2010–2019
Ewufo Mponee ho Enyido-adzehu
Ɔbɛsɛ 2018


Ewufo Mponee ho Enyido-adzehu

Megye dase dɛ enyido-adzehu no a President Joseph F. Smith nyae no yɛ nokwar. Megye dase dɛ obiara botum ebohu dɛ ɔyɛ nokwar.

Mo nuanom na nkyerɛbaa, m’asɛm yi mekyerɛwee no mber kakra guu mu ana mo hokafo dɔfo, Barbara rutwa mu. Emi na m’ebusua da hom ase wɔ hom dɔ na ayamuyie a hom akyerɛ ama hɛn. Mobɔ mpaa dɛ Ewuradze behyira me ber a mekasa kyerɛ hom ndɛ yi.

Ɔbɛsɛ 1918 mu, mfe 100 a abɛsen no, President Joseph F. Smith nyaa enyido-adzehu enyimnyam bi. Bɛyɛ mfe 65 ekyir a otuu noho somee Ewuradze wɔ Jesus Christ N’Asɔr a ɔwɔ hɔ ma Nda a Odzi Ekyir Ahotseweefo no mu, na adapɛn kakra ana no wuda Ɔberɛfɛw 19, 1918 roso no, nna ɔtsena ne dan mu rodwendwen Christ No werdam afɔrbɔ ho na ɔrekenkan Ɔsomafo Peter n’asɛm a ɔkãa faa Agyenkwa no somdwuma wɔ sunsum wiadze wɔbɔɔ No Mbeamudua ekyir no.

Ɔkyerɛɛw dɛ: “Merekenkan no ɔtɔɔ mo do ara yie. … Na ber a morodwendwen dɛm ndzɛmba yinom … , wobuee me ntseasee enyiwa, na Ewuradze no Sunsum besii mo do, na muhun ewufodɔm.”1 Wɔakyerɛw enyido-adzehu no nyina wɔ Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi ɔfã 138.

Hom mma menkã Joseph F. noho nsɛm kakra ama hom ehu ahoboaboa a ɔyɛɛ no n’abrabɔ ber nyina dɛ obenya enyido-adzehu nwanwa yi.

Mfonyin
Joseph na Hyrum Smith a wɔtsena mpɔnkɔ do

Ber a nna ɔyɛ Asɔr no ne President no, ɔkɛseraa Nauvoo afe 1906 na ɔdwendween ne nkaadze ber a nna oedzi mfe enum ara no. Ɔkãa dɛ: “Ha nye bea pɔkyee no a nna migyina ber a [m’egya kakraba Joseph na m’egya Hyrum] tsenatsena mpɔnkɔ do rokɔ hɔn kwan wɔ Carthage no. Oennsian emmfi pɔnkɔ no do, na egya bɔɔ no mu adze wɔ pɔnkɔ n’ekyir na ɔmaa mo do fii famu. Ofeow m’ano dze kra me na ɔdze me sii famu bio na muhun no dɛ ɔrekã pɔnkɔ no rokɔ.”2

Ber a odzi do a Joseph F. hun hɔn no, ne maame Mary Fielding Smith na ɔmaa no do ma ɔhwɛɛ mbɔgya-adasefo no dɛ wɔda afã na afã, a wokuum hɔn ewurkadze ara mu wɔ Carthage Efiadze wɔ Obiradzi 27, 1844 mu no.

Mfe ebien ekyir no, Joseph F., nye n’ebusuafo na ne maame gyedzinyi Mary Fielding Smith, fii fie wɔ Nauvoo kɔɔr Winter Quarters. Nna onndzii mfe awɔtwe naaso okehia dɛ Joseph F. kã anantwi a wɔtwe hwiir no fi Montrose, Iowa, kɔ Winter Quarters na nkyii wɔtoaa do kefiir Salt Lake Bunsa no mu, a okodurii na aka kakra ma oedzi mfe 10. Mowɔ enyidado dɛ mbanyimba na mberantsɛ retsie na hom ehu asodzi na enyidakwan a wɔdze too Joseph F. do wɔ ne mbafober mu no.

