“E Tatau Ona Faamasino le Atua,” mataupu 41 o le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai, Voluma 1, O Le Tagavai o le Upumoni, 1815–1846 (2018)
Mataupu 41: “E Tatau Ona Faamasino le Atua”
Mataupu 41
E Tatau Ona Faamasino le Atua
I le aso 1 o Iuni, 1843, na savavali atu ai Atisone ma Luisa Palate ma le la fanau teine i se tasi o nofoaga e taula ai vaa sitima o Navu. O le a malaga Atisone i lena aso mo se misiona e tolu tausaga i Atumotu o Hawaii. Na ia sapaia i ona lima Ane, le la tama teine laitiiti, ao mulimuli atu ma le faanonou i tua o ona uso matutua o Elena, Faranisesa, ma Loisi, ma le faanoanoa i le alu ese atu o lo latou tama.1
Talu ai nei lava, ao talanoa ma Polika Iaga, na talanoa atu ai ma le fiafia Atisone e uiga i Hawaii ma ona tausaga o se tagata talavou na galue i vaa tafola i le Vasa Pasefika. Talu ai na leai nisi o le ekalesia i atumotu, na fesili atu ai Polika ia Atisone pe manao e tatala se misiona iina. Sa fai mai Atisone na ia manao i ai pe afai latou te o faatasi ma nisi. Na vave lava mulimuli ane, ona valaaulia e Iosefa ma le Toasefululua o ia e taitai se vaega o toeaina i atumotu.2
Na tagi Luisa mo aso e tolu ina ua ia iloaina le tofiga o Atisone. Sa fia afe maila le mamao ese o Hawaii, i se vaega o le lalolagi lea na faalogo i ai e ese lava ma matautia. Sa leai sona lava fale i Navu, leai se tupe, ma ni nai mea laiti e faafesuia’i. O le a manaomia e lana fanau teine ni lavalava ma le aoga, ma a aunoa ma Atisone, o le a tatau ona ia saunia mea uma mo i latou.
Ao savavali atu Luisa i le vaasitima ma lona aiga, na lagonaina pea lona loto vaivai, ae na ia oo ina olioli faapea na agavaa Atisone mo lona valaauga. Sa le na o ia le fafine i le aai o le a tuuatoatasi ao alu ese lona toalua e talai atu le talalelei. Na malaga ese atu faifeautalai i itu eseese i lena taumafanafana, ma na tautino atu Luisa o le a feagai ma ona faigata ma faalagolago i le Alii.
Na tauivi Atisone e pulea ona lagona. Na laa atu i luga o le fola o le vaasitima lea o le a aveina atu o ia mamao mai lona aiga, na ia sii ae se solosolo i ona mata ma solo ese ai ni loimata. I luga o le matafaga, na amata ai foi ona fetagisi lana fanau teine. Na fai mai Faranisesa e manatu o ia o le a ia le toe vaai lava ia te ia.3
O le masani ai i le sami e pei ona ia iloaina ai, na malamalama Atisone i le tulaga matautia o loo i ona luma. Ae ina ua vaetofia o ia e le Toasefululua mo lana misiona, na latou faamanuiaina o ia ia maua le mana e pulea ai elemene ma le lototoa e feagai ai ma afa. Afai na te faamaonia le faatuatua, na latou folafola atu ai e ala i le Agaga, o le a ia toe foi mai i le fale ma le saogalemu i lona aiga.4
I ni nai aso mulimuli ane, na tuua ai e Ema, Iosefa, ma le la fanau Navu e asiasi i le uso o Ema i Tisona, Ilinoi, o ni nai aso e malaga ai i matu. Ae lei tuua, na ia faatonuina Ana Uitini ia faamalosiau i fafine o le Aualofa ina ia faaauau le fesoasoani i e matitiva ma fesoasoani i tamaloloa i le fausiaina o le malumalu.5
Talu ai nei lava, na saunoa atu ai Iosefa i le Au Paia e uiga i sauniga o le malumalu, ma aoaoina i latou o loo latou fausia le malumalu ina ia mafai e le Alii ona tuuina mai ia i latou le faaeega paia. Na tau atu e Ema ia Ana o loo ia lagonaina se naunau loloto i le malumalu talu mai lena taimi ma na manao i le Aualofa ia talanoaina mea e mafai ona latou faia e faanatinati ai le galuega.
