Li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta
Tento naq taajultikamanq qe naq sa’ xtz’aqalil ut chiru jun najtil hoonal, li k’a’ru ka’ch’in naxk’e chi uxmank li k’a’ru xnimal li ru.
I.
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, jo’ laa’ex, laa’in jwal xtoch’e’ ut xwaklesiik inch’ool xb’aaneb’ li aatin ut li b’ich ut li eek’ahom re li hoonal a’in re xch’utub’ankil qib’. Nink’oxla naq nikin’aatinak jo’ eeruuchil sa’ xb’antioxinkileb’ li qahermano ut qahermana li, jo’ k’anjeleb’aaleb’ sa’ li ruq’ li Qaawa’, xooxkawob’resi sa’ li hoonal a’in sa’ komonil.
Ninb’antioxi naq naru tin’aatinaq eerik’in sa’ li domingo re Paswa a’in. Anajwan naqajunaji qib’ rik’in jalaneb’ aj Kristiano sa’ xnimankil ru lix waklijik chi yo’yo li Qaawa’ Jesukristo. Choq’ reheb’ li komon sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, lix waklijik chi yo’yo li Jesukristo, a’an jun reheb’ lix xaqalil li qapaab’aal.
Rik’in naq naqapaab’ li esil sa’ li Santil Hu jo’ ajwi’ sa’ lix Hu laj Mormon chirix lix waklijik chi yo’yo li Jesukristo, naqapaab’ ajwi’ li k’iila tzol’leb’ sa’eb’ li loq’laj hu naq te’wakliiq ajwi’ chi yo’yo chixjunileb’ li neke’chal sa’ li ruchich’och’ a’in. Li wakliik chi yo’yo a’an naxk’e qe jun “yo’yookil qoyb’enihom” (1 Pedro 1:3) jo’ kixye li apostol aj Pedro. Li yo’yookil oyb’enihom a’in, a’an li qanawom naq li kamk maawa’ li qaraqik, a’ut yal jun tasal aajel ru sa’ lix k’uubanb’il na’leb’ li Dios re uxtaan choq’ reheb’ lix kolb’al li ralal xk’ajol. Li k’uub’anb’il na’leb’ a’an naxteneb’ naq taajale’q li k’a’ru naru nakam toj li k’a’ru ink’a’ naru nakam. Lix ch’oolil li jalok a’in, a’an lix k’ubsinkil li saq’e re kamk ut li chaq’al ru eq’la li taachalq b’antiox re lix waklijik chi yo’yo li Qaawa’ ut qaKolonel li naqanima ru sa’ li domingo re Paswa a’in.
II.
Sa’ jun xnimal ru b’ich li tz’iib’anb’il xb’aan li xEliza R. Snow, naqab’icha:
Re xtiikisinkil chi uub’ej li choxahil na’leb’ ut junajil a’an, nokoch’utla sa’ ch’utam, jo’ li ch’utub’aj-ib’ a’in, re xtzolb’al ut xwaklesinkil qib’ chiqib’il qib’.
Sa’ li eq’la a’in xweek’a naq choq’ re li waatin tinwoksi lix k’utum laj Alma re li ralal laj Helaman, li tz’iib’anb’il resil sa’ lix Hu laj Mormon: “Rik’in li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta, nak’ehe’ chi uxmank li xninqal ru na’leb’ ” (Alma 37:6).
K’utb’il chiqu naab’al li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta sa’ lix evangelio li Jesukristo. Tento naq taajultikamanq qe naq sa’ xtz’aqalil ut chiru jun najtil hoonal, li k’a’ru ka’ch’in naxk’e chi uxmank li k’a’ru xnimal li ru. Ak k’eeb’il k’iila aatin chirix a’in xb’aaneb’ aj Jolominel aj B’eresinel ut jalaneb’ chik aj chaab’il k’utunel. Jwal aajel ru li na’leb’ a’in, jo’kan naq naweek’a naq tin’aatinaq ajwi’ chirix.
