Mera Kunei O Ira Era Sa Yali

Mai vei Elder M. Russell Ballard

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Ni ko ni sa sasaga mo ni bulataka na kosipeli i Karisito, ena tuberi kemuni kei na nomuni matavuvale na Yalo Tabu.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, me vaka e tukuna na ivolanikalou, na Liaona e “dua na ka moqimoqili sa caka vakamatai sara” ka tiko kina e rua na idusidusi cowiri, e dua vei rau e dusia tiko na sala me ratou muria o Liai kei na nona matavuvale ki na loma ni lekutu (1 Nifai 16:10).

Au nanuma niu kila na vuna e kurabui kina vakalevu o Liai ni se qai raica vakadua baleta niu nanuma na veika e yaco ena imatai ni gauna au raica ka vakadinadinataka kina e dua na GPS. Au kila ni dua na ibulibuli vou “ka bulicaki vakamatau sara.” Ia, au sega tiko ga ni taura rawa, se kila vakacava na ibulibuli lailai oqo, ka tiko sara ga ena loma ni noqu talevoni, na vanua au tiko kina kei na vanua donu sara ga ena dusia meu lako kina.

Vei au kei watiqu, o Barbara, na GPS e dua na ka ni veivakalougatataki. Vei Barbara ena sega ni ganita me tarovi au meu kele ka taroga se evei na vanua meu lako kina, ia vei au ena kena ibalebale niu sa rawa ni donu ena noqu na kaya, “Sa sega ni ganita meu na taroga e dua, niu sa kila tiko na vanua au lako tiko kina.”

Ia oqo, kemuni na taciqu kei na ganequ, sa tiko oqo vei keda e dua na iyaragi ka uasivi cake sara mai na GPS vinaka duadua. Eda na yali yani ena so na gauna, ki na ituvaki eso. Na veivakauqeti ni Yalo Tabu ena kauti keda lesu mai ki na sala dodonu, ka sa na qai vakalesui keda ki vale na solibula veisorovaki ni iVakabula.

Na yali yani ena yaco ki na dua na iwase ni lewenivanua se ki na tamata yadua. Nikua eda donuya tiko na gauna sa yali kina e vuravura e so na ka, vakabibi na veika eda dau mareqeta kei na ka e dau vakaliuci ena loma ni noda itikotiko.

Ena dua na drau na yabaki sa oti, e a semata na bula marau ni matavuvale o Peresitedi Joseph F. Smith ka vakadreti keda meda vakaliuca na tikina o ya. A tukuna o koya: “Ena sega ni rawa ni dua na marau dina e wasei se tiki tani mai na vale. … E na sega na marau ke sega na veiqaravi, ka sega tale ni dua na veiqaravi e levu cake sara mai na kena veisautaki na vale ki na vale levu vakalou, ka dau vakatorocaketaki ka qarauna na bula vakavuvale. … Na vale sa dodonu me sa veisautaki” (Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu: Joseph F. Smith [1998], 421, 424).

Na noda matavuvale ena ganita me na vakavoui ena vuravura ni veisau eda sa lako curuma tiko. E dua na kena ivakaraitaki vakurabui sa ikoya na kena sa beci na bula ni vakawati e Amerika. E a ripotetaka na New York Times ena itekivu ni yabaki oqo “ni sa sivia sara ga na kedra iwiwili na gone ka ra sucu ena taudaku ni vakamau: sivia na veimama ni sucu vei ira na yalewa e Amerika, ka ra lailai mai na yabaki 30, e yaco ena taudaku ni vakamau” (Jason DeParle and Sabrina Tavernise, Unwed Mothers Now a Majority Before Age of 30” New York Times, 18 ni Fepe, 2012, A1).

Ia eda kila ni, vei ira era na veiwatini era vakamau e Amerika, e voleka ni veimama era veisere. O ira mada ga era tiko vakamau era vakatara e so na ka me vakataotaka na nodra bula ni veilomani vakamatavuvale.