“E mafai ona tatou talanoa i le komiti o le malumalu,” na fautua atu ai Ema, “ma po o le a lava le mea latou te mananao ai ma e mafai ona tatou faia, e mafai ona tatou faia.”6
Faatasi ai ma lena tiute, na talo ai e Ana se fonotaga muamua a le Aualofa mo le tausaga ma fai atu i fafine e fautuaina mai ni ala e fesoasoani ai i taumafaiga o le malumalu. O nisi na fai mai na latou naunau e fesili atu mo ni foai ma aoina mai ni vulu ma ni ie e fai ai ni ofu fou. O isi na fai mai na latou naunau e lalaga, su’i, pe fonofono lavalava tuai pe a manaomia. Sa fautua mai se tasi fafine e avatu i loomatutua ni vulu e lalaga ai ni totini mo le aufaigaluega o le malumalu i le taumalulu.
O Poli Stringham ma Luisa Beaman na fai mai o le a la faia ni lavalava mo le aufaigaluega. Na fai mai Maria Felshaw o le a ia foai maia ni fasimoli. Na faatu mai e Filinata Stanley e foai mai ni flax [laau fai ie] e fai ai ni ie ma tuuina atu se kuata o le susu i aso uma mo le taumafaiga. “Sa ofo mai Eseta Gheen e foai mai ana lava filo sa ia gaosia.
“Ua olioli agelu ia te outou!” Na molimau mai ai Uso Chase, ma viia le naunau o fafine e fesoasoani i le fausia o le maota o le Alii.
Ae lei tapunia le fonotaga, na uunaia e Ana tina i le potu ia saunia a latou tama teine e ulu atu i le malumalu. Aoao i latou i le alofa, na ia fautua atu ai, ma aoao i latou ia amio tauagafau ma le tatau ai i totonu o ona puipui paia.7
I le lua selau maila le mamao ese, na faateia ai le asiasiga a le Au Samita i le uso o Ema i le aso 21 o Iuni ina ua taunuu mai Viliamu Clayton ma Sitivi Markham ma ni talafou taufaafefe. Ua toe manaomia mai e le kovana o Misuri le tulai o Iosefa i le faamasinoga i Misuri, o le taimi lea i se moliaga tuai o le faalata, ma o lea faatoa tuuina atu e le Kovana o Ford o Ilinoi se isi faatagaga e loka ai le perofeta.
“Ou te le o fefe,” na fai atu ai Iosefa. “E le mafai e tagata o Misuri ona faatiga ia te au.”8
I ni nai aso mulimuli ane, na tuitui mai ai ni tamaloloa se toalua na fai mai o ni Au Paia o Aso e Gata Ai i le faitotoa ao fai le taumafataga o le afiafi a le aiga. Na tau atu e le tuagane faaletulafono o Ema ia i laua o Iosefa o loo i fafo i le lotoa, i talaane o le fale meafaigaluega.
I ni nai minute mulimuli ane na faalogoina ai e Ema ma le aiga se pisa mai fafo. Na topetope atu i le faitotoa, ma latou vaaia ai tamaloloa o loo faaata atu ni fana ua faaututau i le fatafata o Iosefa. Sa uu e le tasi tamaloa Iosefa i le kola. “Afai e te minoi i se inisi,” na ia taufaafefe atu ai, “o le a ou fanaina oe!”
“Fana loa!” Na fai atu ai Iosefa, ma faaaliali atu lona fatafata. “Ou te le fefe ia oulua fana.”
Na tamoe atu i fafo Sitivi Markham ma osofai atu i tamaloloa. I le faateia, na la liliu atu ai a la fana ia te ia ae na vave lava ona toe liliu ia Iosefa, ma sosoa atu foe o fana i ona iviasoaso. “Tu sao!” na la feei atu ai ia Sitivi.
Na la tautosoina atua Iosefa i tua o la laua taavale solofanua ma taofi ai o ia iina. “Lua susuga,” na fai atu ai Iosefa, “ou te fia mauaina se tusi faamaonia.” O le tusi o le a faatagaina ai se faamasino o le lotoifale e faia se faaiuga pe aloaia le lokaina o Iosefa.
