Nakoia Nikabane Neewe ao Botanaomata
Ngke e anga te mwioko nakon natina Ereman te burabeti ae Aramwa n Ana Boki Moomon ibukin aia rekooti ana aomata, ana kaetieti nakon natina bwa e na uringnga bwa te Uea iai “bukina ae kakannato” ibukin kawakinan taeka aika tabu (Aramwa 37:12). E taku ibukin taian rekooti, “Bwa a na kawakinaki man uotaki rikaaki man te roro teuana nakon are teuana … ni karokoa te tai are e na waaki nako, nakon aaba, reeti, neewe ao botanaomata” (Aramwa 37:4).
N 1827 Iotebwa Timiti e karekei rekooti akanne ao n 1829 e a tia ni bane ana rairari nakon te taetae n Ingiriti man ana bwaintituaraoi ao mwaakan te Atua. Te boki, e boretiaki n 1830, bon aia bwai ni mwakuri mitinare ae korakora ibukin anaakin nanoia taan wareware bwa a na kakoaua koauan ana euangkerio Iesu Kristo. Ma ni moanakin boretiana ae 5,000 kaobiina, e ngae n anne, kanakoan Ana Boki Moomon nakon “aaba, reeti, neewe, ao botanaomata” e kona n tia n taraa n ae e rangi n raroanako.
N teimatoa, te Uea e kamatoa te taetae ni burabeti aio nakon Iotebwa Timiti n 1833, ni moantaai ni kaota te bong are ni kabane aomata a na ongo bwaninin te euangkerio n oin neweia ao n oin aia taetae (taraa D&C 90:11). Ana Boki Moomon, ae kanoana … bwaninin ana euangkerio Iesu Kristo (taraa D&C 20:9), e riki bwa boton te kiing ni kakoroan te taetae ni burabeti aei.
Inanon nuukan-1800 mitinare a uota te euangkerio nako Eurobe. Ana Boki Moomon e boretiaki n Danish n 1851, n rimwiiaki ma kaobiina n te taetae ni French, German, Italian, ao Welsh n 1852. Nii boong aikai Ana Boki Moomon ae bwanin e a tauraoi n taetae aika 82, ma mwakoro aika rineaki n taetae aika 25 riki. Te taeka ni burabeti are ni kabane aomata a na ongo te euangkerio n oin neweia e a moanna ni kaoti te ririki imwiin te ririki ngkai te raitaeka ao aia mwakuri mitinare e a waaki rake.
Te Mwakuri n Raitaeka
Te mwakuri n rairakin Ana Boki Moomon man te Ingiriti nakon te taetae ae boou n tabetai e kabanei ririki aika bati ni kabwanina te mwakuri. Te mwakuri e moanaki tii imwiin te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman a kariaia te karikirake ao a tau mwaitiia naake aia taetae bwa a na mwakuri bwa taan tia rairia. Taan tia rairia ao taan rinanoia a anganaki kainibaire aika baireaki raoi ao anganaki kaetieti bwa a na tiku ni kaan ma te Tamnei ngkai a rairairi. Imwiin te raitaeka ngkana e a bane, te boki e nako rinanon ana rabwata te ekaretia ae kaokoro n rinanoa te mwakuri.
Imwiin boretiana, membwa a kona n otana te boki ae boou rinanon te tabo ni Mwakuri n Tibwatibwa. Mwaitiia membwa aikai ake a tia n iai mwakoron Ana Boki Moomon aika tia n rineaki n oin aia taeka ke, n tabeua keiti, tii aia kakoaua mitinare.
Ana Boki Moomon ao te Mwakuri ni Mitinare
Ngkana aonon te aba e moan kaukaki nakon aia mwakuri mitinare, kanganga n te taetae e kona ni karika te kakaewenako ae kakaawaki. N akean ana bwai te Ekaretia aika koreaki n ana taeka te aono anne, mitinare a riai n reireiniia te taetae ao ni kaota aia kakoaua ma te Tamnei. N tabeua mwakoron te aonaaba, a mwaiti aomata aika a taetae n aia kauoua n taeka, ao mitinare a kona n anganiia Ana Boki Moomon n te taetae anne. Imwaain ae rairaki Ana Boki Moomon nakon Mongolia, n aron te katooto, membwa aika bati i Mongolia a kamatebwai ni bookin Rutia.
