I Kakoaua ae I Kona, I ataia ae I Kona
Ngkai ti aki ti teboo arora n aron bwaai ake ti a tia ni karaoi ke n rinanoi, n oin ara konabwai ke rabakaura, ao korakorara, … a na bon bane n tauaki mwiira ni bwaintituaraoi ake ti anganaki n aron karaoana iroura n aron are ti anganaki.
Tariu mwaane n te nakoanibonga ae tabu, I tataro ibukin ootamii ngkai I taetae nakoimi nakon mwaitimii ae rangin rawata n te tairiki aei. Ngkai Beretitenti n te Ekaretia, te Beretitenti ae Gordon B. Hinckley e a tia n tokanikai i aon mwakuri aika rangin kanganga aroia. Bon ngaia naba ngkoa te teinimwaane ae taua te Nakoanibonga ae te Aaron n ai aekamii naba. Ngkami ataeinimwaane n te Nakoanibonga n te Aaron kam na manga bon riki naba bwa ngkami mataniwii n taai aika a na roko. N te tairiki aei au taetae e na bon ti kaineti nakoimi. Kam riai n ataia bwa tokanikaimi—i bukim ao te Ekaretia—e na bon n nako man am kaantaninga ni kaatian tabem i bukin te Uea. Ngkami nako aikai e na bon riai n iai am onimaki ao nanomatoam ni waaki rake.
Ngkami nako aika kam ongora n te tairiki aei kam a tia ni kakoaua bwa te mwaaka are e korakora i aon te aba—ae te nakoanibonga ae tabu mairoun te Atua. Bon te mwaaka ae ko riai ni maekana iai te raoiroi n aran te Uea nakon katean abanueana i aon te aba. I kauringko “bwa kariaiakan te nakoanibonga e bon irekereke ma te mwaaka ma i karawa, ao te mwaaka ma i karawa e kairaki ke ni karaoaki ti i aon moan tuua ibukin te kokoaua.”1 Te Nakoanibonga bon te tia tei ibukin te Atua, ao te Uea e na bon tau mwiin kamanenaan te nakoa ae kakannato aei.
I moan ongo karakinan Te Intin ae Uarereke Ae Konabwai ngke ai tibwa 10 au ririki. Ngke ngai te tei, I rangin mamateakina te karaki aei ibukina bwa te turein ni kaa aei e bon onrake n taian man aika taore, kunnikaia taore aika kamanga, taiani biti n takakaro, taian beeba ni kamwaninga, ao booki ao ai bon amwarake aika a rangin kangkang n te kanaki. Ngaia are, te intin are kokooka te turein i aon te maunga e a uruaki. Te karaki aei e irekereke ma te bwatintia ae korakora ngke e roko ao e tuangaki bwa e na katikitiki taian kaa i aon te maunga, ma e rawa ni katikitika te turein are e uarereke. E a manga rirarikin naba teuana te turein, ma e aki tabe naba ni kan buokia i aon te maunga ibukina bwa ngaia are e uouoti bwaai. E rirarikin te intin ae mane, ao e aki ibuobuoki naba, bwa e taku, “I a rangin kua… . I aki kona. I aki kona. I aki kona.”
Te intin ae buruu karana e roko n te kawai, ao e kabeabeanaki bwa e na ai titiki taian kaa riaon te maunga nakoia ataei ni iterana are teuana. Te intin ae uarereke aei e taetae, “I aki rangin korakora… . A ti kamanenai bwa n na mwamwakuri i akuun te auti n tararuai uteute. Ao I tuai n roroko i aon te maunga.” Ma e rangin tabetabe nanona i rouia ataei ake a mena ni iteran te maunga are teuana bwa a raawa n aki reke i rouia bwaai ake a tamaroa ake i aon taian kaa akekei. Ngaiare e taku, “I taku bwa I kona. I taku bwa I kona. I taku bwa I kona.” Ao e kanimwa rabwatana ma te turein ae uarereke aei. “E buti, buti, ma tangina ae kainnano, ae kainnano, are e keiaki naba te Intin ae Buruu are uarereke anne. ‘I taku bwa I kona—I taku bwa I kona—I taku bwa I kona—I taku bwa I kona—I taku bwa I kona—I taku bwa I kona—I taku bwa I kona.’ ” Ibukin nanona ni kekeiaki, te intin ae e uarereke aei e roko i taubukin te maunga ao e roko naba ni iterana are teuana, e taku, “I iangoia ae I kona. I angoia ae I kona. I angoia ae I kona. I angoia ae I kona. I angaoia ae I kona. I angoia ae I kona.”2
N taai tabetai ngaira aikai ti kona ni weteaki bwa ti na kabuburaira riki ao ni karaoa ae ti taku bwa ti kona ni karaoia. I kauringaki n ana kibu n taeka Beretitenti Theodore Roosevelt ngke e kangai, “Ngai te aomata ae I aki bati ni wanawana ma, e taku George, ma I mwakuri korakora riki nakon te aomata ane aki bati ni wanawana.”3 Ti karikirakei riki ara taarena ni karaoan te iango moa ae ti boni kona. Ti bon atai taeka ni kaikonaki ibukin taarena. Te Mataniwii e anga nimaua te tarena, uoua riki, ao teuana, Anakoia aomata ma aia kona bwai aika kakaokoro… .
