Tiepene Lap
Tenek Sapahrek Kansensued
Kapokon Lap en Epreil 2021


Tenek Sapahrek Kansensued

Sises Krais ketin mwahngi sapahrek oh sapwellimaneki manaman en ketin kasohrehla.

Nan 1994 [kid duepwiki dueisek pahiou], kam aramas wiawi nan wehin Rwanda me mih pali mese en Africa pwehki uhpenehn nan pwungen keinek kan. Kendo dene aramas tohtohsang elep en million me kamakamala.1 Ahpw, pali laud en aramas en Rwanda kan mahkpenehr,,2 apw songen mwekid pwukat pil kin pwaradahte.

Sounpar eisek samwalahro, ni aht pwarek Rwanda, ngei oh ahi pwoudo apw koasoiongda emen pahsinse nan airport en Kigali. E koasoia duen sapahrek en moaromoro oh kalelepek, “Ma mie Koht, E sou pahn wia mehkot ki songen sapwung wet?” Ong ohl menet—oh pil pali tohto en kitail—lokolok oh sapahrek suwed kan sohte pahrekiong songen mwahu, en Samatail Nanleng limpoako. Ahpw E me mehlel, E inenen kadek, oh E ketin poakohng emenemen Sapwellime seri kan ni unsek. Mwekid pwukat mahlahr duwehte kitail aramas oh e sohte kak kawehweda ni mengei ni ehu ngihl de nan ehu sain.

Pwehn kak wehwehki mwekid pwukat kitail tehk mahs songesongen mwohmw kan en sapahrek. Tehk ehu peneinei me emenemen neirail seri kin alahle sens nan ehu wihk ni arail kin wiahda ilek kan. Emen neirail pwutak, Sohn, pwainda kanti; emen neirail serepein, Anna, nekidala nah mwohni ko. Mwurin ansou ieu, Anna pwainda were pwaisikel. Sohn medewe me e sohte pahrek pwe Anna pwainda were pwaisikel ah ih soh. Ahpw an Sohn mehn pilipil ko me wiahda mwekid sapahreko, ahpw kaidehn sang ni mwekid en pahpa/nohnou. An Anna pilipil en soikahla ineng en kang kanti o sohte uhwong de wia mehkot sapahrek ong Sohn pwehki ira koaros alehdi songen mwekid ehute.

Atail koasondi kan kak mwurin ansou iou wiahda me mwahu oh pil me sakanakan. Ihme Kauno ketin kasalehdahr, “Ma aramas emen pahn ahnekila lolokong oh koahiok nan mour wet sang ni ah ngoang oh peik laud sang mehteio, e pahn ahneki soahng tohto mwahu nan sampah me pahn kodo.”2 Ni ansou me ekei kin alehdi kamwahupe kan pwehki sang ni arail mehn pilipil mwahu kan, e sapwung kitail en nda me kitail sohte iang epwel pahrek ni atail iang ahneki songen mwekid ohte.

Pil ehu karasaras en sapahrek sang ni ehu mwekid me ai pwoud, Ruth, alehdi ni ah seri. Ehu rahno, Ruth esehda me ah nohnou pahn wahda rie serepein tikitiko, Merla, pwe en pwainda ah suht me kapw. Ruth komplein ki, “Ino, met inenen sapahrek! Merla apwtehn alehda ah ehu suht kapw.”

An Ruth nohnou idek, “Ruth, amw suht kan itar ong nehmwen?”

Ruth sapeng, “Oh, ehi.”

An Ruth nohno eri koasoia, “En Merla suht ko sohlahr itar ih.”

Ruth pwungkihda me emenemen seri nan peneineio anahne ahneki suht me pahn itar. Mendahte Ruth ah men ahneki suht kapw, ah pepehm me dene e sohtoa pahroako sohrala ni ah kilangada kahroapoahu sang rehn ah nohnou.

Ekei mwekid sapahroak kan sohtoa kak sansal; mwekid sapahroak pil kin inenen kalingeringer. Sahpoaroak kohsang ni amw momour ki paliwar ehu me sohte unsek, me olahr, de soumwahulahr. Mour wet wia mour sapahroak ehu. Ekei aramas ipwidiong nan kepwehpwe, ah ekei soh. Ekei ahneki pahpa/nohno limpok ehu, ah ekei soh. Ekei momourki sounpar tohto, ah ekei sounpar malaulau. Oh pil doudoulahte. Ekei aramas kin wiahda sapwung kamedek kan ni ansou me re kin songosong en wiahda memwahu. Ekei pilada irail en katikala mwekid sapahroak kan ansou me irail kak. Kansensuwed pwe, ekei aramas kin doadoahngki saledek en pilipil me Koht-ketikihong irail pwehn kamadekihla ekei ni ar sohte konehng wia.

