Titiraki aika Kabuta ibukin Ana Boki Moomon
Tao mairouia rao, utu, ake a rangi n nano iai, ke te tia kaitara, ti bane ni karekei titiraki iaon Ana Boki Moomon. Aikai tabeua kaeka aika tauraoi.
Tera Ana Boki Moomon, ao e kangaara ni kabotauaki nakon te Baibara?
Ana Boki Moomon bon te boki ae tabu ae aiaron te Baibara. Bon te kakoaua teuana ibukin Iesu Kristo.1 Te Baibara e boboto ana marooro iaon maiuia ao ana anga reirei Iteraera ngkoa. Ana Boki Moomon e kanoaaki n aia koroboki kurubu aika bati ake a roko i America, n ikotaki ma te utu are e kitana Ierutarem 600 I.K. Aomata aikai bon kaain naba ana auti Iteraera. Aingaia are te Baibara ao Ana Boki Moomon a koreaki irouia aomata aika tii tabo rikiia ma ni mwakoron te aonaaba aika kakaokoro.
N aiaron te Baibara, Ana Boki Moomon e raka riki nakon ae tii taekan rongorongon ngkoa. E kanoaki ni “bwaninin ana euangkerio Iesu Kristo” (D&C 20:9): taian anga reirei, reirei, ao taetae ni burabeti ake a kakoaua te Atua te Tama ao Natina, Iesu Kristo.
Te Burabeti Iotebwa Timiti e kabwarabwara bwa Ana Boki Moomon “e tuangiira bwa ara Tia Kamaiu e Kaoti iaon te kaontenanti aio [i America] imwiin manga utina; are E a katea te Euangkerio ikai ni kabwaninna, ao ni bobuakana, ao mwaakana, ao te kakabwaia; bwa a na iai aia Abotoro, Burabeti, taan Taekina te euangkerio, Taan reirei, ao taan Kawakin ekaretia, n aroia ae ti tabo, te nakoanibonga ae tii te arona, otenanti ae tii te arona, bwaintituaraoi, mwaaka, ao kakabwaia, ake a kukurei inanona kaontenanti ake i mainiku; … are aia kabanea ni burabeti are e maeka ibuakoia e kairoroaki bwa e na korea rongorongoia ae kimototo n taetae ni burabeti, rongorongoia ngkoa, ao a mwaiti riki, ao ni karabaa n taunna n te tano, ao bwa e na manga otinako ao ni bootaki ma te Baibara ibukin katabwaninan ana kantaninga te Atua inanon te kabanea ni bong.”2
Membwa n te Ekaretia a kamatebwaia ni kauoua te Baibara ao Ana Boki Moomon. Ni koauana, uoua man aua te ririki n ara karikiram n te Reirei n Taabati a kabaneaki ni kamatebwaian te Baibara. ( Ibukin rongorongona riki iaon te oi ni iango aio, taraa iteraniba 16, 24, ao 52 inanon te kaobi aio.)
Antai ae korea Ana Boki Moomon?
Burabeti ni kawai, n aiaron Nibwaai, Iakobwa, Moomon, ao natin Moomon te mwaane Moronai, ngaiia taan koreia. Moomon e boboti ao ni korei rekooti ake a kawakinaki irouia burabeti ibukin rongorongoia ngkoa, taetae ni burabeti ao aia reirei. E karinii naba tabeua oin ana mwakuri. Moomon e korea te rekooti aio iaon biiti aika kabaeaki n aiaron te beeba —karaia a koora—ake n taainako a taekinaki bwa bwaatua koora.
Imwiin maten Moomon, Moronai e katabwanina te rekooti ao e tauna n te tabuki ni kawakinna ibukin ara bong. Inanon 1823 Moronai e kaoti bwa te anera nakon Iotebwa Timiti ao ni kaotia nakoina bwa a taunaki iara te rekooti. Aua te ririki imwiina Iotebwa e kariaiakaki ni karekei taian rekooti. E “raira te rekooti rinanon ana bwaintituaraoi ao ni mwaakan te Atua” nakon te Ingiriti man te taetae n rimoa are e koreaki iai.3 E a boretiia ao n tibwatibwa Ana Boki Moomon. (Ibukin rongorongona riki iaon te oi n iango aio, taraa iteraniba 22 ao 72 inanon te kaobi aio.)
Tera ae riki nakon te rekooti are bon te oi— bwaatua koora?