“Aia ou vale!” na la fai atu ai, ma toe taia o ia i iviasoaso ia a laua fana. “E te le mauaina se tusi!”
Na oso atu Sitivi i le taavale solofanua ma toso mai solofanua i o la faagutu ao oso atu Ema i totonu o le fale ma toso mai le peleue ma le pulou o Iosefa. I le taimi lena, na vaaia ai e Iosefa se tamaloa o pasi ane i le fale. “Ua avefaamalosi a’u e nei tamaloloa!” na ia tagi atu ai. Ina ua faaauau pea ona savali le tamaloa, na liliu atu Iosefa ia Sitivi ma tau atu ia te ia e alu mo se fesoasoani.
“Alu!” na ia faataio atu ai.9
O e na pueina Iosefa o ni leoleo faaletulafono mai Ilinoi ma Misuri. O lena aoauli na la lokaina o ia i se faletalimalo lata ane ma mumusu e tuu atu ia te ia e vaai se loia. I le vave o le faatinoga, na lipoti atu ai e Sitivi le faiga leaga o Iosefa i taitai o le lotoifale, ia na vave lava ona lokaina na alii ofisa mo le aveina faamalosi ma le sauaina. Ona fesoasoani lea o Sitivi ia faamautu se tusi faamaonia mai se falefaamasino aloaia lata ane. O le tusi na manaomia ai Iosefa ia auai i se faamasinoga e onosefulu maila le mamao.
Ina ua latou iloa o loo malaga le faamasino, na malaga atu loa Iosefa, le vaega na pueina o ia, ma e na pueina le vaega lena e sue se isi falefaamasino e mafai ona foia le faafitauli faaletulafono.10
I Navu, na iloa ai e Uilisone Law ma Ailama le pueina o Iosefa ma na faapotopotoina loa le sili atu ma le selau tamaloloa e laveaiina o ia. Na latou auina atu ni tamaloloa i le vai i se sitima ao latou poloaiina isi e tietie atu i solofanua i itu uma ma sailia le perofeta.
Ina ua ia iloa atu ana uluai laveai e toalua, na lagona e Iosefa le mapusaga. “O le a ou le alu i Misuri i lenei taimi,” na ia tau atu ai i e na pueina o ia. “O a’u tama ia.” Na vave lava ona avea le au laveai e toalua ma laveai e toaluasefulu—ma faateleina lava. Na latou liliuina le vaega agai i Navu, lea latou te talitonu e mafai ai e le falefaamasino lautele ona faia le faaiuga i le aloaia o le samania.11
E oo atu i le aoauli ua agai atu le perofeta i le aai, na siomia e ni nai alii o le malo ma lana au laveai i solofanua. O Ema, lea ua toe foi ane i Navu ma tamaiti, na tietie atu ma Ailama e faafeiloai Iosefa ao tata mai e le Faaili Pu a Navu ni pese mamalu ma na faapapa e tagata ni fana ma fanafanua e faailoga ai. Na vave lava ona faatasi atu ia i latou se solo o taavale solofanua, e tosoina e solofanua teuteuina i fugalaau o le fanua laugatasi.
Na laina le motu o tagata i itu uma o le auala e alaga fiafia i le toe foi saogalemu mai o le perofeta ao pasi atu le solo i o latou luma, ma fefaapiopio lemu atu lona ala i le fale o Iosefa. Ina ua taunuu, na opo mai e Lusi Samita lana tama, ma na feosofi atu i fafo o le fale lana fanau e vaai ia te ia.
“Tama,” na fai atu ai Feterika e fitu-tausaga, “o le a le toe avea e le au Misuri oe, a ea?”