Songesongen sapahroak kan kak laudla, oh wiahda lapalahn ilok en sapahroak ehu. Ni karasepe, COVID-19 kipedier sampah pil lelohnger irail akan me mihmier nan kohwa soumwahu me keper. Ai mohngiong kin ohkihla irail kan me sohpai mwoakid sapahroak, ahpw I men padahkihwei sang nan ahi mohngiong ohlaht me Sises Krais ketin mwahngi duwen mwoakid sapahroak oh sapwellimaneki manaman en kamwahuwiala. Sohte mehkoat me kak rasehng sapahrek me E ketin powehdier. E sohte pahrek ni Ah ketin sapwellimanekihda medek oh kahpwal laud koaros en aramas. E sohte pahroak ni Ah ketin lokolongki dipatail kan oh atail sapwung kan koaros. Ahpw E ketin pilada en wia pwehki Sapwellime limpoak ong kitail oh pil ong Samatail Nanleng. E ketin mwahngi ni unsek dahme kitail kin lelohng.4

Iren pwuhk sarawi kan kasalehda me mehn Isrehl kan lipahnedki me Koht ketin apwalih irail ni sapahroak. Pwehn sapeng, Siohwa keinemwe, “Mioa lih emen me kak moanokehla nah seri pwelel me kin dihdi, ma e sohte pahn poakpoake wahn kapedehu? Pil duwehte en nohno limpok emen ah sohte kak manokehla nah seri pwelel men, Sihowa pil kalohki me Sapwelime limpoak ong kitail me inenen kehlail. E kehkelingki: “Ehi, irail pahn manokehla, ahpw ngehi, sohte kak mahliehla. … Kilang, ih alehdier lihpw ehu nan pehi kat; amwail dihd akan wie pepeuslahte mwoi.”5 Pwehki Sises Krais ketikiher kalokolok laud, oh matkihla dipatail kan, E ketin mwahngi emen emen kitail ni unsek.6 E ketin mwahngi kitail oh irair me kitail mihmi loale kan.

Nan mour wet, kitail kak “oaimahki atail kohdo” rehn Sounkomouro oh alehdi nsenamwahu, kakehlail, oh sawas.7 Mendahte ma kitail pil mihla nan kahpwal mwuledek, Koht kak ketin kapai kitailda nan mehkot mengei, mwahu, oh nan ahl kesempwal tohto. Ni atail pahn esehla kasawiada kapai pwukat, atail koapworopworki Koht pahn pil laudla. Nan mour poatopoto, Sahm Nanleng oh Sises Krais pahn kamwahuiala sohng koaros me kin sapahroak. Kitail men esehla, ia mwomwe oh ansou da Ia mwomwen Ar pahn ketin wia met? Ansou dame Re pahn ketin wia met? Ni pein ai wehweki, Ira saikinte kasalehda mwomwen de ansou da8 Ihme I ese me Ira pahn ketin wia.

Nan mwoakid sapahroak kan, ehu atail pwukoah iei kitail en koapworopworki me “koaros me sapahroak nan mour kak pwungila sang ni Tomwpen Sises Krais.”8 Sises Krais ketin powehdier sampah oh ketin “ketikidahr” mehkoaros me sapahroak. Pwehki Ih, kitail kak ahneki meleilei pohn sampah oh ahneki popohl.10 Ma kitail mweidohng Ih, Sises Krais pahn ketin kasarawihla sapahroak koaros pwe kitail en kak keirda.11 E sohte pahn ketin kansenamwahuihte kitail oh kapwurehdo dahme salongalahr;12 E pahn ketin doadoahngki sapahroak kan ong kamwahupetail. Nin duwen ia mwomwe oh iahd me kitail anahne diarada oh alehda, duwehte Alma, “e sohte katepe ong ie; pwe Koht ete me ketin mwahngi mepwukat koaros; oh e itarehr me ien ese me iet iei irairo.”13

