Pyetje të Zakonshme rreth Librit të Mormonit
Qoftë nga miq, familja, të interesuarit vërtet, apo armiqësorë, ne të gjithëve na bëhen pyetje rreth Librit të Mormonit. Këtu janë disa përgjigje të mundshme.
Çfarë është Libri i Mormonit dhe si krahasohet ai me Biblën?
Libri i Mormonit është një libër shkrimesh të shenjta i ngjashëm me Biblën. Ai është një dëshmi tjetër për Jezu Krishtin.1 Bibla diskuton parimisht jetën dhe mësimet e Izraelit të lashtë. Libri i Mormonit përmban shkrime nga grupe të ndryshme që erdhën në Amerikë, përfshirë një familje që la Jeruzalemin në vitin 600 para Krishtit. Këta popuj qenë gjithashtu pasardhës të shtëpisë së Izraelit. Kështu Bibla dhe Libri i Mormonit qenë shkruar nga njerëz të së njëjtës trashëgimi, por në pjesë të ndryshme të botës.
Si Bibla, Libri i Mormonit është më shumë se një tregim historik. Ai përmban “plotësi[në] e ungjillit të Jezu Krishtit” (DeB 20:9): mësimet, doktrinat dhe profecitë që dëshmojnë për Perëndinë Atin dhe Birin e Tij, Jezu Krishtin.
Profeti Jozef Smith shpjegoi se Libri i Mormonit “na tregon neve se Shpëtimtari ynë bëri paraqitjen e Tij të parë në këtë kontinent [Amerikë] pas ringjalljes së Tij; që Ai vendosi Ungjillin këtu në plotësinë e tij dhe pasurinë dhe fuqinë dhe bekimin; që ata patën apostuj, profetë, barinj, mësues dhe ungjilltarë, të njëjtin rend, e njëjta priftëri, të njëjtat ordinanca, dhurata, fuqi dhe bekime, siç gëzoheshin në kontinentin lindor; … se i fundit nga profetët që ekzistoi midis tyre qe urdhëruar të shkruante një përmbledhje të profecive, historisë etj. të tyre dhe ta fshihte në tokë dhe se ajo duhet të dilte dhe të bashkohej me Biblën për plotësimin e qëllimeve të Perëndisë në ditët e mëvonshme”2.
Anëtarët e Kishës studiojnë edhe Biblën edhe Librin e Mormonit. Në fakt, dy në katër vite të programit tonë të Shkollës të së Dielës i kushtohen studimit të Biblës. (Për më shumë mbi këtë çështje, shih faqet 16, 24 dhe 52 në këtë botim.)
Kush e shkroi Librin e Mormonit?
Profetë të lashtë, të tillë si Nefi, Jakobi, Mormoni dhe biri i Mormonit, Moroni, qenë autorët e tij të parë. Mormoni i mblodhi dhe i shkurtoi analet e mbajtura nga profetët rreth historisë, profecive dhe mësimeve të tyre. Ai gjithashtu përfshiu disa nga vetë përvojat e tij. Mormoni e skaliti këtë anal në një tufë fletësh metalike – të arta në ngjyrë – që shpesh përmenden si fletët e arta.
Pas vdekjes së Mormonit, Moroni i përfundoi analet dhe i groposi ato në një kodër për t’i ruajtur për kohën tonë. Në 1823-shin Moroni iu shfaq si engjëll Jozef Smithit dhe i tregoi atij ku qe groposur anali. Katër vite më vonë Jozefi u lejua të sigurojë analet. Ai “e përktheu analin nëpërmjet dhuratës dhe fuqisë së Perëndisë” në anglisht nga gjuha e lashtë në të cilin qe shkruar.3 Ai pastaj e botoi dhe e shpërndau Librin e Mormonit. (Për më shumë mbi këtë çështje, shih faqet 22 dhe 72 dhe në këtë botim.)
Çfarë i ndodhi analit origjinal – fletëve të arta?
