Les Twee

Liefdevol Communiceren

‘Man en vrouw hebben de plechtige taak om van elkaar en van hun kinderen te houden, en voor elkaar en hun kinderen te zorgen.’

‘Het Gezin: Een Proclamatie Aan De Wereld’

Doelen van de les

Help deelnemers in deze les met het volgende:

Begrijpen dat als ze meer als Christus worden en een verandering van hart ondergaan, hun verlangen en vermogen om goed en doeltreffend te communiceren zullen toenemen.
Communicatieve vaardigheden leren die hun vermogen om pijnlijke gevoelens te begrijpen en over te brengen zullen verbeteren.
Begrijpen dat christelijk gedrag en goede communicatie het huwelijk versterken.

Liefde en goede communicatie

Hedendaagse profeten en apostelen hebben verklaard dat ouders elkaar en hun kinderen dienen lief te hebben: ‘Man en vrouw hebben de plechtige taak om van elkaar en van hun kinderen te houden, en voor elkaar en hun kinderen te zorgen.’¹

Communicatie in het huwelijk bestaat uit alle gedachten, gevoelens, daden en verlangens die verbaal en non-verbaal tussen de echtgenoten worden uitgewisseld. Goede communicatie is een manifestatie van liefde. Goede communicatie bevordert wederzijds begrip en respect, tempert conflicten, vergroot de liefde en ontsluit de deur naar de opperste intimiteit tussen twee mensen. Ieder echtpaar kan goede communicatieve vaardigheden leren.

President Spencer W. Kimball heeft het volgende gezegd over goede communicatie:

‘Goed gebruikte woorden hebben een magische uitwerking. Sommige mensen gebruiken ze correct, anderen springen er slordig mee om.

‘Woorden zijn een communicatiemiddel, en gebrekkige signalen zorgen voor verkeerde indrukken. Wanorde en misverstanden zijn daarvan het gevolg. Woorden spelen een rol in ons hele leven; we doen er onze zaken mee, uiten er onze genegenheid mee en leggen er onze vooruitgang mee vast. Woorden kunnen medeleven opwekken en zo harten beroeren en tranen laten vloeien. Woorden kunnen oprecht of huichelachtig zijn. Velen van ons ontbreekt het aan woorden, en zijn dan ook onhandig in ons taalgebruik.’²

De omvang van communicatieproblemen

In een landelijk onderzoek onder 21.501 getrouwde stellen ontdekten de psycholoog David H. Olson van de University of Minnesota en zijn collega Amy K. Olson dat slechte communicatie een van de tien grootste struikelblokken voor een gelukkig huwelijk is. 82 procent van de echtparen had de wens dat hun partner vaker over zijn of haar gevoelens zou praten. Andere reacties die met communicatie te maken hadden, scoorden ook hoog, hoewel ze niet in de top tien voorkwamen: 75 procent vond het moeilijk om aan de partner te vragen wat ze wilden, 72 procent voelde zich niet begrepen, 71 procent zei dat de partner geen problemen of kwesties met ze wilde bespreken, en 67 procent zei dat de partner denigrerende opmerkingen tegen ze maakte.³ Uit het onderzoek bleek ook dat ‘bevredigende communicatie’ de beste graadmeter van een gelukkig huwelijk is.⁴

Het hart verzachten

Echtparen vergroten hun communicatieve vaardigheden het meest als ze nederig van hart zijn en bereid om vergeving te schenken of erom te vragen. Mensen kunnen hun hart verzachten ongeacht de keuzes die hun partner maakt.

Psycholoog en kerklid Victor Cline heeft gezegd: ‘Ik ben er in dertig jaar als huwelijkstherapeut achtergekomen dat het aanleren van nieuwe communicatietechnieken, het bijwonen van cursussen over relationele vaardigheden of het lezen van de beste boeken over het onderwerp een ziek huwelijk niet echt beter kan maken, tenzij de betrokken partijen een verslagen geest ontwikkelen of hun hart verzachten. Het hart van beide huwelijkspartners moet doorgaans worden verzacht, ook al zijn de problemen grotendeels aan een van hen toe te schrijven. U kunt uw partner nooit dwingen om te veranderen, maar u kunt zelf wel veranderen. U kunt kiezen voor liefde en vergeving, wat er verder ook gebeurt. Dat leidt ook vaak tot een verandering in de houding en het gedrag van uw partner.’⁵

