Wase 14

Vakananumi ni Noda iYau Vakayalo

Ena rawa ni vakauqeti keda me da dinata na maroroi ni noda veiyalayalati kei na taraicake ni matanitu ni Kalou, na kena dau talevi lesu na nodra solibula kei na vakabauta na Yalododonu Edaidai mai liu sara.

Mai na Bula nei Wilford Woodruff

Ni dau vakavulici ira na lewenilotu o Peresitedi Wilford Woodruff, e dau wasoma na nona dau vakananuma na nodra vakabauta kei na nodra yalodei na Yalododonu Edaidai ka ra a se bula tu mai liu. E veivakauqeti vei ira na nona itabatamata me ra toso tu ga ena vakabauta, ka vakayarayarataki ira na itabagone me ra muria na nodra ivakaraitaki na nodra itubutubu— me ra “qaravi itavi, na veivukei, kei na dredre ka ra a sotava na [nodra] itubutubu ena nodra tauyavutaka na yavu kei Saioni ni noda Kalou.”¹ E kaya kina vakaoqo, “Eda sa dau tuberi voli ga mai ena loloma soli wale ni [Kalou] me yacova sara mai na gauna oqo. Na veivakalougatataki ni Kalou sa drodro vakayauyau tu ga mai vei keda ena veiyabaki, sa vaka e sa sivia tale na veivakalougatataki e soli mai vei keda, na veivakasalataki kei na veivakavulici ka sa bau totoka sara ga. Au sa nuitaka ni da na sega ni vakawaletaka me ka walega na veika vakaoqori, ia me da vakamuria ka me rawa ni na tu vei keda ena gauna ena gadrevi kina na noda dodoliga.²

E tiko ena iwase oqo e va na veika e yaco ena bula nei Peresitedi Woodruff, ka vakakina ena itukutuku ni Lotu: (1) Keba e Saioni; (2) vakavotukanataki na ivakaro ni Turaga me laki ia na veisotaraki ena yavu ni valetabu e Far West, Missouri; (3) ra vakabulai na tauvimate e Commerce, Illinois, kei Montrose, Iowa; kei na (4) na nodra yaco yani na painia ki na Buca o Salt Lake. Na veitukutuku oqo e tiki tiko ni nodra iyau vakayalo yadua na lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.

iVakavuvuli nei Wilford Woodruff

Keba e Saioni

Ena 1833 era a vakatalai tani kina na Yalododonu ni Kalou mai Jackson County, Missouri, mai na dua na ilawalawa dauvakacaca me ra lako ki Clay County. … E vakamai na nodra veivale, vakacacani na veika era taukena, ka ra cemuri tani, sega na ilavo, ka vakaloloma, me ra kosova na ucuwai na [Missouri]. E a kaciva na Matabose [ena vanua o ya] e so me ra bole me ra gole ki Kirtland, rauta ni dua na udolu na maile na kena yawa, me ra laki raici parofita Josefa ka taroga vua se cava me ra na cakava. O Parley P. Pratt, ka sa vakaloloma sara tu ga ena vei iyau vakavuravura vata kei na nona matavuvale, vakakina o Lyman Wight, ka sa davo ravita koto o watina e dua na tolo ni kau mai veikau, ka davo yani e yasana e dua na luvena ka se qai siga tolu, ka sega na kakana, isulu, se vale me ivakaruru, erau a bolea me rau lako ka laki raica na Parofita ni Kalou. …

Ni rau yaco yani e Kirtland, o Talatala qase Pratt kei Wight erau sa tukuna sara vua na Parofita o Josefa, ka sa laki masuta sara na Turaga se cava me rau cakava. Sa qai tukuna vua na Turaga me lako ka vakasoqona vata na kaukauwa ni matavuvale ni Turaga, o ira na cauravou kei na uabula, me ra lako cake ka vueti Saioni.… Sa loma ni Kalou me ra vakasoqona vata e 500 na tamata, ia me kakua ni lailai mai na 100 me ra lako yani [raica V&V103]. Era vakasoqona vata na Yalododonu ni Turaga e 205 na tamata, ka lewe levu vei ira era soqoni yani ki Kirtland ena vula itubutubu ni yabaki 1834. … Keimami sa qai kumuni vata ki na dua na ilawalawa me lewe tini ka dua na kena kavetani, sa qai liutaka yani na 205 na lewe ni ilakolako oqo na Parofita ni Kalou ki na Keba e Saioni ka rauta ni 1,000 na maile na kena yawa.

… Na ivakasala kei na vosa ni Turaga mai vua na parofita ni Turaga, kei na kena vakavotukana ka salavata kei na nodra marau kei na rarawa ka wili kina na veika e laurai kei na ka e yaco, era sa sitabataki tu ena vuni yaloda, me vaka e dua na peni kaukamea ni volavola e dela ni vatu, kei na ivolatukutuku oqori ena bula tu ena veigauna kece sara me yacova na tawamudu.³