Ena tautauvata na kena veivakayalolailaitaki tale tikoga na veiyawaki ni vutuniyau kei na dravuadravua kei ira era sasagataka me maroroi na veika bibi vakamatavuvale kei na kena icolacola kei ira era sa vakadeitaka ni sa na sega ni rawa kina e dua na ka. Vakaitukutuku, o ira era sega ni vuli vinaka ka lailai na kedra isau, era na sega beka ni laki vakawati, ka sa na sega na laki lotu, era na tini ki na basu lawa ka vakaluveni ena taudaku ni bula vakamau. Sa vaka tu o ya na iwalewale vovou veivakaleqai eda sa raica tu ena vuqa na veiyasai vuravura. (Raica W. Bradford Wilcox kei na so tale, “No Money, No Honey, No Church: The Deinstitutionalization of Religious Life among the White Working Class,” e tu ena www.virginia.edu/marriageproject/pdfs/Religion_WorkingPaper.pdf.)

Veibasai kei na ka era nanuma e lewe levu, na bula vutuniyau kei na rawa ka vakavuli e rau veisemati sara ka dodonu me tiko ki na na ivakarau ni bula ni matavuvale vakaivakarau.

Na taro e tiko, e baleta na vuna kei na kena revurevu. E tiko beka e so vei keda e qaqaco cake ka vinaka na nodra bula ni matavuvale baleta ni ra vuli vinaka cake ka vutuniyau, se era vuli vinaka cake ka vutuniyau baleta na nodra qaqaco cake ka vinaka na bula ni matavuvale? Ena loma ni Lotu e vuravura raraba oqo eda kila ni o koya ka toka e muri. Ni ra yalataki ira na tamata kina matavuvale kei na ivakavuvuli vakalotu, era sa na qai vinaka cake vakayalo ka vakakina ena bula vakayago.

Sa vakakina, na bula vakaitikotiko, ni na qaqaco cake ni sa vaqaqacotaki na bula ni matavuvale. Na veiqaravi ki na matavuvale kei na kena veika bibi eso era kena yavu. Voleka ni veika kece tale e so sa na kena revurevu walega. Ni rau sa vakamau e lewe rua ka veivakaliuci, erau sa na vakalevutaka na vinaka ni nodrau bula vakailavo. Ni sucu e dua na gone ena loma ni vakamau ka tiko e dua na tama kei na tina, na nona na rawa-ka ena tiko sara ga i lagi. Ni ra sa cakacaka vata ka qito vata na matavuvale era na vinaka cake na itikotiko, vinaka cake na bula vakailavo ka na lailai na veivakailavotaki ni matanitu ka sa na veimaroroi na veika e tuvalaki.

Na itukutuku ca sa ikoya ni kavoro na matavuvale sa vakavuna tiko na ca ni itikotiko kei na bula vakailavo. Ia, na itukutuku vinaka sa ikoya, me vaka na vuna kei na revurevu, na veika ca oqori e rawa ni veisautaki, kevaka me veisautaki na vuni kena yaco tiko. Na ivalavala ca ena wali ena kena bulataki na ivakavuvuli dodonu. Kemuni na taciqu kei na ganequ na vuna bibi duadua eda bula tiko kina ena gauna oqo sa ikoya na matavuvale. Kevaka meda na dinata na veika oqo, eda na vakatorocaketaka na ituvaki tale eso ni noda bula ka da na yaco, me dua na matatamata ena loma ni lotu, ka dua na ivakaraitaki ka dua na bikeni kivei ira na tamata kecega e vuravura.

Ia, oqo ena sega ni rawarawa ena vuravura e veivukiyaki kina na yalo ka vakakina ni vuravura e vaka me sa toso tiko ga ka veiveisau tu ga ena veigauna ka se bera ni bau laurai me vaka oqo ena dua na gauna. Ena sega ni duadua tu ga na ka me balavu na kena gauna. Na ivukivuki, ilakolako ni veika, isulusulu vou, dina vapolitiki, vakakina na ka e kilai baleta na dina kei na lasu, era veisau ka toso na veika oqo. Me vaka ga sa tukuna oti mai na parofita o Aisea, ni lasu sa tukuni ni dina kei na dina sa lasu (raica na Aisea 5:20).

Sa qai rabailevu ga na tawase ni veika vakayalo ka ni sa qai torocake ga na veivakacalai kei na idre ca nei vu-ni-ca ka dreta sara tikoga na yalo ki na butobuto me vaka e dua na makeneta loaloa—sa vakakina na kosipeli ni dina kei na rarama e dreta na yalo ni tamata vinaka kei ira na dokai e vuravura, era vakasaqara na bula savasava kei na vinaka.