Iotebwa Timiti e karekei taian bwaatua n Tebetembwa 1827 ao n tiku irouna ni karokoa te tiburing n 1829. Ngke e korea rongorongona ngkoa n 1838, e kabwarabwara te bwai ae riki nakon taian bwaatua: “Ngke, ni kaineti ma te babaire, te tia uarongorongo [Moronai] e wewete ibukiia, I a uotia nakoina; ao iai irouna n ana kakawakin ni karokoa te bong aio, bon te kauoua ni bong ni May, teuana te ngaa ao wanibubua ao tenibwi ma waniua” (Joseph Smith—History 1:60).
Antai riki ae e noorii taian bwaatua koora?
N ikotaki ma Iotebwa Timiti, a mwaiti tabeman mwaane ao aine ake a noora te bwaatu ao a kakoaua ae iai. Tengaun ma temanna mwaane n onoti, a ataaki bwa taan Kakoaua ake Teniman ao taan Kakoaua ake Waniman, a korea aia kakoaua n nooran taian bwaatua ao, n aia keiti taan Kakoaua ake Uaniman, n tauakin taian bwaatua ni baia. Aia kakoaua a karinaki ni moan kaobiin nako Ana Boki Moomon.
Mwaane aikai a tei bwa taan kakoaua aika korakora n Ana Boki Moomon, tao a rangi ni korakora riki ibukina bwa tabeman mai buakoia a riki “ibukin te taina ni kauntaba Iotebwa,” e kamatoa Unimwaane Jeffrey R. Holland man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Ma, a “kakoaua ni karokoa mateia bwa a tia n noora te anera ao a tia n tauii taian bwaatua ‘A tia ni kaotaki nakoia man mwaakan te Atua, ao tiaki mairoun te aomata,’ a kamatoa. ‘Mangai are ti ataia ma te koaua bwa te mwakuri e koaua.’”4
Iai te kakoaua ae iai rabwatana bwa Ana Boki Moomon e koaua?
E ngae ngke ti aki kabotoa ara onimaki iaon bwaai ni kakoaua aika iai rabwataia, iai n te taetae, rongorongo ngkoa, ao kamatebwaian katein ngkoa a kakoaua ibukin Ana Boki Moomon. Ibukin te katooto, te iango ibukin te koroboki iaon bwaatua aika biiti n te taina ngkoa e ngareakinaki, ma n ririki aikai a bati katooto ibukin koroboki iaon bwaatua biiti—tabeua a karabaaki inanon baoki atiibu—a tia ni kuneaki.
Taan rabakau n taetae aika bati a tia n noori taeka ao kibu n taeka n Ana Boki Moomon aika tangiia a taraa n aki kamwengaraoi n te i Ingiriti ma e karika te namakin ae kororaoi n Erene ao taeka ake a irekereke ake a riai n ataaki irouia aomata n Ana Boki Moomon—taetae are te kairake ae Iotebwa Timiti e aki atai.
Ma aekaki ni kakoaua aikai tiaki ngaia ake a karikiira ni kakoaua nakoira koauan Ana Boki Moomon. E bon nakon te onimaki ao te kaotioti ae e roko nakoim.
N na kanga n ataia bwa Ana Boki Moomon e koaua?
Ti te kawai ae koaua n ataakin te koaua ibon iroum bon rinanon mwaakan teTamnei ae Raoiroi. Te kabanea ni mwakoro n Ana Boki Moomon e kaoi ngkami bwa kam na warekia, iangoia raoi, ao ni koaua ma nanom ni kan ataia ngkana e koaua ni butiian Tamam are i Karawa n aran Iesu Kristo. Te koraki ake a iira te kawai aio a na ataia man mwaakan te Tamnei ae Raoiroi bwa te boki e bon koaua (taraa Moronai 10:3–5). Mirion membwa n te Ekaretia a tia n tataro rinanon ana kakoaua te Tamnei ae Raoiroi bwa Ana Boki Moomon e bon koaua. (Ibukin rongorongona riki iaon te oi n iango aio, taraa iteraniba 4, 60, ao 80 inanon te boki aio.)
I kananououaki man Te Kaotioti 22:18–19, are e tuangiira bwa ti na aki karina te bwai teuana nakon ana taeka te Atua.