In de Schriften staat dat de manier waarop mensen communiceren veel zegt over wie ze werkelijk zijn. Jezus heeft gezegd: ‘Wat de mond uitgaat, komt uit het hart’ (Matteüs 15:18). Jakobus heeft in zijn brief geschreven: ‘Wie in zijn spreken niet struikelt, is een volmaakt man, in staat zelfs zijn gehele lichaam in toom te houden’ (Jakobus 3:2). Voor een betere communicatie zijn soms fundamentele veranderingen in iemands karakter, denkpatroon, gevoelspatroon en gedragspatroon noodzakelijk. Als volgelingen van Christus proberen we te worden zoals Hij is, wat Hij ook heeft geboden en geleerd aan de Nephitische discipelen: ‘Wat voor mannen behoort gij (…) te zijn? Voorwaar, Ik zeg u, zoals Ik ben’ (3 Nephi 27:27).

De communicatie verbeteren

De volgende aanbevelingen zullen echtparen helpen om de communicatie in hun huwelijk te verbeteren.

Destructieve manieren van communicatie uitbannen

In de ruim twintig jaar waarin de psycholoog John Gottman de interactie tussen echtelieden heeft onderzocht, heeft hij vier communicatiepatronen ontdekt die vaak funest zijn voor een huwelijk:

Kritiek: ‘Iemands persoonlijkheid of karakter aanvallen (…) meestal met verwijten.’
Minachting: De huwelijkspartner beledigen of kleineren; met woorden en daden aangeven dat de partner in iemands ogen ‘dom, walgelijk, onbekwaam, een dwaas’ is.
Defensieve houding: Defensief reageren op klachten, kritiek of minachting door met excuses te komen, alles te ontkennen, te redetwisten, te jammeren, of verwijten terug te maken in plaats van het probleem proberen op te lossen.
Afzondering: Zich fysiek of emotioneel uit de relatie terugtrekken bij onenigheden, een muur om zich heen bouwen.⁶

Mannen en vrouwen zeggen en doen dingen soms achteloos waardoor het spreken en luisteren worden bemoeilijkt. Slechte gewoontes raken na jarenlange herhaling diep geworteld. Soms lopen de problemen uit de hand en blokkeren de echtelieden door hun boosheid, negatieve gedachten, persoonlijke frustratie, kwaadaardigheid of onverschilligheid opzettelijk de communicatie. Deze echtparen hebben geestelijke en professionele hulp nodig om hun problemen op te lossen. Als echtparen in hun huwelijk struikelblokken in de communicatie ervaren, doen ze er goed aan om te kijken naar de manier waarop ze met elkaar praten en waarom ze dat zo doen, waarbij ze eventuele onderliggende problemen proberen aan te pakken.

Naast het uitbannen van destructieve communicatiepatronen dienen echtparen meer positieve communicatie toe te passen. ‘[De] magische verhouding is 5 op 1’, zegt Gottman. Als positieve gevoelens en interacties vijf keer vaker zouden voorkomen dan negatieve interacties en gevoelens, ‘zou het huwelijk vermoedelijk stabiel zijn’.⁷

In zijn onderzoek kwam Gottman tot de conclusie dat tevreden, gelukkige echtparen veel positiever naar elkaar toe waren. Deze echtparen lieten als volgt een positieve interactie zien:

Ze toonden belangstelling voor wat hun partner te vertellen had.
Ze toonden genegenheid door vriendelijke daden te verrichten, elkaars hand vast te houden en hun liefde te uiten.
Ze gaven blijk van hun betrokkenheid door kleine attente daden, af en toe een cadeautje te geven en een telefoontje te plegen.
Ze toonden waardering door hun dank te uiten, complimenten te geven en hun bewondering voor hun partner uit te spreken.
Ze toonden bezorgdheid als hun partner het moeilijk had.
Ze waren invoelend en lieten merken dat ze begrepen en voelden wat hun partner voelde.
Ze hadden een accepterende houding en lieten hun partner weten dat ze accepteerden en respecteerden wat ze hadden gehoord, ook als ze het daar niet mee eens waren.
Ze maakten grapjes en hadden plezier met elkaar zonder aanstootgevend te zijn.
Ze brachten hun vreugde over als ze ergens verrukt of enthousiast over waren.⁸

Hoewel het uitbannen van alle negativiteit het uiteindelijke doel is, moeten echtparen alvast streven naar meer positieve en minder negatieve interacties.