Au a tiko vata kei na Parofita ni Kalou mai na Keba e Saioni. Au a raica na nona dau veitaratara kei koya na Kalou. Au a raica na kaukauwa ni Kalou vei koya. Au a raica ni o koya e Parofita. Na veika e a vakaraitaki vua ena kaukauwa ni Kalou ena ilakolako o ya e sa bau ka bibi sara ga vei au kei ira kece era ciqoma na nona veivakatavulici. Au na goleva mada e dua na kena ivakaraitaki. Ni se bera toka ga vakalailai na neimami kele yani ki Missouri, e a kaciva o Josefa me dua na soqoni vata. Sa qai parofisai vei keimami ka kaya, na veika sa na tu e matai keimami. E tukuna na vuni kena sa tu e matai keimami na veika dredre me sotavi. E kaya: “Ko ni nanuma tiko niu dua ga na gone vakataki kemuni. Ko ni se bera ni vakasamataka vakadua na noqu itutu e matana na Turaga. Ia sa tu oqo ena mata ni Keba e Saioni e dua na dredre levu. E tukuna ni oqo ena talevi keimami mai me baleta na kena sega ni a vakamuri na nona ivakasala. Ena loma ga ni dua na auwa ni neimami yaco yani ki Missouri ka tara sara na neimami valelaca …, sa tekivu lutu eke e dua na tamata, ka dua tale e kea, ka dua tale na gauna ga ki muri sa rauta ni dua na daseni na tamata era sa solegi tu ena vulaqeti ni sa tauvi ira na cholera. Ena gauna sa raica kina na parofita ni Kalou na ka oqo, sa vaka e lomani ira tale, ka rau sa qai taqara na ligadrau kei Hyrum ena buradela i Baraca Carter, na imatai ni tamata me tauvimate, ia ena gauna ga erau vakayacora kina sa tekivu takavi rau talega, ka rau sa biuta sara na keba. Sa qai kaya ga e muri o koya: “Au sa kaya oti vei kemuni na ka ena yaco, ia ni gauna e yaco mai kina, au sa qai dodoka tale na ligaqu meu tarova, au a voleka talega ni vakaleqai kina.” Au sa bau taleitaka sara ga na ilakolako o ya.⁴

Ni keimami sa toso volekati Clay County, Missouri, tiko yani, sa vaka me ra tikotiko vakaca na lewe ni vanua o ya, ka sa qai lele mai e dua na waqa ka ratou vodo tiko kina e tinikarua na tamata ka ratou kosova mai na Uciwai na Missouri ki Liberty, Clay County, ka kaciva e dua na bose ena State House, ka vakaraitaka kina e levu sara na ka lasu me vakauqeti ira na lewenivanua me ra lako yani ka vakacacana na Keba ni Momani. Ia o ira na lewe ni vanua e Clay County era sega ni malele ki na vakatutu o ya. …

Ia, e dua na ilawalawa dauvakacaca era sa qai vakasoqoni vata mai Jackson County, na sotia vodo ose kei na cola dakai, me ra kosova na uciwai ki na Clay County me ra mai sotavi keimami kina ka vakamatei keimami. Keimami keba toka ena tokalau ni Uciwai na Fishing, o ya na vanua era namaka me ra valuti keimami kina. A dabe toka na neimami keba ena yasa ni dua na vale ni lotu Baptist, ka mai ketekete ni bici tu yani na lomalagi. Ni se qai tara oti toka ga na neimami valelaca, erau sa tavali e yasai keimami e rua na tamata ka rau sa tekivu vosa vakacacataki keimami sara ga mai. … Ni rau qai tasiri laivi ga mai na keba vaka ki na tokalau sa tekivu basika mai na vua-i-ra e dua na o lailai, ka sa tekivu vakavivi mai me vaka e dua na ivola vivigi, ka vakalailai ga sa solega na loma ni macawa na o loaloa me vaka na iqi ni volavola. Vakalailai ga sa tatibi na livaliva, ka vadugu na kurukuru, sa vaka e silisevusevu na tau ni uca, sa qai vavaku cake ga na mata ni uca, na kena lelevu e vaka na yaloka ni manumanu, ka sa mai vulavula tu ni sa robota koto na dela ni qele. Keimami sa qai dro yani ki loma ni valenilotu me keimami laki taqomaki kina. E dua vei ira na iotioti ni yaco mai ki loma ni vale o Parofita Josefa.⁵

Ni curu ga mai na Parofita o Josefa ka kuretaka laivi na wai ni uca mai na nona isala kei na nona isulu sa kaya sara mai, “Ra-cauravou, e dua tiko na ibalebale ni ka oqo. E tiko dina na Kalou ena cava oqo.” Keimami laga sere ni vakavinavinaka vua na Kalou, ka mai davo tu yani ena ruku ni neimami itutuvi ena bogi taucoko, ia o ira na neimami meca era sa bau kanacolacola sara ga mai na cava o ya.⁶

Na uciwai ka rawa ni keimami takosova ka sega ni suasua na yavai keimami ena gauna keimami tekivu keba kina, e tubu cake ena ruasagavulu na fiti, ka sega ni rawa kina ni dua na meca e takoso rawa mai na ra, kei na ilawalawa dauvakacaca era a toka mai na tokalau era a dro ki na dua na valenivuli, se dua ga na ivakavakaruru era rawata me ra dro bula kina mai na mataniuca vavaku ka a bisa ena bogi o ya. Era a talabusese na nodra ose ka ra dro me vica vata na maile ena loma ni lekutu, ni se vesu tu ga vei ira na kedra idabedabe kei na varaele, ka ra sega ni kune me vica vata na siga.⁷

E a qai tukunikataki ga ni o koya na kavetani ni lawalawa ka ra a tiko ena valenivuli e kaya ni matalia sara na nodra sega ni cakava rawa e dua na ka vei ira na Momani ena liwa ni cava se dua tale beka na ka me vakataotaka na nodra rawa ni vakayacora e dua na ka, ia e sega ga ni ra dalagataka ni Kalou e sa valuta tiko na noda ivalu.⁸

Keimami vakavinavinaka ni sa valuta na neimami ivalu na Turaga ka vakabulai keimami ka ra sa sega tale ni mai vakasosataki keimami na meca.

