Rebecca Swain Williams: Tudei ka Sega ni Yavalati Rawa
E dina ga ni ratou vakacacana na Lotu na lewe ni nona matavuvale, a yalodina tikoga na marama curuvou oqo ka gugumatua tikoga ki na kena cakacaka.
Ena June ni 1834 a sotava tiko kina e dua na tinani gone vou na nona sa vakarau cemuri koya o tamana ka a vola sara kina e dua na ivola kaukauwa ka veivakauqeti ka wasea tiko kina na nona yalodina ki na Vakalesuimai. E dina ga ni na sega ni rawa sara me laki veisautaka na vakasama nei tamana, ia a tudei tu ga o Rebecca Swain Williams se cava ga na veika ena vakarau yaco vua. A vakaraitaka kina vei tamana, o Isaac, ni sa dina sara na iVola i Momani kei na Lotu oqo, me vaka ga sa tukuna tu o Parofita Josefa Simici, ka sa rogoca o koya na nodratou ivakadinadina na Lewe Tolu na iVakadinadina ena nodratou kaya “raraba vei ira na tamata ni ratou a raica dina e dua na Agilosi ni Kalou e lako sobu mai lomalagi ka kauta mai na peleti ka biuta e matadratou.”1
E veivakauqeti dina na ivakadinadina i Rebecca sega walega ni kena kaukauwa ia sa baleta talega ni sa tudei sara na nona ivakadinadina kei na nona yalodina. E dina ga ni sega ni vakarorogo o tamana ka vakakina na nona mai luluqa vakalailai ena Lotu na watina o Frederick G. Williams, a sega ni vakatara o Rebecca me vakayavalati na nona vakabauta. E sega ni wale se yalolailai o Rebecca, ka sa ivakaraitaki vinaka vei keda ena gauna oqo ena noda rawa ni tudei tiko ni da sotava na bolebole lelevu ni bula oqo, ena gauna mada ga era na cakitaka kina o ira na wekada na noda lotu ka buturaki keda sobu.
Saumaki ki na Lotu
A sucu o koya mai Pennsylvania, e Amerika, ena 1798, ka gone duadua o Rebecca Swain vei iratou e tini na gone.2 Ni sa yabaki ciwa, a toki na nodratou matavuvale ki Niagara, volekata na kedrau yalayala o Amerika–kei Kenada. E ratou voleka sara toka yani ki Fort Niagra ka ratou rawa ni rogoca na cabolo ni dakai ena gauna a kabai mai kina na itikotiko vakaivalu ena iValu ni 1812. E dau vakaraitaka tu ga na nona yaloqaqa o Rebecca ni se goneyalewa tiko kina. E dua na gauna a taubale duadua tiko ena loma ni veikau, ka rau sota mamaca kei na dua na bea. A taura tiko e dua na iviu lailai, ka dumuka ka uruca veitararavi e mata ni bea ka dro yani na bea oqo.3
Ni sa yabaki 17 o Rebecca, a sokota na Drano o Ontario me laki raici tacina e tiko mai Detroit. Ena ilakolako o ya a sotava kina na cauravou balavu yaloka ni mata loaloa ka kavetani ni waqa, o Frederick Granger Williams. Na nodrau veigadivi tiko a laki mau sara ki na veidomoni, ka rau a vakamau ena mua ni 1815. Rau a veitokiyaki na Williams ena vanua levu o Western Reserve mai Ohio, e Amerika, ni bera ni rau qai mai vakaitikotiko vakadua e Kirtland rauta na 1828. A cakacaka vakavuniwai o watina ka kilai levu sara ena gugumatua ni nona veiqaravi, ka vulica o Rebecca me vukei watina ena veiqaravi o ya. E va taucoko na luvedrau.
Ena vula ikelikeli ni 1830, rau a yaco yani na isevu ni daukaulotu ni Momani ki Kirtland. A taleitaka ka vakarogoci rau sara vagumatua o Rebecca ena nodrau veivakavulici taucoko na daukaulotu; ka kauti iratou talega mai na luvena. E dau tiko talega kina o Frederick kevaka e sega ni osososo vakacakacaka. Rau dau vuli, veivosaki ka veituberi vata, ia e sega sara ni yalodina taucoko tiko kina o Frederick. Ia sa vakabauta kina o Rebecca ni sa dina na kosipeli.