Mfe anan ara ekyir, wɔ afe 1852 mu no, ber a oedzi mfe 13 no, ne enã dɔfo no wui—a ogyaa Joseph na no nuanom egyanka.3

Wɔfrɛɛ Joseph F. dɛ ɔnkɔsom asɛmpakã dwuma wɔ Hawai Esupruw do wɔ afe 1854 mu, ber a nna oedzi mfe 15. Asɛmpakã dwuma yi a ɔboor mfe ebiasa yi, nye no som abrabɔ wɔ Asɔr no mu n’ahyɛase.

Ɔsanee baa Utah no, Joseph F. waree wɔ afe 1859 mu.4 Mfe kakra odzi do no, edwumayɛ, ebusua asɛdze, na asɛmpakã dwuma ebien binom so hyɛɛ n’abrabɔ mu. Ayɛwoho 1, 1866, ber a nna oedzi mfe 27 no, Joseph F. n’abrabɔ sesãa koraa ber a Brigham Young hyɛɛ no Ɔsomafo asɔfodzi no. Afe a odzi do Ɔbɛsɛ mu no, ɔbɛhyɛɛ kwan a ɔada Abaguafo Duebien no mu no.5 Ɔsoom dɛ ɔpamfo maa Brigham Young, John Taylor na Lorenzo Snow ansaana ɔnoara rebɛyɛ President wɔ afe 1901 mu.6

Joseph F. na ne yer Julina hyiaa hɔn abakamba, Josephine, kwan baa hɔn ebusua mu.7 Ofii mu no nna oedzi mfe ebien na fã ara. N’ekyir no, annkɛr na Joseph F. kyerɛɛw dɛ: “Ndeda yɛ bosoom kor na mo … dɔba Josephine wui no. O! nkyɛ mutumii gyee no nkwa ma oenyin ayɛ ɔbaa. Mefe no dabaa na mayɛ ankonam. … Nyame mfa me mberɛwyɛ nkyɛ me sɛ ɔyɛ bɔn dɛ mobɔdɔ mo mbɔdoma yinom dɛ ma modɔ hɔn no a”.8

N’abrabɔ ber mu no, President Smith hweer n’egya, ne nã, nuabanyin baako, nkyerɛbaa beenu, nyernom beenu, na mba duebiasa. Awerɛhow na adɔfo hɔn ewuwuiwu braa no ara yie.

Ber a ne babanyin Albert Jessie wui no, Joseph F. kyerɛɛw kɛmaa n’akyerɛbaa Martha Ann dɛ ɔtotɔe serɛɛ Ewuradze dɛ Ɔngye no nkwa na obisaa dɛ, “Dɛn ntsi na ɔaba no dɛm? O, Nyankopɔn dɛn ntsi na ɔbaa no dɛm?”9

Ne mpaabɔ dɛm mber no nyina ekyir no, Joseph F. ennya mbuae biara wɔ asɛm yi ho.10 Ɔsee Martha Ann dɛ “ɔsorsor [ayɛ dɛ] boran wɔ hɛn etsifi” wɔ dza ɔfa owu na sunsum wiadze ho. Naaso, nna ne gyedzi wɔ Ewuradze N’onnyiewiei anohoba no yɛ pintsinn na onnhihim.

Ewuradze Ne mber pa mu no, mbuae, awerɛkyekyer na sunsum wiadze ho ntseasee ntowdo a President Smith hwehwɛɛ no nam enyido-adzehu nwanwa yi do baa no hɔ Ɔbɛsɛ 1918 mu.

Dɛm afe no yaw kitaa no ankasa. Odzii awerɛhow wɔ dɔm dodow bɔbor ɔpepe 20 a wokuum hɔn wɔ Wiadze Ɔkõ Kɛse no mu no. Nsan yarba so a ɔkaa ho tserɛw wiadze nyina mu a okuum nkorɔfo bodu ɔpepe 100.

Mfonyin
Elder Hyrum Mack Smith

Afe no mu no, President Smith yeew n’ebusua mu mba baasa a wɔsom bo kãa ho. Elder Hyrum Mack Smith a ɔkã Asomafo Duebien no hɔn Quorum no ho, n’abakan babanyin na me nana banyin, wui awerɛfir mu wɔ no nson a ɔtsewee awora no.

