Seminelí
4. Ko e Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí


4. Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí, Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné (2018)

4. Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

ʻĪmisi
ʻū lauʻi peleti koulá

4.1. Kuo fakafoki mai ʻe he ʻOtuá ʻEne ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻaki ʻEne toe fokotuʻu ʻa ʻEne ngaahi moʻoní, mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e Siasí ʻi he māmaní. Naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻo e kuongamuʻá ʻa hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní (vakai, ʻĪsaia 29:13–14; Ngāue 3:19–21).

4.2. Naʻe kamata ʻa hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he 1820. Naʻe hā ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí kia Siosefa Sāmita ko e tali ki he lotu ʻa Siosefá, pea naʻá Na ui ia ke hoko ko e Palōfita ki hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí (vakai, Siosefa Sāmita—Histōlia 1:15–20).

4.3. Naʻe ui ʻe he ʻOtuá ʻa Siosefa Sāmita ke ne hoko ko e fakamoʻoni ʻo e Kalaisi moʻuí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻI he hoko ʻa Siosefa Sāmita ko e Palōfita ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí, naʻá ne liliu ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻaki ʻa e meʻafoaki mo e mālohi ʻo e ʻOtuá (vakai, T&F 135:3). ʻOku fakamoʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná fakataha mo e Tohi Tapú kia Sīsū Kalaisi pea ʻoku ʻi ai ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí (vakai, ʻIsikeli 37:15–17). Ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamoʻoni foki ia ʻo e uiuiʻi fakaepalōfita ʻo Siosefa Sāmitá pea mo e moʻoni ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí.

4.4. Naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ha kau ʻāngelo talafekau ke fakafoki mai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Faka-Melekisētekí, ko ha konga ia ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí. Peá Ne toki fakahinohino ke fokotuʻutuʻu foʻou Hono Siasí ʻi he funga ʻo e māmaní ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1830. Koeʻuhí naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá Tonu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, “ko e siasi moʻoni mo moʻui pē taha [ia] ʻi he funga ʻo e māmaní kotoa” (T&F 1:30).

Ngaahi potufolofola fekauʻakí: ʻĀmosi 3:7; ʻEfesō 2:19–20; ʻEfesō 4:11–14; T&F 13:1; T&F 76:22–24; T&F 107:8

Ngaahi tefito fekauʻakí: Toluʻi ʻOtuá; Kau Palōfitá mo e Fakahaá

Hē mei he Moʻoní

4.5. Naʻe tupunga ʻa e fie maʻu ke Fakafoki Mai ʻa e ngaahi moʻoni ʻa e ʻOtuá, mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní koeʻuhí ko e hē mei he moʻoní. ʻOku hoko ʻa e hē mei he moʻoní ʻi he taimi ʻoku tafoki ai ha toko taha pe niʻihi fakafoʻituitui mei he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

4.6. Hili hono tutuki e Fakamoʻuí pea mo e mate ʻa ʻEne Kau ʻAposetoló, naʻe tafoki e kakai tokolahi mei he ngaahi moʻoni kuo fokotuʻu ʻe he Fakamoʻuí (vakai, 2 Tesalonaika 2:1–3). Naʻe fakahalaʻi pe mole ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo e ngaahi konga ʻo e folofola māʻoniʻoní. Naʻe hoko ha ngaahi liliu taʻe fakamafaiʻi ʻi he Siasí mo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe toʻo ʻe he ʻEikí ʻa e mafai mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei he māmaní koeʻuhí ko e lahi ko ʻeni e mafola ʻo e faiangahalá. Neongo naʻe ʻi ai e kakai lelei mo faitotonu tokolahi naʻa nau hū ki he ʻOtuá ʻo fakatatau mo e maama naʻa nau maʻú pea maʻu e tali ki heʻenau ngaahi lotú, ka naʻe ʻikai ha fakahā fakalangi ʻi he māmaní ʻe fakafou mai ʻi he kau palōfita moʻuí. ʻOku ʻiloa ʻa e vahaʻataimi ko ʻení ko e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní.

4.7. Naʻe hoko ha ngaahi vahaʻataimi kehe ʻo e hē lahi mei he moʻoní ʻi he kotoa ʻo e hisitōlia ʻo e māmaní.

Ngaahi tefito fekauʻakí: Kau Palōfitá mo e Fakahaá; Lakanga Fakataulaʻeikí mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí; Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Fuakavá

Ngaahi Kuonga Fakakosipelí

4.8. ʻI he taimi kuo tō ai e fānau ʻa e ʻOtuá ki ha tuʻunga ʻo e hē mei he moʻoní, kuó Ne tokoniʻi kinautolu ʻi he ʻofa ʻaki hono ui ʻo ha kau palōfita pea toe ʻoatu foʻou ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí ʻi he kuonga fakakosipelí ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá ki he kakaí. ʻOku ui e vahaʻataimi ʻoku fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻEne moʻoní, Hono mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi ouaú ko ha kuonga fakakosipeli. Ko ha vahaʻataimi ia ʻoku hanga ai ʻe he ʻEikí ʻo fakamafaiʻi ha tamaioʻeiki ʻe taha ʻi he māmaní ʻokú ne maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní pea ʻokú ne maʻu ha tuʻutuʻuni fakalangi ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí pea fakahoko hono ngaahi ouaú.

4.9. ʻOku fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kuonga fakakosipelí ʻaki ʻa ʻĀtama, ʻĪnoke, Noa, ʻĒpalahame, Mōsese, Sīsū Kalaisi pea mo ha niʻihi kehe. Ko hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ʻa ia naʻe kamata ʻe he ʻEikí ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ko e konga ia ʻo e sīpinga ko ʻeni ʻo e kuonga fakakosipelí.

4.10. Kuo feinga ʻa e ʻEikí mo ʻEne kau palōfitá ke fokotuʻu ʻa Saione ʻi he kuonga fakakosipeli kotoa pē. ʻOku ʻuhinga ʻa Saione ki he kakai fuakava ʻa e ʻEikí ʻa ia ʻoku maʻa honau lotó, faaitaha ʻi he anga- māʻoniʻoní, mo fetokangaʻiʻaki (vakai, Mōsese 7:18). ʻOku toe ʻuhinga foki ʻa e Saioné ki ha feituʻu ʻoku nofo ai ʻa e loto maʻá.

4.11. ʻOku tau moʻui he ʻahó ni ʻi he kuonga fakakosipeli fakaʻosí—ko e kuonga fakakosipeli ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. Ko e kuonga fakakosipeli pē ʻeni ʻe taha he ʻikai fakaʻosi ʻaki e hē mei he moʻoní. ʻE faifai pea fakafonu ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e māmaní kotoa pea ʻe tuʻu maʻu ia ʻo taʻengata (vakai, Taniela 2:44).

Ngaahi tefito fekauʻakí: Kau Palōfitá mo e Fakahaá; Lakanga Fakataulaʻeikí mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí; Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Fuakavá

Paaki