Na iSolisoli Vakalou ni Vakavinavinaka
Peresitedi Thomas S. Monson
President of the Church
Na yalo vakavinavinaka …ena dau yaco mai ena noda vakaraitaka na vakavinavinaka vei Tamada Vakalomalagi me baleta na nona veivakalougatataki kei ira era tu vakavolivoliti keda me baleta na veika kece era kauta mai ki na noda bula.
Sa totoka dina na soqoni oqo. Ena gauna au sa lesi kina meu Peresitedi ni Lotu, au a kaya, “Au na taura e dua na itavi me noqu. Meu na daunivakasala ni Matasere na Tabernacle.” Au dau vakacerecerea vakalevu na noqu matasere oqo!
Dua na gauna a kaya vei au o tinaqu, “Tommy, au doka vakalevu na veika kece o sa cakava tiko. Ia e dua na ka au vinakata meu tukuna vei iko. E dodonu mo vulica tikoga na piano.”
Au a gole sara ki na piano kau vakatagitaka vua e dua na sere: “Meda gole, [meda gole sara] ki na dua na kana ni siganisucu.”1 Kau reguca sara na yadrena, ka mokoti au mai o koya.
Au dau vakasamataki koya. Au dau vakasamataki tamaqu. Au vakasamataki ira taucoko na Vakaitutu Raraba era dau vakauqeti au, kei ira tale eso, oka kina o ira na yada au dau sikovi ira—era lewe 85—me ra yadua na toa me ra vavia, kei na so na ilavo me vakatawa ni nodra taga.
Au a sikova e dua vei ira ena dua na bogi. Sa bogi levu tutu, ena noqu a gole ki na vale ni malumalumu, ka kaya mai o dauveikidavaki, “Au vakabauta ni sa moce o koya, ia a tukuna vei au meu vakayadrati koya, ni kaya, ‘Au kila ni na lako mai o koya.’”
Au taura na ligana; a kaciva na yacaqu. E a yadra vinaka tu. A reguca na ligaqu ka kaya mai, “Au kila tikoga ni ko na lako mai.” E rawa vakacava meu kua ni gole mai?
Na ivakatagi totoka e tara vakaoqori na yaloqu.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, eda sa rogoca na itukutuku veivakauqeti ni dina, ni inuinui, kei na loloma. Sa gole na noda vakanananu vei Koya a sorovaka na noda ivalavala ca, o koya a vakaraitaka vei keda na ivakarau me da bula kina kei na ivakarau ni masu, kei koya a vakaraitaka ena Nona ivalavala na veivakalougatataki ni veiqaravi—io na noda Turaga ka iVakabula, ko Jisu Karisito.
Ena ivola i Luke, wase 17, eda wilika kina me baleti Koya:
“Ia ni sa lako voli ko koya vaka ki Jerusalemi, sa lako voli e lomai Samaria kei Kalili.
“Ia ni sa curu ki na dua na koro lailai sa sota kaya e lewe tini na tamata vukavuka, a ra sa tu vakayawa.
“A ra sa kaci ka kaya, I Jisu na Turaga ni lomani keitou mai.
“Ia ni sa raici ira ko koya, sa kaya vei ira, dou lako ka vakaraitaki kemudou vei ira na bete. Ia ni ra sa lako tu era sa vakasavasavataki.
“A sa dua vei ira, ni sa raica sa vakabulai, sa lesu tale, a sa vakarokorokotaka na Kalou ena domo levu,
“A sa cuva vakatoboicu ki na yavai koya, ka vakamolimoli vua: ia sa kai Samaria ko koya.
“A sa vosa ko Jisu ka kaya, Era sega li ni lewe tini era sa vakasavasavataki? Ia sa evei na lewe ciwa?
“Sa sega ni kune e dua me lesu tale mai me vakarokorokotaka na Kalou, ko koya duadua ga na kai tani oqo.
“A sa kaya vua, Tu cake mo lako ga, sa vakabulai iko na nomu vakabauta.”2
Ena veivuke vakalou, o ira era a tauvi vukavuka era sa vakabulai mai na mate vakamalua ka sa muri ira voli ka soli vei ira e dua na bula vou. Na nona vakavinavinaka e dua sa sotavi ena nona veivakalougatataki na iVakavuvuli, na nodratou sega ni vakavinavinaka na lewe ciwa a rarawa kina o Koya.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, eda dau nanuma li me da vakavinavinakataka na veivakalougatataki eda dau ciqoma? Na vakavinavinaka e vu ni yaloda e sega walega ni vukea na noda kila na noda veivakalougatataki, ia e dolava talega na katuba ni lomalagi ka vukei keda me da vakila na loloma ni Kalou.
E kaya o Peresitedi Gordon B. Hinckley na noqu itokani lomani, “Ni o lako voli ena vakavinavinaka, o sega ni lako ena dokadoka kei na lomaleqa kei na tukutukuni koya; o na lako voli ena yalo ni vakavinavinaka ka ganiti iko ka na vakalougatataka na nomu bula.”3
Ena ivola i Maciu ena iVolatabu, e tiko kina e dua tale na itukutuku ni vakavinavinaka, o ya ena dua na ivakaraitaki mai vua na iVakabula. A lako voli ena lekutu ena tolu na siga, era a muri yani ka lako vata kaya e sivia na 4,000 na tamata. Sa lomani ira sara vakalevu, ni ra se sega ni kana ena tolu taucoko na siga. Eratou a taroga na Nona tisaipeli, “Eda na rawata mai vei na madrai ena lekutu, me ra mamau kina ko ira na lewevuqa oqo?” Me vaka e vuqa vei keda, eratou a raica ga na tisaipeli na veika e sega ni tu.
“A sa kaya vei ira ko Jisu, e vica na ibuli madrai sa tu vei kemudou? A ra sa kaya [na tisaipeli], E vitu, ka so na ika lalai.
“A sa vosa ko [Jisu] vei ira na lewevuqa me ra tiko sobu ena qele.
“A sa taura ko koya na ibuli madrai e vitu kei na ika, a sa vakavinavinaka, a sa dovia, a sa solia vei ira na nona tisaipeli, ia ko ira na tisaipeli era solia vei ira na lewevuqa.”
Raica a vakavinavinakataka na iVakabula na ka ga sa tu vei iratou—ka yaco kina e dua na cakamana: “A ra sa kana kecega, a ra sa mamau: a ra sa tomika vata na vo ni ka sa dovi, ka sa vitu na sova sa sinai kina.”4
Eda sa dau vakila kece ena so na gauna eda dau kauwaitaka ga na veika e sega ni tu vei keda, ka segai na veivakalougatataki sa tu rawa. E kaya o Evikitetusi (Eviki-TE-tusi), na vuku ni Kirisi “O koya e tamata vuku ka sega ni dau mosita na veika e sega vua, ia e dau rekitaka na veika e tu vua.”5
Na vakavinavinaka e ivakavuvuli vakalou. A kaya na Turaga, ena dua na ivakatakila a soli vua na Parofita o Josefa Simici:
“Mo vakavinavinakataka vua na Turaga na nomu Kalou na nomu isolisoli kecega. …
“Raica sa kilikili sara me vakatusa na tamata ni sa bulia na ka kecega na Kalou. Ia kevaka e sega ena tau vua na nona cudru waqawaqa.”6
Ena iVola i Momani e tukuni kina vei keda me da “dau vakavinavinakataka vua ena veisiga na nona loloma, kei na isolisoli sa solia vei kemudou [na Kalou].”7
Se cava ga na keda ituvaki, e dui tu vei keda e vuqa sara na ka me da vakavinavinakataka kevaka walega me da tu vakadua ka vakasamataka na noda veivakalougatataki.
Oqo e dua na gauna vakasakiti me da tiko kina e vuravura. E dina ni tu eso na ka e vuravura nikua era cala, ia e vuqa na ka era dodonu ka vinaka. Era tu na vakamau dei, na itubutubu ka ra lomana na luvedra ka dau solibula ena vukudra, o ira na itokani era dau lomani keda ka vukei keda, o ira na qasenivuli era dau veivakavulici. Sa vakalougatataki tiko na noda bula ena vuqa sara na veimataqali sala.
E rawa ni da laveti keda cake, vakakina vei ira na tani, ni da sega ni vakadonuya me da tiko voli ga ena yalava ni vakasama duka ka vakabulabulataka e vuniyaloda e dua na ivakarau ni bula ni vakavinavinaka. Kevaka me oka me ivalavala ca bibi na sega ni vakavinavinaka, sa na dua na nona itutu ena maliwa ni veitiki ni bula savasava ka vakaturaga na vakavinavinaka. E dua e kaya ni “vakavinavinaka e sega walega ni bula savasava ia e tinadra sara ga na ivakarau ni bula savasava kece.”8
Ena rawa vakacava me da vakabulabulataka e yaloda e dua na ivakarau ni bula ni vakavinavinaka? O Peresitedi Joseph F. Smith, na ikaono ni Peresitedi ni Lotu, a solia e dua na kena isau. E kaya o koya, “Na tamata dau vakavinavinaka e kunea e vuqa na ka e vuravura me vakavinavinakataka, ki vua e levu cake na vinaka mai na ca. Sa vakamalumalumutaka na vuvu na loloma, ka vakasava tani na butobuto mai na nona bula ena rarama.” E tomana ka vaka, “Na qaciqacia e vakarusa na noda vakavinavinaka ka vakatikora kina na kocokoco. Sa dua na ka na levu ni noda marau ena iserau ni dua na tamata dau vakavinavinaka ka dau loloma, ka dodonu me da qaqarauni ena noda vakabulabulataka, ena bula ni masumasu, e dua na ivakarau ni bula ni vakavinavinaka vua na Kalou kei na tamata!”9
E tukuna tiko vei keda ko Peresitedi Smith ni idola ni noda rawata na vakavinavinaka na bula ni masumasu.
E dau vakavuna beka vei keda na marau kei na vakavinavinaka na veika vakavuravura? E rairai ena so beka na gauna. Ia, na veika e dau vakavuna na marau kei na vakavinavinaka e titobu ka dede e sega ni dau volia rawa na ilavo: na noda matavuvale, na kosipeli, na itokani vinaka, na noda bula vinaka, na noda rawa ka, na loloma eda ciqoma mai vei ira era vakavolivoliti keda. E ka ni rarawa ni veika oqo eda dau vakawalena ena so na gauna.
A vola vakaoqo o Aldous Huxley na dauvolaivola ni Igiladi, “E vuqa na tamata e voleka ni sega ni vakaiyalayala na levu ni nodra dau veivakawaleni.”10
E vakavuqa na noda dau vakawaleni ira sara ga na tamata e dodonu me dau vakavinavinakataka. Me da kakua ni wawa me yacova ni sa bera me da qai vakaraitaka na noda vakavinavinaka. Ni tukuni ira tiko na nona daulomani era sa takali yani, a vakaraitaka vakaoqo na nona veivutuni e dua na turaga: “Au nanuma lesu na veisiga marautaki o ya kau dau diva voli ga me a rawa niu tukuna ki daligadra na mate na vakavinavinaka a dodonu me tukuni vei ira ena nodra gauna ni bula ka qai sega ni dau vakakina.”11
Na nodra takali yani na noda daulomani ka dau kauta mai ki yaloda voleka ni veigauna kece eso na veivutuni. Me da vakalailaitaka na veika oqori ena kena levu eda rawata vakatamata ena noda dau tukuna vakawasoma na noda loloma kei na vakavinavinaka vei ira. Eda na sega ni kila na kena totolo ni sa bera na veika kecega.
Na yalo vakavinavinaka, ena dau yaco mai ena noda vakaraitaka na vakavinavinaka vei Tamada Vakalomalagi me baleta na nona veivakalougatataki kei ira era tu vakavolivoliti keda me baleta na veika kece era kauta mai ki na noda bula. Ena gadrevi eke na sasaga kaukauwa—me yacova mada ga ni da sa vulica vakaidina ka vakabulabulataka e dua na ivakarau ni bula ni vakavinavinaka. Ena vuqa na gauna eda dau vakila na vakavinavinaka ka da nakita me da vakaraitaka ka da guilecava me da kitaka vakakina se da sega beka ga ni cakava. E dua e kaya ni da “vakila na vakavinavinaka ka da qai sega ni vakaraitaka e vaka ni da ologa e dua na iloloma ka da qai sega ni solia.”12
Ni da sotava na bolebole kei na leqaleqa ena noda bula, sa dau dredre vei keda me da raica na noda veivakalougatataki sa tu rawa. Ia, kevaka eda kelia yani vakatitobu ka da vakararai vagumatua, ena rawa ni da vakila se raica na levu ni ka e soli vei keda.
Au na wasea vei kemuni na italanoa ni dua na matavuvale ka a rawata me kunea na veivakalougatataki ena loma ni gauna dredre sara. Oqo e dua na itukutuku au a wilika ena vuqa na yabaki sa oti ka maroroya voli ena vuku ni itukutuku e tukuni kina. A vola o Gordon Green ka a tabaki ena dua na mekasini ni Amerika ena 50 vakacaca na yabaki sa oti.
A tukuna o Gordon na nona a tubu cake ena dua na vanua ni teitei e Kenada, eratou dau vakatotolo mai ki vale o koya kei iratou na tacina ni ra se qito polo voli se sisili na vo ni gone. A rawata me vukei iratou me ratou kila ni na vuavuai vinaka na nodratou cakacaka, o tamadratou. Oqo e dau dina toka ni oti na gauna ni tatamusuki ni ratou dau marautaka kina na matavuvale na Siga ni Vakavinavinaka, ni siga oqo e dau solia o tamadratou e dua na iloloma talei. E dau vola kina na veika kece e tu vei iratou.
Ena mataka ni Siga ni Vakavinavinaka, ena kauti iratou ki na vanua ni maroroi vua ni teitei ka ra tu kina na dramu apolo, na kava biti, na kareti ka maroroi tu ena nuku, kei na ibinibini taga pateta, ka vakakina na bini, sila, na bini balavu, jeli, na beri kei na draunikau kei na vuanikau tawaitavaya ka sinai tu ena nodratou vata. Eratou wilika vakavinaka na gone na veika kece. Ka ratou qai lako yani ki na ilololo ka cakacakataka se vica na tani co era tu kina ka vica na ivakarau sila e tu ena vale ni maroroi kakana sorenikau. Eratou wilika na bulumakau, vuaka, toa, taki kei na ga. E kaya o tamadratou ni vinakata me raica se vakaevei tu na kedratou ituvaki, ia eratou kila ni vinakata o koya me ratou kila, ena siga ni kanamagiti o ya, na levu ni nona sa vakalougatataki iratou na Kalou kei na nona matadredredre voli ena veiauwa ni nodratou cakacaka. Ni oti kece, ni ratou sa dabe me kana magiti ena veika sa vakarautaka tu o tinadratou, eratou vakila na veivakalougatataki.
E kaya o Gordon, ni Siga ni Vakavinavinaka e dau nanuma vinaka voli ga ena vakavinavinaka sai koya na yabaki sa vaka me sega kina ni vo e dua na ka me ratou vakavinavinakataka.
A tekivu vinaka na yabaki: a vo tu na co madu, levu na sorenikau, va na luve ni vuaka; ka sa maroroya toka o tamadratou e dua na umailavo lailai me rawa ni yaco ena dua na gauna sa rawa ni volia e dua na misini ni vakavodo co madu—e dua na misini vakasakiti ka ra diva tu e levu na dauteitei me ra taukena. Oqo talega na yabaki a yaco yani kina ki na nodratou tauni na livaliva—e dina ni se bera yani vei iratou, ni ratou sega ni rawa ni se sauma.
Ena dua na bogi ni qarava tiko o tinai Gordon na nona savasava levu, a curu yani na tamana ka laki vuke ena papa ni savasava ka kaya vei watina me cegu ka laki culacula. E kaya vua, “Sa levu cake na gauna ni nomu savasava ka lailai na moce. O nanuma ni dodonu me tou vakamalua mada ka caka na nodatou livaliva?” E dina ni marautaka, a turu vakalailai na wainimatana ni vakasamataka ni sa na sega ni voli na misini ni vakavodo co.
Sa na dodo cake yani kina ena nodratou gaunisala na wa ni livaliva ena yabaki o ya. E dina ni sega ni rairai totoka, eratou a volia e dua na misini ni savasava dau cakacaka vakataki koya ena veisiga taucoko kei na matanicina ka lili ena veisiligi kecega. Sa sega tale na cina me vakawaiwai, sega na vauvau me koti, sega na ikuvukuvu loaloa me sava. Era sa kau yani vakamalua na cina waiwai ki na rumu e cake.
Na yaco mai ni livaliva ki na nodratou vanua ni teitei e voleka me iotioti ni ka vinaka e yaco vei iratou ena yabaki ko ya. Ena gauna sara ga se qai tekivu me kadre cake kina na nodratou itei, sa tekivu na uca. Ni qai maca yani na wai, sa sega tale ni vo e dua na itei. Eratou teitei tale, ia era kino sobu tale ki loma ni qele na itei ena levu ni uca. E luca e loma ni qele na nodratou pateta. Eratou volitaka e vica na bulumakau kei na vuaka kei na manumanu tale eso eratou a nanuma me ratou maroroya, ena isau lailai sara baleta ni tamata kecega era sa volivolitaki. Na ka ga eratou tamusuka rawa ena yabaki o ya e dua na loga ni tunipi ka a vorata rawa na draki ca.
Sa yaco tale mai na Siga ni Vakavinavinaka. E kaya o tinadratou, “De vinaka me tou sa guilecava ga ena yabaki oqo. Sa sega mada ga ni dua na ga e vo.”
