Jun raqal chik xoochaab’ilo’
Li junjunq xyalb’al qaq’e chixjalb’al qak’a’uxl—us ta yal b’ab’ay—naru naxjal li qayu’am.
Chiru numenaq jun cient chihab’, li ch’uut neke’xyal ru sa’ b’aqlaq ch’iich re Gran Bretaña ke’se’eek sa’ chixjunil li ruchich’och’. Eb’ laj yalol u sa’ b’aqlaq ch’iich aj Britanico ka’ajwi’ ke’ru xketb’al wiib’ oxib’ li medalla chiru numenaq jun cient chihab’ sa’eb’ li Juegos Olimpicos, ut sa’ li Tour de Francia, li nab’ay oxib’ xamaan, maajun aj Britanico ki’el chi uub’ej chiru numenaq 110 chihab’. Jwal ra rilb’aleb’ laj yalol u aj Britanico, toj reetal naq wankeb’ laj yiib’anel re li b’aqlaq ch’iich’ ink’a’ chik ke’raj xk’ayinkileb’ xb’aqlaq ch’iich’, xb’aan naq ink’a’ ke’raj xtz’eqb’al xchaab’ilaleb’ jo’ aj k’ay. Us ta naab’al li tumin ke’roksi re xkawresinkileb’ rib’ chi tz’aqal chaab’il rik’in li k’anjeleb’aal toj ak’, maak’a’ kik’anjelak reheb’.
Toj reetal naq sa’ 2003, kiwan jun li ch’ina jalaak, li maare ink’a’ mas nak’utun, li kixjal chi junajwa lix wanjikeb’ laj yalol u sa’ b’aqlaq ch’iich’. Li ak’ na’leb’ a’an naxk’ut ajwi’ jun choxahil na’leb’—ut naxk’am chaq jun yeechi’ihom—chirix li qajom chi chaab’ilo’k. K’a’ru kik’ulman rik’ineb’ laj yalol u sa’ b’aqlaq ch’iich’ aj Britanico li naru xjuntaq’eetankil rik’in li qajom chi chaab’ilo’k jo’ ralal ut xrab’in li Dios?
Sa’ 2003 kiwulak laj Sir Dave Brailsford chi trab’aajik rik’ineb’. Chi jalan rik’ineb’ laj kawresinel ke’wan junxil, li ke’xyal xjalb’al chixjunil li k’a’ru ink’a’ us sa’ junpaat, laj Sir Brailsford ki’ok chixk’anjelankil jun na’leb’ li kixk’ab’a’in “li chaab’ilo’k chi ka’ch’inq.” Li naraj naxye naq te’k’anjelaq chi ka’ch’inq. A’an naraj ajwi’ naxye naq te’xk’e reetal chi kok’ aj xsa’ chan ru yookeb’ chi elk ut te’xjayali xkawresinkil li k’a’ru toj maji’ chaab’il.
Chanchan chik b’ayaq li naxk’ab’a’in li profeet aj Samuel aj Lamanita jo’ li “b’eek chi tiik k’a’uxlej.”1 Li na’leb’ a’in naxkutanob’resi li qilob’aal, re naq ink’a’ yal k’eeb’il sa’ li ch’a’ajkilal malaj li maak li ak nanawman naq wan. Laj Brailsford kixye, “Li na’leb’ a’in naxq naq wi naqajachi ru chixjunil lix cha’al li xik sa’ b’aqlaq ch’iich’, ut chirix a’an neke’chaab’ilob’resiman chi junjunqal, naq taajunaji wi’chik ru chixjunileb’ neke’chaab’ilo’.”2
Lix na’leb’ naxk’ul rib’ rik’in lix na’leb’ li Qaawa’, li kixk’ut chiqu naq aajel ru li junjunqil—us ta taqakanab’ junpaataq li 99 chik. A’an yoo chaq chixk’utb’al chiqu li taqlahom sa’ lix evangelio re xsik’b’aleb’ chaq li kristiaan wankeb’ rajom ru. A’b’an, k’a’ raj ru taak’ulmanq wi ta naqoksi li na’leb’ a’an sa’ li xkab’il na’leb’ re li evangelio, li jalb’a-k’a’uxlej? Sa’ xna’aj naq toxaasachq qach’ool xb’aan xyalb’al qaq’e chixjalb’al qak’a’uxl chirixeb’ chixjunil li qamaak, k’a’ raj ru taak’ulmanq wi ta naqajayali qib’ sa’ jun ajwi’, a’b’an chi saqen ru qana’leb’? Sa’ xna’aj xyalb’al chaab’ilo’k sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, k’a’ raj ru taak’ulmanq wi ta naqab’aanu a’an chi junjunq?