Ma te euangkerio e kona n oota raoi te aba iai inanon te taneiai ao itiakin oin ana taetae temanna. Eric Gemmell, are e mwakuri n te Slovenia Ljubljana Mition man 2001 nakon 2003, e nooria raoi bwa tera te kaokoro are e reke ibukiia membwa ao taan kakae ni karekea Ana Boki Moomon n aia moan taetae. E mwakuri inanon ana moan ka 18 n namakaina ni mitinare imwaain ae e a tauraoi Ana Boki Moomon n te taetae n Slovenia.
Te mwakuri e bon matoatoa. Te moan mwaanga n te Ekaretia e a tia ni kateaki tii tebwina te ririki imwaaina. Slovenia e a tia ni karekea inaomatana ao inanon ana mwakuri ni kamauna ana taetae te tautaeka ngkoa ae Serbo-Croatian. Mitinare a uota kaobiin Ana Boki Moomon n Serbo-Croatian ao n Ingiriti, are angiina kairake n aomata a tia ni kamatea inanon te reirei. Ma angiina riki nakon are tiaki, aomata a ribaa te boki ibukina bwa a aki kona n oota n taetaena. Eric e uringnga e kangaa namakinan akean nanona ni kaota ana kakoaua nakoia aomata ibukin kakannaton ao kakaawakin Ana Boki Moomon—ao ni manga tuangiia bwa akea ana boki n aia taetae.
Onoua te namakaina imwaain ae e okira abana Eric, te moan kaako n Ana Boki Moomon n te taetae n Slovenia a roko. E tewea ana boowi te mwaanga ike membwa n tatabemaniia nako ma mitinare a karekei aia kaobi. “Bon iai te tamnei ae onoti inanon te ang,” e uringnga Eric. E koreia inanon ana tienoro aron te namakin n taua te bwai ae kakaawaki, are e kaman tataningaaki ae te boki. “Aiaron tauakin bwaatua koora,” e koreia. Imwiin te boowi, mitinare a uoti nikiran booki ni kamanenai n aia mwakuri ni mitinare. Eric ao raona ni mitinare a rangi ni kukurei n te aro are ngke a roko n aia abwatemente (apartment), a kaukii baoki, a katangainai booki, ao rawei tamnei ni kauringa te tai anne. Aikoa kona n tataninga n tibwa te boki ma aomata. Ma Ana Boki Moomon n Slovenia inanon baia, tiaki tii mitinare n raka riki tokanikaia ni kawarakiia aomata, ma a karekea naba te kawai are a na kakorakora te kakoaua irouia membwa ake aki bati ni kakaonimaki ake a tuai nako n taromauri inanon ririki.
Inanon ana kabanea n namakaina n ana mition, Eric e mataku n aia koaua kaain Slovenia ae rikirake. “Ngke e a reke Ana Boki Moomon n oin aia taetae,” e taku, “a rangi n oota raoi iai. E a tia n rangi ni korakora ana mwakuri i nanoia.” Imwaaina, taan tia taetae ao taan tia reirei inanon bootakin nako te Ekaretia a na warekii taeka aika tabu n Serbo-Croatian ao n iai temanna ae na rairia ao ni kabwarabwaraa tabeua taeka. “E namakinaki n aiaron ae ti karaurau ni kakammwakuri iaon taeka aika a tangoaki man te taetae teuana,” Eric e uringnga. Ngke a moana warekan Ana Boki Moomon n oin aia taetae membwa, “ootaia n te euangkerio e rikirake n te tai ae waekoa,” e taku Eric.