Kitail kak song en koledi atail peidek kan duwen ia mwomwe oh iahd ong mwuhr oh nantiong ahneki pwoson Sises Krais, me E sapwellimaneki manaman en kapwungala mehkoaros oh ketin kupwurki wia.14 Ong kitail kan me udahn men esehla ia mwomwe de iahd pahn sohte kak keirda oh, ni mehlel, sohte kak koledi. 15

Ni atail kakairada atail pwoson Sises Krais, kitail anahne pil nantiong en duwehla Ih. Kitail eri kin pwarek mehteikan ki limpoak oh song en katikala mwekid sapahroak wasa kan me kitail diar;16 kitail kak song wiahda me pwung nan wasa me kitail kin apwali. Mehlel, Sounkomouro kaweidki me kitail “anahne kin wia memwahu, oh wia sohng kan koaros ni pein atail inoang, oh kapwaiada mepwung ansou koaros.”17

Mioa mehmen me kin nantiong oh akamaiki duwen mwekid sapahroak kan iei attorney Bryan Stevenson. Ah doadoahk nan United States iei me kin sewese irail me sohte wiahda dihp, kin irehdi kalokolok laud, oh doare irail ni ah kin doadoangki pwuhng en aramas. Sounpar kei samwalahro, Mr. Stevenson sewese ohl emen me dipekihda dipen kam aramas oh koalokepe e pahn kamala ni ah sohte wia mwekid wet. Mr. Stevenson peki sawas rehn Souleng kan en mwomwodiso me ohlo kin iang, ohlo sohte kin kalap kohla sarawi oh sohte nohn kenken rehn aramas akan pwehki sang ni ah wiahda dipen kamwahl.

Pwehn kak alehdi souleng ko ong dahme udahn kesempwal, Mr. Stevenson koasoiaiong irail soai en nan pwuhk sarawi duwen lih emen me irail indahki me e kin kamwahl oh irail wahdong Sises. Koaros me koadipa lih o men katehki takai lau e mehla, ahpw Sises masanih, “Eri mehmen rehmwail me sohte dipe, iei ih me en tapihada kate lih menet.”18 Koaros me koadipa liho pwurala. Sises sohte keriahla liho ahpw e mahsanihong en pwurala oh dehr pwurehng wiahda dihp.19

Mwurin ah katamanda ire wet, Mr. Stevenson kasawihada me ak-pwung, masepwehk, oh lingeringer kin karehda Souleng kan en kate irail akan me kin dipekelekel. Ih eri nda,“Ieremen kitail mwasmwasahnte dahme wiawi,” oh ih koangongehki tohn mwomwodisohu en uhd wiahla soun daperedi takai kei.20 Rieiko, sohte koasiki takai me wia dake keieu nan atail wiewiahn limpoak ong mehteikan. Dake keriau iei en kin song oh daperedi takai kan me meteikan kin koasiki.

Mwomwen atail kin apwali memwahu oh sohte mwahu kan wia kisehn kasongosong kan en mour wet. Kitail pahn kadeingki kaidehn sang dahme kitail kin nda ahpw ni mwomwen atail kin apwali me luwet oh sohte sawasparail kan.21 Ni atail wia Souleng-En-Imwin-Rahn-akan, kitail kin rapahki pwehn idahwen karasaras en Sounkomouro, me kin ketseli wiewia mehkot mwahu22 Kitail kin kasalehda atail limpoak ong mehn mpatail kan ni atail kin wauneki seri en Sahm Nanleng kan.

Nan pein kamwahupetail oh kasuwedpatail kan loaletail, kitail kak kin kilang atail kehlail. Pwe John en wewehkida dahme Anna alehkida were pwaisikelo inenen sansal. Pwe Ruth en kilangada dahme Merla anahne ki suht kapw sang rehn ah nohno wia mehn kamarain ehu. En song oh kilangada sohng kan koaros ki ineng soutuk . Ni atail kin duwehla Sounkomouro, kitail kin ahnekila mahk, wehwe, oh sapan.

Ih pahn pwurala ni peidek ehu me emen pahsinse nan Kigali peidengki duwen sapahroak en kamalahn aramas nan Rwandan oh idek, “Ma mioa Koht, E sou pahn wiaiong wiepe?”