Jozef Smithi i mori fletët në shtator të 1827-ës dhe i pati ato deri në pranverën e 1829-ës. Kur ai shkroi historinë e tij në 1838-ën, ai shpjegoi çfarë ndodhi me fletët: “Kur, sipas rregullimeve, lajmëtari [Moroni] i kërkoi ato, unë ia dorëzova atij; dhe ai i ka ato në ngarkim deri në këtë ditë, që është dita e dytë e majit, një mijë e tetëqind e tridhjetë e tetë” (Joseph Smith—Historia 1:60).
Kush tjetër i pa fletët e arta?
Përveç Jozef Smithit, disa burra dhe gra të tjera i panë pllakat dhe dëshmuan për ekzistencën e tyre. Njëmbëdhjetë burra veçanërisht, të njohur si Tre Dëshmitarët dhe Tetë Dëshmitarët, i shënuan dëshmitë e tyre të të parit të fletëve dhe, në rastin e Tetë Dëshmitarëve, të mbajtjes së fletëve. Dëshmitë e tyre janë përfshirë në fillim të çdo kopjeje të Librit të Mormonit.
Këta burra qëndrojnë si dëshmitarë të fuqishëm të Librit të Mormonit, ndoshta madje më shumë kështu, sepse disa prej tyre u bënë “për një periudhë kundërshtarë të Jozefit”, pohon Plaku Xhefri R. Holland i Kuorumit të Dymbëdhjetë Apostujve. Sidoqoftë, ata “dëshmuan deri në vdekjen e vet se ata patën parë një engjëll dhe i patën prekur fletët. ‘Ato na u treguan neve me anë të fuqisë së Perëndisë dhe jo të njeriut’, deklaruan ata. ‘Prandaj ne e dimë me siguri se vepra është e vërtetë.’”4
A ka të dhëna fizike që Libri i Mormonit është i vërtetë?
Edhe pse ne nuk e bazojmë besimin tonë në të dhëna fizike, ka të dhëna gjuhësore, historike dhe arkeologjike për Librin e Mormonit. Për shembull, ideja e të shkruarit në fletë metalike dikur ishte përqeshur, por gjatë viteve të fundit janë gjetur shembuj të shumtë shkrimesh të shenjta në fletë metalike – disa të fshehura në kuti prej guri.
Gjuhëtarët kanë shënuar fjalë dhe fraza të Librit të Mormonit që tingëllojnë të pavolitshme në anglisht, por kanë kuptim të përsosur në hebraisht dhe në gjuhët e afërta që do të kenë qenë të njohura nga njerëzit e Librit të Mormonit – gjuhë të cilat Jozef Smithi i ri nuk i njihte.
Por këto lloj të dhënash nuk janë ajo që na bind ne për vërtetësinë e Librit të Mormonit. Ajo është një çështje besimi dhe zbulese vetjake.
Si mund ta di unë se Libri i Mormonit është i vërtetë?
Mënyra e vetme e sigurt për ta ditur vetë është nëpërmjet fuqisë së Frymës së Shenjtë. Kapitulli i fundit në Librin e Mormonit fton cilindo që e lexon atë, mendon mbi të dhe sinqerisht do të dijë nëse ai është i vërtetë, që të pyesë Atin Qiellor në emër të Jezu Krishtit. Ata që marrin këtë qasje do ta dinë me anë të fuqisë së Frymës së Shenjtë se libri është i vërtetë (shih Moroni 10:3–5). Miliona anëtarë të Kishës janë lutur dhe e dinë nëpërmjet dëshmisë së Frymës së Shenjtë se Libri i Mormonit është i vërtetë. (Për më shumë mbi këtë çështje, shih faqet 4, 60 dhe 80 në këtë botim.)
Unë ngatërrohem te Zbulesa 22:18–19, që na tregon neve të mos shtojmë asgjë te fjala e Perëndisë.
Një nga besimet tona kyçe është se Perëndia u ka zbuluar gjithmonë vullnetin e Tij fëmijëve të Tij në tokë dhe gjithmonë do ta bëjë këtë. Ne besojmë Biblën të jetë fjala e Perëndisë, por nuk e besojmë se ajo përmban të gjitha zbulesat që Perëndia u ka dhënë apo do t’u japë profetëve të Tij. Edhe sot, Ai vazhdon ta zbulojë vullnetin e Tij nëpërmjet profetëve dhe apostujve të Tij, themeli i Kishës së Jezu Krishtit të Shenjtorëve të Ditëve të Mëvonshme (shih Efesianëve 2:20).
