Ma te Nano ae Itiaki
Ni katoa te tai ae ti kaakawariia iai ma te tangira, te taotaonakinnano, te akoi, te kan ataaki, ti karinei ara berita man atongan ae, “Aio Ngai; Kanakoai.”
E ngae ngke e mwaiti riki mwaitira nakoia aine n Aia Bootaki Aine i Nauvoo, ma te tamnei n ara bootaki bon ti te arona. A karikirakeia, n ai arora, a tongaiia n te reirei ao a kakukureia raoia n tatabemaniia nako; a tataro ibukiia; a aanga aia bwai ni kabane ake iai irouia nakon ueana. E kabotauira Beretitenti Hinckley ma “te tabo are e kawakinaki iai te onimaki ao mwakuri aika raoiroi, … te tabo are e raanga mai iai te anganano ao te kakaonimaki ao te bwai ae bobonga raoi arona.”1 E rianako aron te bwai anne bwa tao ti mena n te Tabo ni Maungatabu, ke n te auti n taromauri i Metiko, ke n te mwaanga i Rituania, bon ainen Tion ngaira ma te mwakuri ae kakannato ae ti na karaoia. Ao ti uaia, ni kairaki iroun ana burabeti te Atua, ti na karaoia! Au kaantaninga bwa kam namakina au tangira ibukimi, te tangira ae tibwauaaki irouia au tia ibuobuoki—ake bon taian kakabwaia nakoiu.
I kan taekina minon au iango ngke e weteai Beretitenti Hinckley bwa N na riki bwa te beretitenti ni kabuta n Aia Bootaki Aine bon te bwai ae e rangi ni kakamaaku! Kam kona ni iangoia? Ma, e ruru bwanaau, ao I kaeka “Aio Ngai; kanakoai.” I mwiina ngke e ataia raoraou ae te Iutaia te bwai are I weteaki nako iai, e taraai ma ni kananobabaai ma n taku, “Bonnie, bukin tera ngkai ko karaoa te bwai anne?” (N taai tabetai, I aki toki n titirakinai te bwai ae ti teuana!) Ma ti teuana bukina are I karaoia iai: I a tia ni karaoi berita ma te Uea, ao I ataia bwa te tera ae tangiraki n te bwai anne. I rarikin aei, I ataia bwa ngkoe ao ngai ti na uaia ni beku; bwa kukurein nanou bon ibukira ni kabane.
I nanon tienture aika a tia nako, a tia aine aika raoiroi ni karaoa aia babaire bwa a na ira ana waaki Kristo. A mwaiti mai buakomi aika a tibwa tia ni bwabetitoaki; ami berita a boou i nanomi, ma ami anganano n bon teimatoa ni maraurau. Ngkana I iangoi ngkami, ao I kauringaki aron Priscilla Staines mai Wiltshire, i Engiran. Priscilla are ai tebwi ma ruaiua ana ririki ni kaaina te Ekaretia man 1843. Ti ngaia. E raaraba nako n te tairiki i bukin bwabetitoakina, i bukin bwainikirinana irouia kaain rarikina ao aki kukureia kaain ana utu. E korea ae: “Ti tataninga ni karokoa te nukanibong … ao i mwiina ti a nako n te karanga n ran ae teuana te maire. Ikai ti kunea te ran … e bane buraokina, ao te unimwaane e tataa te aiti ni karekea te bwangabwanga ae tau n te aiti i bukin te bwabetito… . Akea temanna ma ti te Atua ma ana anera, ao tabeman taani kakoaua ake a tei i etan te nei n raoniira, a ongo au berita; ma i nanon aarikin auan te nukanibong ao e tara n ae bwaai ni kabane a bane ni kakauongo, ao anera ake taan rawe rongorongo a korei taekara i nanon ana boki te Uea.”2
E taku ana taeka “Akea raora bwa ti te Atua ao ana anera … ake a ongo au berita” e riinga nanou, kaanga ai aron Priscilla—e aki akaaka bwa iraua ara ririki, arora ara atatai n te euangkerio, ara tai inanon te Ekaretia—bon ainen te berita ngaira ni kabane. Anne te mwakoro n taeka ae ti aki toki n ongoongo n te Ekaretia, ma tera nanona? E kanganga te berita ni kamataata bwa antai ngaira ao ti kanga ni maiu?