Pwehn sohte katikala kahpwal laud me wiawi sang ni mwekido, oh mwurin atail sohte kak wehwehki soangen kahpwal mwuledeko, kitail sapengki me Sises Krais ketin wiaier mehkot me pid mwekid sapahroak. 23 Kitail kawehwedar ire tohto nan rongamwahuo duwen Sises Krais oh duwen Kapwurupwurdohn Sapwellime Mwomwodiso.24

Mwuri, e ahpw peidengki, ni pilen mese kereker, “Met wewehki mie mehkot ih kak wia ong ai pahpa oh nohno me mehlahr oh me I pahn pil pahpa ki o?”

Se koasoia,“Oh, ehi!” Kitail eri kadehdeier me sohng koaros me kin sapahroak nan mour wet kak kapwungla sang ni Tomwpen Sises Krais oh sang ni Sapwellime manaman peneinei kan kak mihmipene kokohlahte.

Ni ansou me kitail kin sohpai mwekid sapahroak kan, kitail kak kadohwan kitailsang rehn Koht de kitail kak karanihala Ih ong sawas oh utuht. Ni karasepe, Mormon intingihdi me mawin laud me wiawi nan pwungen mehn Nihpaiko oh mehn Lamanko pil kahreiong mwekid en aramas ko ah wekila. E kasawih me tohto inenen koaptakaila oh meteikan irail mwuterekla pwehki kahpwal laud, me kahreiong arail karakarahkla mwohn Koht.25

Kumwail dehr mweidohng mwekid sapahroak en koaptakai kumwailla, kansensuwedi kumwail, de katikala amwail pwoson Koht. Ahpw, peki Koht en ketin sawas. Kalaudehla amwail kin kalahnganki oh liki Sounkomouro. Dehr nsensuwedla, mweidohng Ih en ketin sewesei kumwail nsenamwahula.26 Mweidohng Ih en sewesei kumwail pwehn powehdi, pwehn pwokada amwail katoutou kan en sohrala nan peren en Krais.27 Oh patehng ih nan Sapwellime dodohk “en kamwahuila me mongiong pahtou kan.”28 nantiong oh katikala mwekid sapahroak kan, oh wiahla soun daperedi takai men.29

I kadehdehki me Sises Krais ketin ieias. E ketin mwahngi wasa sapahroak kan. Lihpwen mete nin Lime kan kin wie katakataman ong Ih kumwail oh amwail irair kan. E kin ketin sewese kumwail nan amwail kapwunod kan koaros. Ong irail akan me kin kodohng Ih, ehu kapwat lingan pahn weliankihdi poahs en pahtou; peren oh insenamwahu pahn weliandi pahtou oh insensuwed; pereniki oh kamadipwki pahn weliandi sohla kaopworopwor oh likidek. 30 Amwail pwoson Sahm Nanleng oh Sises Krais pahn pweipwei ong kumwail pahn pak kei me kumwail sohte kasik. Sapahroak koaros—ahpw mehlel tenek sapahroak kansensuwed—pahn kasarawihla pwe en wia kakelehpamwail. I kadehdehki mepwukat ni mwaren Sises Krais, amen.

Ireh kan

  1. Tehk John Reader, Africa: A Biography of the Continent1999), 635–36, 673–79.

  2. Ahpw ni kopworopwor, kamwahulahn mehn Rwandan kan pahn mwahula. Ekei peidek me inenen loal oh apwal. Tehk, ni karasepe, “The Great Rwanda Debate: Paragon or Prison?,” Economist, Mar. 27, 2021, 41–43.

  3. Doctrine and Covenants 130:19 ire torohr patehng.

  4. Tehk Ipru 4:15

  5. 1 Nephi 21:15–16.

  6. Tehk Alma 7:11–13.

  7. Tehk Ipru 4:16; pil tehk Aiseia 41:10; 43:2; 46:4; 61:1–3.

  8. Kosoi en keperkin uhk: Kitail anahne sohpeisang kasongosong me pahn wiahda pein atail madamadau ong ni ia mwomwe oh ansou da mendahte ia woahn kaselel en kawehwe mwahu de koaiok. Kitail sohte kak audehda oh mweidahda mehkot ehu me Koht saikinte kasalehda.