E dua a vola na kedratou itukutuku ni matavuvale a vakamacalataka ni o Rebecca e vakataki Ivi ena Were o Iteni: e a “imatai me raica na kena inaki” me umanaki koya yani ki na veitokani ni veiyalayalati ni kosipeli.4 A papitaiso o koya ena Okotova ni 1830.
E se lomalomarua tikoga kina o Frederick. Eso na gauna e dau gadreva me guilecava tu mada na Lotu ia e dau qai lesu tale mai ki na ivolanikalou vou ka vakalou: na iVola i Momani. Ena kena sa cakacaka vua na Yalotabu, sa qai raica kina na dina ni kosipeli ka muria na ivakaraitaki i Rebecca me sa papitaiso.
Veiqaravi ena Yalodina
Ena kena sa totolo sara na Lotu me sa iusutu ni nodrau bula o Frederick kei Rebecca, sa vakavotukana sara na kena mana ki na nodrau matavuvale. A tabaki sara o Frederick me italatala qase ni oti ga na nona papitaiso ka vakadeitaki. Ena siga e tarava, a maqusa sara o koya ka ciqoma e dua na ilesilesi me biubiu ena loma ni vica na macawa e tarava ki na dua na kaulotu vata kei Oliver Cowdery. Rau nanuma ni na taura e tolu na macawa na kaulotu o ya; ia a mani yacova sara na 10 na vula na ilakolako oqo ki Missouri. Na nona lako tu vakabalavu oqo sa kena imatai ni vuqa na ilakolako vakaoqo sa mai sotava o Rebecca. Ena vuku ga ni cakacaka ni kaulotu nei Frederick kei na nona veikacivi ena Mataveiliutaki Taumada, sa dau yali tu kina vakadede. Me vakataki ira ga na marama ni Momani, e vakavula na nona dau qarava tu o Rebecca na nodrau itikotiko ka susugi ira cake tiko na luvedrau ka sega na veivuke mai vei watina.
Se cava ga na cakacaka, e yalodina ka veiqaravi ena lomana dina o Rebecca. E dua na gauna ratou sa mai tiko vata ena nodratou itikotiko na Williams na vuvale nei Parofita Josefa Simici ena imatai ni gauna ratou sa toki mai kina na Smiths ki Kirtland. A yalodina tikoga o Rebecca vua na Parofita kei na nona matavuvale ena nona qaravi iratou ena gauna dredre. E dua na gauna era a lako mai na tamata dauvakacaca mera vaqarai Josefa. A daramaka vei Josefa na nona isala kei na nona kote. A rawa kina ni curu maliwai ira kina na tamata ka dro bula yani.
Ena Maji ni 1832, a vukea tale na Parofita o Rebecca ena gauna era a curubotea yani na tamata dauvakacaca na itikotiko vakateitei nei John Johnson mai Hiram, e Ohio, ka ra vakamavoataki Josefa Simici sara vakaca kei Sidney Rigdon. Ni ra sa vakacibari Sidney ka ra saga me sosomaka na waigaga e gusui Josefa, era sa qai boro-kulutataka na Parofita ka boroi koya talega ena vuti ni manumanu vuka. Ni sa raici watina o Emma Smith, a nanuma sara ni sa dra na kuluta ka cibati koya.5 Ena bogi o ya rau sa qai vutia laivi tiko o Rebecca kei Frederick na kuluta mai vei Josefa ni sa dradra tu ka mavoa ka rau taqomaki ira sara na luvei rau na Smith. E veivuke sara vakalevu na nodrau veiqaravi o ya, ka saga sara o Josefa ena mataka e tarava me laki vunau.
Wasea na Kosipeli ena Yalodina
E dua na vakanuinui tudei nei Rebecca o ya me ciqoma na nona matavuvale na kosipeli vakalesuimai, ka vakabibi o tamana ka me ratou ciqoma kina na veivakalougatataki veivakamarautaki ni vakabauta. Me vakataki Liai, sa tovolea o koya na loloma ni Kalou ka gadreva sara me wasea yani vei ira na wekana voleka (raica na 1 Nifai 8:12). Ena vakasama oqori, a volavola sara o Rebecca ki na nona matavuvale me baleta na nona sa saumaki kei na nona ivakadinadina kei na marau levu sa mai sotava ni sa lewena na Lotu.