Ena mataka ka tarava (na ika 22 ni June) e a soli kina na ivakatakila mai na Uciwai na Fishing, ka sa volai tu ena Wase 105 [raica na tikina 9–14, na vanua e mai tagutuva kina na Turaga na inaki taumada ni Keba e Saioni]. Me tekivu mai na gauna o ya sa mai vakamalumalumutaki na yalodra na tamata e Clay County, ka keitou toso tale yani ki na vanua o ya, ka laki vakadaberi na iotioti ni neitou keba. …, na vanua keitou sotava kina eso na veivakararawataki me vakavotukanataki kina na vosa ni Turaga ena gusu i Josefa Simici na Parofita.

Ni oti e vica na siga na neimami veiqaravi ka vakacokotaka tiko na Lotu e Clay County, sa qai lesu ki Kirtland na Parofita o Josefa kei ira na lewe ni Keba e Saioni ka ra vakamatavuvale, ia o keimami na se bera, keimami sa qai veiqaravi voli ga e Missouri me yacova ni [keimami] sa lako yani ki na veiyasa ni vanua tale e so me laki vunautaki kina na kosipeli i Karisito.⁹

Ena gauna era kacivi kina na lewe ni Keba e Saioni, e lewe levu vei keimami e se bera vakadua ni bau veisotari, keimami vaka sara ga na vulagi ka levu sara e se bera vakadua ni raica na parofita. Keimami a kabuwacara tu mai na veivanua, me vaka na sila ni dau tauvuloni. Keimami a se gone ena gauna o ya, ka keimami kacivi me keimami laki vueti Saioni, kei na ka me keimami cakava me qaravi ena dela ni vakabauta. Keimami vakasoqoni vata mai na veiyasai Kirtland ka gole yani me laki vueti o Saioni, ka me vakavatukana kina na ivakaro ni Kalou vei keimami. Sa vakadonuya na Kalou na neimami cakacaka me vaka ga na nona vakadonuya na cakacaka i Eparaama. E levu sara na ka keimami qarava rawa, dina ga ni ra dau taroga wasoma na vukitani kei ira na tawa vakabauta na taro, “Na cava mada o ni sa cakava?” Keimami rawata e so na veika me sotavi ka sega ni rawa ni qaravi ena dua tani tale na sala. Keimami vakalougatataki ni rawa ni keimami raica sara ga e matanavotu na parofita, ka keimami taubaletaka vata e rauta ni 1,000 na maile, ka raica ni cakacaka vei koya na Yalo ni Kalou, kei na ivakatakila i Jisu Karisito vei koya, vakakina na kena vakavatukana na veivakatakila oqori.¹⁰

Na veika [keimami] a rawata ena kena lakovi na Keba e Saioni e vinaka cake sara mai na koula, kei na itukutuku ni keba o ya ena dau tukunikataki me yacova sara na iotioti ni itabatamata.¹¹

Vakotori na vatu ivakadei ni tutu ni valetabu e Far West, Missouri

Me kilai: Ena ika 26 ni Epereli, 1838, e a vakatakila kina na Turaga vua na Parofita o Josefa Simici ni sa dodonu me ra tara na veiliutaki ni lotu na valetabu ena koro o Far West, Missouri (raica V&V 115:7–10).E a vakaroti ira talega me ra “tekivutaka tale na kena buli cake na yavu” ena ika 26 ni Epereli 1839, rauta vinaka ni dua na yabaki mai na gauna e ciqomi kina na ivakatakila oqo (raica V&V 115:11). E qai vakamacalataka e muri o Peresitedi Wilford Woodruff ni oqo e dua na ivakaro me “vakotori kina na vatu ivakadei ni tutu ni Valetabu.”¹² Ena 8 ni Julai, 1838, e masulaka kina na Parofita o Josefa Simici, “Ni vakaraitaka vei keimami na Turaga na lomamuni me baleti iratou na Le Tinikarua” (ikau ni iwase V&V 118). Na kena isau, e qai vakatakila kina na Turaga, ni vula itubutubu ka tarava eratou sa na gole kina na lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ki Igiladi me ratou laki vunautaka na kosipeli. Me ratou laki sota mada na Kuoramu ena yavu ni valetabu e Far West ena ika 26 ni Epereli me vakatakilakilataka na itekitekivu ni kaulotu. Me ratou sa cakacakataka talega me rawa kina me ratou dabeca na idabedabe e sa lala tu ena Kuoramu ni Le Tinikarua o iratou na iTalatala qase John Taylor, John E. Page, Wilford Woodruff, kei Willard Richards (Raica V&V 118:4–6.)

