2013
Ko e Moʻui Ki ʻItāniti Kotoa
Siulai 2013


Ko e Moʻui ki ʻItāniti Kotoa

Mei ha lea ʻi ha fakataha fakalaumālie ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongi–ʻAitahoó he ʻaho 20 ʻo Māʻasi 2007. Ke maʻu kakato e fakamatalá ʻi he lea faka-Pilitāniá, vakai ki he web.byui.edu/devotionalsandspeeches.

ʻĪmisi
ʻEletā Keith K. Hilbig

ʻOku ou kole kiate kimoutolu kakai lalahi kei talavoú ke mou toutou fakakaukauʻi hoʻomou moʻui fakasilesitiale ʻi he kahaʻú mo homou fāmilí ʻi ʻitāniti.

Hono ʻikai faikehekehe mo faingataʻa ʻa e māmani ʻo e kakai lalahi kei talavou (mali pe teʻeki mali) ʻo e ʻaho ní ʻi hono fakafehoanaki atu ki he māmani ʻo e kakai lalahi kei talavou ʻo e toʻu tangata ʻe ua pe tolu kuo hilí. Ko e ngaahi palopalema lahi ʻo e ʻaho ní naʻe ʻikai teitei ʻi ai ia, pe naʻe ʻikai fuʻu mālohi ʻi he taimi naʻá ku ʻi he kolisí aí.

Ka ʻoku mou ʻi heni he taimí ni, ʻi he momeniti ko ʻení. ʻOku mou laka atu ʻi he hiki atu homou kakai toulekeleká ki ʻitānití. ʻOku ʻikai ke mou ʻi heni noa pē ʻi he taimí ni ka ko ha konga ia ʻo ha palani taʻengata—naʻe faʻu, tali, pea mo fakahoko kimuʻa ʻi he teʻeki ai fakatupu ʻa e māmaní.

Hono ʻikai ke mou monūʻia ke ʻilo ʻa hono Toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí! ʻOku mou ʻilo naʻe ʻi ai ha moʻui kimuʻa ʻi he māmaní ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Naʻe akoʻi mo siviʻi ai kimoutolu. Naʻa mou ako ki he ngaahi fono te ne fakaʻatā kimoutolu ke mou fakalakalaka mo leleí. Naʻa mou muimui ki he ngaahi fono ko iá, pea ne mou maʻu ai ʻa e totonu ke ō mai ki māmani, ʻo tuku ai kimoutolu ʻi he hala ʻoku fakatau ki he hakeakiʻí, mālohí mo e tuʻunga faka-ʻOtuá.

ʻOku mahino kiate kimoutolu ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e moʻui fakamatelie ʻi māmaní, pea kuo ʻosi akoʻi kimoutolu ki he ngaahi faingamālie ʻi he hili e moʻui fakamatelié. Ko hono fakanounoú, ʻoku mou maʻu ʻa e ngaahi ʻilo ʻo ʻitānití—te mou lava ʻo sio ki mui, pea te mou lava ʻo sio ki muʻa.

Ko e tokolahi taha ʻo e kakai lalahi kei talavou ʻoku ʻikai mēmipa ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, pea mo e māmaní fakakātoa, ʻoku siʻi ʻenau ʻilo ki he ngaahi moʻoni ko ʻení. ʻOku hangē ʻoku nau nofo ʻi ha loto puha ʻoku puleʻi ʻe ha meʻa pē ʻe uá: fāʻeleʻí mo e maté. ʻOku nau fai ha ngaahi fili mo kau ʻi ha ngaahi tōʻonga ʻoku haʻi ʻe ha ʻilo ʻoku fakangatangata. ʻOku nau moʻui pē ke fiefia ʻi ha momeniti—ko e vahaʻataimi mei honau fāʻeleʻí ki heʻenau maté, ʻa ia ko ha kiʻihi taimi nounou fau ʻi he fokotuʻutuʻu ʻo ʻitānití. ʻOku ʻikai ke nau fie ʻilo ki ha meʻa ʻo ʻenau moʻui kimuʻa he māmaní pea siʻisiʻi ʻo kau ki ʻitāniti.

