Meda Daunanumi Koya Tikoga
Mai na vosa a vakayacori e Brigham Young Univesiti–mai Idaho ena ika 27 ni Janueri, 2009. Na vakarorogo ki na vosa oqo ena Vakavalagi, raica na web.byui.edu/devotionalsandspeeches/default.aspx.
Ena gauna eda daunanuma tikoga kina na iVakabula, sa rawa meda “dau marautaka na veika kece sara eda rawa ni cakava ena noda kaukauwa ga,” ka yalonuidei tiko ni Nona kaukauwa kei na Nona lomani keda eda na taqeya rawa na bula oqo.
Na masu ni sakaramede e vakadeitaka ni dua vei ira na iusutu ni inaki ni sakaramede me vaka a tauyavutaka na Turaga o Jisu Karisito o ya meda rawa kina ni “daunanumi Koya” (V&V 20:77, 79). Ni da nanuma na iVakabula e matalia me oka kina na noda nanuma tiko na Nona Veisorovaki, ka vakatakarakarataki tiko ena madrai kei na wai me ivakatakilakila ni Nona vakararawataki kei na mate. Meda kakua sara ni guilecava na veika sa cakava vei keda o Koya, kevaka e sega na Nona Veisorovaki kei na Tucake Tale, sa sega kina ni vakaibalebale na bula oqo. Mai na Nona Veisorovaki kei na Tucake Tale, sa rawa kina meda bula tawamudu ka vakalou.
Au gadreva meu vakamatatataka mada na tolu na yavu ni ibalebale ni meda “daunanumi Koya”: imatai, vakasaqara mo kila ka vakamuria na Nona lewa; ikarua, na kila ka ciqoma na noda ilesilesi meda soli itukutuku vua na Karisito me baleta na veika eda vakanananutaka, ivosavosa, kei na ivalavala; kei na kena ikatolu, meda bula voli ena vakabauta ka sega ni rere ka meda rawa kina ni rai tiko vua na iVakabula meda vukei ena vuku ni noda leqa.
1. Vakasaqara mo kila ka muria na lewa i Karisito me vaka ga a vakasaqara o Koya na lewa nei Tamana.
Na masulaki ni madrai ni sakaramede sa veivakadeitaki vei keda meda lomasoli meda taura na yaca ni Luvena meda “daunanumi Koya ka muria na vunau sa solia vei [keda]” (V&V 20:77). Sa ka dodonu vakakina meda wilika tiko na vosa ni veiyalayalati oqo meda “daunanumi Koya ka muria na Nona ivakaro.” Oqo na sala e dau nanuma kina o Koya na Tamana. Me vaka a kaya, “Au sa sega ni kitaka rawa e dua na ka vakai au ga: au sa lewa me vaka na ka kau sa rogoca, a sa dodonu na noqu lewa; niu sa sega ni muria na lomaqu, a loma i Tamaqu ga ko koya sa talai au mai” (Joni 5:30).
A rawata rawa o Jisu na duavata e uasivi sara vata kei Tamana ena Nona soli Koya yani, na yagona kei na yalona, ki na lewa nei Tamana. E kaya kina vakaoqo o Jisu baleti Tamana, “Niu sa kitaka tikoga na ka sa vinakata ko Koya” (Joni 8:29). Baleta ga ni sa lewa nei Tamana, sa soli Koya yani o Jisu me mate, “ni sa duavata ga na lomai Tamana kei na Luvena” (Mosaia 15:7). Na nona vakaliuca tiko na Tamana sa dua kina vei ira na inaki levu ni nona cakacaka vakalotu i Jisu me savasava ka kaukauwa.
Ena sala vata oqori, sa rawa kina vei iko kei au me daru biuta na Karisito me iusutu ni nodaru bula ka duavata kei Koya me vaka ni sa duavata o Koya kei Tamana (raica na Joni 17:20–23). Sa rawa meda tekivu ena noda talaraka sobu na veika taucoko ni noda bula ka tuvanaka vou tale ena kedra veitarataravi donu ka me kena iusutu tiko na iVakabula. Meda na vakaliuca kina na veika ena rawa meda daunanumi Koya tiko kina—o ya na noda masu kei na wilika na ivolanikalou vakawasoma, vulici vakatitobu na ivakavuvuli vakaiapositolo, vakavakarau vakamacawa ki na kilikili me votai ena sakaramede, lotu ena Siga Tabu, ka vola ka nanuma tiko na veika e tukuna vei keda na Yalotabu kei na veika eda sotava me baleta na cakacaka vakatisaipeli.