“Teuare e karekea nimaua e karikirakea ni mwaitina naba anne, ao ni karekea nimaua riki.
“Ao ai aekan naba are e anganaki uoua, ao e a manga karekea riki uoua.
“Ma teuare e karekea teuana e taunna i aontano, ao ni karabaa bwa ana bwai te Uea.”
Imwiin te tai ae bati te Mataniwi e titiraki i bukin tauan mwiira n ara mwakuri. Temanna are e karekea nimaua ana taarena e kaotia are e a tia ni manga karekea riki nimaua irarikina ao e karekea taekana ae raoiroi, AKoatia ni kakaonimaki i aon bwaai tabeua ake ko anganaki, N na karikiko bwa ko na mataniwii i aon bwaai aika mwaiti.” Ngkoe are ko karekea uoua te taarena ao koa manga karekea uoua riki irarikina ko karekea te berita are kona riki bwa te mataniwii ae korakora. Ma ngkoe are ko karekea teuana ao ko oki n akea riki are ko karekea irarikina, ao man taku, ATe Uea, I a taia ae ngkoe te aomata ae ko rangin matoatoa, I a tia n aki taia are ko unikia, ao n aki boboti wita ake I koroi bwa a na manga kamaeuaki:
“Ao I maaku, ao I nako ni kekena aontano ao ni karaba au taarena.”4
Tauan mwiin arona ni karaoa tabena, te toro ae aki kakaonimaki aei e a tia ni kaota anuana ao ni katukua nakon ana mataniwi bwa e na karaoa te mwakuri ibukina ao n urua arona n onimakinaki.5 E kona naba ni karaoa katukan ana mwane n te tabo are e kona n tangoaki iai ao ni karekea naba rakana nakon are e na tauna i aontano. E anaaki ana taarena ao e kona n anganaki te mwaane are 10 ana taarena. Ao e na tuangira te uea, ANakoia naake iai teuana irouia ao ni karikirakea kam na manga anaganaki riki, ao ni karekea riki ae mwaiti: ma ngkamii are kam aki karikirakea e na anaaki ma iroumi bwaai ni kabane.”6
Ti na iangoia bwa e raoiroi ngkana ti anaa ana taarena temanna ae aki tau ao ti angan temanna are e mwaiti. Ngkana ti taraia ma i moana, te Uea e kabwarabwara bwa aomata n tatabemaniia nako iai aia konabwai.7
Tabeman ngaira ti rangin kamoamoa n aron are e a tia n reke iroura. Ti tei ao ti karaoa are Aamwarake, moi, ao kimwareirei bwa e reke ara tai ni karikirakei arora n taku bwa ti rine riki. Ti na kona n aki karaoa ara beku i bukin karikirakean abanuean te Atua bwa ti ataia bwa iai temanna ae e na karaoia. E tuangiira te Uea bwa E na anga riki nakoia naake a anga nanoia bwa ana karaoia. A na kabuburaaki n aron aia kekeiaki, n aekan te intin ae buruu are uarereke ngke e kookoka te turein nako aon taubkin te maunga. Ma nakoia naake a kangai, AE a bati n tau aei, irouia ao ana manga kona n anaaki bwaai ake iai irouia.”8
Te Uea e onimakinia A na toro ni kabane, n ikotaki ma naake a taua te nakoanibonga, ma aia taarena n tamnei. Te Uea, e kaoinibwaira ma taarena aikai, e tuangira: “I kakoauai ngkami bwa kam kona. I kakoauai ngkami bwa kam kona.” E ngae ngke ti aki ti tebo ngaira ni bwaai ake ti a tia rinanoi ni karaoi, ara konabwai, ao korakorara, iai ara tai aika kakaokoro ni kammwakuri ana bwaintituaraoi te tamnei, ao ana bon tauaki mwiira ni kamanenaan bwaintituaraoi ao ni karekean ara tai ni karaoi n aron are ti anganaki.
N rongorongon te Ekaretia n ikotaki ma bwaai ake a riki nakoia naake a taua te nakoanibonga n nakoaia ae korakora. Tabeman a rangin wanawana ma aki bati ni kakamwakuri ao n aki bati ni kakaonimaki ao e a bua ana bwaintituaraoi te tamnei ao taarena are e a tia n anga te Uea bwa kaubwaira. N na karakina nakoimi te karaki teuana.
