Te Tamanuea n te Titeiki
Iai kukutrein nanon te Uea iroun te tamanuea, taua te nakoa ae rine n te Ekaretia.
Nimabwi ma waniua te ririki n nako, I karebwerebwe ni mataroan ana auti J. Roland Sandstrom, ae te tamanuea n te Tianta Ana Karebonia Titeiki, ma au beeba ni kariaia mairoun au bitiobi ibukin karekean au kakabwai n tamanuea. Ti tuai ma ni kakaaitibo ao tao ti na aki kona ni manga kaaitibo inanon 14 te ririki. Ti manga kaaitibo riki 15 te ririki rimwi. N te tai aei ngkai ai temanna ngai kaain te Tengau ma Uoman, ao I kakabwaiaa te bongina imwaaini matana.
E kanakoaki te kakabwaia n te meeri nakon au auti n te taanga ni buaka ike I mena iai. I aki ataia, n aron ae I ataia ngkai, bwa te tamanuea iai ana atatai n taetae ni burabeti ae nano, bwa ana kakabwaia e raka riki arona nakon are ti ibukin kaetau. E a tia n riki bwa te otanga ao kawakinau.
E taku te kaotioti bwa “bon taben te Tengaun ma Uoman, i nanon mwaanga aika bububura n te ekaretia, ni katabuia mitinare nakon aia mwakuri, bwa a na anganaki araia man te kaotioti.”1
E taku te Burabeti ae Iotebwa Timiti, “Te Tia Taetaekina Euangkerio bon te Tamanuea… . N te tabo ike e kateaki iai Ana Ekaretia Iesu Kristo iaon te aonaaba, e riai n iai iai te Tamanuea ibukia aia bakatibu Aomata aika Itiaki, n ai aron Iakobwa ngke e anganiia natina kakabwaia n tamanuea.”2
E taekinaki ni koroboki aika tabu aekaia taamanuea aika teniua: taama n utu,3 taani kairiiri ibukiia burabetii n taai ake rimoa, ao te tamanuea n te titeiki, te nakoa are ti anganaki man te Nakoanibonga ae te Merekitereka.4
Te tama bon te tamanuea irouia kaain ana utu ao e konaa ke e riai n anga ana kakabwaia te tama nakoia natina.
Ni karokoa tabeua te ririki n nako, e weteaki te taamanuea ibukin titeiki n tatabeua nako ao e katabuaki mairoun temanna kaain aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman. Ngke e a rikirake mwaitin taian titeiki, te mwiokoaki aei e a anganaki te beretitenti n te titeiki.
Ti te arona ma nakoa tabeua n te Nakoanibonga ae te Merekitereka—unimwaane, ibonga aika rietata, Itingaun, ao Abotoro—te tamanuea n te titeiki e katabuaki ma e aki anganaki nakoana.
Te beretitenti n te titeiki e kanakoa te ara nakon aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman. Aaro n tatabeua a karauaki raoi ni baireaki ma n iangoaki raoi ma te tataro mwaaka. N te tai are e kariaiakaki, e kamatoaaki te tamanuea n tain ana maungatabu te titeiki, imwiina ao e katabuaki. Imwiin anne, ao e na taekin taeka ni kakabwaia man ana atatai ni burabeti ae nano e na taekin taeka ni kakabwaia nako aon atuia te koraki ake a tia ni karekea aia beeba ni kariaia mairoun te bitiobi n aia uoote.
Iai te boki ae a tia ni boretiaki ibukia taamanuea, ae e atunaki n Rongorongo ao Iango tabeua ibukin te Tamanuea. E anga taian kaetieti nakon te beretitenti n te titeiki ao te tamanuea ibukin te nakoa ae tabu aei. E maroroakinaki te boki aei inanon ririki ma ririki irouia kaain te Moani Beretitentii ao Aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman. E katoatai n rinakoaki, e kauarerekeaki abwakina. E taku te tari ae a maan n te mwakuri, “Tariu, tiaki riai ni mena imarenan te Uea ao ana tamanuea.”