Ena gauna e ciqomi kina na ivakatakila oqo ena [1838], e veisaututaki ka vakadigagalu tu na vanua o Far West Missouri, na vanua era sa vakaitikotiko kina e lewe levu sara na Yalododonu Edaidai; ia ni se bera tiko ni vakavotukana na ivakatakila, era sa cemuri tani na Yalododonu ni Kalou mai na Yasana o Missouri ki na Yasana o Illinois, ena vakatulewa nei Kovana Boggs; ka ra sa bubuluitaka tu na kai Missouri dauvakacaca ni kevaka me ra na vakavotukana kece na veivakatakila nei Josefa Simici, ia [na kena ga o ya] me na sega ni vakavotukana. Ni a tukuna tu na siga kei na vanua me ra na cavutu mai kina na iApositolo Le Tinikarua ena nodra na biuti ira tu na Yalododonu me ra sa na kosova yani na wai vakaitamera, ka sa tukuna tu na dauvakacaca ni na sega ni vakavotukana. …

Ni sa voleka mai na gauna me vakavotukanataki na ivakaro ni Turaga, e a Peresitedi voli ni iApositolo LeTinikarua o Brigham Young ; [o Thomas] B. Marsh, na iApositolo Qase (sr) e sa muduki tani. E a kacivi ira vata na Le Tinikarua ka ra a tiko e Quincy, Illinois, o Baraca Brigham me kila na nodra vakasama me baleta na lako ki Far West me laki vakavotukanataki kina na ivakatakila. Ena gauna o ya, eratou a curu tu kina e valeniveivesu mai Missouri o Josefa o Hyrum na tuakana, Sidney Rigdon, Lyman Wight kei Parley P. Pratt; ia o Josefa Simici Levu [Sr.] na tamadratou, ka Peteriaki, e a tiko mai Quincy, Illinois. O koya vata kei ira tale e so era nanuma ni sega soti ni ganita me ra lakova na ilakolako oqo ni vakarerevaki toka na kena irairai, ka na rawa ni vakatubu leqa. Eratou nanuma ni Turaga ena ka o ya ena vakabauta ni yalodratou. Ia, ni tarogi keitou na Le Tinikarua o Peresitedi Young, keitou a sauma vata ga ena dua na domo ka kaya, sa vosa oti na Turaga na Kalou, ka sa nodatou itavi me datou talairawarawa kina. Sa itavi ni Turaga me taqomaki ira na nona dauveiqaravi, ka keitou na vakavotukanataka na ivakaro, se keitou na qai mate ena neitou tovolea tiko.

Me kilai vakamatata sara na dredre eratou na vakarau sotava na iApositolo Le Tinikarua, e dodonu me ra kila tiko na wilika na italanoa oqo ni o Lilburn W. Boggs, na kovana mai na Yasana o Missouri, e sa vakalawataka na lewa me ra biuti Missouri kece na Yalododonu Edaidai se me ra vakarusai. Sa vuaviritaki o Far West mai na dua na ilala sotia, ka ra dua ga na ilawalawa lailai ni dauvakacaca, e a sa vakaroti na lewenivanua me ra vakasuka kece na nodra iyaragi; o ira kece na iliuliu ni [Lotu] ka rawa ni ra vesu era sa kau mai me ra vesu; o ira kece na vo ni Yalododonu – tagane, yalewa kei na gone era sa tovolea ga me ra drovaka na Yasana o ya me rawa ni ra bula kina, era sa biuta tu mai na nodra vale, nodra qele, kei na iyau tale e so ka sega ni rawa ni ra kauta ka ra sa qai yauta na dauvakacaca. Era vanalaka na nodra bulumakau kei na vuaka na Yalododonu ena vanua ga era raica kina ka butakoca mai vei ira na ka era rawa ni taura. Era sa vakararawataki sara ga na Yalododonu ka ra sa bau vosota dredre sara ga na veivakararawataki era sotava. Sa bau ka dredre dina me dua e qai sasagataka rawa na nona dro tani rawa mai na Yasana o ya, vakabibi o ira era kilai levu, ni levu sara na tamata vakaoqori ena Yasana o ya ena gauna o ya ka vaka me ra tukuna ni sega soti ni dua na ka kevaka me ra vana mate e dua na “Momani” mai na dua na koli lialia. …

Ni keitou sa vakadeitaka na kena na laki qaravi na ka e gadrevi mai na ivakatakila o ya, … Keimami sa qai tekivu vakariri yani ki, Far West. …

Ena mataka ni 26 ni Epereli, 1839, e a sega soti ni kauwaitaki na nodra vakaduiduile tiko na neimami meca ni na vakavotukana na ivakatakila ena siga o ya, ka sega talega ni kauwaitaki na nodra sa cemuri tani mai na Yasana e tini na udolu na Yalododonu ena loma ca ni kovana, vakatalega na nona sa vesu tu e valeniveivesu na Parofita o Josefa kei Hyrum Smith na tuakana, kei ira na iliuliu tale eso, ni keimami sa toso vata yani ki na lomanibai ni valetabu ena koro ko Far West ka vakayacori sara e dua na soqoni, ka me vakavotukanataki kina na ivakatakila kei na ivakaro ka sa soli mai vei keda ka vakayacori talega e levu sara na ka ena loma ni veivosaki oqo. …

Keitou sa qai mai vakamoce vei ira na lewe vica wale na Yalododonu ka ra tucake tu ena lomanibai ni valetabu, ka mai vakadinadinataka ni sa mai vakavotukana na ivakatakila kei na ivakaro ni Kalou, ka biubiu mai Far West, Missouri ka naulu lesu tale yani ki Illinois. Keitou mai vakacavara vinaka na itavi oqo ka sega mada ga ni dua na koli me kodrovi keitou mai [raica Lako Yani 11:7], se dua na tamata me tukuna vakaoqo ne, “Na cava ko kitaka kina na ka oqo?”

