Dauvakamumuri ni Tui ni Sautu
Ni da saga ni taracake na ivakaraitaki vakataka na iVakabula, sa rawa ni da yaya ni cakacaka tu ni Nona vakacegu e vuravura.
Ena vakataucokotaki ni parofisai a soli vei Sakaraia,1 a curuma vakadoudou o Jisu na Koro Tabu ni vodoka tu e dua na asa, ka sa dau ivakananumi tu ni “vakatakilakila makawa vakatui vei ira na Jiu,”2 ka sa veiraurau tu ki na Tui ni tui kei na Tui ni Sautu.3 E wavoliti tu vei ira na tisaipeli mamarau kara tevuka nodra isulu, drauniniu, kei na draunikau ena salatu ni sa lako tiko o Jisu. Era vakacaucautaka na Kalou, kara kaya ena domolevu, “Sa kalougata na Tui sa lako mai ena yaca ni Turaga: me tu mai lomalagi na veivinakati, kei na vakarokoroko ena veiyasana e cake sara.”4 Ka vakakina, “Osana kivua na Luve i Tevita: Sa kalougata ko koya sa lako mai ena yaca ni Turaga; Osana ki cake sara.”5 Na ka vakatui oqo, eda vakacaucautaka ena siga oqo ka vakatokai na Sigatabu ni Curu Vakatui, e sa itekitekivu rekitaki ni veika drakidrakita ka na yaco tu ena macawa rarawa ki na nona solibula tu na iVakabula kei na cakamana vakasakiti ni bulubulu lala.
Me vaka nira dau vakamuri Koya, eda sa Nona tamata digitaki, kacivi tu me vakatakila na Nona bula dodonu,6 na dauveicuqeni ni tiko sautu e dolei raraba tu mai vei Koya kei na Nona veisorovaki. Na tiko sautu oqo sa isolisoli yalataki kivei ira kecega sa vagolea na lomadra kivua na iVakabula ka bula dodonu tu; sa solia vei keda na tiko sautu oqo na kaukauwa meda marautaka na bula oqo ka rawa ni vosota na veibolebole mosimosi ni noda ilakolako.
Ena 1847, a soli vakasala vakatabakidua na Turaga kivei ira na ivuvu Yalododonu, ka gadreva tu na tiko sautu mera tiko malua ka duavata ni ra sotava tu na dredre tawanamaki ena nodra ilakolako ki na mua-i-ra. Ena ka tale eso, a vakasalataki ira na Yalododonu na Turaga mera “muduka na nodra veileti vakai ira; muduka na vosa veivakacacataki vakai ira.”7 E vakadeitaka na ivolanikalou ni o ira ka tutaka na cakacaka ni yalododonu ka segata mera yalodina tikoga ki na Yalo ni Turaga sa yalataki vei ira na tiko sautu era gadreva mera bula tu kina ena siga ni veiqedravu eda sa bula tu kina nikua.8
Me vaka na tisaipeli ni Tui ni Sautu, eda sa vakasalataki meda bula ni “semati [tu] na [lomada] ena duavata kei na veilomani vakataki [keda].”9 E kaya na noda parofita lomani, o Peresitedi Russell M. Nelson, “Na veileti e vakaseva na veika kece e tutaka ka vakatavulica na iVakabula.”10 Sa cikeva talega na noda parofita meda kitaka na ka kece e rawa me muduki kina na veicacati e sa vure tu oqo e lomada kei na noda bula.”11
Me da sa navuca na ivakavuvuli eso oqo ni raici na loloma savasva i Karisito kivei keda, me vaka nida dauvakamuri Koya, meda saga meda vakakina. E vakatoka na mataqali loloma vakaoqo na ivolanikalou me loloma cecere.12 Ni da vakasamataka na loloma cecere, sa dau vagolei na noda vakanananu ki na cakacaka kei na cau mareqeti eso mera vakacegui kina na sotava tu na dredre vakayago, ni bula se vakasama. Ia, e sega ni vagolei duadua ga na loloma cecere ki na ka eda cau kina vua e dua, ia e sa dua na ivakarau ni iVakabula ka sa rawa ni tiki ni noda bula. E sega ni kurabuitaki ni sa vakasalataki keda na Turaga meda vakaisulutaki keda ena ivau ni loloma uasivi, “ka sa ivau uasivi sara kei na vakacegu.”13 Ke sega na loloma cecere, eda sa ka walega14 ka da na sega ni rawata na vanua esa vakarautaka tu na Turaga vei keda ena itikotiko ni Tamada Vakalomalagi.15