“Ua ou toe sao mai lima o le au Misuri, faafetai i le Atua,” na fai atu ai Iosefa, ma oso atu i luga o se pa e lauga atu i le faitau selau o le Au Paia na potopoto faataamilo ia te ia. “Ou te faafetai ia te outou uma lava mo lo outou agalelei ma le alofa mo au,” na ia tagi ai. “Ou te faamanuia atu ia te outou uma lava i le suafa o Iesu Keriso.”12
E pei ona faamoemoeina, na folafola mai e le faamasinoga a Navu o le lokaina o Iosefa na solitulafono. I le feita tele, na talosaga ai leoleo na lokaina Iosefa e toalua i le kovana ia luiina le iuga. Ae na musu Kovana Ford e faalavelave i le faaiuga a le faamasinoga, ma na feita ai le aufaitio i le Au Paia i le setete atoa. Na amata ona latou fefefe faapea o le a toe sao foi Iosefa mai le faamasinoga.13
O le taimi lea, na faitau selau le Au Paia na faaauau ona faapotopoto i Navu ma ona siteki tuaoi. I le setete i sasae o Konetikate, na ulu atu ai i se vaa laupasese o le vai se tamaitai talavou o Sieni Manning ma lona tina, nai ona tei, ma isi tagata o lana paranesi e amata le latou malaga i Navu. Na taitaia i latou e Salesa Wandell, o se faifeautalai na auauna atu o se latou peresitene o le paranesi.
E le pei o isi tagata o le latou paranesi, o i latou uma lava e papae, ao Sieni ma lona aiga o ni Au Paia uli saoloto. Na fanau Sieni ma tausia i Konetikate ma na faigaluega i le tele o lona olaga mo se ulugalii papae milionea. Na ia auai i se lotu Kerisiano, ae na vave lava ona faateleina lona le faamalieina ai.
Ina ua ia faalogo o le a lauga se faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai i le eria, na ia filifili ua ia manao e faalogo ia te ia. Na tau atu e lana faifeau ia te ia e aua le auai atu i le lauga, ae na alu lava pea Sieni ma na uunaia faapea ua ia mauaina le talalelei moni. O le paranesi e sili ona tele i le eria sa na o ni nai maila le mamao, ma na papatisoina o ia ma faamauina i le aso Sa na sosoo ai.14
Na avea Sieni o se tagata fou liliu mai tuuto. E tolu vaiaso talu lona papatisoga, ae oo mai i ona luga le meaalofa o le tautala i gagana ao ia tatalo. O lenei la, i se tausaga mulimuli ane, ua faapotopotoina ai o ia ma lona aiga i Siona.15
I luga o le kanala, na malaga ai Sieni ma lona aiga e aunoa ma se faalavelave ao sopoia Niu Ioka. Mai iina na latou faamoemoe e malaga faatasi ma le latou paranesi i saute e ala atu i Ohaio ma i Ilinoi, ae na mumusu ofisa o le kanala e tuu atu i le au Manning e faaauau la latou malaga seia latou totogiina lo latou pasese malaga.
Sa lē mautonu Sieni. Na faapea lava o ia o le a le totogiina e lo latou aiga se tupe seia latou taunuu i Ohaio. Aisea e tatau ai ona latou totogiina i le taimi nei? E leai se tasi o tagata papae o lana paranesi na manaomia le totogiina muamua o o latou pasese .
Na faitauina e le au Manning a latou tupe, ae e le o lava nei se latou tupe e totogi ai le faigamalaga. Na latou liliu atu i le faifeautalai o Wandell mo se fesoasoani, ae na musu o ia e fesoasoani ia i latou.
Ao tosoina atu le vaa ma nimo atu i le vaai, na toeitiiti lava leai se tupe a Sieni ma lona aiga ma e sili atu i le valu selau maila le va o i latou ma Navu. I le leai o se mea sei vagana ai ona vae e aveina atu o ia i sisifo, na filifili loa Sieni e taitai atu le vaega toalaiti i Siona.16
I le taeao o le aso 12 o Iulai, na i ai Viliamu Clayton i totonu o le ofisa o Iosefa ina ua ulu mai le perofeta ma Ailama. “Afai e te tusia le faaaliga,” na tau atu ai e Ailama ia Iosefa, “o le a ou aveina ma faitau atu ia Ema, ma ou te talitonu e mafai ona ou faatalitonuina o ia i lona moni, ma o le a e maua ai loa le filemu.”
“E te le iloa lelei Ema e pei ona ou iloaina,” na fai atu ai Iosefa. I lena taumafanafana, na faamauina atu ai o ia i isi fafine, e aofia ai ni nai fafine na filifilia e Ema lava ia.17 Ae o le fesoasoani atu ia Iosefa e filifili ni ava e lei faigofie ai ia Ema ona usiusitai i le mataupu faavae.