Eso tale na ka ko na rawa ni vakasamataka e baleti iko sara ga ena gauna oqo ni nomu bula. Ena gauna eda taurivaka kina e dua na gauna kei na sala me baleta na veika oqo ni kena vakaiusututaki na Karisito ki na noda bula, sa na qai rawa meda vakuria na ilesilesi tale eso kei na veika e yaga, me vakataka na vuli kei na ilesilesi ena matavuvale. Ena sala oqo sa na tudei kina ena noda bula na veika yaga, ka sega ni vakaosoosotaki mai vei ira na veika vinaka wale ga, ka sa na yaco kina mera tauri toka ga vakamamada na veika ka lailai wale na kedra yaga, se yaco sara mera lutu laivi sara yani.
Au sa raica ni sega ni ka rawarawa meda duavata mai ki na lewa i Jisu Karisito me vaka ga sa duavata kina kei na lewa nei Tamana o Koya. Ena nona kila tu vakavinaka na veika eda bolei tu kina o Peresitedi Brigham Young (1801–77) a kaya kina vakaoqo:
“Ni oti na veika eda sa tukuna rawa ka cakava, ni oti na nona liutaki ira yani vakabalavu na tamata oqo, o ni vakila tiko beka ni vaka e sega ni nuitaka tiko na noda Kalou? O ni sa kila tiko beka oqo vakataki kemuni? Ko ni na taroga beka, ‘[Brother] Brigham, o sa kila tiko beka o iko?’ Au kila tiko, au sa raica rawa niu sega tiko ni nuidei, ena so na gauna, vei koya au sa vakararavi kina. Cava na vuna? Baleta ni sega vei au na kaukauwa, ena vuku ga ni veika sa kauta mai vei au na lutu o ya. …
“… Eso na ka e dau lako cake mai vei au, ena so na gauna[,] ka dau tawasea rua na veika au vinakata kei na veika e vinakata na Tamaqu sa tiko mai lomalagi; e dua na ka e vakavuna me sega ni duabau kina na veika au vinakata kei na veika e vinakata na Tamaqu mai lomalagi.
“Au kila ni sa dodonu meda kila tiko ka kila vakavinaka, ena ivakatagedegede e cecere sara, ki na kena e solia vei keda na ituvaki lutu oqo, ki na noda rawa ni vakabauta ka kilai keda vakai keda, me yaco na gagadre ni Kalou eda qarava tiko me sa noda gagadre, ka me sega tale ni dua, ena gauna oqo se ena veigauna tawamudu.”1
E dina ga ni sega ni ka rawarawa, me da sa gugumatua ga yani ki liu ni da vakabauta tiko na Turaga. Au sa rawa ni vakadeitaka eke ni sa tubu tiko na noda gagadre kei na gugumatu meda daunanuma tikoga kina na iVakabula. E dodonu meda cakacaka tiko yani ki na ituvaki oqori ka dau masu tikoga meda kila rawa kina na ka ka rawata na veivuke eda gadreva. E vakasalataka o Nifai, “Ia au sa kaya vei kemudou, mo dou daumasu tikoga ka kakua ni ceguoca; mo dou masulaka taumada vua na Tamada e na yaca i Karisito na veika kece dou sa kitaka vua na Turaga, ena qai vakalougatataka ko Koya na nomudou cakacaka mo dou vinaka kina” (2 Nifai 32:9).
Au sa raica oti na mataqali masu rawarawa vakaoqo ena gauna keirau a lesi kina kei Elder Dallin H. Oaks ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua me keirau laki vakayacora e dua na veivakatarogi ni koniferedi ena vidio ni dua na veiwatini mai na dua tale na matanitu. Ni keirau vakarau gole ki na vale ni katokatoni, au a taleva tale na kedrau itukutuku na veiwatini oqo kau vakila niu sa tu vakarau ki na veivakatarogi. Ni vo toka e vica na miniti me tekivu, au raici Elder Oaks sara ni dabe toka ka cuvakisobu tiko. Oti o ya sa qai lamata mai ka kaya sara, “Au se qai masu oti ga meu vakavakarau ki na veivakatarogi. Daru na gadreva dina na isolisoli ni yalo ni kila.” A sega ni vakawalena o koya na vakavakarau bibi duadua, o ya na masu me vakatabui na neirau cakacaka me baleta na neirau caka vinaka kei na lagilagi ni Turaga.