Berita aika tabu—ke berita ibukin te kabaeaki imarenara ma Tamara are i Karawa—a rangi ni kakawaki ibukin rikirakera ae akea tokina. Te rangatana imwiin te rangatana, E reireiniira bwa ti na katotonga arona ma ni kaoira bwa ti na iriria. Ni bwabetitoara ti berita bwa ti na tangiria ma nanora ni kabane, ao n tangiriia mwaanera ao tarira n aron tangirara i bon iroura. I nanon te tembora ao ti manga berita riki bwa ti na ongeaaba, ti na aki iaiangoira i bon iroura, ti na kakaonimaki, ti na karinerine, ti na akoi. Ti berita bwa ti na karaoi anganano ao n anga ara bwai ni kabane ake iai iroura. A na oneaki maiura n te nakoanibonga, ao ngkana ti kawakin ara berita ao a na taonako ara mwangko n taian kakabwaia. Mwaitira am tai ni iaiangoia bwa am berita e roota te maiu aei ao e reitiko nakon Tamam are i Karawa? Karaoan te berita bon kaotan te nano ae kukurei, kawakinan te berita bon kaotan te nano ae kakaonimaki.
E tara ni bebete ngkana ti warekia, ke e aki? E koaua, karaoan te mwakuri e kona ni kakoauaki iai arora ni koaua. N aron aei bwa, n taai nako ti kakawariia tabeman ma te tangira, te onimaki, te taotaonan nano, te rau, te akoi, te tituaraoi, ti karinei ara berita man taekinan ae kangai, “Aio ngai; kanakoai.” N aron ae ataaki ti tuanga Tamara are i Karawa taeka aikai n akea ae ataia, ti aki katanoata nakon te botanaomata ni kan taraaki.
N ningai te tai are e a tia ni kakabwaiaaki iai maium, ana berita temanna ma te Uea, n uota te rau nakoim, n tongaa rabwatam ao tamneim? Ngke I mitinare ma kainnabau i England, ti noriia unimwaane ao taari aine aika mwaiti ake a kairaki maiuiia man ana berita te aine ae kororaoi: n ongeabaia mitinare nakon te tua, n okiran aia ruu ni katoa tairiki, n utia n te ingabong, ao n waakinan aia mwakuri iaon te tai; i nanon te tangira ae akea tiana. I rangi ni kaaitau i bukiia tiina, taari aine, ai tiina, taan reirei—n aroia aika rangi ni mwaiti mai buakomi—ake a kawakin aia berita ma n anga kakabwaia nakoia tabeman n aron reireinaia mitinare akekei.
Berita aika tabu a kaungai nanora nakon karaoan baika ti aki tataneiai ni kakaraoi ao nakon te rikirake ae boou, ma ni kairiia tabeman nakon karaoan te bwai ae ti te arona. E taku Iesu, “Bwa mwakuri ake kam noorai ni karaoi ao anne ae kam riai naba ni karaoi.”3 Kawakinan ana berita Iesu i roura e kaungai nanora bwa ti na kawakin naba ara berita.
A kamaiuira berita aika tabu man karawawata aika a aki kainnanoaki. N aron te katooto, ngkana ti ongeaaba nakon ana kairiri te burabeti, ti kawakina te berita. E a tia n reireiniira bwa ti na tuuka te karau ae korakora, ti na kawakina te amwarake ae tau, ao ma n riki n toronibwai. E riai n aki raka ara kabanemwane nakon ara karekemwane. Ngkai ti reireiniira bwa ti na wanawana ni karaoan ara beku, e na kakabwaiaira n te kakabwaia ae raka riki nakon te ongeaaba anne. E na reireiniira te kakaaitau, te bairei kateira aika a riai, te aki iaiangoira i bon iroura; e uota te rau n ana kangaanga te mwane, ao e otangaira man tangiran bwaai. Kateimatoai “ara taura bwa a na on” nanona bwa aroaro aika aki kona n nooraki e na aki kona n tukii reken ara tai ake ti na taekin man ara aanga nano, “Aio Ngai; kanakoai.”