Inanon Oin aia Taetae
Mojca Zheleznikar bon temanna mai buakoia membwa ake a kaaina te Ekaretia i Slovenia imwaain tauraoin Ana Boki Moomon n te taetae n Slovenia. Ana kakoaua ibukin te euangkerio e roko man ongoraana irouia mitinare ao ni kamatebwaian Ana Boki Moomon n te taetae ni Croatia ao n Ingiriti. Imwiin te raitaeka n Slovenia ngke e a tabwanin, Mojca e wareka te boki are e rairaki ao n namakina mwaakan taian taeka n oin ana taetae. “I namakina te koaua n raka imatau e beebete man itiaki ao e maataata raoi,” e uringnga. “Aiaron bwanaan au Tia Karikibwai ae taetae nakoiu n oin au taetae, te taetae are e taekinna tinau nakoiu.”
Membwa ni katobibia te aonaaba a rinanon te aekaki n namakin aio ngke a karekea Ana Boki Moomon n oin aia taeka. Inanon 2003, imwiin Ana Boki Moomon n rairaki nakon Kekchi, te taetae ae aia taetae aomata mai Maya man te Guatemala ao Belize, taan rinanon te rairairi ma kurubu aika membwa n te tabo anne. Temanna te tia raitaeka e uringnga, “Ti a tia ni bootia membwa aika bwaeoniia inanon te umantabu i Senahú bwa a na karaoa te wareware, ao ngkana ti a tia ni wareka tatabeua taian kibu aika bwanin, te karinerine ae rau e a tiku inanon te ruu ni kabuta. Te atatai e a tabwanin, ao te Tamnei e a roko ma te korakora. Bon te namakin ae tabu.”
Temanna te membwa inanon te bootaki anne, Elvira Tzí, e kakaitau ibukin rairan Ana Boki Moomon nakon te taetae ni Kekchi ibukin kakabwaia are e na uotia nakon te roro ae na roko. E taekinna bwa te raitaeka e na kariaia membwa aika ataei riki nakon “karekean te atatai ae baireaki raoi n ana taeka te Uea ao ni karekea te karinerine are e tangiria te Uea.”
Ibukiia membwa n te Ekaretia, kamatebwain Ana Boki Moomon n oin aia taetae bon te tabo are e na roko kakabwaia aika aki kona ni warekaki. Ngkai membwa a “tataroakinii reireia ao n anga reirei man booki aika tabu,” te Moan Beretitentii e a tia n taku, “aia kakoaua e na rikirake, rabakauia e na rikirake, aia tangira n aia utu ao tabeman e na rababa, ao konabwai ni buokiia tabeman e na karakaaki, ao a na karekea korakoraia aika bati riki ni kaaitara te kariiri ao n tei ibukin te koaua ao te tamaroa.”1
Kakabwaia aika Kakaawaki
Kakabwaia aika korakora are e uotii Ana Boki Moomon roko nakon maiuia naake a kamatebwaia are e karekea te unga n nano ae korakora n tibwaua te boki ma tabeman, ni kakoroa riki te taetae ni burabeti. Ni katoa ririki tao aua te mirion kaobiin Ana Boki Moomon aika tibwatibwaki n te aonaaba ni kabuta n taeka ae raka iaon 100 taetae n aiaron teuana imwiin teuana, membwa ao mitinare a tibwaua aia kakoaua iaon Iesu Kristo. “Bukina ae kakannato” are e taekinna Aramwa n taai ake ngkoa e a kaotaki inanon kabutakina n te aonaaba n Ana Boki Moomon inanon bibitakin maiun temanna.
Moan kaobiin Ana Boki Moomon e a tia ni kabutaki n te mwaiti ae 5,000.
Ngkai te mwakuri n raitaeka e waaki nako, membwa ni katobibia te aonaaba, n aroia Lea ao Flora Lotrič i Slovenia, a rinanon te kakukurei n taua n te moan tai kaobiin Ana Boki Moomon n oin aia taetae.
Tamnei iroun Eric Gemmell
Imwiin te raitaeka ngkana e a tabwanin, Membwa n te Ekaretia ake a kona n taetae n te aba anne a butiiaki bwa a na rinanon te boki. Man te maing: Walter Barillas Soto, Mike Peck, Sulenny Ruby Cucul Sierra, John Bringhurst, ao Josefina Cucul Tiul a rinanon Ana Boki Moomon n te taetae ni Kekchi i Cobán, Guatemala.
Maing ieta: tamnei iroun Busath Tamnei; inano: tamnei iroun Tod Harris