Pagbalanse sa Kamatuoran ug Pagkamatugtanon
Gikan sa pakigpulong sa usa ka fireside sa Church Educational System nga gihimo niadtong Septyembre 11, 2011. Alang sa kompleto nga teksto sa Iningles, adto sa mormonnewsroom.org/article/-truth-and-tolerance-elder-dallin-h-oaks.
Ang pagkaanaa ug kinaiyahan sa kamatuoran mao ang usa sa sukaranang mga pangutana niining mortal nga kinabuhi. Si Jesus miingon ngadto sa taga-Roma nga gobernador nga si Pilato nga Siya mianhi sa kalibutan aron “magapanghimatuod sa kamatuoran.” Siya nga dili tumutuo mitubag, “Kay unsa bay kamatuoran?” (Juan 18:37–38). Sa sayong bahin ang Manluluwas mipahayag, “Ako mao ang dalan, ug ang kamatuoran, ug ang kinabuhi” (Juan 14:6). Sa pinadayag karon, Siya mipahayag, “Ang kamatuoran mao ang kahibalo sa mga butang nga ingon nga sila mao karon, ug ingon nga sila mao sa kaniadto, ug ingon nga sila mao sa umaabot” (D&P 93:24).
Kita nagtuo sa hingpit nga kamatuoran, lakip sa pagkaanaa sa Dios ug sa eksakto ug sayop nga gilatid sa Iyang mga sugo. Kita nasayud nga ang pagkaanaa sa Dios ug sa hingpit nga kamatuoran mahinungdanon sa kinabuhi dinhi sa yuta, gituohan man kini o wala. Kita usab nasayud nga ang yawa anaa ug nga pipila sa mga butang simple, seryuso, ug mahangturong sayop.
Ang makapakugang nga mga report sa grabeng pagpangawat ug pagpamakak sa sibilisadong katilingban nagpakita sa kakulang sa moral diin daghan ang naglibog unsay sakto ug sayop. Daghang pagpanggubot, pagpangawat, ug pagpangilad ang nakapahimo sa uban nga matingala kon nawala na ba ang atong moral nga pundasyon nga nadawat sa mga nasud sa Kasadpan gikan sa ilang panulundong Judeo-Kristiyanismo.1
Angay lang nga mabalaka sa atong moral nga pundasyon. Kita nagpuyo sa kalibutan diin nagkadaghan ang impluwensyadong mga tawo nga nagtudlo ug nagbuhat gumikan sa pagtuo nga walay hingpit nga eksakto o sayop—nga ang tanang awtoridad ug lagda sa pamatasan mga hinimo sa tawo nga molabaw pa sa mga sugo sa Dios. Gani daghang nangutana kon aduna ba gyuy Dios.
Ang pilosopiya sa moral relativism, nga nagsugyot nga ang matag tawo libre sa pagpili para sa iyang kaugalingon kon unsay eksakto ug sayop, nahimong dili opisyal nga pagtuo sa kadaghan sa Estados Unidos ug sa ubang mga nasud sa Kasadpan. Sa pinakagrabe nga sitwasyon, ang dautang mga buhat nga sa una gamay lang ug gitago karon nahimong legal ug gipakita sa publiko. Dinasig niini nga pilosopiya, daghan sa nagtubo nga henerasyon anaa sa mga kalingawan para sa ilang kaugalingon, pornograpiya, pagkadili matinuoron, binastos nga pinulongan, dili tarung og sininaan, pagpa-tatoo ug pagpatusok sa mga bahin sa lawas sama sa mga pagano, ug pagkamahilayon.
Daghang mga lider sa relihiyon nagtudlo sa pagkaanaa sa Dios isip tighatag sa balaod, nga nagmando nga ang piho nga mga batasan hingpit nga eksakto ug tinuod ug uban nga mga batasan hingpit nga sayop ug dili tinuod.2 Ang mga propeta sa Biblia ug sa Basahon ni Mormon nakakita niining panahon, diin ang mga tawo “nagahigugma sa kalipayan inay sa Dios unta hinoon” (2 Timoteo 3:4) ug sa tinuoray, ang mga tawo molimud sa Dios (tan-awa sa Judas 1:4; 2 Nephi 28:5; Moroni 7:17; D&P 29:22).