Teuana maibuakon kiingin ara onimaki bwa te Atua e a tia n taainako ni kaota Ana kantaninga nakoia Natina iaon te aonaaba ao e na kaotiotia n taainako. Ti kakoaua te Baibara bwa ana taeka te Atua ma n aki kakoaua bwa e kakanoa ni kabane kaotioti are e a tia n anganiira te Atua ke are e na anganiia Ana burabeti. E ngae ni boong aikai E reitanako ni kaotiota Ana kantaninga rinanoia burabeti ao abotoro aika maiu, aan ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira (taraa I Ebeto 2:20).
Ngke e korea te boki are te Kaotioti te Abotoro Ioane, bon tiaki te kabanea ni booki n te Baibara. Te O ao te Nu Tetemanti a bon aki kabaeaki inanon teuana te boki ae tabu—ngkai e aranaki bwa te Baibara—ni karokoa te kateniua n tienture I.M.
N tii te arona, Te Tua Kaua 4:2 e tuangiira n aki karinii taeka nakon ana taeka Moote. E koaua, te kibu aio, ngkoa n te O Tetemanti, e aki kaakea nikiran te Baibara. Tiaki naba Mote ke Ioane ake a na kona n tia n taekinna bwa a na bita kanoana are e tuai ni kaoti n te tai arei; n oneanmwiina a kauring n totokoa bitakin te reirei ae koaua n te euangkerio.
Ana Boki Moomon, are e kanoaki ni bwaninin te euangkerio, e aki bita ana taeka te Atua ma e kamatoa riki. (Ibukin rongorongona riki iaon te oi n iango aio, taraa iteraniba 24 ao 38 inanon te boki aio.)
I a tia n ongo bwa iai bitaki aika a tia ni karaoaki nakon Ana Boki Moomon man te tai are e moani boretiaki iai. Teraa are e bitaki ao ibukin tera?
Te kaeka nakon te titiraki aio e kantaningaaki iaon te atatai ae uarereke ibukin te raitaeka n Ana Boki Moomon ao mwakurian boretiakina.
1. Ngke Iotebwa Timiti e rairii taian bwaatua koora man mwaakan te Atua, e taekinii taeka nakon te tia koroboki. Te tia koroboki n tabetai e karaoi kaairua nakon te tibeering ao tuan te kurama ngke a korei ana taeka. Te katooto, n 1 Nibwaai 7:20 taeka ae “were sorrowful” a koreaki n aron “ware sarraful.” Taan koroboki akea aia reirei, ma tibeering a tuai ni kaboraoakii n te tai anne.
2. Korobokiana n te tabonibai are e moan koreaki iai e a manga kaobiinaki ni karaoa te koroboki ae boou ibukin te burinta (printer). N te tai aio, tabeua tibeering ao kaairuan te kurama a kaetaki, ao kanikina n te koroboki a karinaki. Ma tabeua kaairua aika boou a bon rinnako naba ngkai taeka a bure kaeweaia.
3. Te burinta e karaoa ana kabanea n tamaroa ni kaeti manna. E ngae n anne, n tabetai e a manga karini kaairua tabeua. Te katooto, n Aramwa 57:25 e kaburea warekan te taeka “joy” ao n onea mwiina ni katea manna “foes.”
4. Te Burabeti Iotebwa Timiti e tarai raoi moani booreti ake teniua n Ana Boki Moomon, ao e reitinako n ibuobuoki ni karaoi katamaroa ao bitaki. Ma tabeua kaairua a aki kuneaki ni karokoa boretiakina ake imwina. Inanon 1981 ana kaairua te burinta n Aramwa 16:5 n tokina e kaetaki, e bitaki “whether” nakon “whither”—ni karikia ni kabooraoia nakon te moan boki are e rairaki n aron are e rairia te Burabeti man bwaatua koora.
5. Bitaki ake tabeua a karinaki n te mwakoro ae boou ao tokiia kiibu ao rongorongo ake inano ma buokam are a na kona n reke.
Tibwa te Kaobii
Te titiraki tera are a na titiraki aomata ibukin Ana Boki Moomon, te boki bon ngaia oin ana kamanomano ae te kabanea n tamaroa. Ko kona ni kakoaua te boki, tibwaua te kaobi, ao ni kaoia tabeman n tataroakinna ibon ibukiia. Ngkana te aomata iai nanona ae bon koaua ao e tangiria ma te koaua ni kan ataia bwa e koaua te boki, te Uea “e na kaota te koaua nakon [te aomata anne] ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi” (Moronai 10:4).
Kamatata n te tamnei iroun Robert Casey