Samuel Brannan e kairiia tabeman Aomata Aika Itiaki ni katomimia Cape Horn i aon te kaibuke ae Brooklyn. A toki teutana n te aba ae Hawaii imwain ae a na rororake n te Uabu i San Francisco. E korakora ana i ango bwa Aomata aika Itiaki Aikai a riai ni bane n aki tiku ni maeka ni Maunga Aika Kiribwabwa (Rocky Mountain) ma a riai ni waaki nako California. Ngaia are a mwananga nako mainuku ao ni kaaitara ma naake taan moan roko ikanne iaan ana kairiri Brigham Young i Green River, n te kaawa ae Wyoming. E kamanenaa mwaakana ni imanonoa Brigham Young bwa a riai n taua te tai arei ngkai e a reke irouia te kabwaia ngkana a tiku i California. E taku Brigham Young, “Ti na nako California, ao n tiku ikekei inanon ti nimaua te ririki; ma ti riai n tiku n te maunga, ao ti kona n unikii oin arokara buteta, ao n amwarake ma iai; ao ni wareki mwaitin ara bong n tikura iai.”9 Teuae Brannan e tiku ma naakai tabeua te bong, ma imwiina, ibukina bwa e rangin matoatoa atuuna n onimakinna-irouna, ao n Aokati 1847 e a manga oki nako California.
N aekan te intin ae bubura are e aki tabe ni kan kooki taian kaa nako aon te maunga, Sam Brannan e aki katannakoa ana i ango ni karikirakean abanuean te Atua. Irarikina e kairaki nakon karaoan ana bitineti ao ni karekean ana mwane. E riki bwa ngaia te moan aomata ni mirionnea i California, ma aekan ana bitineti aika kakaokoro ao n reke abana aika mwaiti. Ibukina bwa e a tia n riki bwa te mataniwii irouia Aomata aika Itiaki, Beretitenti ae Young e tuanga ae ana tauaki mwiin kabwianibwai are e rikoia ma irouia kaain te ekaretia i California, n ikotaki ma naake a irekereke ma karaoan te koora, ma e aki karaoia teuaei. Ma n aki kamanenai mwaane akanne ni katean te Ekaretia ke ni buokiia kaaina ikekei.
N taai akanne, teuae Brannan e a bon rangin kakabwaia ni katean ana tabo nako ni bobwai ao ni karekei riki abana aika rawata i boni bukina, man arona e boo ma kanganga aika mwaiti ni maiuna. Ana utu a maenako n aki bobotaki. Ngke e mate ao bon ti ngaia, e uruaki rabwatana, tamneina, ao akea ana mwane. I nanon 16 te namwakaina akea ae e anaa rabwatana. E kaweneaki rabwatana n te Ruanimate i San Diego Mount. Teuae Sam Brannan a koro bukin ana i ango n te maiu aei, man tokina e na kabooa mwiin arona aika buakaka n aki karinean nakoana n nakoanibonga ao n aki tokanikai ni karaoan tabena n iirakin ana taeka ana burabeti te Atua.10
Ngaira ake ti taua nakoara n nakoanibonga n te Ekaretia aei ti riai n irira ao ni kamatoa ara burabeti, ae Beretitenti Gordon B. Hinckley.
N aekan te “Te Intin Ae Uarereke Ae Konabwai,” ti riai n tiku i aon te kawai ae eti ao ni karikirakei ara taarena. Ti riai n uringa bwa te nakoanibonga e na kona n ti kamanenaaki i bukin te bwai ae eti. Ngkana ti kamanenaa n aki akaka ni bwaai aika kaairua, ngaia are, e na bwaka karawa; Tamnein te Atua e na rootaki n te nanokawaki; ngkana e kabwakaki, Amen nakon te nakoanibonga ke e a anaaki te kariaia mairoun te mwaane anne.”11
N tikura i aon te kawai ae eti, ti riai ni karinea ao ni kamatoaia naake taan tararua ao naake iai kiingin te nakoanibonga irouia. Ti kauringaki bwa a rawata aika “weteaki, ma a karako aika rineaki.”12 Ngkana ti rineaki? Ti rineaki i roun te Uea ngkana ti a tia ni karaoa ara kabanea ni konaa ni kamwainga te mwakuri ae tabu ni waakinna rinanon ara konabwai n te ekaretia ao n ara taarena. Ara konabwai aikai a riai ni kairaki ni moan tuua aika kokoaua aika kateaki i roun te Uea n te ka 121 ni mwakoro inanon Tuua ma Berita:
“Akea te mwaaka ae kona ni kaumakiira ni karaoan ke kamatoaan itiakin te nakoanibonga, ti kairoroia aomata, aika korakai n tataninga, te atataiaomata ao te nimamannei, ao te tangira ni koaua;