K’a’ raj ru taak’ulmanq wi ta rik’in li na’leb’ a’in tink’e reetal naq xinkanab’ rilb’al lix Hu laj Mormon wulaj wulaj? Sa’ xna’aj rilb’al li 642 chi perel chiru jun q’ojyin, maare teeteneb’ raj eerib’ chirilb’al jun raqal ajwi’ re a’an—naraj naxye waqib’ perel chiru jun kutan—malaj a’ yaal chan ru lee hoonal? Sa’ xraqik, ma taruuq raj li chaab’ilo’k chi ka’ch’inq a’b’an chi kok’ aj xsa’, chiqatenq’ankil chixtawb’al li b’e re numtaak sa’ xb’een li qamajelal? Ma naru nokohe’xtenq’a chi yaal li kok’ na’leb’ a’in chixtiikob’resinkil li k’a’ru toj maji’ tiik sa’ qayu’am?
Li chaab’il aj tz’iib’anel aj James Clear naxye naq li na’leb’ a’in tuqtu tz’aqal ru choq’ re naq toochaab’ilo’q. Naxye naq “li xb’aanunkileb’ chi tustu ru “naxk’utb’esi naq naqaj chaab’ilo’k.” Wi naru nekexchaab’ilo’ b’ayaq, us ta yal b’ab’ay rajlal kutan, chiru jun chihab’ … numenaq 37 sut chik naq chaab’ilaqex.”3
Laj Brailsford kixjal xk’anjeleb’aaleb’, lix t’ikreb’, ut lix tusulal xkawresinkileb’ rib’. A’b’an moko ka’ajwi’ ta a’an. Ke’ok chixsik’b’al chaab’ilo’k sa’ jun siir chik kok’ na’leb’, jo’ li tzekank chi chaab’il, ut lix saab’esinkileb’ chixjunil li k’a’aq re ru. Rik’in xnumik li hoonal, eb’ li kok’ na’leb’ a’an ke’ok chi tamk toj reetal naq ki’ok chaq chi k’utunk li chaab’ilo’k, li x’uxman sa’ junpaat jo’ maa’ani na’oyb’enin re. Chi yaal naq ke’nach’o’ rik’in li choxahil na’leb’ li naxye “chi junjunqil li raqal, chi junjunqil li na’leb’, b’ab’ay arin ut b’ab’ay aran.”4
Ma tixk’am raj chaq li “nimla jalaak a’in sa’ lee ch’ool”5 li kok’ na’leb’ a’an? Wi nekeb’aanu chi ch’olch’o ru, ninch’olob’ tz’aqal naq taak’ulmanq. A’b’an xb’aanunkil a’an naraj ru jun chik na’leb’ ut a’an naq taab’aanumanq wulaj wulaj rik’in yalok q’e re naq tixb’aanu xk’anjel chi chaab’il. Us ta maare ink’a’ taatz’aqloq qe qu arin, tento kawaq qach’ool chixyalb’al qaq’e rik’in kuyuk. B’aanuhomaq chi jo’kan ut lix sahil lee q’ajkamunkil re li chaab’ilo’k tixk’e xsahil eech’ool ut li tuqtuukilal nekesik’. Jo’ kixye li Awa’b’ej Russell M. Nelson: “Maak’a’ wan li q’axal na’ach’ab’ank, nachaab’ilob’resink, ut li q’axal aajel ru choq’ re li qab’eenik chi uub’ej, chiru xk’anjelankil rajlal, wulaj wulaj, li jalb’a-k’a’uxlej. Li jalb’a-k’a’uxlej maawa’ jun na’leb’ li nak’ulman, a’an jun k’anjel nab’aanuman. A’an xlaawil li sahil ch’oolejil ut li k’ojk’ookil ch’oolej. Chi junajinb’il rik’in li paab’aal, li jalb’a-k’a’uxlej naxte chiqu lix wankil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.”6