Verschillen herkennen en accepteren

Sommige mensen gaan er van uit dat hun partner net zo moet denken en handelen als zij. Als echtparen echter hun verschillen erkennen, accepteren en waarderen, tonen ze meer begrip en ontvankelijkheid voor elkaars behoeften en aanpak.

Er zijn al veel populaire en wetenschappelijk boeken en artikelen geschreven over de verschillen tussen mannen en vrouwen, vooral over de stijlen en manieren van communicatie. In feite bestaan bij iedereen wel verschillen. Sommige schrijvers en sprekers stellen dat vrouwen meer waarde hechten aan wederzijdse afhankelijkheid, verbondenheid met anderen en samenwerking, en dat ze problemen aanpakken door naar overeenstemming te streven, te luisteren, vragen te stellen, gevoelens te uiten en over hun eigen problemen te vertellen. Deze mensen beweren ook dat mannen over het algemeen meer waarde hechten aan onafhankelijkheid, vrijheid, status en autoriteit, en dat ze problemen aanpakken door te handelen, advies te geven, anderen gerust te stellen en naar oplossingen te zoeken.

Hoewel deze boeken en artikelen interessant en vaak ook populair zijn, variëren de beschreven verschillen van persoon tot persoon en van cultuur tot cultuur. Maatschappelijke trends, de opvoeding en het gekozen beroep beïnvloeden de manier waarop mensen denken en hoe ze met anderen communiceren en omgaan. Echtparen dienen te begrijpen dat hun huwelijkspartner een individu is met een eigen manier van communiceren. Die verschillen hoeven geen hinderpaal te vormen; een andere manier van communiceren of reageren op een bepaalde situatie kan ook een pluspunt zijn in een huwelijksrelatie.

Leeractiviteit: Verschillende Conversatiestijlen Begrijpen

Geef echtparen een beter begrip van de verschillende communicatiestijlen door ze twee of drie minuten te laten converseren over gevoelens en een goede verstandhouding (problemen aanpakken door naar consensus te streven, te luisteren, vragen te stellen, gevoelens te uiten en over hun eigen problemen te vertellen). Laat ze daarna twee of drie minuten in een oplossingsgerichte stijl converseren (advies geven, geruststellen, oplossingen zoeken, handelen). Het onderwerp kan een echt of bedacht probleem zijn dat geen conflicten tussen de echtgenoten oproept.

Bespreek met de deelnemers of ze moeite hadden om zich een van de communicatiestijlen aan te meten. Vraag ze hun eigen communicatiestijl en dat van hun partner op papier te omschrijven. Laat ze daarna hun bevindingen over stijlen met elkaar bespreken en zien of die met elkaar kloppen.

Destructieve denkpatronen onderkennen

Mensen vinden het moeilijk om positief te communiceren als ze negatieve gedachten hebben over hun man of vrouw. Negatieve gedachten zijn vaak vertekend — de persoon dicht zichzelf wellicht overdreven sterke eigenschappen toe en staart zich blind op de zwakheden van zijn of haar partner. De cursisten kunnen eventuele kronkelige gedachten een halt toeroepen door bewijzen te zoeken dat ze niet kloppen, ongepast gedrag in een ander licht te bezien en te bedenken dat de huwelijkspartner wel eens goede bedoelingen kan hebben met zijn of haar gedrag. Ze kunnen ook bidden dat de Heer hen zal helpen hun partner te zien zoals Hij hem of haar ziet. Als een van de partners vriendelijk tot de ander spreekt, ontwikkelen beiden soms positieve gedachten en gevoelens.