“E matuai faigofie lava le aoaoga faavae,” na fai atu ai Ailama. “E mafai lava ona ou faatalitonuina soo se tamaloa po o se fafine malamalama i lona moni, mama, ma lona tupuga faalelagi.”
“Sei o tatou vaai,” na tali atu ai Iosefa. Na ia fai atu ia Viliamu e aumai se pepa ma tusi ai ao ia fai atu upu o le Alii.18
O le tele lava o le faaaliga na iloa lelei lava e Iosefa. Na faamatalaina ai le feagaiga fou ma le tumau-faavavau o le faaipoipoga e faavavau, faatasi ai ma faamanuiaga ma folafolaga e fesootai i ai. Na faaalia ai foi faaupuga e pulea ai le autaunonofo, lea na iloaina e Iosefa ao faaliliuina le Tusi Paia i le 1831. O le vaega o totoe o le faaaliga sa o se fautuaga fou mo ia ma Ema, na taliina ai a la fesili ma tauiviga o loo i ai nei i le autaunonofo.
Na faaali mai e le Alii faapea ina ia faaauau se faaipoipoga i tua atu o le tuugamau, e tatau i le alii ma le tamaitai ona faaipoipoina e le pule o le perisitua, ma faamauina le la feagaiga e le Agaga Paia o le Folafolaga, ma tumau faamaoni i le la feagaiga. O i latou e faataunuuina nei tulaga o le a mautofi i faamanuiaga mamalu o le faaeaga .19
“Ona avea ai lea o i laua ma atua, aua ua leai so laua gataaga,” na folafola atu ai e le Alii. “Ona avea ai lea o i laua i luga o mea uma, aua ua pule i laua i mea uma.”20
Ona faaauau ai lea ona fetalai le Alii e uiga i le autaunonofo ma Lana feagaiga e faamanuia Aperaamo i se fanau toatele mo lona faatuatua.21 Mai lava i le amataga, na faauuina ai e le Alii le faaipoipoga i le va o le alii e toatasi ma le tamaitai e toatasi e faataunuu ai Lana fuafuaga. O nisi taimi, e ui i lea, e faatagaina ai e le Alii le autaunonofo o se ala e faatuina ai ni fanau i aiga amiotonu ma aumaia ai lo latou faaeaga.22
E ui lava o le faaaliga na tuusao lava i le Au Paia, na faaiuina i se fautuaga mo Ema e uiga i le autaunonofo a Iosefa. “Ma ia tuu atu i laʼu auauna tamaitai, o Ema Samita, ia talia i latou uma o e ua tuu atu i laʼu auauna o Iosefa,” na faatonu mai ai le Alii. Na Ia poloaiina o ia ia faamagalo Iosefa, nonofo pea ma ia, ma tausi ana feagaiga, ma folafola atu e faamanuiaina ma faatoateleina o ia ma tuuina atu ia te ia mafuaaga e olioli ai pe afai na te faia. Na Ia lapataia foi o ia i taunuuga matautia e oo ia i latou e solia a latou feagaiga ma le usitaia le tulafono a le Alii.23
Ina ua uma ona faalau atu e Iosefa le faaaliga, na faatumuina e Viliamu ni laupepa e sefulu. Na ia tuu le peni i lalo ma toe faitau atu le faaaliga ia Iosefa. Na fai atu le perofeta ua sao lena, ma na aveina atu loa e Ailama ia Ema.24
Na toe foi atu Ailama i le ofisa o Iosefa mulimuli ane i lena aso ma tau atu i lona uso faapea e lei soona tautala malosi muamua atu lava se isi ia te ia i lona olaga atoa. Ina ua ia faitau atu le faaaliga ia Ema, na ita o ia ma teenaina.
