Vakavakarau ki na Veivakalougatataki ni Valetabu

Mai vei Elder Russell M. Nelson

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Me vaka ga ni vakarautaki na valetabu me baleti ira na tamata, sa itavi ni tamata me ra vakarautaki ira ki na valetabu

E ceuti tu ena valetabu yadua na vosa “sa tabu me nona na Turaga.”¹ Na vosa oqo sa vakadeitaki kina ni sa ka savasava na valetabu kei na kena inaki. O ira era curuma na valetabu e dodonu me ra cokonaki tu ena ivakarau ni bula savasava.² Me vaka ga ni vakarautaki na valetabu me baleti ira na tamata, sa itavi ni tamata me ra vakarautaki ira ki na valetabu.

E duatani sara na valetabu mai na vevale tale eso ni sokalou. E sega ni vakataka na valenilotu, ni dau sogo na valetabu ena Sigatabu me rawa ni ra laki lotu na tamata kei na nodra matavuvale ena siga vakatabui o ya. E dau dola na valetabu ena loma ni macawa me baleta na cakacaka tabu. Na valetabu sa vale dina sara ni Turaga, me baleta walega na cakacaka vakalotu ni veika tawamudu. Na cakacaka vakalotu oqo e oka kina na papitaiso, vakamau, edaumeni, kei na veivauci.

Na valetabu yadua sa ivakatakarakara tiko ni noda vakabauta na Kalou ka ivakadinadina ni noda vakabauta na bula ni oti na mate. Na valetabu sa vakanamata kina na veika eda cakava, na veilesoni yadua, kei na veitarataravi ni veiqaravi ni Lotu. Na noda sasaga ni kena kaburaki na kosipeli, vakacokotaki ni Yalododonu, kei na nodra vakabulai na mate ena mua ga ki na valetabu savasava. Oqo e baleta ni cakacaka vakalotu ni valetabu sa rui ka bibi sara; ni da sega ni rawa ni lesu ki na itikotiko ni Kalou ke sega oqo.

Na cakacaka vakalotu yadua ni valetabu e yalayala vakalou

Eda na laki ciqoma na noda edaumeni ena valetabu, o ya, ni tukuni vakadodonu, sa isolisoli. E dodonu meda kila vakavinaka na kena inaki vakayalo kei na bibi ni kena maroroi na veiyalayalati tabu kei na ilesilesi eda cakava ni da ciqoma na isolisoli oqo. Na “cakacaka vakalotu yadua ni valetabu e sega walega ni dua na itovotabu me vakayacori, e yalayala vakalou.”³

Na edaumeni ni valetabu a soli mai ena dua na ivakatakila. Ena qai kilai vakavinaka cake walega ena ivakatakila, ka sasagataki vagumatua ena yalo sa savasava. A vakamacalataka o Peresitedi Brigham Young ni “nomu edaumeni sai koya mo ciqoma kece sara na cakacaka vakalotu ena loma ni nona vale na Turaga, ka mo bula kina, me baleta na nomu sa takali yani mai na bula oqo, me rawa kina mo laki tu ena itikotiko nei Tamada, ka lako sivita yani na agilosi era yadrava tu na matamata, … ka rawata rawa mo laki bula vakacecerei tawamudu.”⁴

Na talairawarawa ki na veiyalayalati tabu e vakayacori ena valetabu ena vakadonui keda meda bula tawamudu

Ena vakatulewa ga na lewa ni matabete ena veivauci yadua ena valetabu. E vakamacalataka o Peresitedi Gordon B. Hinckley ni “sega ni dua na tui, peresitedi ni dua na matanitu, se vakailesilesi ni dua na isoqosoqo me lewa rawa e dua na ka ni oti na mate. Era guce kecega na tamata yadua ni sa yaco mai ko mate, ia vei koya na bete levu yalomalua, vinaka, ka bula dodonu ka sa soli vua na lewa ni veivauci ena rawa ni vauca mai lomalagi na veika e vauca e vuravura.”⁵