Gottman heeft ontdekt dat destructieve gedachten vaak samenhangen met het gevoel dat men een onschuldig slachtoffer is, of samenhangen met hooghartige verontwaardiging. Deze gedachten komen los van elkaar of samen voor.⁹ Mensen die zich als onschuldig slachtoffer beschouwen, zijn vaak bang voor hun partner; ze worden naar hun idee vaak onterecht beschuldigd, verkeerd behandeld of niet gewaardeerd. Soms zijn ze zo bang dat ze niet meer voor zichzelf durven op te komen. Ze nemen genoegen met de slachtofferrol en gebruiken die als excuus om de verantwoordelijkheid voor het redden van hun huwelijk te ontlopen.¹⁰

De hooghartige verontwaardigde voelt ‘vijandigheid en minachting’ jegens de partner omdat hij of zij gekwetst is. Zij vinden hun boosheid terecht en zinnen soms op wraak. Mensen die gekwetst of boos zijn, willen vaak geen goede communicatieve vaardigheden gebruiken. Ze luisteren niet meer of proberen geen begrip te tonen.¹¹

Hoewel het goed is dat iemand oog heeft voor zijn of haar eigen behoeften in een huwelijk, zijn sommige mannen en vrouwen zelfzuchtig en te veel op zichzelf gericht. Ze geven anderen wellicht de schuld in plaats van zelf de verantwoordelijkheid voor problemen te nemen, of ze liegen over of ontkennen hun daden. Ze versmaden of kleineren soms ook hun partner omdat die niet aan hun zelfzuchtige verwachtingen voldoet.

Iemand kan ook zo overweldigd zijn door de negativiteit van zichzelf of de partner, dat hij of zij vijandig en defensief wordt of zich gaat afzonderen. Opbouwende communicatie is dan vrijwel onmogelijk.

Leeractiviteit: Destructieve Denkpatronen Onderkennen

Laat de cursisten nadenken of ze negatieve gedachten en gevoelens hebben die hun verlangen en vermogen wegnemen om hun huwelijk te verbeteren. Als ze die gedachten koesteren, vraag ze dan om een plan te maken om ermee af te rekenen aan de hand van de eerder genoemde suggesties. Sommige echtelieden zullen hun gevoelens wellicht bespreekbaar moeten maken om ze om te buigen. Als ze denken dat ze hun gevoelens zonder twist of confrontaties kunnen bespreken, stel dan voor dat ze de komende week een tijd en een plaats afspreken om dat te doen. Anders is het wellicht beter om te wachten tot ze betere vaardigheden hebben ontwikkeld om goed te communiceren en problemen op te lossen. Adviseer de echtparen om huwelijkstherapie te overwegen als negatieve gedachten de overhand lijken te hebben en als die gedachten verband houden met ernstige problemen in de relatie.

Goede communicatieve vaardigheden gebruiken

Echtparen kunnen communicatievaardigheden oefenen en leren ontwikkelen. Als ze oude destructieve communicatiepatronen vervangen door nieuwe en betere manieren om met elkaar om te gaan, zorgen ze voor een betere omgeving waarin de eerder genoemde verandering van hart kan plaatsvinden. Goede communicatie betekent echter ook risico’s nemen. Als de echtgenoten de communicatiekanalen openzetten, gaan ze zich veiliger voelen om over persoonlijke gevoelens te praten die ze eerder niet durfden te uiten. Meningsverschillen en conflicten doemen dan soms op. De resulterende pijn is echter vaak tijdelijk. Een beschadigde relatie begint te helen wanneer echtparen elkaars gevoelens gaan begrijpen en accepteren. Problemen zijn op te lossen als partners de onderliggende kwesties bekwaam en met de nodige ontvankelijkheid kunnen bespreken.

De volgende vaardigheden zullen echtparen helpen om de communicatie te verbeteren.

Luister belangstellend en aandachtig als de partner aan het praten is. Iemand kan non-verbaal belangstelling tonen door oogcontact te houden zonder te staren en door op te letten in plaats van afstandelijk of verstoord over te komen.