President Smith kyerɛwee dɛ: “Munntum nkasa—awerɛhow [esiw me mim]! … M’akoma ebubu; na minnyi ahom bio! … O! Nna modɔ no! … Mobɔdɔ no daapem. Na dɛm na ɔtse na ɔbɛyɛ daa ama me mbabanyin na me mbabaa nyina, naaso ɔno nye m’abakan babanyin, nyia odzii kan dze enyigye na enyidado a ɔmmbɔadze, enyidzi dzin wɔ nyimpa mu brɛɛ me. … Mifi me kra no bun mu meda Nyame ase wɔ ɔno ntsi! Naaso O! Nna mehia no! Nna hɛn nyina hia no! Ɔyɛɛ mfaso ara yie maa Asɔr no. Na afei, O! ebɛnadze na mubotum ayɛ! … O! Nyame boa me!”11

Bosoom a odzi do no, President Smith n’asew banyin Alonzo Kesler, wui wɔ akwanhyia yaayaw mu.12 President Smith kyerɛɛw wɔ ne Journal mu dɛ, “Iyi yɛ owu akwanhyia a ɔtsew akoma na ɔyɛ yaw mbordo na ɔdze awerɛhow ekitsa ebusua no nyina.”13

Abosoom esuon ekyir no, Fankwa 1918 mu no, President Smith n’asew basia na me nanabasia, Ida Bowman Smith wui, ɔwoo ne ba a ɔtɔdo enum, m’egya kakraba Hyrum ekyir no.14

Na dɛm ntsi Ɔbɛsɛ 3, 1918, nna oedzi awerɛhow dodow wɔ ɔpepe a wɔnam ɔkõ na yarba wuwui nye ɔnoara n’ebusafo dze no, President Smith nyaa ɔsor nyikyerɛ a wɔfrɛ no “ewufo mponee ho enyido-adzehu.”

Mfonyin
President Joseph F. Smith

Ɔkasaa faa nyikyerɛ no ho da odzi do no wɔ Ɔbɛsɛ wiadze mfɛndzanan ehyiadzi ne nhyiamu a wɔdze buei no mu. Nna President n’ahoɔdzen repa, ntsi ɔkasaa tsiabaa: “Mirinnyɛ, eso munnkotum mpo, nkekã ndzɛmba horow a ɔda m’adwen do anapa yi, medze bɛhyɛ ber bi a ɔwɔ kan, sɛ ɔyɛ Ewuradze Ne pɛ a, mobɔbɔ mbɔdzen akã akyerɛ hom ndzɛmba a ɔwɔ m’adwen mu, na dza ɔtse m’akoma mu. Menntsenaa ankonam abosoom enum [ a abɛsen yi]. Maatsena mpaabɔ sunsum mu, ntotɔserɛ mpaabɔ dze, gyedze dze na enyimpi si dze, na menye Ewuradze no Sunsum enya nkitahodzi ber no nyina.15

Nyikyerɛ no a onyaa no Ɔbɛsɛ 3, kyekyee n’akoma no werɛ na ɔmaa ne nsɛmbisa pii no ho nyiano. Sɛ yesũa na yɛdwendwen nyikyerɛ yi no ho hia ohia wɔ hɛn daa daa abrabɔ mu a, hɛn so yebenya awerɛkyekye na yesũa ara yie afa hɛnankasa hɛn ndaamba ho ber a hɛn na hɛn adɔfo befi mu na ɔakɔ sunsum wiadze no.

Ndzɛmba piinara a President Smith hunii mu kor nye Agyenkwa no No wu wɔ mbeamudua no do ekyir no, nsera wɔ anokwafo a wɔwɔ sunsum wiadze no. Meserɛ akã efi enyido-adzehu no mu:

“Mbom hwɛ, oyii binom fii atseneneefo no mu, ɔboaboaa no dɔm ano na oyii asomafo, na ɔdze tum na tumdzi, ɔmaa hɔn tum dɛ wɔmfa asɛmpa ne kan no nkɛma hɔn a wɔwɔ sum no mu, nyimpa esunsum nyina mpo;16 na dɛm kwan no do na wɔnam dze kãa asɛmpa no kyerɛɛ ewufo no. …

“Woyinom na wɔkyerɛkyerɛɛ hɔn gyedzi wɔ Nyame mu, bɔn ho nnuho, hɔn a wonuma hɔn ma ewufo dze kɔ bɔnfakyɛ mu, nsa a wɔdze gu tsir do dze nya Sunsum Krɔnkrɔn n’akyɛdze no,

“Nye asɛmpa ne fapem nyina so a no ho hia a ɔsɛ dɛ wohu ana wɔafata ma woeebu hɔn atsɛn dɛ nyimpa a wɔwɔ honam mu, ma wɔaatsena ase dɛ mbrɛ Nyame ne pɛ tse wɔ sunsum mu. …

“Osiandɛ ewufo no ahwɛ kwan akyɛr, ofi ber a hɔn esunsum twee hɔnho fii hɔn honandua mu dɛ wɔwɔ nkowaasom mu.