Xjultikaak we lix wankilal li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta chiru xnumik k’iila kutan xb’aan li k’a’ru xwil naq yookin chi b’eek jun eq’la. A’in li jalam-uuch li xwisi. Li kawil tz’ak yoo chi k’atz’e’k. Ma xb’aan jun nimla metz’ew? Ink’a’, yoo b’an chi k’atz’e’k xb’aan jun ch’ina alab’te’ re jun xxe’ lix toonal li che’ li wan chixk’atq li tz’ak. Wahe’ jun chik li xwil sa’ jalan chik li b’e.
Li metz’ew li xk’atz’eb’ li ninqi tz’ak a’in, jwal b’ab’ay, jo’kan naq ink’a’ naru xb’isb’al chiru jun kutan chi moko chiru jun po, a’b’anan lix wankil chiru jun najtil hoonal jwal nim.
A’an ajwi’ lix nimla metz’ew li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta li nak’utman chiqu sa’eb’ li loq’laj hu ut sa’ xtz’uumaleb’ re li yo’yookil profeet. K’oxlahomaq li tzolok sa’eb’ li loq’laj hu li xk’utman chiqu naq taqab’aanu wulaj wulaj. Malaj k’oxlahomaq li tijok junes ut li tijok sa’ junkab’al li nekeb’aanuman rajlal sa’ xyu’ameb’ laj santil paab’anel tiikeb’ xch’ool. K’oxlahomaq li xik sa’ li seminario choq’ reheb’ li ch’ajom malaj li instituto choq’ reheb’ li ninqeb’. Us ta naq chixjunileb’ a’in chanchan li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta, chiru xnumik k’iila kutan neke’xk’e chi uxmank xnimal ru waklesiik ut nimaak sa’ musiq’ej. Nak’ulman a’in xb’aan naq chixjunileb’ li na’leb’ a’in ka’ch’ineb’ ut moko nimob’resinb’ileb’ ta neke’xb’oq li rochb’eeninkil li Santil Musiq’ej, laj Ch’olob’anel li naxk’utanob’resi li qak’a’uxl ut naxk’am qab’e rik’in li yaal, jo’ ch’olob’anb’il xb’aan li Awa’b’ej Eyring.
Jun chik xyo’leb’aal li musiq’ejil waklesiik ut nimaak a’an li jalb’a-k’a’uxlej chi rajlal, us ta chirixeb’ li q’etok yal kok’eb’. Xtz’ilb’al qix sa’ musiq’ej naru tooxtenq’a chirilb’al chan ru naq xoot’ane’ ut chan ru naru toochaab’ilo’q. Li jalb’a-k’a’uxlej a’in tento naq nab’aanuman rub’elaj naq taqak’ul li loq’laj wa’ak rajlal xamaan. Junjunq na’leb’ re xk’oxlankil sa’ li k’anjel a’in re jalok k’a’uxlej neke’yeeman resil sa’ li b’ich “Ma chaabʼil anajwan xinbʼaanu arin?”
Relik chi yaal naq ka’ch’ineb’ li k’a’aq re ru a’in, a’b’an a’aneb’ ajwi’ chaab’il reetalil li k’a’ru kixk’ut laj Alma chiru li ralal, laj Helaman: “Ut li Qaawaʼ Dios nakʼanjelak rikʼin kʼanjelebʼaal re xkʼeebʼal chi uxmank xninqal ru li rajom re junelik; ut rikʼin li kʼanjelebʼaal qʼaxal kaʼchʼin li Qaawaʼ … naxkʼe chi uxmank lix kolbʼalebʼ kʼiila aamej” (Alma 37:7).
Li Awa’b’ej Steven C. Wheelwright kixye lix musiq’anb’il na’leb’ chirix lix k’utum laj Alma chiru jun ch’uut sa’ li Universidad de Brigham Young—Hawai: “Laj Alma naxxaqab’ xyaalalil chiru li ralal naq relik chi yaal li na’leb’ li naxtaaqe li Qaawa’ naq naqak’anjela qapaab’aal chirix ut naqataaqe li raatin sa’ li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta, a’an naq nokorosob’tesi rik’in li sachb’a-ch’oolej wulaj wulaj, ut chiru xnumikeb’ k’iila kutan, rik’in xninqal ru k’anjel.”