Ko Homou Tuʻunga Te Mou Ala Aʻusia ʻi he Taʻengatá

Neongo ia, ʻoku mou ʻiloʻi ʻa e talaʻofa ʻo e tuʻunga te mou ala aʻusia ʻi ʻitānití. ʻOku talaʻofa e ʻEikí ki he mātuʻa mali naʻe silaʻi ʻi he temipale māʻoniʻoní:

“Te mo ʻalu atu ʻi he ʻuluaki toetuʻú … ʻo maʻu ʻa e ngaahi taloni, ngaahi puleʻanga, ngaahi pule fakapilinisi, mo e ngaahi mālohi, ngaahi pule, ko e ngaahi māʻolunga mo e ngaahi loloto kotoa pē … pea kapau te mou nofo maʻu ʻi heʻeku ngaahi fuakavá, ʻo ʻikai fai ha fakapō ʻa ia ʻe lilingi ai ha toto taʻe-halaia, ʻe fai kiate kinaua ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻa ia kuo hilifaki kiate kinaua ʻe heʻeku tamaioʻeikí, ʻi he nofo taimí, pe fai atu ʻi hono kotoa ʻo e nofo taʻengatá; pe ʻe mālohi kakato ia ʻo ka na ka mamaʻo mei he māmaní; pea te na fakalaka atu ʻi he kau ʻāngeló, mo e ngaahi ʻotuá, ʻa ia kuo fokotuʻu ʻi aí, ʻo maʻu hona hakeakiʻí mo e nāunau ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, ʻo hangē ko ia kuo fakamaʻu ki hona ʻulú, ʻa ia ko e nāunau ko ha kakato ia pea ko ha hokohoko atu ai pē ia ʻo e ngaahi hakó ʻo taʻengata pea taʻengata.

“Pea te na hoko leva ko e ongo ʻotua, koeʻuhí he ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha na ngataʻanga; ko ia te na ʻi ai mei he taʻengata ki he taʻengata, koeʻuhí he ʻokú na hokohoko atu ai pē; te na māʻolunga ange leva ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, he ʻoku moʻulaloa kiate kinaua ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē. Pea te na hoko leva ko e ongo ʻotua, koeʻuhí ʻokú na maʻu ʻa e mālohi kotoa pē, pea kuo moʻulaloa ʻa e kau ʻāngeló kiate kinaua” (T&F 132:19–20).

ʻOku ou kole kiate kimoutolu ke mou toutou fakakaukauʻi hoʻomou moʻui fakasilesitiale ʻi he kahaʻú mo homou fāmilí ʻi ʻitānití, ko ha tuʻunga nāunauʻia taʻe-fakatataua pea mo ha lelei he ʻikai ke lava ʻo mahino kakato kiate kitautolu. Neongo ia, mahalo ko e meʻa ʻe lava ke tau fakapapauʻí, naʻa mou takitaha tauhi homou “ʻuluaki tuʻungá” (ʻĒpalahame 3:26), naʻa mou takitaha lavaʻi ʻa e ngaahi sivi kotoa ʻi he moʻui kimuʻa ʻi he māmaní, naʻa mou takitaha fakaʻaongaʻi ha tui lahi, pea ʻi heʻene peheé, kuo mou takitaha maʻu ai ʻa e faingamālie ʻo maʻu e sino pea omi ki he māmani fakamatelié ni.

Ko ia, ʻoua naʻa mou teitei loto lahi ke moʻui fakamomeniti pē; ka, kuo pau ke mou moʻui ki ʻitāniti kotoa. Manatuʻi maʻu pē kapau te ke talangofua mo ho malí, pe mali ʻi he kahaʻú kapau ʻoku teʻeki ke ke mali, ʻe “tānaki atu ʻa e nāunau ki [homo] ʻulú ʻo taʻengata pea taʻengata” (ʻĒpalahame 3:26)—ko ha talaʻofa kāfakafa mei he ʻOtuá ki Heʻene fānaú takitaha.

