2021
Founga ke Maʻu ai ha Tokoni ʻi Hoʻo Ngaahi ‘Ahiʻahi Faingataʻa Tahá
ʻOkatopa 2021


“Founga ke Maʻu ai ha Tokoni ʻi Hoʻo Ngaahi ʻAhiʻahi Faingataʻa Tahá,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, ʻOkatopa 2021.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Founga ke Maʻu ai ha Tokoni ʻi Hoʻo Ngaahi ‘Ahiʻahi Faingataʻa Tahá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121122

Naʻa mo e lolotonga e ngaahi aʻusia fakamamahi taha ʻo e moʻui ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, naʻá ne maʻu ha ʻamanaki lelei, tokoni, mo ha fakamoʻui.

ʻĪmisi
talavou

“ʻE ʻOtua, ʻokú ke ʻi fē?”

ʻOku pau pē naʻe kovi e tūkungá ke fakahoko ha fehuʻi vivili pehē. Naʻe pehē ia ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ʻa ia naʻe faingataʻaʻia ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií ʻi Mīsuli, USA.

Ko e taʻu 1839. Naʻe ʻi he fale fakapōpulá ʻa Siosefa mo hono ngaahi kaungāmeʻá—ʻi ha ngaahi tukuakiʻi loi—ʻo laka hake ʻi he māhina ʻe fā. Ko e faʻahitaʻu momoko taha ia he lekōtí, pea naʻe ʻikai ha meʻa ke nau māfana ai. Naʻe tuli hono fāmilí, kaungāmeʻá, mo e toenga ʻo e Siasí mei he vahefonuá ʻe ha kau fakatanga angakoví. Naʻe siʻisiʻi ʻaupito ha fetuʻutaki ʻa Siosefa mo kinautolu. Ko e taha ia ʻo e ngaahi taimi faingataʻa taha ʻi he moʻui ʻa Siosefá.

Ko ha Maama ʻi he Fakapoʻulí

Naʻe fehuʻi ʻe Siosefa ʻi ha taimi ʻe taha mei he loto fale fakapōpula fakapoʻuli ko ʻení, “ʻE ʻOtua, ʻokú ke ʻi fē? Pea ʻoku ʻi fē ʻa e fale ʻoku ʻufiʻufi ʻa ho fufūʻangá? ʻE fēfē hono fuoloa ʻo e taʻofi ho toʻukupú, pea ʻafio ʻa ho fofongá, ʻio, ʻa ho fofonga maʻá, mei he ngaahi langi taʻengatá ki he ngaohikovia ʻo ho kakaí pea mo hoʻo kau tamaioʻeikí, pea ongo ki ho telingá ʻa ʻenau ngaahi tangí?” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:1–2).

Naʻa mo ha moʻui fonu ʻi he ngaahi faingataʻá, naʻe ʻi ai ha meʻa fekauʻaki mo e Fale Fakapōpula Lipetií naʻá ne fakavaivaiʻi ʻa Siosefa Sāmita ʻo laka ange ʻi ha toe faingataʻa.

Ka neongo ia, lolotonga e tūkunga kovi tahá, naʻe ulo mai ha huelo ʻo e ʻamanaki leleí ki he pilīsone momoko ko iá. Naʻe maʻu ʻe Siosefa mo e kau pōpula kehé ha ngaahi tohi taʻeʻamanekina mei he ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí—pea naʻe hōloa e fakapoʻuli ne nau aʻusiá.

Ko e Mālohi ʻo e Kaungāmeʻá

Naʻe pehē ʻe Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e meʻa ko iá, “Naʻa mau maʻu ha ngaahi tohi he efiafi ʻaneafí … ne ʻomi ai ha ngaahi lea angaʻofa mo fakafiemālie. … ʻI heʻemau lau e ngaahi tohi ko iá ne ongo ia ki homau lotó ʻo hangē ko ʻete mānava ʻi ha ʻea foʻoú.”1

ʻĪmisi
tohi ne tohi nima

ʻI he ʻaho 7 ʻo Māʻasi 1839, naʻe faitohi ai ʻa ʻEma Sāmita ki hono husepāniti ko Siosefá, ʻa ia naʻe tuku pōpula ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií.

Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai hanga ʻe he ngaahi tohi ko iá ʻo fakamāfanaʻi ange ʻa e fale fakapōpulá. Naʻe ʻikai ke angaʻofa ange ai ʻa e kau leʻó, pe ifo ange ai ʻa e meʻakaí. Ka naʻe fakahoko ʻe he ngaahi tohí ha meʻa mahuʻinga ki he ongonaʻe maʻu ʻe he kau pōpulá. Naʻe tokoni e poupou faingofua ko ia mei he ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí ke liliu ʻa Siosefa mei heʻene fifili pe naʻe ʻi fē ʻa e ʻOtuá, ʻo malava ke ne fanongo ki he ngaahi lea fakafiemālie ʻa e Fakamoʻuí, “ʻE hoku foha, ke ʻilo laumālié ʻa e melino” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:1, 7).

Naʻe ʻomi ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakakaukau ko ʻení: “Ko kinautolu ko ia kuo teʻeki nofo ʻi he ngaahi holisi ʻo ha fale fakapōpula taʻe ʻi ai ha ʻuhinga pe hiá, he ʻikai ke nau ʻilo ʻa e fakanonga moʻoni ʻo e leʻo ʻo ha kaungāmeʻá. ʻOku hanga ʻe he fakaʻilonga ʻe taha ʻo e fakakaungāmeʻá mei ha faʻahinga tafaʻaki pē ʻo ueʻi mo tataki e ongoʻi fakaʻofa kotoa pē.2

ʻOku pau pē ʻokú ke ʻiloʻi ha taha ʻoku faingataʻaʻia. Mahalo te ke fakakaukau ʻoku ʻikai ha meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoni ai, ka ʻoku akoʻi mai ʻe he aʻusia ʻa Siosefa ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií ha meʻa kehe. ʻE lava ʻe hoʻo ngaahi leá ʻo fakahoko kiate kinautolu ʻokú ke tokanga ki aí ʻa e meʻa tatau mo ia ne fakahoko ʻe he ngaahi tohi kia Siosefá. Te ke lava ʻo faitohi pe pōpoaki ʻi he telefoní, fetuʻutaki ʻi he telefoní, pe ʻalu tonu ki ai.

Ko hai ʻoku fie maʻu ke fanongo meiate koe he ʻaho ní? Hiki ha ngaahi fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo lea ʻakí:

ʻOku Maʻu Ngofua e Fakahaá

Ko ha moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he Fale Fakapōpula Lipetií, hangē ko Siosefá, te ke kei lava pē ʻo maʻu ha fakafiemālie mo ha fakahā mei he Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí neongo hoʻo foua ha meʻa fakamamahí.

Naʻe lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e Fale Fakapōpula Lipetií pea akonaki ʻo pehē: “ʻI he taimi ʻokú ke fiemaʻu aí, te ke lava ʻo maʻu ha aʻusia toputapu, ʻaonga, mo ha fakahinohino lahi mei he ʻEikí ʻi ha faʻahinga tūkunga pē te ke ʻi ai. Ko hono moʻoní, tuku ke u toe fakamahinoʻi atu ia: Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi aʻusia toputapu, ʻaonga, pea mo ha fakahinohino lahi mei he ʻEikí ʻi he ngaahi aʻusia fakamamahi taha hoʻo moʻuí—ʻi he ngaahi tūkunga kovi tahá, lolotonga hono kātekina e fakamaau taʻetotonu fakamamahi tahá, ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻa mo e ngaahi fakafepaki lahi taha kuó ke ʻosi fetaulaki mo iá.”3

ʻI hoʻo foua e ngaahi aʻusia faingataʻa ʻoku fakaleleiʻi ai koé, pe aʻusia e meʻa sīpinga tatau mo e Fale Fakapōpula Lipetií, mahalo ʻe ʻahiʻahiʻi koe ke ke fakakaukau ʻoku mamaʻo e ʻOtuá meiate koe. Ka ʻi he lolotonga e ngaahi taimi ko iá te Ne toe ofi ange ai ʻi ha toe taimi!