Chirix li na’ajman ru rub’elaj li paab’aal, li loq’laj hu na’aatinak chi saqen ru. Chixjunil li na’ajman ru sa’ xtiklajik a’an “jun miin raqal li paab’aal.”7 Ut wi naqak’aytesi qib’ rik’in li na’leb’ “jo’ jun t’orol chi mostaas,”8 naru ajwi’ te’qoyb’eni xchaq’aleb’ ru chaab’ilo’k sa’ qayu’am. A’ut jultikaq eere naq jo’ naq ink’a’ taqoyb’eni naq wi wanko jo’ laj Atila aj Huno, sa’ junpaat toowulaq jo’ li Madre Teresa, tento naq rajlal yooqo ajwi’ chixchaab’ilob’resinkil li naqab’aanu. Us ta nim li k’a’ru tento teejal sa’ lee yu’am, tikib’omaq chi ka’ch’inq. Mas wi’chik naq lub’luukex chixyalb’al jalaak.
Li b’e a’in moko junelik ta tiik ru. Eb’ li ak wan xchaab’ilaleb’ neke’xk’ul ajwi’ li sachk. Chirix naq naweek’a’ ajwi’ li titz’ik a’in sa’ lin yu’am, ninnaw naq maare naqeek’a naq jun raqal ajwi’ nokochaab’ilo’ a’b’an nokoq’aj chiqix wiib’ raqal. A’b’anan, wi naqayal qaq’e chixsik’b’al li jun ajwi’ chi raqal, chi k’eek’o qach’ool “li xk’uluk re li qayajel”9 tooxtenq’a ajwi’.
Wi wanko sa’ li ninqi maak, li Qaawa’ saqen na’aatinak ut ink’a’ natik’ti’ik; tento taqakanab’ xb’aanunkil, taqasik’ qatenq’ankil rik’in li obiisp, ut taqisi qib’ chiruheb’. A’b’an jo’ kixye li Elder David A. Bednar: “Li musiq’ejil chaab’ilo’k li kok’, li junelik na’uxman, ut li nakana a’an li b’e naraj li Qaawa’ naq taqak’am. Lix kawresinkil qib’ re wank chi maak’a’ qamaak chiru li Dios a’an jun reheb’ li rajom li qayu’am sa’ ruchich’och’ ut a’an qasik’om chiru chixjunil li qayu’am; ink’a’ nak’ulman rik’in xyalb’al xb’aanunkil li k’a’ru re li musiq’ej yal jo’q’ehaq.”10
Jo’kan ut, ma yaal naq nak’anjelak li na’leb’ a’in rik’in li jalb’a-k’a’uxlej ut li tz’aqal jalaak? Ut ma taak’utunq a’an naq toob’eeq chirix b’aqlaq ch’iich? K’ehomaq reetal li kik’ulman sa’ li ch’uut aj Britanico chiruheb’ li jun may chihab’ xe’nume’ chalen naq ke’ok chixkawresinkileb’ rib’ chi ka’ch’inq. Laj yalol u sa’ b’aqlaq ch’iich’ aj Britanico ak xe’xket chik li Tour de Francia, waqib’ sut. Sa’ kaahib’ li Juegos Olimpicos ak xe’nume’, Gran Bretaña a’an li jwal na’el chi uub’ej sa’ li yalok-u sa’ b’aqlaq ch’iich’. Sa’ li Juegos Olimpicos re Tokio, xe’xket mas naab’al wi’chik li medalla re oor sa’ li yalok-u sa’ b’aqlaq ch’iich’ chiru chixjunileb’ chik li tenamit.