  9. Preach My Gospel: A Guide to Missionary Service (2018), 52; pil tehk Aiseia 61:2–3; Kaudiahl 21:4. “Koaros me kin sapahroak duwen mour pahn wekila oh pwungla” duwehte me wewehki me mwekid en sapahroak ong kitail pahn wiawihda, pahn tikitik la kahpwal oh pahn mwahula douluhl. Nan kaimwseklahn ah kosoi nan general conference e kosoia, “Come What May, and Love It,” Elder Joseph B. Wirthlin said, “Every tear today will eventually be returned a hundredfold with tears of rejoicing and gratitude. … A principle of compensation prevails” (Liahona, Nohpempe 2008, 28).

  10. Tehk Sohn 16:33.

  11. Tehk 2 Nihpai 2:2.

  12. Tehk Sohp 42:10, 12–13; Jacob 3:1.

  13. Alma 40:5.

  14. Tehk Mosiah 4:9.

  15. Tehk Russell M. Nelson, “Let God Prevail; Liahona, Nohpempe 2020. Myopic wehweki sohte kak kilang mwahu lau e karanih mesemwen.

  16. Ni karasepe, Captain Moroni kehkelik ki me sapwung aramas emen en koasihnen oh “sohte wia mehkot” ni ansou me irail kak sewese meteikan (tehk Alma 60:9–11; pil tehk 2 Korint 1:3–4).

  17. Doctrine and Covenants 58:27 pil tehk iretikitik 26, 28–29.

  18. Sohn 8:7

  19. Tehk Sohn 8:10–11the Joseph Smith Translation of verse 11 includes, “And the woman glorified God from that hour, and believed on his name,” suggesting that the Savior’s lack of condemnation and His commandment to “sin no more” impacted the rest of the woman’s life.

  20. Bryan Stevenson, Just Mercy: A Story of Justice and Redemption (2015), 308–9.

  21. KilangMadiu 25:31–46.

  22. Kilang Wiewia 10:38 pil tehk Russell M. Nelson, “The Second Great CommandmentLiahona, Nohpempe 2019, 96-100.

  23. Kilang Doctrine and Covenants 1:17, 22–23.

  24. Irair pwukat e udahn sansal nan “Kopwurpwurdohn Rongamwahu Unsek en Sises Krais: Ketemen Ke-Riepwiki en Kalohk Ehu ong Sampah ChurchofJesusChrist.org.

  25. Alma 62:41.

  26. Tehk Amos C. Brown, in Boyd Matheson, “‘It Can Be Well with This Nation’ If We Lock Arms as Children of God,” Church News, July 25, 2019, thechurchnews.com.

  27. Alma 31:38.

  28. Tehk Luk 4:16-19. Kamwauihla me pahtoulah kan iei kapwurehdo irail kan me ahniki madamadau, ineng, lamalam, de loalerail kin inenen ohla de pahtoula (tehk James Strong, The New Strong’s Expanded Exhaustive Concordance of the Bible, [2010], Hebrew dictionary section, 139 and 271).

  29. Tehk, ni karasepe, Russell M. Nelson, “Let God Prevail,“ Liahona, Nov. 2020, 94; Dallin H. Oaks, “Love Your Enemies,“ Liahona, Nov. 2020, 26–29. President Nelson kangoangehki: “I peki rehn toweh kan koaros wasa koaros en kahluhkihwei ni sohte utungada mwohmw kan oh wiewiah kan en poupoar. I peki ni ngidingid rehmwail en koangoangoahki wahu en mie ong Sapwellimen Koht seri kan koaros.” Met e wia mehkot laud sang uhwong mwekid oh wiewia sapung kan duen poupoar. Presiden Oaks masanih Wahnporon Theresa A. Koampoake: “Lipilipilki duen aramas kin kahrehda kailok, uhpene, uhpene en aramas tohto, sohte kin men iang kosoi, sohte ehupene oh nenen.” Ih eri kosoia, “Ni atail wia tohn wehi oh tohn Mwomwodihso en Sises Krais en Souleng en Imwin Rahn-akan, kitail anahne nantiheng kauhdi tiahk en akatat wet.”

  30. Tehk Aiseia 61:3. Alehda mwar me kaselel wewehki me kitail pahn wiahla sapwelimen Sises Krais nan Sapwelimen Koht wehi. Pil kilang Donald W. Parry, Jay A. Parry, and Tina M. Peterson, Pil wewehki Aiseia (1998), 541–43.

Nting