Kapau ʻokú ke faivelenga ʻi hono tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻe fakahoko ʻEne ngaahi talaʻofá ʻi he mataʻitohi kotoa pē. Ko e palopalemá, he ʻoku feinga ʻa e fili ʻo e laumālie ʻo e tangatá ke fakakuihi honau ʻatamaí. Kapau te nau tuku ange, ʻe laku ʻe Sētane ha efuefu, ko e anga pē ʻetau fakalea, pea ʻoku fakakuihi kinautolu ʻe he ngaahi meʻa ʻo e māmaní.

ʻOku ʻikai ke ʻilo ʻe he kau mataotao fakalotu mo e kau poto ʻo e māmani faka-Kalisitiané ʻa e meʻa ʻoku mou ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻo ʻitānití, ka ʻoku ʻilo ia ʻe Sētane! ʻOkú ne ʻiloʻi hoʻomou teuteu ʻi he moʻui ʻi he maama fakalaumālié, hoʻomou taumuʻa ʻi he māmaní, pea ʻikai ngata aí, ka mo e tuʻunga te mou lava ke aʻusia ʻi he taʻengatá.

Ko e liliu faka-Hepelū ʻo e foʻi lea tēvoló ko etaha maumauʻi.”1 ʻOku feinga ʻa e tēvoló ke ne maumauʻi hoʻo fononga ki ʻitānití. ʻOku feinga ke kaunoa ʻi he tuʻunga te ke lava ke aʻusia ʻi hení pea ʻi he hili ʻo e moʻui ní. ʻOkú ne feinga ke ke ngāue taʻe-fakapotopoto ʻaki hoʻo tauʻatāina ke filí. ʻOku ongoʻi ʻe he kakai kei talavou ʻe niʻihi, ʻoku vēkeveke ke fakapapauʻi ʻenau tauʻatāiná, ʻoku fakahaaʻi lelei taha ʻenau tauʻatāiná ʻaki haʻanau fili ke fai ha meʻa ʻoku hala. ʻE lava ʻe ha vale pē ke fai ia; ʻe lava ʻe ha kakai tokolahi ke fai ia.

Ko hono moʻoní, ko e tauʻatāiná, ʻa e tauʻatāina moʻoní, ʻoku fakafōtunga lelei taha mo aʻusia ia ʻaki hano fili maʻu pē ʻa e totonú. Naʻe ʻikai ngata ʻi hono foaki atu ʻe he ʻOtuá kiate koe ʻa e totonu ke fili ʻi he leleí mo e koví ka naʻá Ne toe foaki atu foki ʻa e mālohi ke fili ʻa e leleí kae ʻikai ko e koví! Kuo foaki atu ai ʻe he ʻOtuá kiate koe ha mālohi lahi ange ʻia Sētane mo hono kakaí. Ko hono moʻoní, ko koe ʻokú ke fai e filí, ʻoku ʻikai ko Sētane.

Naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e moʻui fakamatelié ni ʻi ha taumuʻa mahuʻinga: ke lava ʻo siviʻi kitautolu mo tau ikunaʻi ʻa e koví. ʻOku tātātaha ke ne palani ʻa e ngaahi faingataʻá mo e ngaahi fakatauelé, ka ʻokú Ne ʻafioʻi ʻe fakahoko lahi kinautolu ʻe he moʻui fakamatelié. Ko Hono finangaló ke tau feinga ke ikunaʻi ʻi he lolotonga ʻo ʻetau ʻi heni ʻi māmaní ʻa hotau “anga fakakakanó” (vakai, Mōsaia 3:19), taʻofi meiate kitautolu ʻa e tokanga ki māmaní pea mo fakamoʻoniʻi ʻoku tau taau. ʻOku kehe ngaahi fakakaukau ia ʻa Sētané. Te ne fai ha meʻa pē te ne lava ke fakafeʻātungiaʻi ʻetau fakalakalaká.