Li Awa’b’ej Howard W. Hunter kixk’ut naq “chi kok’ aj xsa’ a’an li kok’eb’ k’anjel re wulaj wulaj … li ninqeb’ wi’chik xchaab’ilal sa’ xyu’ameb’ li qakomon, ut jalan wi’ li na’leb’ a’an rik’in li k’a’ru nimanb’il ru chi kok’ aj xsa’ xb’aan li ruchich’och’.”
Jun ruchich’och’il k’utum aj q’unb’esinel ch’oolej chirix li na’leb’ a’in nachal rik’in laj Dan Coats li xwan choq’ senador re li estado Indiana. A’an xtz’iib’a: “Li junaj chi kawresink-ib’ choq’ re xsik’b’al ru li k’a’ru jwal aajel ru li naru chixjalb’al jun yu’amej, malaj ut jun tenamit, a’aneb’ li k’iila cien ut mil sut naq naqasik’ ru xb’aanunkil k’a’ruhaq, us ta ink’a’ mas naqak’oxla, qajunes naqab’aanu, ut chanchan naq b’ab’ay ajwi’ x’aajelil ru.”
Sa’ xyanq li k’a’ru naqasik’ ru, us ta naq “chanchan naq b’ab’ay ajwi’ x’aajelil ru,” wan chan ru nakoksi li qahoonal, li k’a’ru naqil sa’ television ut li internet, li jalam-uuch ut li son li naqil ut naqab’i sa’ qatrab’aaj ut sa’ qochoch, li k’a’ru naqasik’ re xsahob’resinkil qach’ool, ut chan ru naq naqayal qaq’e sa’ li qateneb’ahom re wank chi maak’a’ qab’alaq’ ut re xyeeb’al li yaal. Jun chik li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta, a’an li wank sa’ xyaalal ut li aatinak chi sa qach’ool rik’in chixjunileb’ li qas qiitz’in.
Maajun reheb’ li chaab’ilal a’in li ka’ch’ineb’ ut moko nimob’resinb’ileb’ ta tooxtaqsi sa’ li xnimal ru chaab’ilal wi ink’a’ neke’b’aanuman chi kok’ aj xsa’ ut chi rajlal. Yeeb’il resil naq li Awa’b’ej Brigham Young kixye: “Li qayu’am yiib’anb’il rik’in li kok’ k’anjel, ut naq junajinb’ileb’, neke’ok choq’ xninqal ru k’anjel li neke’xye tz’aqal resil lix yu’am jun winq malaj ixq.”
Sutsuuko xb’aaneb’ li esil ut li po’b’il na’leb’ re li ruchich’och’ li toohe’xchap ut te’xsachb’esi li k’a’ru naqapaab’ wi ink’a’ junelik yooko chixramb’aleb’. Re xik chi uub’ej rik’in li qajunelikil jayalihom, tento naq junelik yooko chixyalb’al qaq’e. Naru tootenq’aaq wi wanko sa’ jun ch’uut li yookeb’ chi k’anjelak sa’ komonil, jo’ chanchan li equipo sa’ jun jukub’ li neke’xtiiksi rib’ chi uub’ej sa’ komonil. Jo’ taak’ulmanq rik’in li equipo sa’ li kawil nima’, wi taqakanab’ chixyalb’al qaq’e chi xik chi uub’ej, took’ame’q chi ixb’ej toj sa’ jun na’ajej ink’a’ naqasik’ a’b’an li toowulaq wi’ xb’aan naq ink’a’ yooko chixyalb’al qaq’e chi xik chi uub’ej.
