezierige gevoelens die achter de boosheid schuilgaan, en ziet in dat die gevoelens normaal zijn. De persoon stopt met bepaalde gedragspatronen, waaronder het fantaseren over wat hij of zij met de boosheid gaat doen. Hij of zij praat over de problemen of, als de situatie niet te veranderen is, schrijft die van zich af. De persoon stopt zijn of haar energie in lichamelijke activiteiten en krikt het zelfvertrouwen op door iets te doen wat hij of zij leuk vindt. De persoon streeft naar een geestelijke wedergeboorte.14
De vrede van God
De apostel Paulus heeft geschreven over ‘de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat’ (Filippenzen 4:7). Wie met boosheid hebben geworsteld en die hebben overwonnen, weten hoe bevrijdend het is om verlost te zijn van die gevoelens en vrede te ervaren. Iemand beschreef dat als volgt: ‘Ik liep vaak rond met het gevoel dat ik iedereen die ik zag wel wat aan kon doen. Mijn leven stond in het teken van woede. Toen ik evangeliebeginselen ging toepassen en anders leerde denken en anderen in een beter daglicht ging zien, verdween mijn boosheid. Nu geniet ik ervan om met andere mensen om te gaan. Ik heb mijn leven teruggekregen.’
Mijn Cirkel van Boosheid Onderkennen
Beschrijf de situaties waarin u vaak boos wordt (bijvoorbeeld: huwelijkspartner maakt ruzie met mij, negatief saldo op bankrekening, wanorde in huis):
Beschrijf de gedachten of zelfrechtvaardigingen die uw boosheid verergeren (bijvoorbeeld: mijn huwelijkspartner geeft alleen om zichzelf; mijn man heeft totaal geen verantwoordelijkheidsgevoel):
Beschrijf de onderliggende gevoelens van uw boosheid (bijvoorbeeld: heeft geen respect, voel mij gebruikt, genegeerd):
Beschrijf de lichamelijke signalen die aangeven dat u boos wordt (bijvoorbeeld: zweethanden, snelle hartslag, gespannenheid, prikkelbaarheid):
Beschrijf wat u doet om uw boosheid te voeden (bijvoorbeeld: blijven hangen in de situatie, weigeren erover te praten, alcohol drinken):
Beschrijf hoe u uw boosheid uit (ook uw ergste gedrag):
Beschrijf uw gedachten, gevoelens en gedragingen nadat u uw boosheid hebt botgevierd (bijvoorbeeld: opluchting, schuld, spijt, boetvaardigheid):
Voorbeeldlogboek van Boosheid
|
Benodigde informatie |
Situatie A |
Situatie B | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Datum en aanleiding (gebeurtenis of persoon): |
19/10 Onenigheid met echtegenoot. |
20/10 Kinderen misdragen zich. | ||||||||||||||||||
|
Intensiteit van mijn boosheid: |
Een beetje |
Heel erg |
Een beetje |
Heel erg | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Gedachten die mijn boosheid voeden: |
Hij is een schoft. Geeft niet om mij. |
Kinderen luisteren nooit. Hebben geen respect voor me. | ||||||||||||||||||
|
Onderliggende gevoelens van mijn boosheid: |
Niet geliefd, genegeerd, niet gewaardeerd. |
Gebruikt, genegeerd. | ||||||||||||||||||
|
Hoe ben ik met mijn boosheid omgegaan: |
Schreeuwde tegen hem. Noemde hem een schoft. |
Zei kalm dat ze naar hun kamer moesten gaan tot ze zich konden gedragen. | ||||||||||||||||||
|
Woorden tegen mezelf bij boosheid: |
Hij verdient straf. Hij heeft me gekwetst. Ik zet het hem alleen betaald. |
Het zijn nog maar kinderen. Ze probeerden me niet uit te dagen. | ||||||||||||||||||
|
Succes in het beheersen van mijn boosheid: |
Geen |
Geweldig |
Geen |
Geweldig | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Wat leek te helpen: |
Niets heeft geholpen. Wat ik deed maakte het nog erger. |
Nam een time-out. Ging een eindje wandelen en praatte daarna met de kinderen. | ||||||||||||||||||
|
Boosheid onderdrukt, geuit of opgelost: |
Gevoelens onderdrukt na mijn uitbarsting. |
Mijn frustraties uitgepraat. | ||||||||||||||||||
|
Wat ga ik de volgende keer beter doen: |
Niet reageren. Kalmeren voordat ik wat zeg. |
Niets. Ging deze keer goed. | ||||||||||||||||||
Aangepast overgenomen uit Murray Cullen and Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusettes: NEARI Press, 2004), pp. 33–34. ISBN 1-929657-12-9.
Logboek van Boosheid
|
Benodigde informatie |
Situatie A |
Situatie B | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Datum en aanleiding (gebeurtenis of persoon): | ||||||||||||||||||||
|
Intensiteit van mijn boosheid: |
Een beetje |
Heel erg |
Een beetje |
Heel erg | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Gedachten die mijn boosheid voeden: | ||||||||||||||||||||
|
Onderliggende gevoelens van mijn boosheid: | ||||||||||||||||||||
|
Hoe ben ik met mijn boosheid omgegaan: | ||||||||||||||||||||
|
Woorden tegen mezelf bij boosheid: | ||||||||||||||||||||
|
Succes in het beheersen van mijn boosheid: |
Geen |
Geweldig |
Geen |
Geweldig | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Wat leek te helpen: | ||||||||||||||||||||
|
Boosheid onderdrukt, geuit of opgelost: | ||||||||||||||||||||
|
Wat ga ik de volgende keer beter doen: | ||||||||||||||||||||
Aangepast overgenomen uit Murray Cullen and Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusettes: NEARI Press, 2004), pp. 33–34, 117. ISBN 1-929657-12-9.
Mijn Terugvalpreventieplan
Normale fase
Aanleidingen voor boosheid:
Strategieën om ermee om te gaan of eraan te ontsnappen:
Acties om problemen op te lossen die tot boosheid leiden:
Fase van ‘opkroppen’ en gebruik van interventies
Aanleidingen voor boosheid:
Strategieën om ermee om te gaan of eraan te ontsnappen: