Seminelí
Mātiu 14:22–33


Mātiu 14:22–33

“ʻOua ‘E Manavahē”

ʻĪmisi
Jesus Christ depicted walking on the sea of Galilee toward a small fishing boat. The Apostles are in the fishing boat and are watching Christ walk toward them. There are storm clouds in the sky.

Naʻe hāʻele ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he fukahi vaí pea fakaafeʻi ʻa Pita ke ne fai pehē foki. ʻI he mamata ʻa Pita ki he matangí mo e ngaahi peaú, naʻe kamata ke ngoto pea tangi ki he Fakamoʻuí ki ha tokoni. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke muimui ʻi he sīpinga ʻa Pitá ʻo tafoki ki he Fakamoʻuí lolotonga e ngaahi tūkunga manavahē pe taulōfuʻú.

ʻOange ha taimi ke tali ai ʻa e kau akó. ʻOku ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai tali mai leva ʻe he kau akó ha fehuʻi ʻoku ʻaongá. ʻOua naʻá ke manavasiʻi ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukau ai ki he fehuʻí. ʻOku fie maʻu ʻe he kau akó he taimi ʻe niʻihi, ha faingamālie ke fakakaukau ai ki he meʻa kuo fehuʻi angé pea mo e founga te nau tali ʻakí. ʻE lava ke fakafaingofuaʻi ʻe he fakakaukau peheé e fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻeni mei he Haʻu, Muimui ʻIate Aú: “Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Pita ke mavahe mei he malu ʻo hono vaká ʻi he lotolotonga ʻo e Tahi Kālelí lolotonga ha matangi mālohi? Ko e hā e meʻa naʻá ne tākiekina ia ke ne tui kapau naʻe lava ʻe Sīsū ʻo ʻaʻeva ʻi he fukahi vaí, te ne lava foki mo ia ʻo fai pehē?” (“Māʻasi 27–‘Epeleli 2. Mātiu 14; Maʻake 6; Sione 5–6: ‘ʻOua Te Mou Manavahē’” Haʻu, Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2023).

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻE lava ke fakanonga kitautolu ʻe Sīsū lolotonga e ngaahi matangi ʻo e moʻuí

ʻOku poupouʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e kau akó ke nau tafoki kia Sīsū Kalaisi ke maʻu ha nonga mo ha malu lolotonga e ngaahi taimi ʻo e faingataʻá. ʻI ha lēsoni ki hono siviʻi ʻi he kahaʻú, ʻe fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatokangaʻi e fakalakalaka ʻoku nau fai ʻi hono maʻu e melino ʻia Kalaisí lolotonga e ngaahi taimi ko ʻení. Fakatokangaʻi ange ʻoku lahi ha ngaahi fakakaukau ʻi he konga “Ngaahi ʻEkitivitī Tokoni Ki he Akó” ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení. Fili ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻoku mahuʻinga taha ki he kau akó.

ʻĪmisi
Jesus Christ depicted walking on the water of the Sea of Galilee. The Apostle Peter is in the water. Christ is extending His hand to Peter to prevent Peter from sinking.

Fakakaukau ke hiki ʻa e lea ko ʻeni mei he Mātiu 14:30 ʻi he palakipoé pea fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ko ʻení lolotonga hono aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he ʻīmisi ko ʻení ha momeniti fakailifia ʻi he moʻui ʻa e ʻAposetolo ko Pitá. ‘Oku pehē mai ‘e Mātiu 14:30, “Naʻe manavahē [‘a Pita]; pea kamata ngalo hifo, pea tangi ia, ʻo pehē, ʻEiki, fakamoʻui au.”

  • Ko e hā ha ngaahi tūkunga fakaonopooni te ne lava ʻo fakatupu ke ongoʻi ʻe he toʻu tupu ʻo e ʻaho ní ʻo hangē ko Pitá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki he fehuʻi ko ʻení.

  • ʻOku ʻi ai nai ha faʻahinga meʻa ʻi hoʻo moʻuí ʻokú ne fakatupu ke ke ongoʻi manavasiʻi pe ongoʻi ʻokú ke hinga?

Fakalaulauloto ʻi ha momeniti pe ko hai ʻokú ke faʻa tafoki ki ai ke maʻu ha tokoni mo ha nonga ʻi he taimi ʻokú ke ongoʻi pehē aí.Hili hono fafanga ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kakai ʻe toko nima afe tupu ʻi he mana, naʻá Ne kole ki Heʻene kau ākongá ke nau “ʻalu ki ha vaka, pea ke muʻomuʻa ʻiate ia ki he tafaʻaki ʻe tahá” ʻo e Tahi Kālelí ( Mātiu 14:22).

Makehe mei hono lau e potufolofola ko ʻení, fakakaukau ke huluʻi e vitiō “Ko fē na’a ke Ta’etui ai?” (2:06), ʻoku tuʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ki he fakamatala ko ʻení.

Lau ʻa e Mātiu 14:23–33, ʻo kumi ki he ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke tafoki kiate Ia ʻi he taimi ʻokú ke ongoʻi manavahē pe ongoʻi hangē ʻokú ke ngatá. Tokanga ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ʻoku maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Te Ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e founga ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ki he meʻa ʻokú ke aʻusia ʻi hoʻo moʻuí. Hiki ʻa e ngaahi moʻoni ʻokú ke ʻiló ʻi hoʻo tohinoa akó pe ʻi hoʻo folofolá. (Nouti: “Ko e le’o hono fā” naʻe mei he 3:00 ki he 6:00 hengihengi)

Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau tohi aí, fakaafeʻi e kau akó ke hiki e ngaahi moʻoni ne nau akó ʻi he palakipoé. ʻO ka fie maʻu, fakakaukau ke fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke hokohoko atu ʻenau ʻanalaiso mo ako mei he fakamatala ko ʻení.

  • Ko e hā naʻá ke ako mei he aʻusia ko ʻení?

  • Naʻe tukutaha e tokanga ʻa Pitá ʻi he taimi naʻá ne nofo ai ʻi he fukahi vaí? Ko e hā naʻá ne ʻai ia ke ngoto hifo?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻe ala tokoni ke ke tafoki kiate Ia ʻi he taimi ʻokú ke ongoʻi manavahē pe lōmekina aí?

ʻOku fakataumuʻa ʻa e ʻekitivitī mo e vitiō ko ʻení ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he tokanga taha kia Sīsū Kalaisí ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá. Makatuʻunga ʻi he ngaahi fie maʻu ʻa e kau akó, ʻe lava ke tukutaha ki ai ha ngaahi moʻoni kehekehe mei he fakamatalá.

ʻE lava ke fakakakato ʻa e ngāue ʻi laló ko ha kalasi ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi liliu ko ʻení:

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ha meʻa ʻokú ne ongoʻi lōmekina ʻi ha laʻipepa pea tuku ia ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí. Fakaafeʻi leva kinautolu ke liliu ʻenau tokangá mei he tafaʻaki ʻe taha ʻo e lokí ki he tafaʻaki ʻe tahá ʻo hangē ko hono fokotuʻu atu ʻi he ʻekitivitī ʻi laló.

Tokanga taha pē ki he Fakamoʻuí

ʻOku akoʻi mai ʻe he sīpinga ʻa Pitá ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau tokanga taha ki aí. Manatuʻi e meʻa naʻe hoko kia Pita ʻi heʻene tokanga taha kia Sīsū Kalaisí mo e meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe liliu ai ʻene tokangá ki he matangi mālohi naʻá ne ʻākilotoa iá (vakai ki he ngaahi veesi 28–31). Hiki ʻi ha laʻipepa ha meʻa ʻi hoʻo moʻuí pe kahaʻú ʻe ngali ongoʻi lōmekina ai koe. Tuku ʻa e laʻipepa ko ʻení ʻi ho tafaʻaki toʻohemá. Tuku leva ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi pe ko ha meʻa kehe ʻokú ne fakamanatu atu Ia ʻi ho tafaʻaki toʻomataʻú. Fetongitongi ʻi he vahaʻa ʻo e tukutaha hoʻo fakakaukaú mo e matá ʻi he tūkunga mafatukituki ko ʻení pea ʻi he fakatātā ʻo Sīsū Kalaisí.

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo tokanga taha ki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí mo Hono mālohi mo e ʻofa kiate koe lolotonga e ngaahi tūkunga faingataʻá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ke tokanga taha ai ki he Fakamoʻuí lolotonga e ngaahi faingataʻá?

Mahalo te ke fie mamata ʻi he foʻi vitiō “Fekumi ki a Kalaisi lolotonga e ngaahi Taimi Faingataʻa” (4:35), ʻoku tuʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe he talavou ʻi he vitioó ke fakatafoki ʻene tokangá kia Sīsū Kalaisi lolotonga hono ngaahi faingataʻaʻiá.

Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia fakataautaha ʻo e ala atu ki he ʻOtuá ʻi he lotu ke maʻu ha ivi mo ha poupou mei he Fakamoʻuí lolotonga ha taimi faingataʻa. Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe foki mo ʻenau ngaahi aʻusiá. Lolotonga e vahevahe ʻa e kau akó, fehuʻi ange pe ko e hā naʻa nau fai ke nau tokoni ai lolotonga e ngaahi taimi ko iá.

Ke fakaʻosi e lēsoni ko ʻení, lekooti e ngaahi ongo kuó ke maʻú. Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi pea mo e ʻuhinga ʻoku totonu ke tau tafoki ai kiate Ia ʻi he taimi ʻoku tau angahala aí? Ko e hā ʻokú ke palani ke fai ke tokoni kiate Iá?

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

ʻOku liliu fēfē ʻetau moʻuí ʻi he taimi ʻoku tau tokanga taha ai kia Kalaisí?

Na’e akonaki ‘a Palesiteni Howard W. Hunter (1907–95) ʻo pehē:

ʻĪmisi
Howard W. Hunter

Ko ʻeku tui moʻoní, kapau ʻe tatau kitautolu kakai fakafoʻituituí, ngaahi fāmilí, tukuikoló, mo e ngaahi puleʻangá, mo Pita, ʻo tukutaha hotau matá ʻia Sīsū, ʻe lava mo kitautolu ʻo ʻaʻeva fakaʻeiʻeiki ʻi he “ngaahi kau-peau lalahi ʻo e taʻetuí” tau kei “taʻe-manavahē ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi matangi taulōfuʻu ʻo e veiveiuá.” Ka, kapau ʻe mavahe hotau matá meiate Ia kuo pau ke tau tui ki aí, he ʻoku fuʻu faingofua ke fai ia, pea ʻoku ʻahiʻahiʻi lahi ʻa e māmaní ke nau fai, kapau te tau sio ki he mālohi mo e haʻahaʻa ʻo e ngaahi matangi fakaʻauha ʻoku tau ʻi aí kae ʻikai kiate Ia te Ne lava ʻo tokoniʻi kitautolú, pea ta kuo pau ke tau melemo ʻi he tahi ʻo e moveuveú mo e mamahí pea mo e lotofoʻí.

(Howard W. Hunter, “Ko e Maama taki ‘i he Taulanga ‘o e Melino,” Ensign, Nōvema. 1992, 19)

Mātiu 14:27 . ʻE lava fēfē ke tau “fiefia” ʻi he taimi ʻoku tau aʻusia ai e ngaahi faingataʻá?

Na’e fakamatala ‘a ʻEletā Ronald A. Rasband ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Quorum of the Twelve Apostles) ‘o pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait (as of June 2016) of Elder Ronald A. Rasband of the Quorum of the Twelve Apostles.

He ʻikai lava ke tau maʻu ʻa e “fiefia” [ Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:6 ] pea faʻao ʻi he manavahē. Ko e fiefiá mo e ilifiá—ʻoku ʻikai haʻana fekauʻaki. …

ʻOku ʻuhinga ʻa e fiefiá ke falala kiate Ia ʻi he taimi ʻoku ʻikai hoko ai ʻetau palaní. ʻOku ʻuhinga ke lototoʻa ʻi he ngaahi taʻau ʻo e moʻuí, pea ʻi he uesia ʻe he ngaahi fakatamakí mo e faingataʻá ʻetau ngaahi fakaʻamú. Ka ʻoku fakamanatu mai ʻe he ʻEikí, “ʻOku ʻikai ke kakato ʻa hoʻomou fiefiá ʻi he māmani ko ʻení, ka ʻoku kakato ʻa hoʻomou fiefiá ʻiate au” [ Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:36 ].

(Ronald A. Rasband, “Ko Sīsū Kalaisi ‘a e Talí” [efiafi mo ha Taki Fakalukufua, Fepueli. 8, 2019], 1–2)

ʻE fakatupu fēfē ʻe he ilifiá ke mole meiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku foaki mai ʻe he Fakamoʻuí?