Eda na lewe lailai beka, ia ni da sa lewe ni Lotu e rawa ni da takosova na ilati rabailevu oqo. Eda kila na kaukauwa ni veiqaravi vei Karisito ka kauti keda vata mai ni da luvena na Kalou, se vakacava na duidui ni nodra bula vakayalo kei na nodra rawa-ka. Ena dua na yabaki sa oti eratou a veisureti kina na Mataveiliutaki Taumada meda vakaitavi ena dua na veiqaravi me vakananumi kina na yabaki 75 ni parokaramu ni welefea, ka vukei ira na tamata mera bula-rawati ira cake vakalevu. E milioni na aua era lolomataka na lewenilotu ena veiyasai vuravura.

Na Lotu e vaka na ivakaruru mai na wasawasa voravora, na iyaqa ena wai veivukiyaki ni veisau kei na veitawasei, ka bikeni vei ira era vakaliuca na vinaka ka vaqara na bula dodonu. Sa vakayagataka na Turaga na Lotu oqo me iyaya ni cakacaka me dreti ira mai na luvena mai na veiyasai vuravura ki na veimaroroi ni Nona kosipeli.

Na Yalo i Ilaijia, ka sega na kena iyalayala, sa kaukauwa cecere talega ena inaki ni Turaga me baleta na nodra icavacava bula-tawamudu na luvena. Ena vosa nei Malakai, na Yalo ni Yalo Tabu ena vukica “na yalodra na tamadra vei ira na luvedra, kei na yalodra na luvedra vei ira na tamadra” (Malakai 4:6).

Na Lotu e tiko me ivakaraitaki ni veisau ni yalo ka idewadewa ni veika vinaka e vuravura. Vei ira na lewe ni Lotu ka ra vakamau ena valetabu ka ra dau lakova wasoma na lotu ena Siga Tabu, e lailai sara na veisere ni vakatauvatani kei na kena e vuravura, ka ra sa dau veivolekati sara na lewe ni matavuvale ka ra dau veitaratara wasoma. Na ituvaki ni bula ni matavuvale e vinaka cake sara, ka da na bula dede sara mai vei ira tale e so. Eda solia vakalevu na veika vakailavo ka da veiqaravi vakalevu cake vei ira era leqa tu, ka da na vaqara talega na gaunisala ni vuli torocake. Au tukuna na veika oqo, kau sega ni dokadokai au, ia, meu vakadinadinataka ga ni bula ena vinaka cake (ka na marautaki cake) ni sa vuki na yalo ki na matavuvale ka sa bula talega na matavuvale ena rarama ni kosipeli i Karisito.

Ia, na cava meda cakava meda kakua kina ni yali? Na imatai, meu vakatututaka meda na tuva na veika me liu. Tuva na veika e yaco ena taudaku ni matavuvale me muria ka tokona na veika e yaco ena loma ni nomu matavuvale. Nanuma na ivakasala mai vei Peresitedi Harold B. Lee ni kaya, “na cakacaka bibi duadua … ko na cakava sa ikoya na itavi ena loma ni nomu matavuvale” (Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu: Harold B. Lee [2000], 134) kei Peresitedi David O. McKay ni a kaya “Ena sega ni dua na rawa ka me na sosomitaka rawa na druka mai vale” (cavuti mai vei J. E. McCulloch, Home: The Savior of Civilization [1924], 42; ena Ripote ni Koniferedi, Epe. 1935, 116).

Vakarautaki iko mo na tiko ena gauna ni masu kei na wili ivolanikalou kei na itaviqaravi vakamatavuvale. Vakaitavitaki ira na luvemu e vale mera vulica na cakacaka. Vakavulici ira ni bulataki ni kosipeli ena tuberi ira laivi mai na veika ca, veidauci vakaveitalia, ivalavala kaukauwa ena initaneti, na veisala ni vakau itukutuku, kei na qito ena vidio. Era na sega ni yali, ka ra na tu vakarau mera vakaitavitaki ena gauna era sa lesi kina.

Kena ikarua, meda na cakava na ka ena kena veitaravi dodonu! Me liu na vakamau qai tarava na vakamatavuvale. Sa rui levu e vuravura era sa guilecava na ituvatuva dodonu oqo ni veika me na caka ka nanuma ni ra na rawa ni veisautaka se vakasuka lesu. Kauta laivi na ka o rerevaka tiko ena yalo ni vakabauta. Vakararavi ki na kaukauwa ni Kalou me na tuberi kemuni.