Kur Apostulli Gjon shkroi librin e Zbulesës, ai nuk qe libri i fundit i Biblës. Dhiata e Vjetër dhe e Re nuk qenë lidhur në një libër të vetëm shkrimesh të shenjta që tani quhet Bibla – deri në shekullin e tretë pas Krishtit.
Po ashtu, Ligji i Përtërirë 4:2 na thotë të mos shtojmë te fjalët e Moisiut. Sigurisht, ky varg, herët në Dhiatën e Vjetër, nuk shfuqizon pjesën tjetër të Biblës. As Moisiu as Gjoni nuk mund të bënin fjalë për ndryshim të një vëllimi që ende nuk ekzistonte; ata zgjodhën të paralajmëronin kundër ndryshimit të mësimeve të vërteta të ungjillit.
Libri i Mormonit, që përmban plotësinë e ungjillit, nuk e ndryshon fjalën e Perëndisë por e ripohon atë. (Për më shumë mbi këtë çështje, shih faqet 24 dhe 38 dhe në këtë botim.)
Unë kam dëgjuar se janë bërë ndryshime te Libri i Mormonit qysh kur u botua për herë të parë. Çfarë qe ndryshuar dhe përse?
Përgjigjja për këtë pyetje varet nga kuptimi pak rreth procesit të përkthimit dhe botimit të Librit të Mormonit.
1. Ndërsa Jozef Smithi përkthente fletët e arta me fuqinë e Perëndisë, ai ia diktonte fjalët një shkruesi. Shkruesit nganjëherë bënin gabime drejtshkrimi apo gramatikore kur shkruanin fjalët e tij. Për shembull, në 1 Nefi 7:20 fjalët “ishin të mjeruar” ishin shkruar “ishin të meruar”. Shkruesit nuk ishin të paarsimuar, por drejtshkrimi nuk ishte standardizuar në atë kohë.
2. Dorëshkrimi origjinal i përkthimit u kopjua atëherë për të bërë një dorëshkrim të ri për shtypshkronjën. Në këtë fazë, disa gabime drejtshkrimi dhe gramatikore u korrigjuan dhe u shtua pikësimi. Por disa gabime të reja gjithashtu rrëshqitën kur fjalët qenë kopjuar gabim.
3. Shtypshkronjësi bëri më të mirën për t’i vendosur saktësisht germat. Gjithsesi, ai nganjëherë bëri përsëri gabime të tjera. Për shembull, në Alma 57:25 ai e lexoi gabim fjalën “gëzim” dhe në vend të saj vendosi “armiq”.
4. Profeti Jozef Smith i pa me kujdes tre botimet e para të Librit të Mormonit dhe ai vazhdoi të ndihmojë të bëhen përsosje dhe rregullime. Por disa gabime nuk qenë gjetur deri në botime të mëvonshme. Në 1981 një gabim shtypi në Alma 16:5 më në fund u korrigjua, duke ndryshuar “nëse” në “ku” – duke e bërë atë sipas dorëshkrimit origjinal siç Profeti e pati përkthyer atë nga fletët e arta.
5. Ndryshime të tjera përfshinë ndërprerje kapitulli dhe vargu dhe shënime fundfaqeje me referenca kryq.
Ndani një Kopje
Nuk ka rëndësi çfarë pyetje bëjnë njerëzit rreth Librit të Mormonit, libri është mbrojtësi më i mirë i vetes. Ju mund të dëshmoni për librin, të jepni një kopje dhe t’i ftoni të tjerët të luten rreth tij vetë. Nëse një person ka një zemër të sinqertë dhe dëshiron vërtet të dijë nëse libri është i vërtetë, Zoti “do [t’i] tregojë të vërtetën [atij personi], nëpërmjet fuqisë së Frymës së Shenjtë” (Moroni 10:4).
Fotoilustrime nga Robert Casey