Ko e Ngaahi Fakatauele ʻo e Māmaní

ʻOku foaki atu ʻe he māmani ko ʻení, fakataha mo e tokoni fakapoto mo kākā mo e fakalotolahi ʻa Sētané, ʻa e fakatauelé ke mou tali, ke mou fai e meʻa ʻoku fai ʻe he kakaí, ke mou maʻu ʻa e fiefia taimi nounoú—mahalo ʻi ha fōtunga ʻo ha ngaahi heleʻuhila pe ngaahi vaʻinga vitiō taʻe-taau, fili taʻe-fakapotopoto he ngaahi meʻa fakaeangamaʻá (kau ai ʻa e ponokalafí), lea koví, teunga taʻe-tāú, pe taʻe-faitotonú. ʻE feinga ʻa Sētane ke fakaveiveiuaʻi ʻa e mahino ʻokú ke maʻu ki he fokotuʻutuʻu fakalangi ʻo e fāmilí: ko e malí naʻe fokotuʻu ia ʻe he ʻOtuá ki ha tangata mo ha fefine pea ʻoku maʻu ʻe he fānaú ha totonu ke ohi hake ʻe ha tamai mo ha faʻē.2

Kapau te ke tali taʻe-fakakaukau ʻi ha momeniti e fakaafe ʻa Lusefaá, te ne ala toʻo meiate koe ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ʻitānití. ʻOku ʻikai maʻu ʻe Sētane ia ha fakakaukau fakatāutaha ki ʻitāniti. Manatuʻi, naʻe foʻi he tau ʻi he langí, ko ha tau naʻe fakahoko ʻaki e fakamoʻoní (vakai, Fakahā 12:11) ʻa ia naʻe ikunaʻi ai ia mo hono kau poupoú ʻe he kau muimui faivelenga ʻo Kalaisí. Naʻe lahi ʻa e kau kafó: ko e kau muimui kotoa ʻo Sētane—ko ha vahetolu ia ʻe taha ʻo e kakai ʻo langí—naʻe kapusi ki tuʻa. He ʻikai ke nau teitei maʻu ha sino fakamatelie pe maʻu e faingamālie ki he moʻui taʻengatá.

Naʻe pehē ʻe Līhai ʻi heʻene lea ki hono foha ko Sēkopé:

“Pea ko au, Līhai, hangē ko e ngaahi meʻa kuó u laú, ʻoku tonu ke u pehē kuo tō mei he langí ha ʻāngelo ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia kuo tohí; ko ia naʻá ne hoko ko ha tēvolo, he kuó ne feinga ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku kovi ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

“Pea ko e meʻa ʻi heʻene tō mei he langí, ʻo ne hoko ʻo mamahi ʻo taʻengatá, ko ia kuó ne feinga ai ke mamahi foki mo e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá” (2 Nīfai 2: 17–18).

Naʻe toe akoʻi foki ʻe Līhai: “Ko ia, ʻoku tauʻatāina ʻa e tangatá ʻo fakatatau ki he kakanó. … Pea ʻoku nau tauʻatāina ke fili ʻa e tauʻatāiná mo e moʻui taʻengatá, tuʻunga ʻi he Fakalaloa lahi ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá, pe fili ʻa e pōpulá mo e maté, ʻi heʻenau pōpula mo moʻulaloa ki he mālohi ʻo e tēvoló; he ʻokú ne feinga ke mamahi ʻa e tangata kotoa pē ʻo hangē pē ko iá” (2 Nīfai 2:27).