Kabouan te berita e kaungaa te aomata ae kua. Ngkana ti kana te toa, ni katoa Tabati, tera te bwai ae riki nakon nanora ngkana ti ongo taeka akanne bwa ti na “ururingnga n taainako”?4 Iai te bwai ae raoiroi nakoira n te wiiki are imwiina man iangoan raoi riki te bwai ae moan te raoiroi? Eng, ti kaaitarai bwaai aika a kangaanga; eng, karaoan te bitaki bon moan te kakua. Ma kam a tia ni iangoia raoi bwa a kangaa taari aine ni maiu ngke a kakioaki nako mai Nauvoo, a mwaiti aika a toua te kawai ae moan te kangaanga anne? Ngkana a kua waeia, ao nanoia ni kan kakoroa bukin aia berita are e kakorakoraia! Tera riki ae kona ni kinaaki iai te nano ao te rabwata ae ninikoria?
Berita aika tabu a kona naba ni kawakinira man “oreara ni kangai ao ni kangai, ao ni kairara n te reirei, man aia rabakau ni kamwamwane aomata, ao ni kewe.”5 Ainen te berita a tei ni matoatoa ngkana e aranaki te buakaka bwa te raoiroi, ao te raoiroi bwa te buakaka. Bwa tao te mena i nanon te umwa n reirei n te kuura ni kataneiai, n te tabo ni mwakuri, ke n taraan tamnei n te TV i bukin buokan aia kangaanga “taan rabakau,” uringan ara berita e kawakiniira man mwakuri ni kabwakabwaka.
Berita aika tabu a kona ni kamaiura ma naake ti tangiriia n tamneira ao n tauraoi ni maiura n tamnei man kawakinan baika a kakawaki bwa a na moani bwaiaki moa. N aron te katooto, ngkana e ti iangoia utu, ti aki kona ni karekea te bwai teuana ngkana akea kukurein nanora ao ngkana katikitikaki nanora. Ara bong n ataei aika a kakukurei a na bua, mangaia are tabeman a na boo ma te tai ae kakukurei. I ataa arou n rikirake n te tabo n ununiki. E taku beretitenti Hinckley:
“Ara kangaanga, bon te kangaanga nakoira n tatabemaniira nako, a reke man mweengaia aomata tabeman. Ngkana… . iai te bitaki, … e riai ni moanaki man te mweenga. E mena ikai bwa te koaua ae e ataaki, bwa te etieti ao te raoiroi e rikirake, bwa ataan te riai e unikaki i nanora ao te tangira e rikirake.”6
Taari aika aine, e tangiriia aine te Uea ake a na reireiniia ataei bwa a na mwakuri ao ana reirei ao a na ibuobuoki man kakoaua. Bwa tao bon natira, ke natiia tabeman, ti riai ni kukurei n taekina ae kangai, “Aio Ngai; kanakoai bwa N na kawakiniia natim aika uarereke ma ni moani bwaiia, ni kaetiia ao ni kawakiniia man te buakaka, ma n tangiriia.”
N taai tabetai ti kaaitara ma kawakinan ara berita n te aro are e tara n akea bukin karaoana. I ongora nakon te tari te aine ae e tuai ni iein ngke e taekina te bwai ae a tia n riki nakoina n aron “rokon onimakinan te Uea ae bwanin iroura.” Maiuna bon tiaki ngaia are e kaantaningaia. E tara n tataneiai te aba iai? Aio te tai are e reke iai mwiokoan te Uea irouna e kanikinaeaki man bitakin ana mwakuri, kangaangan te mwane e boou nakoina, kaungaan nanona nakon rabakaun te aonaaba. Ngkai kakauongo nakon te bwai are e karaoia. E tekateka ma aine tabeman n ana uoote, ao e kunea bwa ngaiia, naba, a ukoukora te rau are e reke man te euangkerio. E bubuti ibukin te kakabwaia man te nakoanibonga. E ninikoria ni kakoroa bukin weteakina. E kamatebwai mwaaka ao e kataia ni kaota ana tangira, kukureina, ao onimakinan Iesu irouna. E taku ana tataro. “I tangi nakon te Uea,” e taku, “ao I tuangnga bwa N na karaoa te bwai are e tuangng bwa e na karaoa te bwai are tuangnga.” E karaoi bwaai aikai ni kabane n aki tabeakin kangaanga akanne. Ao kam ataia bwa tera ae e riki? E aki reke irouna buuna n akea tokina. Ma, reke te rau i nanona, ao maiuna e rikirake n raoiroi riki.