Me vaka ga ni sa tawamudu na matabete—ka sega na kena itekitekivu se icavacava—sa vakakina na lewa ni matabete o ya.⁶ Sa yaco sara, ki na cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati ni matabete me tawayalani na kena gauna. Na isevu ni ivakatakila a solia o Moronai na agilosi vei Josefa Simici na Parofita sa baleta tiko na lewa ni matabete oqo.⁷ A salamuria mai e dua na ivakasala vua na Parofita me baleta na valetabu, ka kaya kina na Turaga:

“Dou tara na vale oqo me noqu, raica au na qai vakatakila kina vei ira na noqu tamata na noqu ivakaro kecega;

“Raica au na vakatakila kina vei ira na noqu isoqosoqo lewenilotu, na veika kece sa vunitaki tu mai na ivakatekivu kei vuravura, ia na veika kece me na vakayacori ena iotioti ni gauna.”⁸

Eda sa bula tiko oqo ena itabagauna o ya. Era sa vakalesui mai na valetabu, cakacaka vakalotu, veiyalayalati, edaumeni, kei na veivauci, me vaka sara ga a parofisaitaki. Na cakacaka vakalotu ni valetabu e vakarautaka na veivakaduavatataki kei na Turaga ka ra vauci vata me tawamudu na matavuvale. Na talairawarawa ki na veiyalayalati tabu e vakayacori ena valetabu ena vakadonui keda meda bula tawamudu—na isolisoli cecere duadua ni Kalou vei keda na tamata.⁹

O koya ga sa yalona me vakavakarau vakavinaka ena rawa me curuma na valetabu

Me baleta ga ni ka tabu na valetabu, sa kerea kina na Turaga me taqomaki me kakua ni vakacacani. Sa rawa me ra curu kina na tamata kecega e yalodra me ra vakavakarau ki na madigi o ya. Na vakasama ni vakavakarau ena laki cakacakataki ena sasaga tale eso. Au nanuma lesu na gauna au a se gonetagane lailai kina, kau a kaya vei rau na noqu itubutubu niu vinakata meu vuli ena univesiti. Rau kaya ni rawa, ia meu na vuli ga vakaukauwa ena paraimari ka rawata rawa na veika e lavaki mai ena curu ki na univesiti. Sa vakakina, sa dodonu meda rawata na veika e lavaki ena curu ki na valetabu. Eda na vakarautaka na yagoda, vakasama, kei na yaloda. Na veivakadonui e soli ki na tamata yadua e kerea na nona ivolatara.

O ira era taura tu na idola ni lewa ni matabete kei na kena ilesilesi era na vukei keda meda vakavakarau ena nodra vakatarogi keda me baleta na noda ivolatara ni valetabu. O ira na iliuliu oqo era na qaravi keda ka vukei keda me vakadeitaka ni da sa rawa ni curuma na valetabu. Era sa lomana talega na Turaga ka vakadeitaka “me kakua sara ni vakatarai me curu kina e dua na ka tawasavasava, me vakadukadukalitaka na [Nona] vale.”¹⁰ Sa qai vakayacori na veivakatarogi oqo ena yalo ni vakatulewa vakaikoya.

Mo vakarau vakacava baleta na ivolatara ni valetabu? Sa rawa mo veivosaki kei iratou na matabisopi, vakakina na nomu itubutubu, matavuvale, mataveiliutaki ni iteki, qasenivuli, se daunivakasala ni kuoramu. E rawarawa na veika e lavaki oqo. Vakalekaleka, na tamata yadua me na muria na vunau nei Koya na itaukei ni vale oqo. Sa vakarautaka o Koya na kena ivakarau. Eda na curuma na valetabu ni da sa Nona vulagi.

Ena marau na Turaga ke ra bula kilikili na lewenilotu uabula yadua—me tiko—na nodra ivolatara ni valetabu sa vakayagataki tiko. “Sa dua na gauna talei dina … na veivakatarogi ni ivolatara ni valetabu, vata kei iratou [na lewe ni nomu matabisopi] kei na lewe ni mataveiliutaki ni iteki. E rawa talega me okati me dua na ‘vakatovotovo’ me baleta na nomu veivosaki lagilagi kei koya na Daunilewa Levu.”¹¹