A vakamacalataka vakamatata sara na Turaga na ibalebale ni kena taukeni na ivau vinaka sara kei na vakacegu oqo, vakabibi ni sotavi tu na veika drakidrakita ni bera na Nona vakamatei. Vakasamataka mada na ka ena rairai vakila tu o Jisu ni sa savata ena yalomalumalumu na yavadra na Nona tisaipeli, ni kila tu ni dua vei ira ena soli koya yani ena bogi saraga oya.16 Se gauna, ena vica na aua emuri, a vakabula kina ena yalololoma o Jisu na daligai koya ka salamuri Jutasa tu, ka sa soli Koya, me vesuki Koya.17 Se na gauna a duri tu kina na iVakabula ena matai Pailato, ka beitaki vakatawadodonu tu mai vei ira na bete levu kei na qase, ka galuvaka tu na Nona beitaki vakailasu, ka sa kurabui kina na kovana ni Roma.18
Mai na tolu na ka drakidrakita oqo, ka vakaogai tu ena rarawa kei na yaluma levu sara, sa vakatavulici keda na iVakabula ena Nona ivakaraitaki ni “sa dauvosota vakadede na loloma, sa yalovinaka; … sega ni vuvu; … sega ni vosa doudou, sega ni viavialevu, sega ni cakava na ka sa sega ni kilikili kaya, sega ni qara na ka me nona ga, sega ni cudrucudru, [ka] sega ni daulomaca.”19
Dua tale na ka bibi me vakadreti, ka sa vagolei vakatabakidua ki na noda bula vakatisaipeli kei na sala eda tutaka kina na vakacegu ni iVakabula, oya na ivakarau eda veikauwaitaki kina vakai keda. Donuya na Nona ilesilesi e vuravura, a vakanamata tu na ivakavuvuli ni iVakabula—sega walega, ia vakalevu sara—ki na ivakarau ni loloma, loloma cecere, vosota, yalomalumalumu, kei na veikauwaitaki—na iwalewale momona eso vei ira ka via volekati Koya tu ka tutaka na Nona vakacegu. Na ivakarau vakaoqo sa isolisoli mai vua na Kalou, ni da sasagataka meda vakatorocaketaka, eda na tekivu raica na duidui kei na malumalumu ni wekada ena duavata, veiyaloni, veidokai, kei na vosota levu sara. Dua na ivakatakilakila dei levu sara ni da sa toro voleka tu kivua na iVakabula ka vakataki Koya vakalevu cake oya na sala lomani, malua, kei na yalovinaka eda sa kauwaitaki ira kina na wekada, se vakaevei na ituvaki.
Eda raici ira wasoma na tamata ka vosa duatani ka veivakacacani me baleta na ivakarau, malumalumu, kei na nanuma eso ni tani e vakasamataki, vakabibi ni ra duidui se veicalati na ivakarau vakaoqo ena sala era cakacakataka ka nanuma. Sa dau matau tu meda raici ira na tamata oqo ni kaseta tu eso tale, ka tokaruataka na ka era rogoca ni sega ni kilai taucoko tu na veika e baleta na ituvaki oya. Kena ca, ni sa vakauqeta tu na mataqali tovo vakaoqo na vakauitukutuku raraba ena yaca ni dina kei na duavata tawamacala. Ke sega ni tarovi, na veivosaki vakalivaliva sa dau muataki ira na tamata ki na veivakacacani kei na veileti katakata, vakavuna tu na veilecayaki, mavoa ni yalo, kei na veivakaduiduitaki.
A parofisaitaka o Nifai ena otioti ni gauna, ena lomaca na meca ka vakavureya mera cudruvaka na tamata na ka e dina.20 Sa vakatavulica na ivolanikalou ni “ka kecega sa sureta ka vakayarayarataka na tamata me ra caka vinaka, ka lomana na Kalou, ka qaravi koya, sa mai vua na Kalou.”21 Ena yasana kadua, “na ka kecega e ca sa mai vua na tevoro; ni sa meca ni Kalou na tevoro ka sa veivala tiko ga kei koya, ka sa veisureti ka veivakayarayarataki ki na ivalavala ca, ka me vakayacori tiko ga na ka ca.”22
Ni navuci tu na ivakavuvuli ni parofisai oqo, e sega ni veivakurabuitaki ni dua na ivadi ni vunica oya me vakavureya na veicacati kei na veileti ena lomadra na luve ni Kalou. E marau o koya ni raica na tamata ni ra veileti, veivakaduiduitaki, ka veivakacacani vakai ira. Na itovo oqo e rawa ni tamusuka na ivakarau, tutu, kei na lewa eloma ni dua na tamata, vakabibi ni lewai tu vakatawadodonu. Sa bibi sara me dusimaki ni gauna eda vakatara kina na mataqali tovo vakaoqo ena noda bula, eda sa bucina tiko ki lomada na vanua me tea kina na meca na sorenikau ni veicacati, me rawa ni da coriti rawarawa kina.