2. Vakavakarau mo soli itukutuku vei Karisito ena veika o vakanananutaka, ivosavosa, kei na ivalavala.
E tukuni tu vakamatata ena ivolanikalou ni na yaco mai na siga vakaitamera ni veilewai ena gauna ena tu kina na Turaga me lewai ira na veimatanitu (raica na 3 Nifai 27:16) ka na tekiduru na duru kecega ka vakatusa na yame kecega ni sai Koya na Karisito (raica na Roma 14:11; Mosaia 27:31; V&V 76:110). Na ituvaki yadudua kei na rabailevu ni veilewai o ya e vakamacalataka tiko o Alama ena iVola i Momani:
“Raica ena beitaki keda na noda vosa, na noda ivalavala kei na noda nanuma kecega, ka na kunei ni da sa tawa savasava; ia eda na sega ni doudou meda rai cake vua na Kalou; ni da sa ca sara; ia sa vinaka cake vei keda me da kaya ki na ulunivanua kei na veiuluvatu: lutuki keimami ka vunitaki keimami mai na i serau ni matana.
“Ia sa sega ni rawa me vakakina; raica eda na lako yani ka tu e matana ka raica na nona iukuuku, kei na nona kaukauwa, na nona lagilagi, na nona matanitu kei na nona ka vakaturaga; ia ena bikai keda na madua ka da tusanaka ni sa dodonu na nona lewa; io sa dodonu na nona cakacaka ka sa lomani ira na luve ni tamata; a sa tu vua na kaukauwa me vakabulai ira na tamata kecega era sa vakabauta na yacana. Ka vuataka na vua e kilikili kei na veivutuni” (Alama 12:14–15).
Ena gauna e vakamatatataka kina na iVakabula na Nona kosipeli, sa kena iusutu duadua na veilewai oqo. E kaya kina:
“Raica au sa solia vei kemudou na noqu ivakavuvuli, ia oqo na noqu ivakavuvuli—au sa lako mai ki vuravura meu kitaka na loma i Tamaqu, ni sa talai au mai ko Koya.
“A sa talai au mai ko Tamaqu meu mai laveti cake e na kauveilatai; ia au sa laveti cake ena kauveilatai meu kauti ira mai kina na tamata kecega kivei au, ia me vaka ni ra a laveti au cake na tamata, e na laveti ira cake talega vakakina ko Tamaqu, mera tu e mataqu ka lewai ena nodra ivalavala, se vinaka se ca—
“Raica a ka oqo au sa laveti cake kina; ia me vaka sa lewa ko Tamaqu, au na kauti ira mai na tamata kecega kivei au, mera lewai ena nodra ivalavala” (3 Nifai 27:13–15).
Na “laveti cake ena kauveilatai” sai koya na ivakatakarakara ni noda raica yani na Veisorovaki i Jisu Karisito ena Nona sa mai vakataudonutaka kina na lewa mena tau vei keda yadua. Sa kena ibalebale, ni Nona vakararawataki kei na mate mai Kecisemani ka vakakina mai Kolikoca, a sauma taucoko kina na lewa dodonu me tarogi vei keda ena vuku ni noda ivalavala ca. Sa tu kina o Koya ena itutu ni lewa dodonu ka sai Koya na lewa dodonu. Me vaka ga ni Kalou sa loloma, na Kalou sa lewa dodonu. Na noda dinau kei na cakacaka sa tu ga vei Jisu Karisito. Sa i Koya ga sa dodonu me na lewai keda.
Na veilewai o ya, e kaya o Koya, ena vakayavutaki ena noda cakacaka. Na “itukutuku vinaka” talei o ya ni Nona kosipeli o ya ni sa solia mai na isolisoli ni veivosoti ka na vakatau tiko ki na noda veivutuni. O koya gona, kevaka e oka na veivutuni ena noda cakacaka, ena vosota o Koya na noda ivalavala ca kei na caka cala. Kevaka eda sega ni vinakata na isolisoli ni veivosoti, ka da sega ni via veivutuni, sa na qai tau kina na itotogi ni lewa dodonu sa tiko Vua. E kaya o Koya, “Raica koi au na Kalou, au sa vosota oti na veika oqo mera bula kina ko ira era sa veivutuni; ia kevaka era sa sega ni veivutuni, era na vakararawataki me vakataki au” (V&V 19:16–17).