Ia, na saumaki oqo nei Rebecca a cudru sara kina o tamana. A sauma mai o tamana vakadodonu ka kaya me biuta na Lotu o Rebecca. Ia a sega ni vakayavalati o Rebecca. A sauma lesu, me vaka a vola na dauniitukutuku ni vuvale ni a “tudei tu ga o koya ena kena kaukauwa taucoko ena nona dina tiko ga ki na dina ni ivakavuvuli vaka-Momani” ka oka kina na nona ivakadinadina kaukauwa.6 E ka ni rarawa ni nona ivola o ya a sega ni vakavotukanataki na kena inaki a nuitaka tiko o koya. Sa vakaroti koya mai o tamana ni na sega tale ni wili me luvena ka tukuna mai ni na tagutuva taucoko na sala ni nodratou veitaratara kevaka ena sega ni biuta na Lotu.
E duadua tu ga o Rebecca ka sega ni guce ka tomana tikoga na nona sasaga ni wasei ni kosipeli. Ena 1834 a vola tale o koya e dua na ivola—na kena sa qai laki yaco rawa—vei tamana, ka tukuna tiko kina na titobu ni nona vakabauta kei na rarawa e sotava tiko ni besetaka tiko me ciqoma e dua na ka baleti ira na Momani.
E a wilika o tamana na itukutuku veivakacacani ni niusipepa eso baleta na Lotu, vakabibi na iVola i Momani kei na nodratou ivakadinadina na Tolu na iVakadinadina ka saga me vakayalolailaitaki Rebecca ena itukutuku oqo.
“Au yalo rarawa niu rogoca ni sa vakaleqai sara vakabibi na nomu vakasama baleta na iVola i Momani,” a vola o Rebecca. Ena nona lavetaka mai na ivolanikalou ena iVola i Momani kei na ivakatakila vou Josefa Simici, a wasea kina o koya na nona vakadinadinataka na iVola i Momani. A tukuna talega ni ivola oqo sa parofisaitaka tu mai ni ratou na digitaki e tolu na kena ivakadinadina. Me kena ivakadinadina, a lavetaka mai na vosa nei parofita ni gauna e liu o Ica, ka a kaya ni na vakadinadinataki na dina ni ivola oqo “ena nodratou ivakadinadina na lewe tolu” ena qai “vakadeitaki” (Ether 5:4).7
A qai vakamacalataka o Rebecca na nona raici iratou dina na Tolu na iVakadinadina oqo—o David Whitmer, Martin Harris, kei Oliver Cowdery—ka rogoca ni ratou cavuta na nodratou ivakadinadina ni ratou a raica e dua na agilosi kei na peleti koula. Ni oti na nona tutaka na nodratou ivakadinadina kei na nodratou cakacaka, a kerei tamana me vakadikeva sara vakavinaka na cakacaka oqo. Ni a qai vola vei tamana, ni kevaka “drau kila kei Nana na bibi ni cakacaka oqo me vakataki keimami oqo, au sa vakauqeti ni drau na vakabauta vakaidina.”8
Ena nona cauraka yani na yalayala nei Moronai ena iotioti ni iVola i Momani, a vakamamasu o Rebecca ki na nona matavuvale me ratou kerea vua na Kalou ni sa rawa “me vakararamataka na nodratou vakasama ki na sala ni ka dina.” A qai tuvanaka o koya me vakauta e dua na daukaulotu “e rawa ni vakavulica na Kosipeli me vaka sa tiko vei Jisu,” me vukei iratou cake kina.9 Na kena itinitini sa sega tale ni via kila kina e dua na ka o tamana.
Na nona ivola vei ganena o John—ka rau dau veivolekati sara kei Rebecca a sega mada ga ni dolavi—era a vakalesui mai ka sega ni basuki. Ena daku ni dua vei ira na ivola sa vakau lesu mai e vola toka mai kina o John, “O Ta e sega ni vakatara meu wilika na nomu ivola, se meu volavola vei iko. Moce mada ka me na vakalougatataki iko tikoga na Kalou. O John, na ganemu.”10
Ia, a gugumatua sara vakalevu na sasaga ni cakacaka ni kaulotu i Rebecca vata kei tacina qase o Sarah Swain Clark. A lewena na Lotu o Sarah mai Michigan ena 1832. E ratou a lewena talega na Lotu na luvei Sarah yalewa ka ratou yalodina tikoga kina ena nodratou bula taucoko.