Vakavakarau vakayago mo gole ki na valetabu

Ni ko sa taukena e dua na ivolatara ni valetabu, mo tomana sara na vakavakarau e tarava. O na vakavakarau vakayago ena nomu vakaisulu rakorako ki na valetabu. E sega ni vanua ni vakaisulu ga me rawa. Era sa vakamatatataka tiko na parofita edaidai na bibi ni doka tiko na yagoda. Na veidokai oqo e dodonu me tiko vei ira era curuma yani na valetabu savasava.¹²

Ena valetabu, era na vakaisulu vulavula savavuka na tamata kecega. “Na ivakatakarakara ni savasava ni vulavula sa tukuna tiko vei keda ni sa nona na Kalou o ira sa yalosavasava.”¹³ Na yabaki ni bula, vanua, ivosavosa—se itutu mada ga ena Lotu—era sa ikarua ni ka. Au a tiko ena vuqa sara na soqoni ni edaumeni ena gauna a vakaitavi kina o Peresitedi ni Lotu. O ira kece era a tiko ena rumu era dokai vakatautauvata me vakataki Peresitedi. Era dabe veitikivi ka ra sa tautauvata ga e mata ni Turaga. Ena ituvatuva tudei ni irairai, na curuma na valetabu e tukuna tiko vei keda ni “sa sega ni digitaki ira vakailoa na tamata na Kalou.”¹⁴

Rau na curuma na valetabu o tagane kei yalewa me vakawati me rau vakamau me baleta na bula oqo kei na bula tawamudu taucoko. Ena loma ni valetabu, era na dara na yalewa me vakawati na vinivo e vulavula taucoko, liga balavu, e rakorako na kena iculacula kei na matani sulu, ka me kakua ni vakatani se ukutaki. E sega ni dodonu me ra vakasutu se vakaisulu ni gade o ira na tagane. A vola vakaoqo o Peresitedi Boyd K. Packer, na Peresitedi ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: E dau marautaka na Turaga ni da dau vakasavasavataka na yagoda ka vakaisulu savasava, se cava ga na isulu isau rawarawa eda vakaisulu kina. E dodonu meda vakaisulutaki keda ena ivakarau e rakorako kei na soqoni ni sakaramede se dua na soqo eda tiko kina e kilikili ka vakaturaga.”¹⁵

Ni da veivosakitaka na isulusulu ni valetabu, sa rawa vei ira na tina kei na budra na gone me ra vakatikora e dua na veivakauqeti ni caka vinaka vei ira na luvedra kei na makubudra. Ni ra vakayacora ena nodra kila-ka kei na ituvaki ni nodra bula, era na veivakaukauwataki vakayago vei ira na nodra matavuvale. Ni lolomataka o tina e dua na itavoi cula ligataki vakatotoka se so tale na iyaya ni isulusulu ni valetabu sa na rawa me idolei kaukauwa vua e dua na gone lomani se makubuna me taleitaka.

Na qameni ni valetabu e ivakatakarakara ni tomani tiko na yalodina

Na darami ni qameni ni valetabu sa ivakatakarakara bibi ka matataka na tomani tikoga ni yalodina. Me vaka ga sa solia vei keda na iVakabula e dua na ivakaraitaki ni Nona kaukauwa me vosota rawa ki na ivakataotioti, na noda dara tiko na qameni sa dua na sala eda vakaraitaka tiko kina na gugumatua ni noda vakabauti Koya kei na Nona veiyalayalati tawamudu vei keda.

A vakarautaka na Mataveiliutaki Taumada e dua na ivola ki na Lotu ena iulutaga oqo. Era vola kina:

“Mai na veika sa laurai tiko ena nodra bula na lewe ni Lotu sa tukuna tiko ni so na lewenilotu era sega tiko ni kila vakavinaka sara na veiyalayalati era vakayacora ena loma ni valetabu o ya me ra dau daramaka tiko na qameni ena ivakarau ni yalo ni edaumeni savasava.

“O ira na lewe ni Lotu era sa vakaisulu ena qameni ena valetabu era sa cakava kina e dua na veiyalayalati me ra dara tiko ena gauna ni nodra bula taucoko. Sa kena ibalebale oqo me nomuni isulu e loma ena siga kei na bogi. … Na yalataki ni nomuni taqomaki kei na vakalougatataki ena salavata kei na nomuni bula kilikili ka yalodina tiko ena nomuni maroroya na veiyalayalati.