Chirix xyeeb’al resil jun k’anjel li chanchan naq yal ka’ch’in a’ut li kixk’e chi uxmank xnimal ru na’leb’, laj Nefi kixtz’iib’a, “Ut chi jo’kan naqil naq rik’in li k’a’ru ka’ch’in li Qaawa’ naru naxk’e chi uxmank lix ninqal ru na’leb’” (1 Nefi 16:29). Sa’ li Najter Chaq’rab’ natawman ajwi’ jun reetalil a’in li jwal nawb’il ru. Aran naqil ru naq eb’ laj Israelita ke’rahob’tesiik xb’aaneb’ li k’anti’ wankeb’ xxamlel. Naab’aleb’ ke’kam xb’aan naq ke’ti’e (chi’ilmanq Numeros 21:6). Naq laj Moises kitijok re naq taak’osq lix rahilaleb’, kimusiq’aak naq tixyiib’ “jun li k’anti’ rik’in q’an ch’iich’ ut tixtaqsi chi ru’uj jun che’.” Toja’ ut naq, “wi junaq k’anti’ naxtiw junaq winq ut a’an tixka’ya li k’anti’ yiib’anb’il rik’in q’an ch’iich’, ink’a’ nakamk” (raqal 9). Jwal ka’ch’in li ki’ajman ru re xk’ulb’al jun nimla sachb’a-ch’oolej! A’ut, jo’ kixch’olob’ laj Nefi naq yoo chixk’utb’al li na’leb’ a’in chiruheb’ li ani ke’po’resi xch’ooleb’ rik’in li Qaawa’, us ta naq li Qaawa’ kixkawresi li saqen ru b’e taaruuq wi’ te’k’irtesiiq, “rik’in naq saqen ru li b’e a’an, malaj naq moko ch’a’aj ta, ke’wan naab’al li ke’oso’ ” (1 Nefi 17:41).
Li eetalil ut li k’utum a’an naxjultika qe naq us ta saqen ru li b’e malaj moko ch’a’aj ta li taqlahom, toj aajel ru naq taqatz’aqob’resi ru lix tiikil ajom li qach’ool.
Jo’kan ajwi’, yalaq q’etok malaj palto’k sa’ xtaaqenkil li us, us ta ka’chineb’ ajwi’, naru toohe’xkelo taq’a toj sa’ li k’a’ru tijb’il chiqu naq taqatz’eeqtana. Li Aatin re Chaab’il Na’leb’ naxk’ut xyaalalil a’in. Ink’a’ naru taab’ise’q chan raj ru naq taarahob’tesiiq li qatib’el naq toomayib’q malaj taquk’a li b’oj yal ta jun sut. A’b’an rik’in xnumik k’iila kutan, taanimanq xwankil ut wan naq ink’a’ naru xjalb’al. Chijultiko’q eere chan ru naq xk’atz’e’ li tz’ak xb’aan lix timil k’iijik lix xe’ lix toonal li che’. Ch’olch’o ru naq ink’a’ tento taqak’ul li xuwajel q’ajkamunkil re roksinkil yalaq k’a’ru li naru nak’aytesink, jo’eb’ li droga li neke’xrahob’tesi li qatib’el malaj li pornografia li naxpo’ ru li qak’a’uxl, wi maajo’q’e too’ok chiroksinkileb’—maajun sut raj ajwi’.
K’iila chihab’ chaq anajwan, li Awa’b’ej M. Russell Ballard kixye resil sa’ jun li jolomil ch’utub’aj-ib’ “chan ru naq li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta naru chixsachb’esinkil lix kolb’al junaq.” A’an kixk’ut: “Jo’ chanchan li q’unil cha’al re li noq’ li nakawo’ naq junajinb’il sa’ jun kawil k’aam, naq junajinb’ileb’ li k’a’ru ka’ch’ineb’ xwankil naru naq te’kawuuq toj reetal naq ink’a’ naru xjuk’b’al. Tento naq junelik taqak’e reetal lix wankil li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimobresinb’il ta sa’ xnimankil li qamusiq’ejil wanjik,” chan. “A’ut, tento ajwi’ taqak’e reetal naq laj Satanas taaroksi li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta re xk’amb’al qab’e sa’ xsachik li oyb’enihom ut li rahilal.”