Keitou takosova na Uciwai na Mississippi ena waqa ni vakalele, ka butuki Quincy yani ena ika 2 ni Me ena yalomarau ni keitou sa yaco bula tale mai vei iratou na neitou dui matavuvale.¹³

Ra Vakabulai na tauvimate e Commerce, Illinois, kei Montrose, Iowa

Ni se bera ni keitou kaulotu yani ki Igiladi ena [1839] keitou a vakasamataka ni dodonu me keitou na vakatikori ira mada vakavinaka na lewe ni neitou matavuvale. Sa qai digitaki o Commerce, ka qai yacana e muri o Nauvoo me ra sa na vakaitikotiko kina.

Au biuti Quincy, ka salavata yani kei Baraca Brigham Young kei ira na neirau matavuvale ena 15 ni Me, ka kele yani ki Commerce ena ika 18. Ni oti ga e dua na veivakatarogi kei Josefa keitou sa kosova sara na uciwai na [Mississippi] donumaki Montrose, Iowa. Keirau vakatawana e dua na rumu rauta ni tinikava na fiti vakarivirivi kei Peresitedi Brigham Young. E muri sa qai dua ga na rumu nei Peresitedi Young. … Sa qai curu mai o Baraca Orson Pratt kei na nona matavuvale me keitou mai bure vata kei na noqu matavuvale.

Ena gauna keitou vakaitikotiko kina ena rumu o ya ena bareki makawa, keitou a sotava kina na kaukauwa ni Kalou ni a tiko vata kei keitou o Parofita Josefa. O ya e dua na gauna ni tauvimate levu, ka ni o Josefa e sa solia na nona vale e Commerce me ra vakavaletaki kina na tauvimate, ka sa moce duadua voli ga ena dua na valelaca ka tara toka e tautuba ena mata ni nona vale. O ira na iwiliwili levu ni Yalododonu ka ra sa cemuri tani mai Missouri era sa tabili yani ki Commerce; ia e sega na vale me ra laki tawana, ka ra sa moce voli ga ena nodra loma ni tolili, valelaca, ka vakakina e tautuba. Ia, e lewe levu sara e sega ni ra tauvimate era sa mai tauvimate ni sa mai dewavi ira. E a veiqaravi voli ga o Baraca Josefa vei ira na tauvimate, me yacova ni sa voleka ni kolaiciba se tauvimate talega.

Ena mataka ni 22 ni Julai, 1839, e a duri cake mai na moce ka vakananuma sara vakalevu na ituvaki ni nodra bula na Yalododonu ni Kalou, ena nodra vakatovolei ka rarawa voli, ka sa qai masuta na Turaga, kei na kena sa solegi koya na kaukauwa ni Kalou, ia me vaka sara ga na nona a dau vakabulai ira na tauvumate o Jisu ena nona gauna, sa vaka talega o Josefa na Parofita ni Kalou, ka ni a vakabulai ira kece era tu vakavolivoliti koya. E vakabulai ira kece ena nona loma ni vale kei na kena e tautuba; ka sa qai tomani koya yani o Sydney Rigdon kei na vica tale na Le Tinikarua, ni sikovi ira yani na tauvimate era davo tu ena bati ni uciwai, ka kaci vakadomoilevu. Ena yaca i Jisu Karisito, me ra lako mai ka me ra na vakabulai ka ra sa vakabulai vakakina. Ni sa vakabulai ira kece na tauvimate ena bati ni uciwai vakakina ena tokalau, sa qai vodo e waqa me kosova na Uciwai na Mississippi me gole yani ki na ra vaka ki Montrose, na vanua keimami vakaitikotiko kina. Na imatai ni vale me ratou curuma na vale nei Peresitedi Brigham Young. E a davo koto ena nona idavodavo ni tauvimate ena siga o ya. E curu ki na nona vale na parofita ka vakabulai koya ka ratou sa curu vata sara ga mai ki tautuba. Ena gauna eratou lako sivita kina na noqu mata ni katuba, tukuna ga o Baraca Josefa: “Baraca Woodruff, muri au mai.” O ya wale sara ga na vosa me cavuta e dua vei iratou na lewe ni ilawalawa o ya me tekivu mai na gauna eratou biuta mai kina na vale nei Baraca Brigham, me yacova ni sa kosovi na rara vakarivirivi, ka curumi yani na vale nei Baraca [Elijah] Fordham. Sa via dua toka na auwa na nona sa voleka tu ni mate o Baraca Fordham, ka kemami nanuma ni iwiliwili ni miniti e sa sivi sa iotitoti ni miniti ni nona bula.

Au vakila na kaukauwa ni Kalou ni sa solega tu na nona parofita.

Ni keitou curuma yani na loma ni vale, sa vakadodonu sara o Baraca Josefa vei Baraca Fordham, tauri koya cake ena ligana imatau; ka taura na nona isala ena ligana imawi.

E raica ni sa cidre tu na mata i Baraca Fordham ka sa sega ni vosa rawa ni sa sega ni kilai yalona tu.