Naʻe vahevahe mai ʻe ʻEletā Jeffrey R. Holland ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Quorum of the Twelve Apostles) ‘a e ngaahi fakakaukau ko ʻení:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻOku fakamanatu mai ʻe he fakamatala fakafolofola ko ʻení ko e ʻuluaki sitepu ʻi he haʻu kia Kalaisí—pe ko ʻEne hāʻele mai kiate kitautolú—ʻe lava ke fakafonu kitautolu ʻaki ha meʻa ʻokú ne fakatupu ha ngaahi ongo ʻo e manavahē. ʻOku ʻikai totonu ke pehē, ka ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku pehē. Ko e taha ʻo e ngaahi heliaki fungani ʻo e ongoongoleleí, ʻa ʻetau mei hola mei he meʻa pē ʻokú ne ʻomi e maʻuʻanga tokoní mo e malú kiate kitautolú, ʻi heʻetau sio nounou fakamatelié. Tatau ai pē pe ko e hā ʻa e ʻuhingá, ka kuó u mamata ki he kau fie-fanongo kuo nau hola mei he papitaisó, kau faifekau kuo nau hola mei he uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú, ngaahi ʻofaʻanga kuo nau hola mei he malí, pea kuó u mamata ki he ngaahi hoa mali kei talavou kuo nau hola mei he manavahē he fāmilí pea mo e kahaʻú. Kuo tā tuʻo lahi e hola hotau tokolahi mei he ngaahi meʻa tonu pē te ne tāpuakiʻi, fakahaofi mo fakafiemālieʻi kitautolú. Ko e taimi lahi ʻoku tau fakakaukau ki he ngaahi tukupā ʻi he ongoongoleleí ko ha meʻa ia ke tau manavahē ki ai pea liʻaki.

(Jeffrey R. Holland, “Ha’u kiate Au” [lotu ‘a e Brigham Young University, Mā’asi. 2, 1997], 8, speeches.byu.edu)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

a.ko e konga ia e Palani ʻo e Fakamoʻuí

ʻE lava ke akoʻi kitautolu ʻe he aʻusia ʻa Pita ʻi heʻene mavahe mei he vaká, fie maʻu tokoní, mo hono fakafoki lelei mai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo ʻetau fononga fakamatelié pea mo e palani ʻo e fakamoʻuí. ʻEke ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke vakai ki ai ʻi he fakamatala ko ʻení mo e palani ʻo e fakamoʻuí? Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e misiona ʻo Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo vakai ki he fakamatalá ʻi he founga ko ʻení?

Mātiu 14:27 . “Ko au pē; ʻoua naʻá ke manavahē”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lisi e tokoni ʻoku ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ka ʻoku faʻa fakaʻehiʻehi e kakaí he taimi ʻe niʻihi koeʻuhí ko e ilifiá. ʻE lava ke kau heni ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e lotú, ʻinitaviu mo ha pīsope, ngāue fakafaifekau, tali ha uiuiʻi, pe mali. Tokoniʻi e kau akó ke nau tokanga taha ki he foʻi moʻoni ko ia ʻoku ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa e tokoni ko ʻení kiate kinautolú. ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau manavasiʻi ke haʻu kiate Kinaua pe maʻu ʻa e meʻa ʻokú Na foaki mai maʻatautolú. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e lea ʻa ʻEletā Jeffrey R. Holland ko e “Haʻu Kiate Au,” ʻoku maʻu ʻi he konga “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ʻo e lēsoní, ke tokoni ʻi he fealēleaʻaki ko ʻení.

Ngaahi fakaikiiki kehe ʻi he Tohi ʻa Maʻake mo Sioné

Naʻe faʻa vahevahe ʻe he kau faʻu tohi kehekehe ʻo e Kosipelí ha ngaahi fakaikiiki makehe fekauʻaki mo e fakamatala tatau. Ko ia ai, ʻe lava ke tokoni hono lau e ngaahi fakakaukau lahi ʻo e Ongoongoleleí ke tau ʻilo lahi ange ai kia Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau ako e Fuakava Foʻoú. Hangē ko ʻení, ko ha fakaikiiki ʻoku tau ako ʻi he Sione 6:16–19, kimuʻa pea hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ki he kau ākongá, naʻe fakatupu ʻe he matangí ke nau ʻufiʻufi ha kilokalami pē ʻe 25 ki he 30 ʻi honau vaká (fakafuofua ki he maile ‘e 3.1 ki he 3.8, pe ki he kilomita ʻe 5 ki he 6), fakafuofua ki he peseti ʻe 70 ʻo ʻenau fonongá, hili ʻenau ngāue ʻi he konga lahi ʻo e poó (vakai ki he Maʻake 6:48).

Tohi ʻa e Maʻake 6:47–51 Sione 6:19–21 ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fekumi ki he ngaahi potu folofolá ki he fakaikiiki ʻoku ʻikai hā ʻi he fakamatala ʻa Mātiú pea ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí meí he ngaahi fakaikiiki tānaki mai ko iá.

Mātiu 14:27 . “Ke mou fiefia”

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he founga naʻe fakaafeʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ke nau “fiefia” ( Mātiu 14:27) neongo naʻa nau ʻi ha tūkunga faingataʻa. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ki ha ngaahi potufolofola kehe ʻoku fakaafeʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau “fiefia.” Aleaʻi ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fiefia, neongo e ngaahi tūkunga faingataʻá.

Paaki