Als een van de partners ergens mee zit of wil praten, dient de andere partner persoonlijke zaken aan de kant te zetten en te luisteren. Als luisteren door andere verplichtingen niet mogelijk is, dient het echtpaar het gesprek zo snel mogelijk weer op te pakken. Bij het luisteren moeten echtparen zich bewust zijn van hun eigen lichaamstaal en aangeven dat ze luisteren door instemmend te knikken of iets te zeggen als ‘Dat snap ik’ of ‘O’ en dergelijke. Ouderling Russell M. Nelson van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft gezegd: ‘De tijd nemen om te praten is essentieel om de communicatielijnen intact te houden. Als het huwelijk zo’n belangrijke relatie in het leven is, dan verdient het ook een belangrijk deel van onze aandacht!’¹²

Stel vragen. Iemand kan zijn of haar partner aanmoedigen om te praten door vragen te stellen, zoals ‘Je ziet er bezorgd uit. Wil je erover praten?’

Sommige echtparen vermijden conflicten en zeggen liever niet wat ze denken en voelen, uit angst om onenigheid te veroorzaken. Daarom bespreken ze gevoelige zaken niet met elkaar. Gevoelens veranderen echter niet zomaar zonder er over te praten. Echtgenoten kunnen elkaar helpen om deze gevoeligheden te bespreken door naar elkaars gedachten en gevoelens te vragen met een oprecht verlangen om het standpunt van de ander te begrijpen. Als ze elkaars gezichtspunt eenmaal begrijpen, zijn ze in staat om aan de oplossing te werken.

Luister actief. Mensen die goed kunnen luisteren, herhalen zo nu en dan in hun eigen woorden wat ze hebben gehoord. Daardoor tonen ze belangstelling en een verlangen om te begrijpen wat de spreker probeert over te brengen. Als ze het niet goed hebben begrepen, kan de spreker nadere toelichting geven.

De luisteraar kan bijvoorbeeld zeggen: ‘Laat me even herhalen wat je volgens mij probeert te zeggen.’ (Bijvoorbeeld: ‘Je bent overstuur omdat ik niet met je heb overlegd voordat ik de bank kocht. Je voelt je buitenspel en aan de kant gezet. Klopt dat?’ Of: ‘Je hebt het idee dat ik een ongeschreven regel heb geschonden over het samen nemen van grote beslissingen toen ik die bank kocht, en nu ben je overstuur. Klopt dat?’) De toehoorder kan de boodschap net zo vaak herhalen tot de spreker aangeeft dat hij of zij het goed heeft begrepen. Degene die luistert, moet geen eigen vooroordeel aan de boodschap toevoegen om een punt te maken. Hij of zij moet de gedachten en gevoelens van de ander accepteren en niet bekritiseren of veroordelen.

Breng de intentie over. Voordat een echtpaar een moeilijk onderwerp aanroert, kunnen beide partners hun intenties uiteenzetten — wat ze van de relatie, van de partner en van zichzelf verwachten. Als hun intenties goed zijn, zullen beide partners inzien dat ze het probleem willen oplossen en geen kritiek willen leveren of klagen.

Bij problemen in een huwelijk geeft de persoon die overstuur is soms alleen uiting aan negatieve gevoelens of vervalt hij of zij in destructieve manieren van communicatie, zoals kritiek, minachting, defensieve houding of afzondering. Als dat gedrag vaak aan de orde is, is dat schadelijk voor de relatie en voelt de partner zich vaak afgewezen, niet geaccepteerd, vernederd, verdrietig, gekwetst, gefrustreerd of boos. Het probleem kan beter benaderd worden met het idee om het op te lossen, niet om er alleen maar over te klagen. De intentie overbrengen dat men het probleem wil oplossen is dan ook vaak een goed begin. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil je laten weten dat ik van je hou en dat ik onze relatie belangrijk vind. Er is een probleem waarover we moeten spreken. Ik wil graag dat we het probleem oplossen zodat onze gevoelens voor elkaar goed blijven.’

Gebruik ‘ik’-boodschappen. Iemand die overstuur is kan beter ‘ik’-boodschappen gebruiken dan ‘jij’-boodschappen.

Een ‘ik’-boodschap brengt persoonlijke gevoelens en de reden daarvan over (bijvoorbeeld: ‘Ik raak gefrustreerd als rekeningen niet op tijd worden betaald en afschriften niet in de map worden gedaan’) in plaats van de partner de schuld te geven. ‘Ik’-boodschappen geven ook iemands eigen verantwoordelijkheid voor zijn of haar gevoelens aan (bijvoorbeeld: ‘Ik ben boos’ in plaats van ‘Je maakt me boos’).