Niining nagkaguliyang nga sirkumstansya, kita nga nagtuo sa Dios ug sa kaubang kamatuoran sa hingpit nga eksakto ug sayop naglisud nga magpuyo sa kalibutan nga dili motuo sa Dios ug sa moral. Niini nga sirkumstansya, kitang tanan—ilabi na ang nagtubo nga henerasyon—may obligasyon nga mobarug ug mosulti aron sa pagsiguro nga anaa ang Dios ug may hingpit nga mga kamatuoran nga giestablisar sa Iyang kasugoan.
Daghang mga magtutudlo sa ekswelahan, kolehiyo, ug unibersidad nagtudlo ug nagpraktis og relative morality. Kini naghulma sa mga kinaiya sa daghang mga batan-on kinsa mahimong magtutudlo sa atong mga anak ug tighulma sa pamatasan sa publiko pinaagi sa media ug sikat nga kalingawan. Kining pilosopiya sa moral relativism supak sa gituohan sa minilyong mga Kristiyanos, Judeo, ug Muslim nga giisip nga mahinungdanon, ug kining pagsupak nagmugna og seryusong problema alang kanatong tanan. Ang angay nga buhaton sa mga tumutuo nagpaila sa ikaduha nakong hilisgutan, pagkamatugtanon.
Ang pagkamatugtanon gihulagway nga mahigalaon ug patas nga panglantaw ngadto sa dili pamilyar o lahing mga opinyon ug mga praktis o ngadto sa tawo kinsa naghupot o nag-praktis niini. Samtang ang modernong transportasyon ug komunikasyon mas nakapaduol kanato sa lain-laing mga tawo ug mga ideya, kita mas nanginahanglan nga magmatugtanon.
Ang mas ma-expose sa pagkalain-lain [diversity] makapalambo sa atong kinabuhi ug makakomplikado niini. Kita mapalambo pinaagi sa pagpakig-uban sa lain-laing mga tawo, nga nakapahinumdom nato sa talagsaong pagkalain-lain sa mga anak sa Dios. Apan ang pagkalain-lain sa kultura ug mithi naghagit usab kanato sa pag-ila unsa ang mahimong sundon nga nahiuyon sa kultura ug mga mithi sa atong ebanghelyo ug kadtong misukwahi. Sa niining paagi, ang pagkalain-lain nagpadako sa posibleng panagsumpaki ug nagkinahanglan nato nga mas maghunahuna kabahin sa matang sa pagkamatugtanon. Unsa ang pagkamatugtanon, kanus-a kini gamiton, ug kanus-a kini dili magamit?
Kini mas lisud nga mga pangutana alang niadtong mituo nga adunay Dios ug sa hingpit nga kamatuoran kaysa niadtong nagtuo sa moral relativism. Kadtong mga tawo nga mas huyang ang pagtuo sa Dios ug sa hingpit nga mga moral, dili maglisud nga magmatugtanon sa mga ideya o praktis sa uban. Sama pananglit, ang dili motuo sa Dios dili kinahanglang modesisyon kon unsa nga matang ug kanus-a ang pagpasipala o panamastamas mahimong itugot ug unsa nga matang supakon gayud. Ang mga tawo nga dili motuo sa Dios o sa hingpit nga kamaturoan sa moral nga mga butang makakita sa ilang kaugalingon nga labing matugtanon nga katawhan. Alang kanila, mahimo ra ang tanan. Kini nga matang sa pagtuo motugot sa hapit bisan unsa nga batasan ug bisan kinsa nga tawo. Ang nakalisud lang, pipila niadtong nagtuo og moral relativism ingon og naglisud sa pagtugot niadtong moinsister nga adunay Dios nga kinahanglang tahuron ug nga adunay hingpit nga mga moral nga angayng sundon.