Ni da daunanumi Koya tiko, sa kena ibalebale meda kila tiko ni sa sega ni dua na ka ena vunitaki rawa mai Vua. E sega ni tiko e dua na tiki ni noda bula, na noda ivalavala, ivosavosa, se vakasama, me na sega ni kila rawa na Tamana kei na Luvena. Na lawaki ena veitarogi, na butako ena sitoa, na veiwedevi kei na veimoceri butobuto, se veilasutaki me sega ni kilai, vakanadakui, vunitaki, se guilecavi. Se cava ga na veika eda “drobula kina” ena bula oqo se saga me vunitaki mai vei ira na tamata eso, e dodonu meda na sota kaya ni sa yaco mai na siga namaki o ya ni da na vakaturi cake e matai Jisu Karisito, na Kalou ni savasava kei na lewa dodonu sa uasivi sara.
Na ka dina oqo sa vakauqeti au sara ena so na gauna o ya meu veivutuni se meu kakua ga ni caka cala. Ena dua na gauna ena kena a volitaki e dua na vale, a cala vakalailai na kena vakaivolataki, ka sa rawa kina vakalawa vei au meu taura mai vei koya e volivoli e dua na ilavo levu cake sara. A kaya vei au o koya na noqu mata keu sa vinakata meu taura na ilavo o ya ni sa dodonu tu vakalawa meu cakava. Au sa nanuma sara niu na laki tu e mata ni Turaga, na ivakaraitaki ni lewa dodonu, ka saga meu vakamacalataka ni sa tu vei au na dodonu vakalawa meu rawai koya kina dauvolivoli o ya kei na nona cala. Au sega ni raici au rawa meu vakadonui, vakabibi ni na rairai au na kerea tiko na loloma veivueti ena gauna vata ga o ya. Au sa kila tu ni na sega ni vinaka ki na noqu bula meu lawaki tu vaka o ya meu taura na ilavo. Au sa mani kaya vei noqu mata me keirau sa cakava ga na kena sa vakadonui taumada. Sa qai iyau levu duadua cake vei au o ya ka sega ni levu ni ilavo meu kila ni na sega na ka meu na veivutunitaka ena cakacaka ni veivoli o ya.
Niu se gone e dua na vakacala ka au a cakava ka mavoa kina e dua na taciqu. Au a sega ni kere veivosoti ena vuku ni noqu cala o ya, ka sega ni dua a bau kila niu a cakava. Ni oti e vica na yabaki au a kerea vua na Kalou me vakatakila mai vei au na veika ni noqu bula e dodonu me vakadodonutaki me rawa kina ni vakadonui au o Koya, ka yaco mai noqu vakasama na kena oqo. Au sa guilecava tu, ia sa vosamalua mai vei au na Yalotabu ni oqo e dua na cala me na vakavinakataki e gadrevi meu vakatusa. Au a qiriti taciqu, vakatutusa, ka kerea na nona veivosoti, ka lomasoli sara kina o koya me veivosoti. E a rawa me lailai ga na noqu madua kei na veivutuni keu a laki kere veivosoti ena gauna a vakayacori kina na vakacala-ka o ya.
E ka talei ka bibi vei au ni sega ni guilecava na Turaga na caka cala makawa o ya e dina ga niu sa guilecava. Na ivalavala ca era na sega ni lewai ira ga se mera na takali tani ga yani. Na ivalavala ca era sega ni “vunitaki e ruku ni butubutu” ena veika ni bula tawamudu. E dodonu mera vakadodonutaki, ka ni sa totoka dina ni vuku ga ni loloma veisorovaki ni iVakabula, sa rawa mera vakadodonutaki ena sala e marautaki vakalevu ka rawarawa sara ka sega ni noda vakadonui keda ga me tau vei keda na lewa dodonu.
E dodonu talega meda kila tiko ni gauna eda na lewai kina ni na sega ni vunitaki e dua na ka ni sa kena ibalebale talega ni sega ni dua na cakacaka ni talairawarawa, se caka vinaka, kei na lomasoli se vakacava na kena lailai ena sega ni guilecavi, ka na sega ni tarovi e dua na veivakalougatataki e baleti ira oqori.