‘Jij’-boodschappen brengen vaak afkeurende, negatieve en verdraaide informatie aangaande de partner over (bijvoorbeeld: ‘Je bent lui’ of ‘Je ruimt ook nooit wat op’). Een ‘jij’-boodschap wekt doorgaans wrevel, een defensieve houding en wraakgevoelens op.

Leeractiviteit: Luistervaardigheden En ‘IK’-Boodschappen Gebruiken

In deze activiteit is een rollenspel aan de orde om de luistervaardigheid en het gebruik van ‘ik’-boodschappen te oefenen. Laat elk echtpaar het woordje ‘woord’ op een stukje papier schrijven en afspreken wie gaat spreken en wie gaat luisteren. De spreker houdt het papiertje omhoog en ‘neemt het woord’. Gebruik het volgende scenario of bedenk er zelf een voor deze oefening. Vertel de echtparen om persoonlijke kwesties te laten rusten tot ze meer tijd en betere vaardigheden hebben.

De spreker heeft het woord en moet ‘ik’-boodschappen in plaats van ‘jij’-boodschappen gebruiken om de kwestie ter sprake te brengen. Hij of zij dient relatief korte opmerkingen te maken zodat degene die luistert de opmerkingen in eigen woorden kan herhalen. Degene die luistert, mag de spreker niet onderbreken of zijn of haar afkeuring laten blijken terwijl de spreker het woord heeft.

Het doel is het standpunt van de spreker volledig te begrijpen. Als de luisteraar niet begrijpt wat de spreker zegt, moet hij of zij vragen stellen om meer aan de weet te komen. Nadat de spreker zijn of haar gevoelens heeft geuit en de luisteraar die correct heeft geparafraseerd, wisselen ze van rol. Het bovenstaande proces herhaalt zich dan. De luisteraar wordt de spreker en kan nu zijn of haar standpunt uiteenzetten.

Nadat de echtgenoten beide rollen hebben vervuld, laat u ze hun ervaringen bespreken.

Scenario

Een echtpaar is bezorgd dat hun kinderen geen verantwoordelijk gedrag leren. Hoewel er taken zijn toebedeeld, blijft de afwas vaak staan, zijn de kamers vaak rommelig, worden de bedden niet opgemaakt, blijft het tuinwerk liggen enzovoort. De vrouw wil graag dat de man meer verantwoordelijkheid neemt om de kinderen te bewegen hun taken te doen. De man werkt 50 tot 70 uur per week en vindt dat zijn vrouw minder van hem moet eisen en zelf meer tijd aan de kinderen moet besteden. De vrouw is vaker thuis dan de man, maar heeft een deeltijdbaan en een veeleisende taak in de kerk.

Spreek op niet-defensieve wijze en geef de waarheid toe. Mensen dienen de waarheid toe te geven als ze kritiek of de schuld ergens van krijgen. Als ze de verantwoordelijkheid voor fouten op zich nemen, zijn ze in staat om ruzies te temperen en neemt hun geloofwaardigheid toe. Als ze de waarheid ontkennen, worden de problemen vaak alleen maar groter en komen ze zwak en schuldig over.

Gottman heeft een defensieve houding een van de gevaarlijkste destructieve manieren van communicatie genoemd. Hij zei dat ‘het kan leiden tot eindeloze spiralen van negativiteit’. Iemand met een defensieve houding ontkent alle verantwoordelijkheid, komt met uitvluchten, is het oneens met de ander, spuit kritiek, valt de ander aan, is cynisch of sarcastisch of begint te jammeren.

Iemand met een niet-defensieve houding neemt de verantwoordelijkheid op zich, erkent fouten, zoekt naar oplossingen voor problemen, stemt oprecht in met veranderingen en respecteert de gevoelens van de partner. Gottman merkte op dat echtparen die zich een niet-defensieve houding weten aan te meten, hun huwelijk vrijwel zeker zullen verbeteren: ‘Veruit de belangrijkste tactiek om defensieve communicatie uit te bannen is voor een positieve houding jegens uw partner te kiezen en complimenten en bewondering weer een plek te geven in uw relatie.’¹³

Als iemand de waarheid leert toegeven en zich niet-defensief opstelt, is het nooit verkeerd om simpelweg te zeggen: ‘Het spijt me.’ Een welgemeend excuus doet conflicten en boze gevoelens en woorden vaak verdwijnen.