“Na kena iusutu bibi o ya me daramaki na qameni me kakua ni sagai me luva laivi. E sega ni dodonu kina vei ira na lewenilotu me ra luvata vakatikina se taucoko na nodra qameni ni ra laki cakacaka e tautuba se me ra dara tu e loma ni vale na isulu ni sisili se sega ni rakorako. Me ra kakua talega ni luvata laivi ena dua na gauna ni soqo ni veivakabulabulataki ka ra se rawa ga ni dara tiko ni ra vakaisulu. Ena gauna dodonu ga me luvati kina na qameni, me vakataka ena gauna ni sili, me na daramaki tale vakatotolo ni oti o ya.

“Na ivakavuvuli ni bula savasava kei na maroroi vinaka ni yago era sa umani tiko ena veiyalayalati ka sa dodonu me maroroya tiko na ivakarau ni isulu taucoko e daramaki. Era dara tiko na lewe ni Lotu vakaedaumeni na nodra qameni me vakavotuya tiko vei ira na veiyalayalati tabu era sa vakayacora oti vua na Turaga ka sa itataqomaki talega mai na veitemaki kei na veika butobuto. Na ivakarau ni kena daramaki tiko sa ivakatakilakila tiko e taudaku ni yalodina mai loma me muria na iVakabula.”¹⁶

Vakavakarau vakayago ka vakayalo me da gole ki na valetabu

Me ikuri ki na vakavakarau vakayago, e dodonu meda vakarautaka na noda vakasama kei na yaloda. Ena vuku ga ni ra sa ka tabu na cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati ni valetabu, sa sega kina ni dodonu meda laki veivosakitaka e taudaku ni valetabu na veika e vakayacori tiko e loma ni valetabu. E ganita me vakasamataki ena vakanananu titobu vakalou na veika tabu.

Ena vale ni vuli oqo, eda na vakavulici ena sala ni Turaga. Ni sa duatani na nona vakanananu ka duatani na noda vakanananu.¹⁷ Meda kakua ni kurabui ni iwalewale ni veivakavulici e duatani mai na kena era vakayacora o ira na tamata vuku eda dau kila tu. Na cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati ni valetabu sa tiki tu mai ni kosipeli mai na gauna sara i Atama kei Ivi. Ena gauna makawa, era a vakayagataki na ivakatakarakara me vakavulici kina na dina bibi, ka sa vakayagataki tiko na ivakarau oqo ena loma ni valetabu ena siga nikua.

Sa dodonu sara kina, meda tugana na ivakatakarakara era sa vakatakilaitaki tiko ena loma ni valetabu ka raici kina na veika dina lelevu era matataka tiko na ivakatakarakara yadua oqo.¹⁸ “Sa umanaki tu ena cakacaka vakalotu na veivakauqeti ni ibalebale ni kedra ivakatakarakara me veivakarautaki ni vakabulai tiko ni vakasama kei na vuli ni bula taucoko.”¹⁹ Na ivakavuvuli ni valetabu era rawarawa sara ka totoka dina. Era kila vakavinaka o ira era sega sara ni vuli vinaka, ia era rawa ni vakauqeti ira era tamata vuli cecere sara.

Sa noqu vakatutu vei ira na lewenilotu era na gole tiko ki na valetabu ena imatai ni gauna o ya me ra wilika na veitiki ni vosa era tiko ena iVola ni Vosa (Dictionary) ni iVolatabu era baleta tiko na valetabu, me vakataka na “Lumuta,” “Veiyalayalati,” “Solibula,” kei na “Valetabu.” Sa rawa talega mo ni wilika na Lako Yani, wase 26–29, kei na Vunau ni Soro, wase 8. Na Veiyalayalati Makawa, ka vakakina na ivola ni Mosese kei Eparaama e tiko ena Mataniciva Talei, e tukuna tiko na kena vakayacori makawa tiko mai ni cakacaka ni valetabu kei na gugumatua ni ituvaki ni kena cakacaka vakalotu.