Tulo ka Hingpit nga mga Kamatuoran
Unsa man diay ang kahulugan sa pagkamatugtanon ngari kanato ug sa ubang tumutuo, ug unsa ang atong dagkong mga hagit sa pagkamatugtanon? Magsugod ko sa tulo ka hingpit nga mga kamatuoran. Ako kining ipahayag isip usa ka Apostol ni Ginoong Jesukristo, apan nagtuo ko nga kasagaran niining mga ideya gituohan sa kadaghanang tumutuo.
Una, ang tanang katawhan managsoon diha sa Dios, gitudloan sa lain-lain nilang relihiyon sa paghigugma ug pagbuhat og maayo sa usag usa. Si Presidente Gordon B. Hinckley (1910–2008) mipahayag niini nga ideya alang sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw: “Matag usa kanato [gikan sa lain-laing mga relihiyon] nagtuo sa pagkaamahan sa Dios, bisan tuod lain-lain ang atong pagsabut Kaniya. Ang matag usa kanato kabahin sa usa ka dakong pamilya, ang tawhanong pamilya, mga anak sa Dios, ug busa manag-igsoon. Kinahanglan kitang maningkamot nga magtinahuray, magsinabtanay, nga matugtanon sa usag usa dili igsapayan sa mga doktrina ug mga pilosopiya nga atong gituohan.”3
Bantayi nga si Presidente Hinckley naghisgut sa pagtinahuray ingon man pagkamatugtanon. Ang pagpakabuhi nga magtinahuray sa panaglahi sa usag usa dako nga hagit karon sa kalibutan. Apan—ug dinhi akong ipahayag ang ikaduhang hingpit nga kamatuoran—ang pagpakabuhi nga may mga panaglahi mao ang gitudlo sa ebanghelyo ni Jesukristo nga atong kinahanglang buhaton.
Mitudlo si Jesus, ang gingharian sa Dios susama sa igpapatubo (tan-awa sa Mateo 13:33). Igpapatubo—yeast—isagol sa daghang harina hangtud ang tanan motubo, buot ipasabut gipatubo sa impluwensya niini. Ang atong Manluluwas nagtudlo usab nga ang Iyang mga sumusunod mosinati og kalisud sa kalibutan (tan-awa sa Juan 16:33), nga ang ilang gidaghanon ug kamandoan gamay ra (tan-awa sa 1 Nephi 14:12), ug nga sila kalagutan tungod sila dili kalibutanon (tan-awa sa Juan 17:14). Apan kana ang atong tahas. Kita gitawag nga magpakabuhi uban sa mga anak sa Dios nga dili sama nato og pagtuo o mga mithi ug walay obligasyon sa pakigsaad nga anaa kanato. Kita anaa sa kalibutan apan dili magpakalibutanon.
Tungod ang mga sumusunod ni Jesukristo gisugo nga mahimong igtutubo, kita kinahanglang matugtanon niadtong naglagot kanato nga dili kita magpakalibutanon. Isip nalakip niini, kita usahay kinahanglang mohagit sa mga balaod nga makapugong sa atong kagawasan sa pagpraktis sa atong relihiyon, magbuhat niini sumala sa atong katungod diha sa konstitusyon sa kagawasan sa pagsunod sa relihiyon. Ang dakong problema mao “ang abilidad sa mga tawo sa lain-laing relihiyon nga tarungon ang ilang relasyon sa Dios ug sa usag usa nga dili manginlabut ang gobyerno.”4 Mao nga kinahanglan nato ang pagsabut ug pagsuporta kon makigbisog kita alang sa kagawasan sa relihiyon.