Ti titirakiniia beretitenti n tatabemania nako. Ti bubutiia beretitenti n taian titeiki ao ni manga wareka te boki ae kimototo aei. Warewarekia n te tai ae mwaiti nakon teuana te tai.
A aki kakatanoata taamanuea ibukin taian kakabwaia. A riai kaain te ekaretia ni ukeukeri taian kakabwaia ngkana a namakina kairaia iroun te Tamnei. Akea te roro ae baireaki are e na kona iai temanna ni karekea ana kakabwaia n te tamanuea. E riai bitiobi n taraia raoi bwa kaain te Ekaretia e riai ni ikawai raoi ma n tau wanawanana n ataa nanon ao kakawakin te kakabwaia.
Ana kakabwaia te tamanuea i raweaki ao e koreaki taekana iroun temanna are rineaki mairoun te beretitenti n te titeiki. E kona n riki te kakabwaia anne bwa bon ana bwai temanna.
Ti riai n aki kariaia tabeman bwa a na wareki ara kakabwaia ke ti riai n aki tuangia tabeman bwa a na rairii, ma ti kaain te auti ae ti rangi n ataiia.
Ngkana e weteaki ao ni katabuaki te tamanuea iroun temanna kaain te Tangaun ma Uoman, ti kona n taekin baike ti namakin. Ti ataia bwa iai kukurein nanon te Uea ae onoti iroun te tamanuea, are e karekea te nakoa ae moan n te kakannato n te Ekaretia.
I uringa te maungatabu are e a rangi ni kara iai te tamanuea. Ngkai e teimatoa katabuana ni kabonganaaki n te waaki, e a roko te tai are e na kariaiaki motirawana man te anga kakabwaia.
E uotaki aran temanna te mwaane ae bati ana atatai ni kairiiri iroun te beretitenti n te titeiki. E ngae n anne, ma e aki reke au namakin bwa e na riki bwa te tamanuea.
I ataia bwa e a tia te Moan Beretitentii n taku nakoia beretitenti n titeiki nako: “Ibukina bwa e a tia n anganaki te mwaane aei te kanoa n tararuaa te nakoa ao e a tia n roko n te roro ae raoiroi kanga akea bukina bwa bukin tera ngkai e riai ke e na aki riai n riki bwa te tamanuea ae raoiroi; … [E riai teuanne ni n tia] ni karikirakea inanona te tamnei n tamanuea; n te koaua, e riai aei bwa te bwai are e na kaira kateini maiuna, … bwa [te mwaane] ae wanawana, ae riai ni iai irouna ana bwai n tituaraoi te tamnei ao ai uana naba ma te kona ni kakabwaia.”5
Ngke e nang moanaki te bootaki n te tairiki, e roko temanna te mwaane ae a kara riki n toua te kawai n nakonako ao, e aki reke ana kaintekateka, e nako buki n te umwantabu. Bwaina e aki bati n raoiroi nakoia ake tabeman ao e a tia ni bane angiin ana tai ni mwakuri i tinanikun ana auti.
I wirikiriki nakon te beretitenti n te titeiki, “Antai te mwaane arei?”
E namakina te bwai are I iangoia, e taku, “A, I taku bwa e aki kona n riki bwa ara tamanuea. E maeka n te tabo ae raroa n tokin mwaaken te uoote ao akea ana atatai ni kairiiri ao e a tia ni karekea n te bitiobiriki ke n kauntira ae rietata.”
E kaoaki bwa e na karaoa te kaukuuki n te tataro, ao e a tia n taekin taeka tabeua ngke e roko nakoina te iango anne, n ai aron are e roko man te kaotioti, “Aio te tamanuea.”