Na maroroi ni veiyalayalati kei na Kalou e veitaqomaki ka vakayaco-ka

E rua tiko na ivakavuvuli e gadrevi meda nanuma tiko ni da vakavakarau yani ki na valetabu. Na imatai o ya na veiyalayalati. E dodonu meda nanuma tiko ni veiyalayalati e dua na yalayala. Na veiyalayalati kei na Kalou e sega ni vakatatabu ia e itataqomaki. Na veiyalayalati kei Koya e taqomaki keda mai na veika rerevaki.

E sega ni ka vou na ivakavuvuli oqo. Kevaka e rairai duka tiko na meda wai ni gunu, me kena ivakaraitaki, eda na tauvulona. Sa vakakina, ena taqomaki keda mai na veika ni leqa na veiyalayalati vakalou. Ni da sa digitaka meda biuta laivi na veika sega ni vakalou,²⁰ ena sega ni yali mai vei keda na veika bibi ka rawata ga na lagilagi era kila duadua ga o ira era sa rawata na bula tawamudu. Na maroroi ni veiyalayalati me kakua ni veivakasaurarataki me ka ga ni lewa. Ena laveti keda ki na iyalayala e cecere cake ni noda rai kei na noda kaukauwa. Sa vaka na kedrau duidui ni da vuto ena vanua lolobo kei na noda vuka yani e maliwa lala ena dua na waqavuka levu totolo. Na maroroi ni veiyalayalati kei na Kalou sa itataqomaki ka vakayaco-ka.

Na ikarua ni ivakavuvuli me vakarautaki kina na noda vakasama sai koya na Veisorovaki. Na Veisorovaki i Jisu Karisito sai koya na uto ni nodra cakacaka na kawatamata ni veigauna taucoko. Sai koya na iusutu ni yavu ni veivakabulai. Ke sega na Veisorovaki sega ni vakaiyalayala oqo, era na yali yani vakadua na kawatamata kecega. E vakavulici ena cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati ni valetabu na kaukauwa ni veivueti ni Veisorovaki.

Sa noda na bula tawamudu mai na noda talairawarawa ki na veiyalayalati eda vakayacora ena loma ni valetabu.

Na noda veiqaravi ena valetabu e kauta mai vei keda na veivakalougatataki ena bula oqo ka vakakina ena bula tawamudu. E kaya o Elder Neal A. Maxwell ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ni “cakacaka ni valetabu e sega ni idrodro mai na vuravura oqo ia sa ivaqaqaco ni noda gagadre meda vakavinakataka cake kina na vuravura oqo ni da vakarautaki keda tiko yani ki na dua tale na vuravura e vinaka cake sara. O koya gona, ni da tiko ena vale ni Turaga ena rawa ni vukei keda meda duatani sara mai na vuravura me rawa ni da vakavinakataka cake kina na vuravura oqo.”²¹

Kevaka eda dodonu ka yalodina tiko ena bula oqo, sa rawa me noda na bula tawamudu. Na sega ni matre rawa sa ikoya na bula tawamudu. Na bula tawamudu e kena ibalebale mo sega ni mate rawa. Na bula tawamudu o ya me rawati na bula vakacerecerei ena lomalagi cecere duadua ka bula ena dua na yavu ni matavuvale. E vakaraitaka na Kalou ena vosa ni Nona cakacaka cecere—“na inaki kei na lagilagi ni noqu cakacaka”—o ya “me ra tucake tale mai na mate na tamata kecega, ka rawata na bula tawamudu.”²² E sega ni dua na ka e lavaki ki na isolisoli oqo ni sega ni mate rawa—sa isolisoli wale ni noda vakabulai na kawa tamata. Na taukeni ni bula tawamudu—kei na bula vakacerecerei sara mada ga—sa vakarautaki tu me noda ni da talairawarawa ki na veiyalayalati e vakayacori kei na cakacaka vakalotu e ciqomi ena valetabu savasava ni Kalou.