Leeractiviteit: Op Niet-Defensieve Wijze Spreken En De Waarheid Toegeven

In deze activiteit is een rollenspel aan de orde om een niet-defensieve houding en het toegeven van de waarheid te oefenen. Laat de echtparen een van de volgende scenario’s gebruiken of er zelf een bedenken. Het scenario moet geen betrekking hebben op een probleem in hun huwelijk. In het rollenspel kunnen ze bepalen wie de boodschap geeft en wie deze ontvangt. De zender moet iets lichtelijk kritisch of confronterends zeggen, bijvoorbeeld: ‘Ik voel me verraden als je achter mijn rug om golf speelt.’ De ontvanger oefent met een reactie zonder defensief te worden en geeft elke zweem van waarheid toe. Na enkele minuten keert het echtpaar de rollen om. De zender let op zijn of haar gevoelens als de ander de verantwoordelijkheid op zich neemt; de ontvanger let erop hoe het voelt om onvolmaaktheden of fouten toe te geven. Laat het echtpaar na afloop hun ervaringen bespreken.

Situatie A

Een vrouw heeft net van iemand gehoord dat haar man op de middagen waarop hij zou overwerken golf heeft zitten spelen. Ze heeft ontdekt dat hij zijn golftas in de kofferbak van de auto meeneemt. Ze voelt zich verraden omdat hij haar heeft voorgelogen. Zijn houding is:’Waarom zou ze hier overstuur of gekwetst door moeten zijn? Ik ben een verantwoordelijk echtgenoot geweest.’

Situatie B

Een man is boos omdat zijn vrouw, die cosmetica verkoopt, vele uren bij klanten doorbrengt. Als ze thuis is, zet ze haar werkzaamheden voort via de telefoon. Hij voelt zich eenzaam en afgewezen. Hij beschuldigt haar ervan meer om haar werk dan om hem te geven. Voor haar en haar werk zijn de sociale contacten erg belangrijk.

Geef oprechte complimenten. Oprechte complimenten versoepelen de communicatie en geven mensen een goed gevoel over zichzelf. Gottman zegt: ‘Uw partner (en uzelf!) eraan herinneren dat u hem of haar echt bewondert, heeft doorgaans een groot en positief effect op de rest van uw conversatie.’¹⁴ Dergelijke complimenten maken relaties hechter.

Maak verlangens duidelijk. De schrijfster Susan Page heeft gezegd dat sommig echtparen hun verlangens of verwachtingen jarenlang voor zich houden.¹⁵ Sommige verwachtingen zijn simpel, zoals het verzoek om de vuilnis buiten te zetten of een bord af te ruimen na het eten; andere zijn minder onbeduidend. Page stelt dat onuitgesproken verwachtingen een relatie jarenlang kunnen belemmeren. Als niet aan verwachtingen wordt voldaan, zijn de betrokkenen vaak teleurgesteld, gefrustreerd en boos, zelfs als zij hun verlangens of verwachtingen niet hebben uitgesproken. Uiteindelijk raken sommigen ontgoocheld in hun relatie.

Veelvoorkomende redenen waarom verlangens en verwachtingen niet worden geuit, zijn gedachten als: ‘Hij hoort te weten wat ik wil’; ‘Ze denkt vast dat ik kritiek lever’; ‘Ik moet tevreden zijn met wat ik heb’; of ‘Ik krijg toch niet wat ik wil, waarom zou ik er dan om vragen?’ Toch laten mensen die vragen om wat ze willen, zien dat ze verantwoordelijkheid in de relatie op zich nemen. Door het vragen wordt de relatie doorgaans sterker. Ook als een verzoek niet wordt ingewilligd of een conflict veroorzaakt, wordt de kwestie wel in de openbaarheid gebracht. Als de kwestie is geuit, kan het echtpaar eraan werken en uiteindelijk oplossen.¹⁶