“Na ou fai atu ia te oe e te le iloa lelei ia Ema e pei o au,” na tali filemu atu ai Iosefa. Na ia gaugau le faaaliga ma tuu i lana taga.25
O le aso na sosoo ai, na faaaluina ai e Iosefa ma Ema le tele o itula i se talanoaga o le loto-tiga. I se taimi ae lei oo i le aoauli, na valaau ai e Iosefa ia Viliamu Clayton i totonu o le potu e fesoasoani e tu i lo la va. Na foliga mai na lavelavea Iosefa ma Ema i totonu o se faafitauli faigata. O i laua uma taitoatasi na alofa ma loloto le popole mo le isi ma na manao e faamamaluina le feagaiga e faavavau na la osia. Ae o le la tauiviga e tausia le poloaiga a le Alii na tuueseeseina ai i laua.26
Na foliga mai na faapitoa lava le popole o Ema e uiga i le lumanai. Ae faapefea pe afai e iloa e fili o Iosefa le autaunonofo? Pe o le a toe alu foi o ia i le falepuipui? Mata o le a fasiotia o ia? Na faalagolago o ia ma tamaiti ia Iosefa mo le tausiga, ae o tupe a le aiga na fefiloi ma tupe a le lotu. O le a faapefea ona latou ola pe a tupu se mea ia te ia?
Na fetagisi Iosefa ma Ema ao la tautatala, ae i le iuga o le aso ua la foia o la faafitauli. Ina ia saunia se saogalemu faaopoopo tautupe mo Ema, na tusia ai e Iosefa ni fanua ia te ia ma le la fanau.27 Ma ina ua mavae lena tautoulu, e lei toe faatinoina e ia le autaunonofo.28
I le faaiuga o Aokuso 1843, na siitia atu ai le Au Samita i se fale fogafalelua i talaane o le vaitafe. Na faaigoa o le Maota o Navu, o le fale fou na lava lona tele e nonofo ai le la fanau e toafa, le tina ua matua o Iosefa, ma tagata na galulue mo i latou ma nonofo ma i latou. Na fuafua Iosefa e faaaoga le tele o le fale o se faletalimalo.29
I ni nai vaiaso mulimuli ane, ao suia le taumafanafana i le tautoulu i Navu, na taunuu mai ai Sieni Manning ma lona aiga i le faitotoa o le fale o Iosefa ma Ema e saili le perofeta ma se fale e nonofo ai. “Susu mai i totonu!” Na fai atu ai Ema i le vaega ua vaivai lava. Na faasino atu e Iosefa i latou i le mea e mafai ona latou momoe ai i lena po ma aumaia ni nofoa mo tagata uma.
“O oe lea sa taitaia si vaega toaitiiti lenei, a ea?” Sa fesili atu ai Iosefa ia Sieni. “Ou te manao ia te oe e faamatala mai lou aafiaga i a outou malaga.”
Na faamatala atu e Sieni ia Iosefa ma Ema e uiga i la latou malaga umi mai Niu Ioka. “Sa matou savavali seia masaesae o matou seevae ma tiga ma mavaevae ma tafetotoi o matou vae,” na ia fai atu ai. “Na matou ole atu i le Atua le Tama Faavavau ina ia faamaloloina o matou vae, ma na taliina mai a matou tatalo ma na faamaloloina o matou vae.”
Na latou momoe i lalo o fetu i fafo po o fale manu i tafatafa o le auala. I luga o le ala, na faafefeina ai i latou e ni tamaloloa o le a lafoina i latou i le falepuipui aua e leai ni a latou “pepa saoloto,” po o ni pepa e faamaonia ai e le o i latou o ni pologa sosola.30 I se isi taimi, na latou sopoia ai le vaitafe loloto e aunoa ma se alalaupapa. Na latou onosaia po pogisa ma taeao malulu ma fesoasoani i isi pe a latou mafaia. E lei mamao ese mai Navu, na latou faamanuia ai se tamaitiiti mai, ma na faamaloloina le tamaitiiti i le faatuatua.
“Na matou o i lo matou ala,” na fai mai ai Sieni i la latou malaga, “i le olioli, ma usuina viiga, ma faafetai i le Atua mo Lona agalelei e le iu ma le alofa mutimutivale ia i matou.”
“Ia faamanuia outou e le Atua,” na fai atu ai Iosefa. “Ua outou i ai nei faatasi ma ni uo.”