N aron ae I uringnga, iai natina onoman mwaane ao temanna te aine. Natina are te bina e a tibwa karaoa ana mwakuri ni mitinare, n ai aron tarina ake a ikawai nakoina, ake a iein ao ma n maeka n taabo aika kakaokoro i aon te aba, a bane ni beku ma te kakaonimaki n te Ekaretia.
I titirakinna ma n taku, “Ao tera ae karaoia natim te aine?”
“A,” e taku, “ko a ti ni kaaitibo mangaia. Bon buun te kauntira n te beretitentii n te titeiki.”
I iango inanou, “Te tamanuea, aio te mwaane ae bon te tamanuea ni koaua!”
I mwaain waakin te maungatabu ni kabuta, I kaaitibo ma te tamanuea i matan te mataroa ao I taku, “Ti na anganiko buokam teutana n te bong aei.”
E taku, “A, ko rabwa! I rangi ni kukurei ma ni kaaitau iai.”
I taku, “Kariaia bwa N na anganiko aran te tamanuea ae boou; ao ngkanne ngkoe ao Ngai ao te beretitenti n te titeiki ae ataia.”
Ngke I atonga aran te mwaane arei, kaanga e mimi ao e taku, “E kakukurei anne ke e aki! I nooria ibuakoia aomata, ngke e rin inanon te auti, ao I taku i nanou, ‘E koaua bwa e na aki kona n riki bwa te tamanuea ae raoiroi?’” Bon te kakoaua are e roko mairoun te Tamnei nakon te tamanuea are e a kara.
Bon akea te aeka n nakoa ae ai aron aei n Ekaretia ni kabane n te aonaaba.
A riai beretitenti n titeiki nako n kakae raoi, ma n tararua raoi te tamanuea. Kam riai ni katekateka i moa ao e riai ni kinaaki.
N taai tabetai, tao uoua te tai n te ririki, kam riai ni kataetaea te tamanuea ao wareki ana kakabwaia tabeua. Kauringnga bwa kakabwaia ti ibukia aomata n tatabeman nako ao e riai n onoti nakoia kaain te Ekaretia. E riai n aki mwanuokaki warekan taian kakabwaia iroun te beretitenti n te titeiki.
I katabua n te taina te tamanua are e tokanikai iaon mwiokoana. Bwa inanon namwakaina aika bati ao e aki kona n anga te kakabwaia. N tokina, e tuanga te beretitenti bwa e na korea teuana te barakaraba bwa te bwai ni katoto nakon ana kakabwaia te tamanuea. E kariaia te beretitenti n te titeiki.
Rimwi riki ao tuangai te bwai aei: “Ngke e roko te moan kairake n ataeinimwaane ibukin te kakabwaia, I namakina te mweraoi, ibukina bwa I a tia ni kamatenanoa aron moanakina. I katokai baiu iaon atuna, ao akea te taeka teuana are I kamanena mai iai. I ataia n te tai anne bwa antai ana kakabwaia kakabwaia akanne. Bon tiaki au kakabwaia ma a taekinaki nakoiu mairoun te Tamnei.”
E taekinaki bwa te kakabwaia n tamanuea bon te “‘[bwarakaraba] teuana man bokin baika a riai ibukim.’ Ngkana ti wareki ara kakabwaia n tamanuea, ti na noora tamnein te taetae ni burabeti bwa e reke iroura ngkana ti kona ngaira n tatabemanira n riki bwa te tamanuea.”6
Te mwakoro ae kakawaki man ana kakabwaia te tamanuea bon taekinan te baronga are ko roko mai iai. Man reiakinan koroboki aika tabu, te tamanuea e riki n ataaki man aron ana babaire n tamanuea. E ataa te bwai ae e kaantaningaaki man ana baronga nako Iteraera.