Kinahanglan usab ta nga magmatugtanon ug motahud sa uban. Sama sa gitudlo ni Apostol Pablo, ang mga Kristiyanos kinahanglang “kab-uton ang makaamot sa pagdinaitay” (Mga Taga-Roma 14:19) ug, kutob sa mahimo, “makigdinaitay uban sa tanang tawo” (Mga Taga-Roma 12:18). Tungod niini, kinahanglan kitang mopasidungog sa kaayohan nga atong makita diha sa tanang mga tawo ug sa daghang opinyon ug praktis nga lahi sa atoa. Sama sa gitudlo diha sa Basahon ni Mormon:
“Ang tanan nga mga butang nga maayo nagagikan sa Dios; …
“… busa, matag butang nga magdapit ug magdani sa pagbuhat sa maayo, ug sa paghigugma sa Dios, ug sa pag-alagad kaniya, dinasig sa Dios.
“Busa, pagbantay … nga kamo dili mohukom … niana diin nga matarung ug nga gikan sa Dios nga nagagikan sa yawa” (Moroni 7:12–14).
Kana nga paagi sa pagdumala sa panaglahi moresulta sa pagkamatugtanon ug makapahimo nato sa pagtahud sa usag usa.
Ang atong pagkamatugtanon ug pagtahud sa uban ug sa ilang pagtuo dili makapahuyang sa atong pasalig sa kamatuoran nga atong nasabtan ug pakigsaad nga atong gihimo. Kini mao ang ikatulo nga hingpit nga kamatuoran. Kita mao ang mga sundalo sa gubat tali sa kamatuoran ug sa sayop Walay tunga-tunga. Kita kinahanglang mobarug alang sa kamatuoran, bisan kon kita nagmatugtanon ug nagtahud sa mga pagtuo ug mga ideya nga lahi sa atoa ug sa mga tawo nga naghupot niini.
Pagkamatugtanon sa Batasan
Samtang kita magmatugtanon ug magtahud sa uban ug sa ilang pagtuo, lakip ang ilang katungod sa pagpasabut ug pagsuporta sa ilang mga gibarugan, kita dili gyud motahud ug mouyon sa sayop nga batasan. Ang atong katungdanan sa kamatuoran mao ang pagtinguha sa pagpugong sa batasan nga sayop. Kini sayon uban sa grabeng dautan nga mga batasan nga kasagaran sa mga tumutuo ug dili tumutuo miila nga sayop o dili madawat.
Kabahin sa dili kaayo dautan nga pamatasan, diin ang mga tumutuo nagkasumpaki kon kini ba sayop, ang matang ug asa kita kutob motugot mas lisud nga ilhon. Sa ingon, ang usa ka manggihunahunaon nga babaye nga Santos sa Ulahing mga Adlaw misulat ngari nako kabahin sa iyang kahingawa nga ang “kalibutanong kahulugan sa pulong nga ‘pagkamatugtanon’ ingon og kanunayng gigamit kalabut sa pagtugot sa dautang estilo sa kinabuhi.” Siya nangutana, sumala sa Ginoo unsa ang kahulugan sa pagkamatugtanon.5
Si Presidente Boyd K. Packer, Presidente sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, miingon: “Ang pulong pagkamatugtanon wala mag-inusara. Kini nanginahanglan og usa ka butang ug tubag alang niini aron mahimong hiyas. … Ang pagkamatugtanon kanunay gipangayo apan panagsa rang mabalusan. Pagbantay sa pulong pagkamatugtanon. Kini masaypan pagsabut ug paggamit.”6
Kining dinasig nga pasidaan nagpahinumdon kanato nga alang sa mga tawo nga nagtuo sa hingpit nga kamatuoran, ang pagkamatugtanon sa batasan adunay duha ka bahin. Ang pagkamatugtanon o pagtahud mao ang usa ka bahin niini, ug ang kamatuoran mao ang pikas bahin. Dili kamo mahimong magmatugtanon kon sa samang higayon gibaliwala ninyo ang mga baruganan sa kamatuoran.
Ang atong Manluluwas migamit niini nga baruganan. Sa dihang Iyang giatubang ang babaye nga nakasala og panapaw, si Jesus namulong sa makapahupay nga pulong sa pagkamatugtanon: “Dili usab ako mohukom kanimog silot.” Dayon, sa dihang Iya na kining gipalakaw, Siya namulong niining kasugoan sa kamatuoran: “Lumakaw ka ug ayaw na pagpakasala” (Juan 8:11). Kitang tanan kinahanglang mabayaw ug malig-on niining ehemplo sa paghisgot kabahin sa pagkamauyunon ug kamatuoran: pagkamabination sa pakig-istorya apan dili matarug sa kamatuoran.