Na nonofo le au Manning i le fale o Samita mo se vaiaso. I lena taimi, na sailia e Sieni se pusa na ia lafoina mai i se vaa i Navu, ae na manatu o ia ua leiloa pe ua gaoia i le ala. Na maua e tagata o lona aiga, i le taimi lea, ni nofoaga e galulue ma nonofo ai ma e lei umi ae o ese mai le fale o Samita.
I se tasi taeao, na iloa ai e Iosefa na tagi Sieni ma fesili atu pe aisea. “Ua o uma lava tagata ma maua o latou lava fale,” na ia fai atu ai, “ae e leai sou fale.”
“O loo i ai sou aiga iinei tonu lava pe afai e te manao ai,” na faamautinoa atu ai Iosefa ia te ia. Na ia ave atu Sieni ia Ema ma faamatala i ai le tulaga. “E leai sona fale,” na ia fai atu ai. “Pe leai sou fale mo ia?”
“Ioe, pe afai e manao i ai o ia,” na fai atu ai Ema.
Na vave lava ona avea Sieni ma se vaega o le auaiga pisi, ma na talisapaia o ia e isi tagata o le aiga ma e na nonofo ai. E lei oo mai lava lana pusa, ma na vave lava ona saunia e Iosefa ma Ema ni ofu fou mo ia mai le faleoloa.31
I lena tautoulu, ao faamautu lona aiga i lo latou fale fou, na faateleina le popole o Ema i le autaunonofo.32 I Lana faaaliga ia te ia i le sefulutolu tausaga talu ai, na folafola mai ai e le Alii e faapaleina o ia i le amiotonu pe afai na te faamamaluina ana feagaiga ma faaauau le tausiga o poloaiga. “Ma vagana ai ua e faia lenei mea,” na Ia fetalai mai ai, “o le mea ua Ou i ai, e lē mafai ona e sau i ai.”33
Na manao Ema e tausia feagaiga na ia osia ma Iosefa ma le Alii. Ae o le autaunonofo na masani ona foliga mai sa mamafa tele ua le gafatiaina. E ui lava na ia faatagaina nisi o autaunonofo a Iosefa i lona fale, na ia inosia lo latou i ai iina ma o nisi taimi na ia agaleaga ai ia i latou.34
Na iu lava, ina faatonuina e Ema Emily ma Ilaisa Paterika e tuua le fale e le toe o mai. Ao i ai Iosefa i ona tafatafa, na valaau e Ema ia le auuso i lona potu ma tau atu ia i laua ua tatau ona faauma a la fesootaiga ma ia i le taimi lava lena.35
I le lagonaina o le tiaiina, na tuua e Emili le potu, ua ita ia Ema ma Iosefa. “Pe a poloai mai le Alii,” na ia tau atu ai ia te ia lava, “O Lana fetalaiga e le tatau ona manatu mama i ai.” Na ia manao e fai le manao o Ema, ae na ia musu e solia lana feagaiga o le faaipoipoga.
Na mulimuli atu Iosefa i le auuso i fafo o le potu ma maua atu Emili i le falealalo. “O le a sou lagona Emili?” na ia fesili atu ai.
“Ou te iloa ou te lagonaina e pei lava o soo se tasi e oo i ia tulaga,” sa fai atu ai o ia, ao tilotilo atu ia Iosefa. Sa ia foliga mai e pei o le a ia goto ifo i le eleele, ma na lagona e Emili le faanoanoa mo ia. Sa ia manao e toe fai atu se tala, ae na tuua e ia (Iosefa) le potu ae lei mafai ona ia tautala atu.36
I le fiasefulu tausaga mulimuli ane, ina ua avea Emili o se loomatua, na ia toe mafaufau ai i na aso o le tiga. I le taimi lea, ua sili atu lona malamalama i uiga fenumiai o Ema e uiga i autaunonofo ma le tiga na ia maua mai ai.37
”Ou te iloa na faigata mo Ema, ma soo se fafine lava, e ulu atu i autaunonofo i na aso,” na ia tusia ai, “ma ou te le iloa pe o le a faia e soo se tasi se isi mea e sili atu nai lo le mea na faia e Ema i lalo o ia tulaga.”38
”E tatau ona faamasino le Atua,” na ia faaiu ai, “ae le o a’u.”39