Ni sa taura tu na ligana, sa qai raica sobu yani vakadodonu na matana na tamata sa voleka tu ni ciba ka kaya: “Baraca Fordham ko kilai au li?” Taumada, e sega ni dua na ka e kaya; ia e rawa vei keitou taucoko me keitou raica na cakacaka ni Yalo ni Kalou vei koya.

E baci kaya tale: “Ilaija. Ko kilai au li ?”

Ena domo lailai sara, e kaya cake mai o Baraca Fordham, “io!”

Sa qai kaya na parofita, “E tiko li na nomu vakabauta mo vakabulai?”

Na kena isau ka sa qai via rogo matata cake mai na kena e liu, e kaya: “Au taqayataka ni sa na bera toka. Kevaka mo a se lako makawa mai, au nanuma ni rairai rawa beka.”

Na kena irairai e vaka e dua na tamata e se qai yadra mai na moce. Na moce ni mate.

Sa qai kaya o Josefa: “Ko sega li ni vakabauta ni o Jisu na Karisito?”

“Io, au vakabauta, Baraca Josefa,” e kena isau mai.

Sa qai vosa vakadomoilevu na Parofita ni Kalou me vaka na cecere ni Lewetolu Vakalou ka kaya: “Ilaija, au sa vakaroti iko ena yaca i Jisu na kai Nasareci, mo tucake ka vakabulai!”

Na vosa ni Parofita sa sega ni vaka na vosa ni tamata, ia sa vaka na domo ni Kalou. E vaka vei au ni sakure sara ga na vale mai na kena yavu.

E rika mai na nona idavodavo o Elijah Fordham me vaka e dua na tamata sa vakaturi cake mai na mate. Sa qai tawa tale na matana ka sa irairai kecega ni bula na veika e vakayacora.

Sa viviraki tu e yavana na … volotisi. E caqeta laivi mai e yavana ka vakaqera kece na kena ivakatawa, sa qai kerea na nona isulu ka daramaka sara. Kerea e dua na bilo sucu kei na dua na tiki ni madrai, ka kania sara; daramaka na nona isala ka muri keitou yani ki tautuba me laki veisiko talega vei ira na vo ni tauvimate.

Na tawa vakabauta ena taroga: “E sega li ni veivakaisini oqo?”

Kevaka me tiko na lomatarotaro ena vakasama ni tawa vakabauta, ia e sega sara ga ni tiko vei Ilaija Forfham, na tamata sa voleka tu ni mate, se o ira era a tu vata e kea, e baleta ena loma ni vica walega na miniti kevaka me a sega ni vakabulai ke sa tu mai na vuravura ni yalo. …

Ni keitou biuta ga na vale nei Baraca Fordham, keitou sa gole sara ki na vale nei Joseph B. Noble, ka sa lutu sobu sara ka tuvaki vaka ca koto na nona bula. Ni keitou curu ga yani ki na nona vale, sa taura sara na ligana o Baraca Josefa, ka vakaroti koya, ena yaca i Jisu Karisito, me tucake ka vakabulai. E qai tucake ka vakabulai dina ena gauna vata sara ga o ya.

Ena gauna e yaco tiko kina na ka oqo, o ira na dauvakacaca e kea … era sa vakayavalati ka muri keitou ki na vale nei Baraca Noble.

Ni se bera ni ra yaco ki kea sa kacivi Baraca Fordham oti o Baraca Josefa me cabora e dua na masu.

Ena gauna e masu tiko kina, era sa curu botolaki yani na dauvakacaca, kei na veiyalo velavela kecega.

Ena gauna ga era curu mai kina e a matabuto sara ga ka dalasai ki na fuloa o Baraca Fordham.

Ni sa raica o Josefa ni ra sa tu e loma ni vale na dauvakacaca, sa qai tucake me vagalalataki ira na tamata dauvakacaca kei ira na nodra imuri (yalovelavela). Sa qai bula tale mai o Baraca Fordham me vakacavara na nona masu.

Oqo e vakaraitaka na kaukauwa ena rawata na vuni ca vua na tamata. Ena vakabula ga na Yalododonu na kaukauwa ni Kalou mai na kaukauwa ni tevoro.

Na kisi oqo nei Baraca Noble e sa iotioti ni kisi ni veivakabulai ena siga o ya. Sa dua dina na siga vinaka ni vakaraitaki kina na kaukauwa ni Kalou ena isolisoli ni kaukauwa ni cakamana ni veivakabulai mai na gauna e tekivutaki kina na Lotu.¹⁴

Na nodra yaco na painia ki na Buca o Salt Lake.

Me kilai: Ena Epereli ni 1834, e a rogoca kina o Wilford Woodruff na parofisai ni Parofita o Josefa Simici: “Era na vakatinitaki na udolu ni iwiliwili ni Yalododonu Edaidai ka ra na laki vakasoqoni vata yani ki na Ulunivanua na Rocky, e kea era na tekivutaka kina na kena vakatetei na Kosipeli vei ira na Lemani ka ra na ciqoma na nodra veivakalougatataki ka ra na dolava na katuba ni kena na laki tauyavutaki na kosipeli kei na nodra edaumeni kei na veivakalougatataki ni Kalou. O ira oqo era na lako ki na Ulunivanua na Rocky; era na laki tara kina na veivaletabu me nona o Koya sa Cecere Sara.”¹⁵ Ena kena vakavotukanataki na parofisai oqo, era sa qai mai tauyavu na Yalododonu ena Buca o Salt Lake ena 13 na yabaki mai ki muri, ni ra sa vakasewasewani ka cemuri tani mai na veivanua. E a lewe tu ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua o Elder Woodruff, e a lewena na imatai ni ilawalawa ni painia ka ra a gole yani ki na vanua yalataki, ena nodra sa biuti Winter Quarters, e Nebraska, ena Epereli 1847 ka yaco yani ki na Buca o Salt Lake ena Julai 1847.