3. Kakua ni rere ka rai vua na iVakabula mo vukei.
Ena gauna a yaco kina na Vakalesuimai, a vakasala ka vakacegui Josefa Simici kei Oliver Cowdery o Jisu, ni rau vakadewataka tiko na iVola i Momani ka mena vakarau soli vei rau na matabete. A se qai yabaki 23 tiko kina o Josefa, ka yabaki 22 o Oliver. Sa dau yaco tiko ga mai ena veigauna na veivakacacani kei na dredre tale eso. Ena gauna vakaoqo, a vosa mai kina vei rau na Turaga ena Epereli 1829:
“Kakua ni rere, na qele ni sipi lailai; dou caka dodonu tikoga; raica ena sega ni rawai kemudou ko vuravura kei eli, kevaka dou sa tara ena dela ni noqu uluvatu.
“Raica au sa vosoti kemudrau; mo drau lako, ka kakua ni ivalavala ca tale, mo drau yalomatua sara ka kitaka na cakacaka au sa vakarota vei kemudrau.
“Drau kakua ni rere se lomalomarua; ia mo drau vakaliuci au e na nomudrau nanuma kece ga.
“Drau nanuma tiko na we ni moto e sarisariqu kei na ivako ena ligaqu kei na yavaqu; ia mo drau yalodina ka muria sara na noqu vunau; ia drau na rawata vakaidina na matanitu vakalomalagi. Emeni” (V&V 6:34–37).
Na noda raica tiko na iVakabula ena noda vakasama taucoko, sai koya talega na sala eda sa tukuna tiko ni da sa “daunanumi koya.” Ni da vakayacora oqo, eda na sega ni vakatitiqa se rere. E a kaya tale kina na iVakabula vei Josefa kei Oliver ka sa tokaruataka kina vei keda ni Nona Veisorovaki ga sa soli kina Vua na kaukauwa taucoko mai lomalagi kei vuravura (raica na Maciu 28:18) ka sa rawa me taqomaki keda ka qaravi keda ena veika eda gadreva. Sa gadrevi ga meda yalodina tiko, ka meda sa vakararavi ga Vua.
Ni bera na ivakatakila veivakacegui vei Josefa kei Oliver, a sotava na Parofita e dua na ka rarawa ka mosimosi ka vakavulici koya kina me dau rai ga vua na iVakabula ka kakua ni rerevaka na nodra vosa, veivakasaurarataki, kei na veivakarerei na tamata.
Ena June 1828 a vakadonuya o Josefa me kauta o Martin Harris na imatai ni 116 na draunipepa ni ivakadewa ni iVola i Momani mai Harmony, e Pennsylvania, me laki vakaraitaka i nodratou mai Palmyra, e Niu Yoka. Ena nona sa sega ni vakasuka mai o Martin ni sa yalataka tu, sa lomaleqa kina o Josefa ka vodo qiqi yani vei rau na nona itubutubu mai na taoni o Manchester, e Niu Yoka. Sa lewa sara na Parofita me lako mai o Martin. Ni sa yaco mai o Martin, sa vakadinadinataka ni sa sega vua na pepa o ya ka sa sega ni kila na vanua sa kau kina.
A kaya o Josefa: “Oilei! Noqu Kalou, noqu Kalou. … Era sa yali kece, sa yali. Na cava tale meu na cakava? Au sa ivalavala ca. Ni sai au ga ka vakavuna na cudru ni Kalou mai na noqu taroga na veika e sega ni dodonu meu taroga. … na cava au cudruvi kina ka vakavuna meu sega ni kilikili mai vua na agilosi nei koya sa Cecere Sara?”
Ena siga e tarava sa lesu tale na Parofita ki Harmony. Ni sa yaco yani, a kaya, “E sa tekivu meu vakayalomalumalumutaki ena noqu masu vakaukauwa e mata ni Turaga … ni kevaka e rawa au na ciqoma na loloma ni ligana ka vosoti au ena veika kece sara au a vakayacora ka sega ni rau salavata kei na nona lewa.”2
Ni sa cudruvi oti o Josefa ena nona rerevaki ira na tama ka sega vua na Kalou, a qai tukuna vua na Turaga:
“Ia ko iko Josefa, ko sa digitaki mo vakayacora na cakacaka ni Turaga, ia kevaka ko sa sega ni qarauni iko mai na ivalavala ca, ko na rawai mai kina.