A tia taari n taku n aia reirei: “N anganakira te kakabwaia e kona te tamanuea n taekina te baronga are ti roko mai iai—are bon, ngaira kanoan Iteraera, mangaia are ana utu Aberaam, ao ana baronga Iakobwa. N aro aika mwaiti aika a tia n ririki, Aomata aika Itiaki ni Bong Aika Kaitira bon man ana baronga Eberaim, te baronga are a tia n anganaki te rabakau ni kairiiri ni mwakuri ni Bong aika Kaitira. E aki akaaka bwa te riki aei n te rara ke te tabetabe (Pearl of Great Price, Aberaam, 2:10). Moan te kakawaki te bwai aei, bwa e rinanon te riki mairoun Aberaam n ti ngaia bwa kakabwaia aika korakora a na roko mairoun te Uea ibukiia natina i aon te aonaaba (Karikan Bwaai 12:2, 3; Pearl of Great Price, Aberaam, 2:11).
“Imwiina, ao te tamanuea, e tarai taai aika a na roko, ma n taumwiin kakabwaia ao berita, tabeua aika a onoti ibukin temanna, tabeua a taabangaki, nakoia aomata bwa te riki raa ae a riki mai iai … e katauaki nakoia; ao man te kariaiakaki are a tia n anganaki e kabaei iaona, n te aro are a riki bwa ana bwai n aki toki rinanon te kakaonimaki.”7
Ibukina bwa a mwaiti riiki n raraara aika ti riki mai iai, uoman kaain te utu aika a na taekinaki bwa aomata man baronga aika kakaokoro mairoun Iteraera.
Te tamanuea ae na aanga taian kakabwaia n tamanuea nakoia bon natina, tibuna, ao tibutoruna are a uotaki araia iroun aia bitiobi.
Ngkana ti karekei bubuti ibukin kariaia tabeua, ibukin temanna bwa karekea te kakabwaia mairoun ai tamana ke tabeman raao n te utu aika tatangiraki, ti tuangiia bwa a na riai n ira te babaire ma ni karekei aia kakabwaia mairoun te tamanuea inanon aia titeiki.
N mwakoro ke n titeiki ake akea iai taamanuea, a kona kaain te Ekaretia ni karekei aia beeba ni kariaia mairoun aia bitiobi ke aia beretitenti n aia mwaanga nakon te tamanuea n te titeiki are iai ana tamanuea.
Ni mwaitin te tai e kona kaain te ekaretia n namakinna bwa aia kakabwaia e karako nakon are a kaantaningaia. Ma ni waakin te tai, ao a na kina mwaakan te kaotioti iai.
Tabeman a na raraoma ibukina bwa te berita are e taekinaki n ana kakabwaia n tamanuea e tuai ni korobukina. N aron te katoto, bwa e kona ni kaotaki n te kakabwaia bwa kaain te ekaretia anne e na mareaki, ao a tuai ni karekea raoia. Tiaki nanona bwa e na aki kakoroaki bukin te kakabwaia anne. E riai n ataaki raoi bwa bwaai a riki n rokon ana tai te Uea, ma tiaki n taainako nakon ara kakabwaia. Bwaai n te maiu are akea tokina bon akea tiaia. Man te maiu n tamnei i mwaain te maiu aei nakon maiura i tinanikun te mate, maiura ai bon te maiu are akea tokina.
Aroaro nako n te maiu, n ai aron waakin nako te roro ao mamaran te rabwata ao te tamnei, te mwae nako man te titeiki, ke te wewete nakon karaoan te mwakuri ni mitinare, e kona n tangiraki iai te beretitenti n te titeiki bwa e na uotia rake nakon Aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman bwa e na kariaiakaki mwaente tamanuea man ana mwakuri ae raoiroi.
E taekinna te Beretitenti ae Harold B. Lee taekan wetean te tamanuea. A nako Ngaia ao te beretitenti n te titeiki nakon mweengan te aomata temanna. E a tia n nako nakon ana tabo n ununiki ma natina mwaane ni kabanea te bong ao e a rangi ni kua ma n taningaroti ao ni barekareka.
E taku Beretitenti Lee, “Ngke I tuangnga te bwai are I roko ibukina—bwa e na riki bwa te tamanuea ibukin te titeiki, ai aron ae I a kataningarotia riki.”