Li Awa’b’ej Wheelwright ki’aatinak ajwi’ chirix li na’leb’ a’in aran Brigham Young—Hawai: “Naq nokopalt’ok sa’ xb’aanunkil li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta na’ok chi eek’asiik li paab’aal, naraqe’ li sachb’a-ch’oolej, ut naxaqab’aak li jilok rik’in li Qaawa’ ut lix awa’b’ejihom toj reetal naq nasache’ chixjunil a’an naq noko’ok chixsik’b’al li k’a’ru re li ruchich’och’ ruuchil xsik’b’al lix awa’b’ejihom li Dios.”
Re xkolb’al qib’ chiru li ink’a’ us li nasachb’esink re li qamusiq’ejil k’iijik, tento naq taqataaqe li musiq’ejil na’leb’ re li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta. Sa’ jun ch’utub’aj-ib’ reheb’ li ixq aran BYU, li Elder David A. Bednar kixch’olob’ li na’leb’ a’in: “Naru naq naab’al taqatzol chirix lix aajelil ru li musiq’ejil na’leb’ a’in rik’in … li xk’eeb’al chi tz’uqluk li ha’ sa’ xb’een li ch’och’ chi timil timil,” ut chi junpak’al a’an, xb’uut’unkil li ch’och’ chi ha’ us ta ink’a’ na’ajman ru naab’al li ha’.
A’an kixye: “Li tz’uqluk chi timil naxkanab’ naq naru nasub’e’ li ha’ sa’ xchamal li ch’och’ ut naxk’e naq chi chaab’il naru te’uuchinq li jar paay chi q’een aran. Jo’ chanchan a’an, wi laa’ex ut laa’in k’eeb’il qach’ool chi rajlal sa’ xk’ulb’al li tz’uqul re qamusiq’ejil ch’olaninkil, lix xe’il li evanglio taaruuq tixxe’eni rib’ sa’ xchamal li qaam, naru taaxaqab’aaq chi kaw, ut naru taaruuchini li xninqal ru ut sahil ruuchinihom.”
A’an kixye ajwi’, “Li musiq’ejil na’leb’ re li uuchink li nak’ulman rik’in li k’a’ru ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta naxk’e chi uxmank li kawilal ut li xaqxookilal, li chamal xk’eek’ookilal li qach’ool, ut lix tz’aqal jalajik qach’ool chirix li Qaawa’ Jesukristo ut lix evangelio.”
Li Profeet aj Jose Smith kixk’ut li na’leb’ a’in rik’in li aatin li wan anajwan sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank: “Maajun winq chik’oxlanq re naq yal ka’ch’in xwankil a’in, xb’aan naq wan naab’al … chirixeb’ laj santil paab’anel, li taa’ajmanq wi’ ru li k’a’aq re ru a’in” (Tz. ut S. 123:15).
Sa’ aatinak chirixeb’ li xb’een yalok re xxaqab’ankil li Iglees aran Missouri, li Qaawa’ kixjultika li kuyuk xb’aan naq “chixjunil li k’a’aq re ru tento taachalq sa’ xq’ehil” (Tz. ut S. 64:32). Toja’ naq kixk’e li xnimal ru k’utum a’in: “Joʼkan ut, mexlubʼ saʼ xbʼaanunkil li us, xbʼaan naq yookex chixkʼeebʼal xkʼojobʼankil jun xnimal ru kʼanjel, ut rikʼin li kʼaʼru kaʼchʼin naʼel chaq li kʼaʼru xnimal li ru” (Tz. ut S. 64:33).
Laa’in ninpaab’ naq chiqajunjunqal naqaj xtaaqenkil li raatin li Awa’b’ej Russell M. Nelson re xik chi uub’ej sa’ “xb’ehil li sumwank.” Lix k’eek’ookilal qach’ool chixb’aanunkil chi jo’kan kawresinb’ilaq chik xb’aan xb’aanunkileb’ chi kok’ aj xsa’ li “k’a’ru ka’ch’in” li k’utb’il chiqu xb’aan lix evangelio li Jesukristo ut laj jolominel re lix Iglees. Ninch’olob’ xyaalal li Jesukristo ut ninb’oq li rosob’tesinkil a’an sa’ xb’een chixjunil li ani neke’xyal b’eek sa’ lix b’ehil li sumwank, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.