Ena vakaibalebale cake vakalevu sara na veivakalougatataki ni valetabu ena gauna era mate kina na noda daulomani ena noda matavuvale. Meda kila tiko ni da na veitawasei ia ena lekaleka walega ka na soli vei keda e dua na yalo vakacegu e ulabaleta na noda kila.²³ A vola o Joseph Fielding Smith vakaoqo, “Ena kaukauwa ni matabete oqo ka a solia mai o Ilaija, sa rawa kina vei ira na veiwatini me ra vauci, se vakamau ki na bula tawamudu; ka rawa me ra vauci na gone vei ira na nodra itubutubu ki na bula tawamudu; ka yaco me tawamudu kina na matavuvale, ka sega tale ni tawasei na leweni matavuvale ena mate.”²⁴ Ni da sa vakalougatataki ena veivauci tawamudu, sa na rawa meda vakanamata ki na mate ni sa dua na tiki e gadrevi ena ka sa navuci tu me rawati kina na bula e solia na Kalou.²⁵

Na vakanananu tawamudu eda ciqoma ena valetabu e vaqaqacotaki keda meda vosota rawa na veivakatovolei ni bula

Na vakanananu tawamudu ena vukei keda meda tudei tikoga ki na veiyalayalati eda vakayacora. E vakamatatataka o Peresitedi Packer ni “noda cakacaka vakalotu kei na veiyalayalati sa ilalavaki tiko ni noda vakacurumi ki na itikotiko [ni Kalou]. Meda kilikili kaya meda ciqoma sa noda vakasaqaqara ni bula taucoko; meda maroroya tiko ena veigauna e tarava sa bolebole ni bula oqo.”²⁶

Na cakacaka vakalotu ni valetabu e sega walega ni baleta na noda lagilagi tawamudu ia sa baleti ira talega na noda qase era sa takali yani. “Raica sa kilikili sara ka yaga na nodra vakabulai me da bula kina, … ni na sega ni rawa me ra vakavinakataki sara ko ira ke sega ko ikeda—io ena sega tale ga ni rawa me da vakavinakataki sara ko ikeda ke sega ko ira.”²⁷ Na noda cakacaka baleti ira sa noda madigi me tomani tikoga na noda sokalou ena valetabu, na lomasoli ki na cakacaka ni veisosomitaki me vakatotomuria tiko na ka a vakayacora na Turaga ena Veisorovaki me vakalougatataka na tamata kecega era bula mai.

Ena yaco na siga eda na veirai mata dina kei noda Dauniveibuli ka tucake e matana ena itutu ni veilewai. E vakavulica vei keda na ivolanikalou ni “ivakatawa ni matamata ni koro sa i Koya na Yalosavasava ni Isireli ka sa sega ni lesia kina e dua tale na tamata; ia sa sega ni dua tale na katuba me ra curu kina; ia sa sega ni rawa me vakaisini ko Koya, ni sai koya na Turaga na Kalou.”²⁸ Na Turaga Vakaikoya ena vakadeitaka ke da sa dina tiko ki na veiyalayalati eda a vakayacora Vua ena valetabu ka dodonu me noda kina na veivakalougatataki a yalataka o Koya vei ira era maroroya na nodra veiyalayalati.

Na vakanananu oqo e solia vei keda na kaukauwa meda vosota na veivakatovolei ni bula. E kaya kina o Peresitedi Packer, “Na inaki cecere ni veika taucoko eda vakavulica o ya me ra vakaduavatataki na itubutubu kei ira na gone ena vakabauta na Turaga o Jisu Karisito, ka me ra marau tiko e vale, vauci ena vakamau tawamudu, semati vei ira na nodra kawa, ka vakadeitaki me ra bula vakacerecerei ena itikotiko ni Tamada Vakalomalagi.”²⁹

Na valetabu yadua sa ivakatakarakara ni da sa lewe ni Lotu, sa ivakatakilakila ni noda vakabauta na bula ni oti na mate, ka sa ikakalawa yadua ki na lagilagi tawamudu me baleti keda kei na noda matavuvale. Sa noqu masu me ra vakavakarau o ira yadua na lewe ni Lotu ki na veivakalougatataki totoka ni valetabu.

Valetabu na Houston Texas. Vakatabui ena ika 26 ni Okos., 2000.

Valetabu na Johannesburg Sauca Aferika. Vakatabui ena ika 24 ni Okos., 1985.

Valetabu na Helsinki Finland. Vakatabui ena ika 22 ni Okot., 2006.

Valetabu na Recife Brazil. Vakatabui ena ika 15 ni Tise., 2000.