Imwiin botakin te maungatabu n te ingaabong, ike e kaota iai ana koaua te mwaane ae rangi n raoiroi, ao a nako nakon te aobiti.
Buun te beretitenti n te titeiki e mena ikekei ao e korea te reta nakon Beretitenti Lee: “Ngke waaki rake bwa ko nang katokaa baim iaon atuna, ao e roko te iango inanou, bwa bon ngaia te mwaane ae ti rangi n iraorao ma ngaia. Ti a tia n nako ni mwamwanga ma ngaia, nakon taabo n taenti… . Ao ngkai ngaia mwakoron mwiokoana bon te taekin riiki ake a roko mai iai aomata n tatabemania nako n taian kakabwaia aikai. E tuai n riki bwa ataein te reirei ngaia ibukin taetae n taai ake ngkoa—e na kanga n ataia?
“… Ko waaki rake ma ni katokai baim iaon atuna, ao e roko te oota i bukim ao e nakoim ao e nakoina. Ao I iangoia i nanou, E uara e kamimi ke aki ngke e a tii roko naba otan taai n te tai anne. Ao I mwiina I a tibwa ataia bwa [akea te winto,] akea otan taai. I riki bwa te tia kakoaua ibukin kaekaan au titiraki… . Te oota anne e roko man te tabo are e mena iai te Tari Lee ao nakon te tamanuea aei. Imwiina I ataia bwa e na nakea ni karekea te rongorongo anne—bon man te kaotioti mairoun te Atua ae Moan te Mwaaka.”8
Ao e bon riai n riki. Ngkana e katabuaki te tamanuea ke ngkana e taekinaki te taeka ni kakabwaia, te taura ae ti tabo ma anne, e ngae ngke e aki nooraki, ma e bon mena ikanne. Bon ngaia are e kakorakora te tamanuea n taekinan riiki ao ma n anga te kakabwaia man te taetae ni burabeti, n aki tabe bwa bon te aomata naba ngaia ni kangai n arona.
Tai kaakea bonganan te nako are e anganaki te tamanuea n te titeiki. Moan te kakawaki nakon mwaakan te titeiki n tamnei.
N te tai aei, nakoia beretitenti n titeiki, tararuaa ana mwakuri te tamanuea n te titeiki. Taraia bwa e na kaan nakoim. Maroro ma ngaia ao wareki kakabwaia ake a rineaki man ana kakabwaia nako.
Ao taetae nakon te tamanuea, ko a tia n rineaki n ai aroia mwaane tabeman ake a tia n rineaki. Ko riai ni maiu n te aro are e tangiria te tamnei, ko na konaa n taekin kakabwaia ake taetae ni burabetiaki mairoun te tamnei. Riiki bwa te tamanuea ae kaoti katoto i nanon ana utu. E maiuna te maiu ae raoiroi ibukin te Tamnei. Ao namakina te kimwareirei n te wewete are ko weteaki nako iai.
Te tamanuea, are e tuai man noorai mai imwaaina, e karaoa te berita are e kaeineti nakoira n tatabemanira nako. E tuangai bwa N na “taraa otan te koaua are e na kona ni kanakoa nuun te kaairua, te aki kakoaua, te nanououa ao te bwarannano nako akum.”9 A mwaiti taai ake I a tia ni karekea iai te korakora man warekan ana kakabwaia te tamanuea are e taekinaki mairoun ana toro te Uea are e kairaki iroun te Tamnei.
I kaota au kakoaua bwa aio te nakoa ae rine, te nakoa ae tabu, bon te kakabwaia nakon te Ekaretia aei, bwa bon te katoto ibukin taian kakabwaia ake e a tia ni karaoi te Uea inanon Ana Ekaretia ibukin kakabwaiaakira ni kabane. Ao I kaota au koaua Ibukina n aran Iesu Kristo, amen.