“Mo nanuma tiko ni sa yalololoma sara na Kalou; ia mo veivutunitaka na nomu cala ni ko a beca na noqu ivakaro, ia ko na digitaki tale ka lesi mo vakacavara na cakacaka” (V&V 3:9–10).
“E dua na gauna, a kauta tani kina na Turaga mai vei Josefa na Urimi kei na Cumimi kei na peleti. Ia a qai vakasukai tale vua na veika kece oqo. ‘E a marau na agilosi ena gauna e vakalesuya tale mai kina o koya na Urimi kei na Cumimi’ e kaya na Parofita, ‘e qai kaya ni sa marautaka na Kalou na noqu yalodina kei na yaloraramusumusu, ka lomani au ena noqu vakaraitaka na noqu rarawa kei na gugumatua ena masu, kau a vakayacora vakavinaka kina na noqu itavi me vaka … e a rawa kina meu tekivuna tale na cakacaka ni vakadewa.’ Ena nona tosoya ki liu o Josefa na cakacaka vakaitamera ka sa tu e matana, ena gauna oqo e sa vakaukauwataka na nona vakila na kamikamica ni nona ciqoma na veivosoti ni Turaga ka vakavouya na vakadeitaki me vakayacora na Nona lewa.”3
Na kakavaki nei Parofita me vakararavi ga vua na Kalou ka sega ni rerevaka na veika era rawa ni cakava na tamata sa mai vakacokotaki koya ni oti na ka e sotava. Sa qai yaco na nona bula me rarama ivakaraitaki ni ibalebale ni noda daunanuma tiko na Karisito ena noda vakararavi tikoga ki na Nona kaukauwa kei na loloma veivueti. A vakamacalataka o Josefa na vakasama oqo ena gauna dredre ka veibolei ena nona tiko vakavesu mai Liberty, e Missouri, ka kaya kina:
“Oi kemudou na wekaqu, mo dou kila ni sa rawa ni vagolei e dua na waqa levu, ena dua ga na uli lailai e na gauna ni cava, io me vagolei yani me saqata na cagi kei na biau lelevu.
“Oi kemudou na wekaqu lomani, meda kitaka na veika kecega eda sa rawata ena yalo mamarau; io meda tudei sara ka nuitaka tu ni da na raica na veivakabulai ni Kalou; io meda raica na ligana ni sa vakaraitaki mai” (V&V 123:16–17).
Me vakalekalekataki, ni da “daunanumi koya” e kena ibalebale meda kakua ni bulataka tiko na noda bula ena rere. Eda sa kila tu ni na yaco mai na bolebole rarawa, kei na mosi kivei keda yadua ena sala e duidui, ia eda sa kila talega na kena itinitini, ni vuku ga ni noda Dautataro sa vakalou, sa na cakacaka vata na ka kecega meda vinaka kina (raica na V&V 90:24; 98:3). Oqo na vakabauta e vakamatatataka vakarawarawa o Peresitedi Gordon B. Hinckley (1910–2008) ni a kaya kina, “Ena vinaka na ka kecega.”4 Ena gauna eda daunanuma tikoga kina na iVakabula, sa rawa meda “dau marautaka na veika kece sara eda rawa ni cakava ena noda kaukauwa ga,” ka yalonuidei tiko ni Nona kaukauwa kei na Nona lomani keda eda na taqeya rawa na bula oqo.
Meda sa qai daunanumi Koya tiko—“me tiko ga kei [keda] na nona Yalotabu” (V&V 20:77). Au sa vakadinadinataka na kaukauwa ni Veisorovaki i Jisu Karisito. Au sa vakadinadinataka ni sa bula dina tiko na Turaga sa tucake tale. Au sa vakadinadinataka ni sa tawamudu ka baleta na tamata yadudua na loloma nei Tamada kei na Luvena, ka sa noqu masu meda na bula vakaivakarau tiko ena noda dau vakananuma tiko na loloma o ya ena kena ivakaraitaki kece sara.
Au sa Laiva vei Kemudou na Noqu Vakacegu, mai vei Walter Rane, lolomataka na Church History Museum; Madrai sa Dovi, mai vei Walter Rane
CHRIST IN GETHSEMANE, MAI VEI HEINRICH HOFMANN, ENA VAKAVINAVINAKA MAI VEI C. HARRISON CONROY CO.
Na iKarua ni Lesu Mai, mai vei Harry Anderson © IRI
Sa Walia na Mata ni Tamata Mataboko, mai vei Walter Rane, lolomataka na Church History Museum