“Woyinom na Ewuradze kyerɛkyerɛɛ hɔn, na ɔmaa hɔn tum ma no wusoɛr ekyir no, wonyanee fii ewufo mu, na wɔkɛhɛɛn n’Egya n’ahenman mu no, hɔ na wɔdze bɛkyebo ahenkyew na onnyiewiei nkwa bɛma hɔn,

“Na ofi dɛm mber dze kɔ no, wɔbɔsɔw hɔn dwumadzi no do dɛ mbrɛ Ewuradze bɔɔ ho anohoba no, na woeenya kyɛfa wɔ nhyira nyina a woesiesie ato hɔ ama hɔn a wɔdɔ no no.”17

Mfonyin
Joseph na Hyrum Smith saso edwindze

Enyido-adzehu mu no, President Smith hun n’egya, Hyrum, na Nkɔnhyɛnyi Joseph Smith. Nna mfe 74 abɛsen fi ber ɔyɛ banyimba kakraba no ohun hɔn wɔ Nauvoo no. Yebotum esusu ara n’enyigye ber a ohun n’egya dɔfo na n’egya kakraba no. Obekeyan no na ɔakyekyer no werɛ dɛ ohun dɛ esunsum fa hɔn ɔnnkyebo honandua no hwɛbea na wɔrotweɔn hɔn anohoba wusoɛr da no enyiberdo. Enyido-adzehu no daa Ɔsor Egya Ne nhyehyɛɛ ma Ne mba na Christ no ɔpon ho dɔ na No Werdambɔ mu tum a onnyi kãbea ne tɛtɛr na no bun edzi yie.18

Afe 100 fa soronko yi, moto nsa frɛ hom dɛ hom nkenkan nyikyerɛ yi nyinara yie na hom ndwendwen ho. Ber a hom yɛ dɛm no, Ewuradze nhyira hom ma hom nya ntseasee na enyisɔ ara yie wɔ Nyankopɔn No dɔ na No nkwagye na enyigye ho nhyehyɛɛ ma Ne mba no ho.

Megye dase dɛ enyido-adzehu no a President Joseph F. Smith nyae no yɛ nokwar. Megye dase dɛ obiara botum akenkan na oebohu dɛ ɔyɛ nokwar. Hɔn a wɔanngye nyimdzee yi wɔ wiadze yi mu no bohu no nokwar ampara ber a obiara bodu sunsum wiadze mu no. Hɔ no, obiara bɔdɔ na oeyi Nyame na Ewuradze Jesus Christ ayɛ wɔ nkwagye ho nhyehyɛɛ kɛse no na Wusoɛr ho anohoba nhyira no ber a honandua na esunsum bɔbɔ mu bio a, wɔnkɛtsetsew mu ara da.19

Mfonyin
Akyerɛbaa Barbara Ballard

Mbrɛ osi yɛ me enyisɔ dɛ minyim bea a me Barbara a ɔsom mo bo no wɔ na dɛ yɛnye hɛn ebusua bɛtsena abɔ mu bio, daapem nyina. Ewuradze N’asomdwee mbɔ hɛn abamba sesei na afebɔɔ nye m’ahobrɛadze mpaabɔ wɔ Jesus Christ Ne dzin mu, amen.

Nsɛnsin

  1. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 138:6, 11.

  2. Joseph F. Smith, wɔ Preston Nibley, The Presidents of the Church (1959), 228.

  3. Hwɛ Joseph Fielding Smith, Life of Joseph F. Smith (1938), 13.

  4. Ɔwaar Levira Clark wɔ 1859, Julina Lambson wɔ 1866, Sarah Richards wɔ 1868, Edna Lambson wɔ 1871, Alice Kimball wɔ 1883, and Mary Schwartz wɔ 1884.