De betrokkenen dienen wel hun gezonde verstand te gebruiken wanneer ze iets vragen, en beseffen dat niet alle verzoeken gepast zijn. De volgende richtlijnen zijn nuttig:

Bedenk goed wat het verzoek is voordat het wordt geuit.
Kies een goed moment om iets te vragen. De partner zal minder snel toehappen als hij of zij met andere zaken bezig is.
Wees specifiek; zeg bijvoorbeeld: ‘Wil je de vuilnis buitenzetten?’ in plaats van ‘Ik wou dat je wat hulpvaardiger was.’
Formuleer het verzoek bondig, zonder het af te zwakken om het te rechtvaardigen; zeg bijvoorbeeld: ‘Ik wil graag een kus voordat ik naar het werk ga’ en niet ‘Ik weet dat ik veel van je vraag en dat je soms nog niet helemaal wakker bent, maar ik zou me beter voelen als (…).’
Vraag op een niet-dwingende manier. ‘Zou je (…)’ zijn geschikte inleidende woorden. Men dient ook te beseffen dat de partner het recht heeft om nee te zeggen, vooral als het verzoek onredelijk is.¹⁷

Als het verzoek redelijk lijkt en degene die het vraagt er veel waarde aan hecht en de partner er niet op in wil gaan, kan de vraag wellicht anders gesteld worden. Het dringt misschien pas later tot de partner door hoeveel het verzoek voor de ander betekent.¹⁸

Ga na hoe u met elkaar spreekt (proces versus inhoud)

Soms richten echtparen zich te veel op de kwestie zelf, zoals wie de rekeningen betaalt of de vuilnis buitenzet (de inhoud). Ze zien dan niet in dat de manier waarop ze communiceren (het proces) een groter probleem vormt. Ze proberen de communicatieproblemen te herstellen door dingen te blijven doen die niet werken, zoals schreeuwen, bekvechten of elkaar de les lezen. Daarmee lossen ze de problemen niet op, maar wordt de ruzie alleen maar erger. Als echtparen hun communicatieprocessen onder de loep nemen en bijstellen, zijn ze beter in staat om conflicten op te lossen en vanuit nieuwe gezichtspunten beter met elkaar om te gaan.

Een echtpaar ging eens in therapie omdat de vrouw bang was voor de boosheid van haar man. Hij had tijdens een ruzie op een muur van de slaapkamer gebeukt en wat planken kapotgeslagen. Tijdens de therapie beweerde hij dat hij nooit iemand kwaad zou doen, terwijl zij volhield dat het beuken tegen spullen kon overgaan op het beuken van mensen (inhoud).

De therapeut kapte het potentieel eindeloze debat van het echtpaar of de man wel of niet iemand zou slaan af, maar richtte zich op het patroon waarop ze met onenigheden leken om te gaan, inclusief de huidige. De vrouw klaagde vaak tegen haar man over problemen die haar dwarszaten. Hij dacht dat hij de schuld kreeg en kon er emotioneel niet mee overweg. Hij wist vaak niets meer te zeggen en liep dan weg. Zij interpreteerde zijn afzondering als een afwijzing van haar gevoelens. Ze volgende hem van kamer tot kamer en eiste dat hij met haar sprak. Uiteindelijk ontplofte hij dan.

Nadat de echtelieden het proces doorzagen, hielp de therapeut hen bij het vinden van een andere aanpak om problemen op te lossen. De vrouw leerde haar gevoelens minder indringend te uiten, en de man leerde naar de gevoelens van zijn vrouw te luisteren en er goed op in te spelen.

Maak de communicatie doeltreffend

Ouderling Marvin J. Ashton van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft aangegeven hoe mensen liefdevoller kunnen leren communiceren: ‘Ik bid dat onze hemelse Vader ons zal helpen om thuis doeltreffender te communiceren door onze gewilligheid om offers te brengen, onze gewilligheid om te luisteren, onze gewilligheid om onze gevoelens te uiten, onze gewilligheid om niet te oordelen, onze gewilligheid om vertrouwelijke zaken voor ons te houden en onze gewilligheid om geduld te oefenen. … Door communicatie kunnen we de eenheid in het gezin bevorderen, maar dan moeten we wel hard werken en er offers voor brengen.’¹⁹