“N te akoi, ao te ataibwai ae itiaki, e na karikirakea tamneim ma rabwatam n akean te bakanraoiroi, ao n akea te babakanikawai.”13
Te nakoanibonga ti anganaki i bukin kakabwaiakin maiua tabeman. Beretitenti David O. Mckay taku: “Te bwai ae moan te kakawaki n te Nakoanibonga bon te bwai ae akea tokina. Ngkana ti kakaea atongana n te maiu aei e kaota te mwaaka. Ti kona ni karekea mwaakan te Nakoanibonga ae e na konabwai ni kaota kakoauaan te koburake n ran. N aron te mwaaka ae e riki ni korakora ao ni karikirakea te raoiroi ti ngkana iai kainaomatakin anga ni kairoro aika kona n riki bwa mwarua aika maeureirei, marae, onnaroka ao te mweenga ae kukurei; ngaia are moa n tuua n te mwaaka ti bon anganaki nakoira ngkana ti riki ni marurung ni maiura, bitakin nanora ao ni kekeiaki nakon te Atua, ao te namakin i bukin buokaia raora nako.”14 Ngkana ti aki kona n buokiia raora tabeman, ti na ataia bwa te nakoanibonga e bon aki manena i bukira. Tariu mwaane, kam riai n anganga ma te akoi man te mwaaka ni kakabwaia ae roko rinanon te nakoanibonga, ai moara riki nakoia kaain am utu. Uringa bwa e a tia n taku te Uea, “Te aomata are ko kakabwaiaa ao n na boni kakabwaiaa naba.”15
Ni katauraoan ara tai ngkana a nang tauaki mwiin tian ara mwakuri n ibuobuoki n te nakoanibonga i roun te Uea, ti mena iaara n anne? Uringa bwa te “tia kawakina te mataroa bon ti Temanna ae Tabu ma Iteraera; ao akea tooro aika e kamwakuriia ikanne.”16
Au kaantaninga bwa ti riai n aki riki bwa ngaira bwatintia n te intin ae bubura, ao n rangin kamoamoa n aki butimwaea tabera are ti anganaki. I tataro bwa ti riai n aki katotonga te aomata ae rangin-kinaaki n ana kibu n taeka ae kangai:
Tamau, n na mwakuri I aa n te bong aei?
Au tangira ae raanganako ae a bue man inaomata.
Ao e kotea te tabo ae uarereke
Man taku, “Kawakina anne i bukiu.”
I waekoa ni kaeka, “O tiaki; ti aki ngaia anne!
Bwa eara, akea ae na nooria,
E ngae ngke teera aron au mwakuri ae e tia;
Ti aki nneu ae uarereke anne.”
Ma te taeka ae E atonga, ma te aki kariaia;
E kaboai ma te karaurau:
“A, ngkoe ae ko karako, ukoukora raoi nanou.
Ko toro i bukiia ke ngai?
Natareta bon te tabo ae karako,
Ma Kariraia naba.”17
Au kaantaninga bwa ti riai n aki riki bwa ngaira bwatintia n te intin, ae ti aki kani karaoia “riki tabeua te maaire i aon are ti kona” n ara i buobuoki. Te Mataniwii e reireiniira bwa “antai ae kukurei ni karaoa riki te maire teuana, nakonako ngkamii ni uoman.”18 Tabeua boong ni maiura aika kakabwaia bon karaoan “maaire riki tabeua” n ara aoa ake ti anga n ara i buobuoki ngkana rabwatara e a tangira te motirawa, man raoiroin taarara ao ti na taku, “Ngai aei; kanakoai.”19
Ke, n aekan te intin ae mane, ti na kangai ti a bon rangin kua—ke ti a bon kara? I kauringko bwa Beretitenti Hinckley ai bon 92 ana ririki ao e bon teimatoa naba n korakora man waaki!
Au kaantaninga bwa ti bia riki n aekan “Te Intin ae Uarereke Ae Konabwai.” E bon aki rangin bubura, ao n ti kamanenaaki n onei mwiin kaa, ao man tuai n roko i aon maunga, ma e kataia. Te intin ae uarereke aei e kanimwaki ao ni kabaeaki ma te turein, e butirake nako aon taubukin te maunga, ao ni butirikaaki man te maunga, man taku, “I bon i angoia ae I kona.” Ngaira aikai ti riai n kataia n tamwarakea te maunga ae ti tuai man tamwarakeia imwaaina.
Tariu mwaane, te korakora bon ara mwakuri, ao te rawawata bon nakoara n te nakoanibonga. Au kaantaninga ao au tataro bwa ti riai ni waakirake n te mwakuri ae tabu aei ma te nanorinano, te tataro mwaaka, ao ni kabaeaki i aan ana tararua Tamnein te Uea i aan ana kairiri Beretitenti Gordon B. Hinckley, n aran Iesu Kristo, amen.