  5. Wɔfrɛɛ Joseph F. Smith dɛ ɔpamfo a ɔkã ho wɔ President a Odzi Kan na n’Apamfo mu (Brigham Young, Heber C. Kimball, na Daniel H. Wells). Ɔsoom so dɛ Ɔpamfo a Otsĩa Ebien wɔ President a Odzi Kan na n’Apamfo mu maa Asɔr no ne President baasa: Presidentfo John Taylor, Wilford Woodruff, na Lorenzo Snow.

  6. Joseph F. soom dɛ ɔpamfo maa President a Odzi Kan na n’Apamfo mu wɔ Brigham Young n’aber do na ɔsoom dɛ Ɔpamfo a Otsĩa Ebien wɔ President a Odzi Kan na n’Apamfo mu wɔ John Taylor, Wilford Woodruff, na Lorenzo Snow aber do. Ɔno nye Asɔr no ne President a odzi kan a ɔsoom wɔ President a Odzi Kan na n’Apamfo mu ana wɔrefrɛ no President.

  7. Mercy Josephine, Joseph F. n’abakamba, wɔwoo no Dzifuu 14, 1867, na owuu Obiradzi 6, 1870.

  8. Joseph F. Smith, journal, Ayɛwoho 7, 1870, Asɔr Abakɔsɛm Korabea, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Salt Lake City, Utah.

  9. Joseph F. Smith dze kɛmaa Martha Ann Smith Harris, Aug. 26, 1883, Asɔr Abakɔsɛm Korabea; hwɛ Richard Neitzel Holzapfel na David M. Whitchurch, My Dear Sister: Nkrataa a Joseph F. Smith na n’Akyerɛbaa Martha Ann (2018) kyerɛɛw hɔnho, 290–91.

  10. Gyinabew ahorow mu no, Ewuradze duaa nkenyan adaasõ, nyikyerɛ na enyido-adzehu mu dze kyerɛɛ Joseph F. Smith adze wɔ nankasa n’abrabɔ mu na wɔ no som dɛ Ɔsomafo na Asɔr no ne President. Ɔtaa dɛ akyɛdze horow yinom a ofi Ewuradze hɔ no wɔkyerɛɛw no ne journal mu, nsɛnkã na nkaadze, na Asɔr ne nkyerɛwee ankasa mu.

  11. Joseph F. Smith, journal, Sanda 23, 1918, Asɔr Abakɔsɛm Korabea; sopɛree na akyerɛwamba n’akɛse no wɔayɛ no fofor, hwɛ Joseph Fielding Smith, Life of Joseph F. Smith, 473–74.

  12. Hwɛ “A. [P.] Kesler Is Killed in Fall from a Building,” Ogden Standard, Kwakwar 5, 1918, 5.

  13. Joseph F. Smith, journal, Kwakwar 4,, 1918, Asɔr Abakɔsɛm Korabea.

  14. Hwɛ “Ida Bowman Smith,” Salt Lake Herald-Republican, Fankwa 26, 1918, 4.

  15. Joseph F. Smith, wɔ Conference Report, Ɔbɛsɛ 1918, 2 mu.

  16. Hwɛ “hɛn Nã Eve onyimyamfo no, nye ne mbabaa agyedzifo … wɔsoom Nyame tseasefo nokwafo no” ho ntõtõho no (Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 138:39).

  17. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 138:30, 33–34, 50–52.

  18. Enyido-adzehu no ne nkyerɛwee no dzii kan puei wɔ Ɔberɛfɛw 30, 1918, Deseret News, nda 11 a President Smith fii mu ekyir no, wɔ Ɔberɛfɛw 69 19. IWotsintsimii no wɔ Mumu Improvement Era na wɔ Sanda 1919 Relief Society Magazine, the Utah Genealogical and Historical Magazine, the Young Woman’s Journal, and the Millennial Star dawurbɔ nkrataa mu.

  19. Ɔsɛɛ mbambanyin bɔsoɛr efi owufo mu dze, naaso bia a wɔremmfa ɔdɔ na ayɛyi mma Ɔsor Egya na Jesus Christ dɛ hɔn a wobenya enyimyam ahenman no. Hwɛ Alma 11:41; Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 88:32–35.

Tsintsim