Yalodina ki na iVakataotioti
Se cava ga na mosi ni yalo kei na rarawa e yaco vei Rebecca ena vuku ni digidigi nei tamana, e lomani tamana tikoga. A vola: “E mosi na yaloqu baleti iratou na wekaqu vakayago. … Sa noqu masu vua na Turaga me solia vei iko na vakacegu ena iotioti ni nomu siga vata kei na Yalo Tabu me sa nomu siga vinaka duadua. … au sa nuitaka ni na ciqoma na nomu vakasama na cakacaka oqo. Meu vakadeitaka ni keimami tudei tu ena cakacaka oqo ka kila ni sa veiliutaki tiko kina na Turaga.”11
Ena sega wale ni ciqoma o Rebecca na tawa-vakabauta nei tamana sa vaka talega kina na lailai ni vakabauta nei watina baleta na lotu. Ena 1837 kei na 1838, sa dau veisaqasaqa toka o watina o Frederick, ni a se lewe kina ni Mataveiliutaki Taumada vata kei ira na so tale na iliuliu ni Lotu. A luluqa yani mai na Lotu ka muduki tani kina. Ia, e sega ni dede, sa vakamalumalumutaki koya o Frederick, ka lewena tale na Lotu, ka mate ni gugumatua tiko ena lotu. E sega ni volai e dua na itukutuku ni ituvaki ni yaloi Rebecca ena gauna o ya, ia ena sega ni veivutunitaka okoya na nona lomavata kei ira na Yalododonu ka yalodina tikoga kina.
Ena gauna sa yaco yani kina vei tamai Rebecca mai Niu Yoka na itukutuku ni nona ile o Frederick, sa nuitaka sara toka o Isaac ni na biuta na lotu o ya o Rebecca. Ia, a volavola tale vua ka vakaraitaka tiko na nona yalodina tikoga. Ni wilika na ivola i Rebecca, a kuretaka ga vakamalua na uluna o Isaac, “Sega sara ga ni bau veivutuni.”12
E yaloqaqataka tikoga o Rebecca na nona tokoni Josefa Simici kei na Lotu vakalesuimai. Se cava ga na veika sa yali mai vua ena vuku ni nona digitaka na Lotu ka sega ni o tamana, e dokai tamana tikoga o Rebecca. E maroroya na veika a vakavulica vua o tamana, ka vakaraitaka ni lomani koya ka vakacaucautaki koya. A tinia na nona ivola ni 1834 ka vola kina ni na “daunanuma tikoga na ivakasala … au sa ciqoma mai vei Tamaqu.”13
Ena 1839 a mate kina o tamai Rebecca. Ni oti ga e tolu na yabaki sa mate talega o wati Rebecca. Ena loma ni dredre mosimosi oqo, e gugumatua tikoga na vakabauta nei Rebecca. Ena gauna era sa gole kina na Yalododonu ki na ra kei Utah, a lako vata kei na matavuvale nei luvena tagane o Ezra ka liutaka duadua ga nona ilawalawa. A qai laki qarava na itikotiko vakateitei e Mill Creek. Ena gauna sa tara oti kina na Salt Lake Tabernacle ka ra sa kerei na Yalododonu mera solia na veika ga era rawata, a solia kina o koya e dua na pakete sevuni siliva me caka kina na tere ni teveli ni sakaramede. Kena itinitini ena 1860, e dina ga ni sa malumalumu sara, ka sa kaciva o Peresitedi Brigham Young na nona matavuvale me ratou laki vakaitikotiko ena Buca o Cache Valley, mai Utah, a maqusa o Rebecca me toki tale—ka liutaka tale vakai koya ga na nodratou ilawalawa.
A mate o Rebecca e Smithfield, mai Utah, ena ika 25 ni Sepiteba, 1861. A dina tu ga o koya ki na nona vakabauta, ki na nona kila na dina, kei na veika a sotava. A “tudei sara ka kakua ni yavala” me yacova na ivakataotioti (Mosaia 5:15).
iVakaraitaki mai vei Richard Hull