Tariu, ti kawakin ara berita ngkana ti tibwauai rabakaura ni maiura ni kakorakoraia tabeman, ngkana ti kawariia n reireiniia raora ni koaua, ngkana ti na buoka tarira ae ataei bwa e na atai aron kaokoron taraan bwaai e na kakabwaiaira n ara Bootaki n Aine. Ti konaa ni karaoa anne!
Ngke e rinukan te Ateranteke Priscilla te ataei, ara aomata are e a tibwa rairaki ae kaain Buritan n 1843, e iraorao ma aine aika e uaroro ma tinana. Te tari ae e a ikawai riki aei e namakina te nano ni kan kakoroa bukin ana berita are e a tia ni karaoia. Ngke a rinrake n te uaabu i Nauvoo, e mena irarikin Priscilla. A uaia ni onimaki ma te ninikoria, a raoniia ana aomata aika itiaki te Atua.7
Tamnein te etieti ao raoiroi e na kateimatoa rokon ara berita man reiakinan koroboki aika tabu, te tataro, mwakuri n ibuobuoki, ao te anganano. Kawai aika beebete aikai a kona ni karikirakei rabwatara ao tamneira ti kona ni kangai, “Kanakoai bwa N na buoka te tari te aine ao natina ae tibwa bungiia; kanakoai bwa N na reireina ataein te reirei ae e ikakorakora; kanakoai bwa N na tangira te aomata ae tiaki kaain te Ekaretia. Kanakoai nakon te tabo are ko tangirai bwa N na nako iai, ngkana ko kainnanoai.”
E a tia te Uea ni weteira bwa ti na karaoi bwaai ni kabane ma “nanora ae itiaki.”8 Ao itiaki bon uaan maiuakinan te berita. I tangira taekan te anene aei ao te aro ni karekean te namakin irou. I tangira te anene aio ao te kawai are a anganai te namakin:
E anganai te itiaki riki,
Te i kakorakora riki,
Te taotaonan nano riki n te rawawata,
Te nanokawaki riki ibukin te bure,
Onimakinan riki te Tia Kamaiu,
Iangoan riki ana kakawakin,
Te kimwareirei riki n ana mwakuri ni ibuobuoki,
Te kantaninga riki n te tataro.9
Te itiaki e karika taekinan te taeka ae “Aio Ngai; kanakoai.” Ngke e karaoa ana berita Priscilla Staines n te nukanibong i nanon te ran ae mwaitorotoro arei, e waaki rake nakon te maiu ae boou, kunikaina teutana ao a buraoki, ma e ngae n anne ma te nano e aabue n te kimwareirei. “Akea te tan rikaaki,” e taku. “I … baireia bwa N na karekea te kaniwanga ibukin te maiu are akea tokina, ni mwiokoan te Atua.”10
Beretitenti Hinckley, ma taari aine n te Bootaki n Aine ni katobibia te aonaaba, I taekinna nakoimi bwa ti na tei n ai aroia ainen te berita aika a katiteuanaaki ao n ongetaeka nakon bwanaam. N taetae aika kakaokoro aika a mwaiti kurikuri, ongora n aia taeka taari n tatabemaniia nako n te Bootaki n Aine ngkana ti kangai, “Aio Ngai; kanakoai.”
Kariaia ara berita n tatabemaniira nako are e kabaeira nakon tangiran Tamara are i Karawa bwa e na kairiira, e na kawakiniira, ao e na kariaira ni karaoa ae ti te arona ma are e karaoia ibukia natina ni kabane, I tataro n aran Iesu Kristo, amen.