Ke da sega ni qarauna na noda nanuma, vosa, kei na ivalavala, sa rawa ni da coriti ena ivadi qaseqase ni meca, ka vakarusa na noda veimaliwai kei ira na tamata maliwai keda kei na noda daulomani.
Taciqu kei na ganequ, me vaka na tamata digitaki ni Turaga ka daututaka na Nona vakacegu, eda sega ni rawa ni vakatara na ivadi oqo ni vunica me vakayaco-ka e lomada. Eda sega ni rawa ni colata na icolacola dragali oqo e vakarusa tu na nanuma, veimaliwai, kei na bula saraga. Sa matataka na kosipeli na itukutuku vinaka ni marau uasivi.
Vakaidina, e sega ni dua vei keda sa vinaka sara, ia e tiko na gauna eso eda sa lawakitaki kina ena mataqali tovo vakaoqo. Ena Nona loloma uasivi kei na kila vakataucoko ni noda bula vakayago, sa tovolea tu ga na iVakabula me vakaroti keda ena veika rerevaki vakaoqo. A vakatavulici keda, “Ia na lewa dou na kitaka, dou na lewai kina: kei na ivakarau dou sa vakarautaka, ena vakarautaki tale vei kemudou.”23
Na taciqu kei na ganequ lomani, ni da saga tu ni vakatorocaketaka na ivakarau vakataka na iVakabula, sa rawa ni da yaya ni cakacaka ni Nona vakacegu ena vuravura me vaka na ivalavala sa tauyavutaka tu o Koya. Au sureti iko mo navuca na sala eso eda rawa ni veisautaki keda kina meda tamata dauveilaveti ka dauveitokoni, na tamata yalomatua ka dauveivosoti, na tamata ka vakacerecerei ira na tani, ka nanuma tikoga “na ka kecega e savasava, totoka, se rogorogo vinaka se dokai, [eda] sa gadreva na veika oqo.”24
Au yalataka vei iko ni da sasagataka ka vakatorocaketaka na ivakarau oqo, sa yaco meda na dauveiyaloni ka veikauwaitaki tu ki na nodra gagadre na wekada25 ka vakila na reki, vakacegu, kei na tubu vakayalo.26 Tawavakalasui, ni na vakila na Turaga na noda sasaga ka solia vei keda na isolisoli eda gadreva meda yalorawarawa ka dauvosota vakalevu tu na duidui, malumalumu, kei na noda cala vakai keda. Me ikuri, eda na rawa ni vorata vakavinaka tu na ile ni vakacalai ira ka vakamavoataki keda. Na noda gagadre ni veivosoti, me vakataka na iVakabula, na noda gagadre ni vosoti ira ka veilalitaki keda se vosa vakacacataki keda ena levu cake sara ka na yaco me tiki ni noda bula.
Me da sa tevuka edaidai, ena Sigatabu ni Curuvakatui oqo, na noda isulu ni loloma kei na drau ni niu ni loloma cecere, ka lako tu ena ikalawa ni Tui ni Sautu ni da vakarau marautaka ena Sigatabu mai oqo, na cakamana ni bulubulu lala. Vaka veitacini ka veiganeni i Karisito, meda sa cauraka tu ena reki, “Osana kivua na Luve i Tevita: Sa kalougata ko koya sa lako mai ena yaca ni Turaga; Osana ki cake sara.”27
Au vakadinadinataka ni bula o Jisu Karisito kei na Nona loloma uasivi, ka vakatakilai tu ena Nona solibula veisorovaki, esa vagolei vei ira taucoko ka gadreva me lako vata kei Koya ka marautaka na Nona vakacegu ena bula oqo kei na bula sa bera mai. Au tukuna na veika oqo ena yaca tabu ni noda iVakabula ka Dauveivueti, o Jisu Karisito, emeni.