ʻOku tau Kau Fakataha

Hangē ko ia ʻoku fakatātaaʻi ʻe he taimi ʻa Siosefa Sāmita ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií, ʻoku hoko mai e ngaahi faingataʻá kiate kitautolu kotoa neongo ʻetau muimui kia Sīsū Kalaisí.

Naʻe hanga ʻe ha fakahā ʻe taha ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií ʻo fakamanatu kia Siosefa Sāmita naʻe ʻikai ko ia pē ʻa e fuofua tokotaha ke faingataʻaʻia lahi peheé. Hili hono fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e mamahí, naʻá Ne folofola ʻo pehē: “Naʻe ʻalu hifo ʻa e Foha ʻo e Tangatá ʻo māʻulalo ange ʻiate kinautolu kotoa pē. ʻOkú ke lahi ange koe ʻiate ia?” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:8).

ʻOku hoko mai ʻa e ʻahiʻahí kiate kitautolu kotoa. Ka koeʻuhí naʻe mamahi ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá mo e mamahí, ʻe lava ke tau maʻu ha fiemālie ʻi heʻetau ʻiloʻi te Ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau faingataʻaʻiá. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Siosefa, “ʻOua te ke manavahē ki he meʻa ʻe lava ʻe he tangatá ʻo faí, koeʻuhí he ʻe ʻiate koe ʻa e ʻOtuá ʻo taʻengata pea taʻengata” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:9). Te tau lava ʻo maʻu kotoa ʻa e tokoni fakalangí.

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi

Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi hoʻo ngaahi ʻahiʻahí? Tohi fekauʻaki mo ha ngaahi aʻusia:

Fakalakalaka mo Mālohi Ange

Naʻe ʻikai ke fiefia ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he ngaahi meʻa naʻá ne aʻusia ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií. Ka naʻá ne tupulaki ʻi he ngaahi aʻusia ko iá. Pea ʻoku hanga ʻe he ngaahi lēsoni naʻá ne akó mo e ngaahi fakahā naʻá ne maʻú ʻo ueʻi fakalaumālie kitautolu ʻi hotau ngaahi ʻahiʻahí.

Kuo akonaki ʻa ʻEletā Keuli E Sitīvenisoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “ʻOku ou tui ʻe ʻi ai ʻa e ʻaho, te mou takitaha nofo ai ʻo fakakaukau ki he ngaahi meʻa naʻe kaniselí, ko e mamahí, loto mamahí, mo e ongoʻi tuenoa ʻi he ngaahi taimi faingataʻa ʻoku tau fouá pea vakai ki hono kāpui ia ʻe he ngaahi tāpuaki funganí pea mo e tupulaki ʻo e tuí mo e fakamoʻoní. ʻOku ou tui ʻe fakatapui ʻi he moʻuí ni pea ʻi he maama kahaʻú ʻa hoʻomou ngaahi faingataʻaʻiá, … mo e Fale Fakapōpula Lipetií ki hoʻomou leleí. ʻOku ou lotua te tau fakahā fakataha mo Nīfai ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi hotau ngaahi ʻahó mo ʻiloʻi he taimi tatau ʻoku ʻofeina lahi kitautolu ʻe he ʻEikí.”4

Kapau ʻokú ke lolotonga fehangahangai he taimí ni mo hoʻo ngaahi ʻahiʻahi fakamamahi tahá, kātaki ʻo ʻiloʻi, ʻi he tokoni ʻa e ʻOtuá, te ke iku ʻo mālohi mo māʻoniʻoni ange hili ʻení.

Kuo ngaohi fēfē koe ʻe he ʻOtuá ke ke mālohi ange ʻi he ngaahi faingataʻá? Tohi fekauʻaki mo ha ngaahi aʻusia:

Paaki