Ena mataka ni Siga ni Vakavinavinaka, a basika mai o tamai Gordon kei na dua na rapete ka kerei watina me vakasaqara. A tekivu cakava ena vuturi, ka ivakaraitaki ni na taura e dua na gauna balavu na kena vakasaqari na ravete qase o ya. Ni sa qai biu e dela ni teveli vata kei na so na tunipi ka ra a sega ni mate, eratou sega ni viakana na gone. A tagi o tinai Gordon, a qai cakava e dua na ka matalia o tamana. A lako cake ki na rumu e cake, kauta mai e dua na cina vakawaiwai, kauta yani ki na teveli ka waqaca. A tukuna vei iratou na gone me ratou bokoca na cina livaliva kece. Ena gauna sa waqa duadua toka ga kina na cina vakawaiwai, e voleka ni ratou sega ni vakabauta rawa ni a vakatu o ya na kena butobuto e liu. Eratou vakataroga se a rawa vakacava me ratou dau raica rawa na veika eso ena gauna e se bera mai kina na cina rarama ka rawa mai na livaliva.
A masulaki na kakana, ka ratou kana kece. Ni sa oti na vakayakavi, eratou mai dabe galugalu toka yani. Ka vola vakaoqo o Gordon:
“Ena kataremoremo ni cina vakawaiwai makawa keitou sa qai rai vakavinaka tale kina. …
Sa qai dua na vakayakavi totoka. E vaka na ikanakana ni taki na rapete, kei na tunipi na kena e totoka duadua keitou nanuma rawa. …
“… Na neitou vale …, kei na veika e se vinakati tu kina, sa vutuniyau vakalevu [vei] keitou.”13
Kemuni na taciqu kei na ganequ, sa ka cecere ka dokai ni da cavuta na vosa ni vakavinavinaka; me da bulataka na vakavinavinaka e vakaraitaka na yalovinaka ka ka vakaturaga; ia ni da bulataka vakadua tu na dau vakavinavinaka e yaloda sa vaka na veitaratara kei lomalagi.
Meu tinia ena mataka nikua, sa noqu masu me ikuri ni veika kece tale eda vakavinavinakataka, me da dau vakaraitaka tikoga na noda vakavinavinaka vua na noda Turaga ka iVakabula, o Jisu Karisito. Na Nona kosipeli lagilagi sa vakarautaka na isau ni veitaro cecere ni bula: Eda lako mai vei? Na cava eda mai cakava eke? Ena lako ki vei na yaloda ni da sa mate? Na kosipeli o ya e kauta mai vei ira na bula voli ena butobuto na rarama ni dina vakalou.
E vakavuvulitaka vei keda o Koya na ivakarau ni masu. E vakavuvulitaka vei keda o Koya na ivakarau me da bula kina. E vakavuvulitaka vei keda o Koya na ivakarau me da mate kina. Na Nona bula na isolisoli ni loloma. Na tauvimate e vakabula o Koya; na lolovira e laveta cake o Koya; na ivalavala ca e vakabula o Koya.
Na kena icavacava, a tu duadua o Koya. Eso na iApositolo era vakatitiqa; e dua e soli Koya yani. Era coka na sarisarina na sotia ni Roma. O ira na dauvakacaca cudrucudru era vakamatei Koya. E voqa tikoga mai Kolikoca na veimala ni Nona vosa ni yalololoma, “I Tamaqu, kakua ni cudruvi ira; ni ra sa sega ni kila na ka era sa kitaka.”14
O cei na Tamata “sa dau kune rarawa oqo, sa veikilai kei na yaluma”?15 “O cei na Tui vakalagilagi oqo,”16 na nodra Turaga na turaga? O Koya na noda iVakavuvuli. O Koya na noda iVakabula. O Koya na Luve ni Kalou. O Koya sa vakatekivuna na noda vakabulai. Sa kaya, “Muri au mai.”17 Sa vakarota, “Mo lako, ko iko ka kitaka vakakina.”18 E kerea, “Talairawarawa ki na noqu vunau.”19
Me da muri Koya. Me da vakatotomuria na Nona ivakarau. Me da talairawarawa ki na Nona vosa. Ni da vakayacora vakakina, eda sa solia kina Vua na isolisoli vakalou ni vakavinavinaka.
Sa noqu masu dina mai vu ni yaloqu me rawa vei keda, ena noda dui bula yadua, me da vakaraitaka na ivakarau ni bula savasava vakasakiti ni vakavinavinaka. Me curuma na yaloda, ena gauna oqo kei na veigauna kecega. Ena yaca tabu i Jisu Karisito, na noda iVakabula, emeni.