Ena ika 22 ni [Julai 1847] eratou sa curu yani ki na buca o Orson Pratt, [George] A. Smith kei na lewe vitu tale, ka ratou biutu ira tu na vo ni nodratou ilawalawa me ra qai muri yani. Me vaka ni a tauvimate voli mai o Peresitedi Young. Au a usai koya voli mai ena dua na imocemoce ka caka ga ena loma ni noqu kareti, ka keitou dau keba vata kei ira na vo ni kabani. …

Ena ika 24 au a draivataka yani na noqu kareti ni se davo voli ga e loma o Peresitedi Young ki na loma ni buca, ka ra qai veimurimuri yani na kena vo. Ni keimami qai curu yani ka sarava vinaka na loma ni buca, au sa qai vukica na noqu kareti, me tadola vakakina ki ra, sa qai duri mai o Peresitedi Young mai na nona idavodavo me raica vakavinaka na irairai ni vanua. Ni sarava tiko na totoka ni irairai ni vanua, sa vesuki sara ga na nona vakanananu ena vuku ni raivotu e raica tiko ena vica vata na miniti. E sa raica oti o koya ena raivotu na vanua o ya, ka sa raica rawa na lagilagi kei Saioni e Isireli, me vaka sara ga era na mai teivaki ena buca ni veiulunivanua oqo. Ni sa mai cava na veika e raivotutaka tiko, sa qai kaya, “Sa rauta. Sa ikoya sara ga oqo na vanua. Toso yani ki liu.” Au sa qai draiva yani ki liu ki na vanua era sa tuva wavoki tu kina na a se liu mai vei keimami.

Ni keimami qai yaco yani, era sa tekivu siviyara sara na veitacini era a se liu mai, kau a kauta tiko mai e dua na itei ni pateta, ka yalataka niu na sega mada ni kania e dua na ka se gunuva e dua na wai me yacova niu sa tea rawa na pateta o ya. Au a tea ena 1 na kaloko vata kei na pateta ka ra sa tea rawa na veitacini, sa na rawa me wili vaka itei ni pateta ena vanua o Utah.

Ena yakavi bogi ni a salavata yani kei Heber C. Kimball, [George] A. Smith kei E. T. Benson, au a vodo cake vaka ki na City Creek [Canyon] meu vaqara kau. Ni keitou tiko e kea, e donumaki keitou e dua na uca bi ka vakasinaita sara ga na bucabuca …

Ena mataka ni ika 28. … e a kaciva kina o Peresitedi Young e dua na bose ni Le Tinikarua, ka ratou taubaletaka cake na vanua keimami sa mai keba tiko kina. Sa qai mai tu yani vakadua, cobaraka sobu na nona ititoko ka kaya, “Me na tara eke na Valetabu ni noda Kalou.” Oqo ena veimama donu ni yavu me na tara kina na Valetabu e [Salt Lake].¹⁶

Sa vakalougatataki keda tiko na Kalou, ka sa vakabulabulataki talega na iteitei ka ni sa vakalougatataki vakalevu sara na qele. … e a dau dravuisiga, liwalala, sinai ena vodre, kirikiti kei na olifa daukata, ka sa ira na veika oqo era bula voli e dela ni qele. Keimami a lako ki cakacaka ena vakabauta, sega ni vakarairai, ena kena sa teivaki na qele. Voleka ni kemami vakamusutaka na isiviyara kece ena imatai ga ni siga. Sa dodonu me vakadrodroi yani na wai ki na vanua sa siviyara tu, kei na veika sa mai sotavi tiko oqo sa na rawa kina na ka ga e vinakati. Na vulagi e lako mai ki na Korolevu o Salt Lake ka raica na neimami veiloga ni kau vuata kei na veivunikau ena tolo ni veigaunisala, sa na vakasamataka ga ni sa dua dina na vanua vakalougatataki na vanua oqo. E sega ni vakasamataka o koya, ni loma ni ruasagavulu ki na ruasagavulu kava na yabaki, na veivunikau kece e raica, me na dau vakasuasuataki vakarua ena dua na macawa ena vulaikatakata, kevaka me sega, era sa na mate laivi kece. Keimami sa duavata sara ga ena ka oqo, ka ni Turaga sa vakalougatataka na neimami sasaga kei na nona loloma vei ira na tamata oqo.¹⁷