Vei kemuni o ni se bera ni vakawati, ni yadrava sara vakamatau na kunei ni dua na nomuni itokani tawamudu. Kemuni na cauravou ni nanuma e dua tale na ka a kaya o Peresitedi Joseph F. Smith: Na “Dawai balavu … e [tiko kina] na vakasama e veivakacalai, [ni sa] totoka tiko o ya baleta [ni] sega soti [ni] levu na kena ogaoga. … Na leqa dina e tiko vei ira na cauravou. Na kena sega ni muri ena kauti ira tani mai na sala ni qaravi itavi kei na icolacola. … Ena laki kedra wale na isamunidawa o ira na ganedra … [ka ra] na vakawati ke rawa, ka ra na ciqoma ena yalomarau na itavi ni qaravi ni bula ni matavuvale.” (Gospel Doctrine, 5th ed. [1939], 281).

Kivei kemuni na goneyalewa mo ni kakua ni vagolea laivi na vakasama ni qaravi ni itavi oqo. Ena sega tale ni dua na cakacaka ena kauta mai na yalo vakacegu me vaka na susugi ni dua na matavuvale. Ni ko sa yacova mai na noqu yabaki ni bula, ko na qai kila kina vakavinaka.

Na ikatolu, o kemuni na veiwatini, mo ni na duavata ena nomuni bula vakawati. Ni dau wilika wasoma ka kila na ivakaro baleta na matavuvale ka vakamuria. Levea na lewa tawadodonu ena veigauna kece. E sega ni dua e taukena na watina se o ira na gone; na Kalou ga e Tamada kece, ka sa solia mai vei keda na galala ni bula ni noda matavuvale, ka a Nona taumada tu, me na vukei keda meda rawa ni qai vakataki Koya. Me vaka ni da luvena meda na vulica mai vale meda lomana na Kalou ka kila ni rawa ni da na kerei Koya ena ka ga eda na gadreva. O keda kece, se da vakawati se dawai, e rawa ni da na bula marau ka veitokoni ena matavuvale cava ga eda sa mai lewena.

Kena iotioti, vakayagataka na veiivurevure ni matavuvale ena Lotu. Ni ra susugi cake na luveda, sa rawa ni vakayagataka na veivuke e solia na tabanalevu na matavuvale. Na veitokoni kei na cakacaka vata kei ira na iliuliu ni matabete kei na iliuliu ni veimataisoqosoqo ka vakayagataka na parokaramu ni itabagone kei na matavuvale e tiko ena Lotu. Ni nanuma e dua tale na vosa cavuti veivakauqeti nei Peresitedi Lee—na Lotu sai koya na bai viri wavoki me tarai cake kina na matavuvale tawamudu (raica na Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu: Harold B. Lee [2000], 148).

Ia, kevaka me o kemuni, se na nomuni matavuvale, o ni sa mai yali, sa na gadrevi ga mo ni bulataka na ivakavuvuli ni iVakabula ka volai tu ena Luke, wase 15, me vakadodonutaki kemuni. Eke, e tukuna kina na iVakabula, na ivakatawa ni sipi ka vakasaqara na nona sipi sa yali, na yalewa sa vakasaqara na tikinisiliva sa yali, kei na nona marautaki na gone cidroi ni sa lesu tale mai ki nona vale. Na cava na vuna e vakavulica kina o Jisu na vosa vakatautauvata oqo? E vinakata o Koya meda kila ni sega ni dua vei keda me sa rui yali vakaca sara ka sega ni rawa me na raica lesu tale na nona sala ena Nona Veisorovaki kei na Nona iVakavuvuli.

Ni ko ni sa sasaga mo ni bulataka na kosipeli i Karisito, ena tuberi kemuni kei na nomuni matavuvale na Yalo Tabu. Ena tiko ga vei kemuni e dua na GPS me tukuna tiko vei kemuni na vanua o ni sa tiko kina kei na vanua mo ni na gole kina. Au vakadinadinataka ni Dauveivueti ni kawatamata e lomani keda kece sara, ka sa yalataka ni kevaka meda na muri Koya, o Koya ena liutaki keda lesu tale ki na i serau ni Tamada Vakalomalagi, ni o ya na noqu ivakadinadina ena yaca i Jisu Karisito, emeni.