Jalam-uuch reheb’ laj yalol u sa’ b’aqlaq ch’iich’ aj Britanico, laj Friedemann Vogel, laj John Giles, ut laj Greg Baker/Getty Images
A’b’anan, mas aajel wi’chik ru chiru li plata malaj li oor sa’ li ruchich’och’, li xchaq’al ru yeechi’ihom choq’ qe sa’ li qab’eenik, a’an naq “taak’ehe’q chi nawe’k li Kristo sa’ qak’ab’a’ laa’o.”11 Ut naq naqateneb’ qib’ chixk’eeb’aleb’ chi uxmank li kok’ chaab’ilo’k, nayeechi’iman qe jun “xnimal loq’al.”12 Rik’in xnawb’al naq naru naqak’ul li saqen li maare ink’a’ nak’utun anajwan sa’ qayu’am, nekexinb’oq chixtz’ilb’al rix lee yu’am re teenaw k’a’ru li naramok eere sa’ lix b’ehil li sumwank. Chirix a’an tehomaq chi us rilob’aal lee k’a’uxl. Sik’omaq li kok’ chaab’il na’leb’, li naru nekeb’aanu, li naru naxk’am chaq li sahil ch’oolejil re li chaab’ilo’k b’ayaq chik.
Jultikaq eere naq laj David kiroksi jun ajwi’ li ch’ina pek re xt’anb’al jun nimla winq li chanchan naq maajun wa taat’ane’q. A’b’an kaahib’ chik lix pek kawresinb’ileb’. Lix wanjik sa’ li maak ut li b’ar yoo chi xik laj Alma, li alalb’ej, kijala ajwi’ xb’aan jun ch’ina k’a’uxl aajel ru—kinaq sa’ xch’ool li k’a’ru kik’ute’ chiru xb’aan lix yuwa’ chirix li rusilal aj kolonel li Jesukristo. Ut jo’kan nak’ulman rik’in li qaKolonel li, us ta maak’a’ lix maak, “moko kixk’ul ta xkomon li tz’aqalil sa’ xtiklajik; kinume’ b’an chalen chaq sa’ li jun usilal toj sa’ li jun chik, toj reetal naq kixk’ul jun xtz’aqalil ru.”13
Li Kolonel, li nanawok re jo’q’e nat’ane’ junaq ch’ina tz’unun chiru ch’och’, naxk’e ajwi’ reetal li kok’ na’leb’ nak’ulman sa’ li qayu’am ut kawresinb’il chetenq’ankil, a’ yaal k’a’ru li nekeraj xchaab’ilob’resinkil chi b’ayatq chirix li jolomil ch’utub’aj-ib’ a’in. Xb’aan naq li junjunq xyalb’al qaq’e chixjalb’al qak’a’uxl—us ta ch’ina b’ab’ay—naru naxb’aanu jun nimla k’anjel sa’ qayu’am.
Li Elder Neal A. Maxwell kixye, “Li xk’eeb’al chi uxmank jun tiikil ajom, li junjunq chi k’anjel, li junjunq loq’onink, maak’a’ naqxye wi ta yal b’ab’ay, tixnimob’resi li qachaab’ilal sa’ musiq’ej.”14 Chi yaal naq rik’in li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta, chi junjunq, nak’ehe’ chi uxmank li xninqal ru na’leb’.15 Li elk chi uub’ej tz’aqal yaal, “chirix chixjunil li nokoru chixb’aanunkil laa’o,”16 rik’in lix wankil, lix b’aanuhom ut li ruxtaan li Qaawa’ ut qaKolonel, li Jesukristo. Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.