Ena ilakolako ni painia, [ki na Buca o Salt Lake], keimami sa lako sara ga ena vakabauta; keimami sega ni kila e dua na ka me baleta na iwase ni vanua oqo, ia sa neimami inaki ga me keimami lako mai ki na veiulunivanua. E a sa vakarautaka oti o Josefa e dua na ilawalawa me lako mai ki ke ni se bera na nona mate. E a tu e matana na veika oqo ka kila sara tu ga vakavinaka. Sa vakaraitaka oti vua na Kalou na veisiga ni mataka ni Lotu kei na Matanitu, ka tukuna vua, ena veigauna, ni cakacaka e sa vakadavora na kena yavu ena yaco me matanitu tawamudu—me na dau tu voli ga ka sega na kena icavacava. E liutaki ira mai na painia o Peresitedi Young ki na vanua oqo. E tu vua na vakabauta ni Turaga ena taqomaki ira. O ira kece era lako ena ilakolako o ya e tiko talega vei ira na vakabauta vata ga o ya. E a tiko vata voli kei ira na Yalo ni Kalou na YaloTabu, ka dau vakavolivoliti ira na agilosi ni Turaga me ra dau veivakalougataki. Sa levu sara na ka e sa mai qaravi rawa ena neimami mai tiko eke me vaka ga na ka e a vinakati taumada.¹⁸

Oi keda, na painia ka vakatokai me tamata ni Kalou, eda sa vakavotukanataka tiko na parofisai ka volaitukutuku tiko. … Ena noda bula taucoko, era sa dau tukuna tu na parofita na kena ivolatukutuku kei na veilakoyaki. Ena nodra sa yaco mai ena vanua dravuisiga oqo na painia, ka ra yaco muria mai na Yalododonu me ra mai vakavotukanataka na parofisai me serau mai na vanua liwalala me vaka e dua na senirosi [raica Aisea 35:1], me kaburaki na sore ni itei ena vei bati ni uciwai lalai, ka vakayagataka na damanu, na paini kei na vuni bokisi (box tree) me ra ukutaka kina na itikotiko ni Kalou ka bulia me lagilagi na itutu ni yavana [raica Asea 60:13], … me da sa gumatuataka na qaravi ni noda itavi ka tara cake na Saioni kei na matanitu ni Kalou me yacova ni sa vinaka sara mai lomalagi vakatalega kina e vuravura, ka me da kakua ni vakararawataki ira era sa raici keda oti ena raivotu kei na ivakatakila, ia me da sa vakacavara vakavinaka na noda ilakolako me lomavinaka kina na Tamada Vakalomalagi, na nona agilosi kei ira kece na tamata vinaka.¹⁹

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko ni vulica na kena iwase oqo se ni ko ni vakavakarau mo ni veivakavulici. Raica na tabana e vi–x, me ikuri ni veivuke.

Raica lesu na vosa nei Peresitedi Woodruff ena tabana e 137. Na cava na vuna me da vulica kina na ka e baleti ira na Yalododonu Edaidai ena gauna e liu? E rawa vakacava me da vakadeitaka ni kedra italanoa ena sega ni yali wale tu ga vakasakasaka”? E rawa vakacava me da na maroroya rawa na kedra itukutuku na noda qase?
E a vukei vakaevei o Wilford Woodruff mai na nona a vakaitavi ena Keba e Saioni? (Raica na tabana e 152–56.) Ko ni kila vakacava ni veika e a sotava e vukei koya ena nona vakarautaki me mai liutaka na Lotu e muri? E vukea vakacava na nomuni veiqaravi na veika o ni sa sotava oti mai?
Na cava era vakila kina na lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ni sa dodonu me ra lako ki na yavu ni valetabu e Far West, Missouri? (Raica na tabana e 156–59.) Na cava e rawa ni da vulica mai na italanoa oqo?
Na cava o ni sa vulica mai na italanoa ni vakabulai nei Elijah Fordham kei na so tale? (Raica na tabana e 160–64.) Ena vukei ira vakacava na Matabete i Melikiseteki na veika e a yaco ni ra vakarau laki masulaki ira na tauvimate?
E vakatavuvulitaka vakacava na vakabauta na ilakolako ki na Buca o Salt Lake? Na ivakavuvuli cava tale e laurai ena nodra bula na painia ena gauna e liu? (Raica na tabana e 164–67.)
O cei soti na painia ena gauna oqo mai na nomuni matavuvale? Ena nomuni itikotiko se nomuni vanua? Na cava era a cakava o ira oqo me ra wili kina vakapainia?
Na veigaunisala cava era wasea kina na lewe ni Lotu kece sara na veivakalougatataki vakayalo mai vei ira na Yalododonu Edaidai ena gauna e liu?

iVolanikalou Veisemati: Jemesa 5:14–15; Alama 15:1–12; Ica 12:6; V&V 42:44–48; 103; 105; 115; 118; 136

Zion’s Camp — Ni vakananuma tiko na Keba e Saioni e qai vakaoqo na ka e tukuna o, Peresitedi Woodruff, “Keimami sotava eso na ka ka na sega ni rawa ni sotavi ena dua tale na kena sala.”

temple site in Far West, Missouri — Ena kena a vakamuri na ivakaro ni Turaga e a vakotori na yavu ni valetabu e Far West, Missouri, mai vei iratou na Kuoramu ni Le Tinikarua ena ika 26 ni Epereli, 1839,.

Prophet Joseph Smith among the sick — E a lako voli o Parofita Josefa Simici ena 22 ni Julai, 1839 ena kedra maliwa na tauvimate e Commerce, Illinois, kei Montrose, Iowa, ka vakabulai ira ena kaukauwa ni matabete.

President Brigham Young in Wilford Woodruff’s wagon — E a tucake mai na nona idavodavo o Peresitedi Brigham Young ena loma ni kareti nei Wilford Woodruff ena 24 ni Julai, 1847, ka kacivaka ni ra sa qai tadu yani na Yalododonu ki na nodra vanua vou.