ʻOku tuʻuaki kotoa ʻi hotau kuongá ʻe he kau tuʻuaki faitoʻo kona-tapú, kau tufa ʻo e ponokalafí, kau tuʻuaki ʻo e ngaahi fakafiefia koví, kau poupou ʻo e loí, kau tuʻuaki ʻo e ngaahi teunga taʻe-tāú, kau fakatauele ʻo e angaʻulí, pea mo e kau fakaanga ʻo e fāmili anga-mahení, ʻa e ngaahi fili te nau holoki ʻa e moʻui fakalaumālié, pea iku ki ha mate fakalaumālie ʻa e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo e ʻOtuá.

Manatuʻi maʻu pē ʻoku kata ʻa Sētane ʻi he faingataʻaʻia ʻa kinautolu kuo kākaaʻi ʻe he faʻahinga fakatauele peheé (vakai, Mōsese 7:26). ʻOku fulifulihi ʻene ngaahi foungá, ka ʻoku nau kaveinga taha pē: ke talangataʻa mo mole e ngaahi tāpuaki fekauʻaki mo iá.

Ngaahi Tāpuaki ʻo e Talangofuá

ʻOku fakangofua ʻe he talangofuá ʻa e ngaahi tāpuakí mo ʻomi ʻa e nongá. Fakakaukau ki ha fili ʻilo pau ne ke fai ke fakahoko ai e meʻa ʻoku totonú, neongo naʻe mālohi ʻa e fakatauele ke fai e meʻa halá. Mahalo ko ha fili ia ke taʻofi ha ngaahi fakakaukau taʻe-taau pe tala ʻa e moʻoní neongo naʻe mei faingofua ange ke loi. Mahalo ko ha fili ia ke tuʻu ʻo hū ki tuʻa mei ha heleʻuhila (pe ha faʻahinga potu taʻe-māʻoniʻoni) naʻe tuʻuaki ʻoku feʻunga ka, ko hono moʻoní, naʻe taʻe-taau.

ʻI hoʻo vakai atu ki he fili totonu ne ke faí, ko e hā hoʻo ongoʻí? Fiefia? Ongoʻi mapuleʻi kita pe fakaivia? Tupulaki e loto falalá ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí? Malava lahi ange ke tekeʻi ʻa e koví? Ko e mālohí ia; ko e tauʻatāiná ia!

Kapau te ke tekeʻi maʻu pē ʻa e fakatauelé, ʻe faingofua ange ke ke fai pehē—ʻo ʻikai koeʻuhí he naʻe liliu ʻa e natula ʻo e ivi tekeʻí, ka kuo fakalahi ho mālohi ke fai iá.3 Te ke lava ʻo ikunaʻi ha fakatauele pē ʻokú mo fehangahangai (vakai, 1 Kolinitō 10:13).

ʻOkú ke maʻu ha ʻilo ki ho tupuʻanga fakalangí. ʻOkú ke ʻilo kakato ho ikuʻanga fakalangí. ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou “moʻui taau mo e natula fakalangi ʻoku ʻiate kimoutolú”4 pea ʻoua ʻe moʻui ki he mōmēnití ka ki ʻitāniti kotoa.

Ko kimoutolu kakai lalahi kei talavou fakaʻofoʻofá, ko kimoutolu kau taki he kahaʻú ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea mo e sosaietí, kuo pau ke ʻoua naʻa mou hoko ko ha kafo ʻi he tau taʻe-fakangatangatá ni. Ne mou hao ʻi he tau he langí; te mou lava ke ikuna ʻa e tau ʻi māmaní. ʻOua naʻa mou moʻui fakamomeniti pē ka ki ʻitāniti kotoa.

Fakapapauʻi, ʻoku ʻaonga hoʻomou feinga ke talangofua ki he ngaahi fekaú, he ko homou palé ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he nāunau māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Bible Dictionary, “Devil.”

  2. Vakai, “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Liahona, Nōv. 2010, 129.

  3. Vakai, Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hiipa J. Kalānite (2002), 131

  4. Gordon B. Hinckley, “Hoko ko ha Tokotaha Lelei Ange,” Liahona, Nōvema 2002, 99.

Tā fakatātaaʻi ʻa e laʻi taá ʻe David Stoker

Paaki