Laing manggihunahunaon nga Santos sa Ulahing Adlaw misulat: “Kanunay kong makadungog sa ngalan sa Ginoo nga gipasipala, ug aduna usab koy mga kaila nga mosulti nga nakig-ipon na sila sa ilang mga oyab. Akong nakita nga ang pagbalaan sa Adlawng Igpapahulay hapit nang wala tumana. Unsaon nako sa pagtuman sa akong pakigsaad sa pagbarug isip saksi ug dili makapasilo kanila?”7
Magsugod ko sa atong personal nga batasan. Sa pagtuman niining usahay-mapugsanong panginahanglan sa kamatuoran ug pagkamatugtanon niining tulo ka batasan—pagpasipala, pakig-ipon nga wala pa makasal, ug wala pagbalaan sa adlawng Igpapahulay—ug daghan pa, dili gyud unta ta motugot niini sa atong kaugalingon. Kinahanglan natong sundon ang panginahanglan sa kamatuoran. Kinahanglan ta nga lig-on sa pagsunod sa mga sugo ug sa atong pakigsaad, ug kon kita masayop kita kinahanglang maghinulsol ug molambo.
Si Presidente Thomas S. Monson mitudlo: “Ang matang sa sala karon sa kasagaran nagsul-ob sa maskara sa pagkamatugtanon. Ayaw pailad; luyo niana nga maskara mao ang kasakit, kaguol, ug kasakit. … Kon ang inyong gitawag nga mga higala moawhag kaninyo sa pagbuhat og bisan unsa nga sa inyong pagtuo sayop, kamo ang mobarug alang sa matarung, bisan kon kamo magbarug nga mag-inusara.”8
Susama, uban sa atong mga anak ug sa uban nga kita adunay katungdanan sa pagtudlo, ang atong katungdanan sa kamatuoran mahinungdanon gayud. Siyempre, ang pagpaningkamot sa pagtudlo mamunga lang pinaagi sa kabubut-on sa uban, busa ang atong pagtudlo himoon uban sa gugma, pailub, ug pag-awhag.
Karon ako mamulong sa obligasyon sa kamatuoran ug pagkamatugtanon sa atong personal nga relasyon sa atong mga kaubanan nga mopasipala diha sa atong presensya, nag-ipon, o wala mosunod sa adlaw nga Igpapahulay.
Ang atong obligasyon sa pagkamatugtanon nagpasabut nga walay usa niini nga mga batasan—o sa uban nga atong gikonsiderar nga misukwahi sa kamatuoran—nga makapasuko kanato o dili magmabination ngadto kanila. Apan ang atong obligasyon sa kamatuoran adunay kaugalingong mga panginahanglan ug panalangin. Kon “tinuod maoy isulti nato nga matag-usa ngadto sa silingan” ug kon “[magasulti] kita sa tinuod dinuyogan sa gugma” (Mga Taga-Efeso 4:15, 25), kita naglihok isip sulugoon ni Ginoong Jesukristo, naghimo sa Iyang buhat. Ang mga anghel magbantay kanato, ug Iyang ipadala ang Iyang Balaang Espiritu sa paggiya nato.
Niining sensitibo nga butang kinahanglan natong unang ikonsiderar kon kita ba—o asa kita kutob—kinahanglang makig-istorya ngadto sa atong mga kauban nga atong nasayran nga tinuod kabahin sa ilang batasan. Sa kasagaran kini nga desisyon nag-agad kon unsa ka direkta kitang naapektohan niini.
Ang kanunay nga pagpasipala diha sa atong presensya maoy igo nga rason nga makigsulti kita sa katinuod nga kini nakasilo kanato. Ang pagpasipala sa mga dili tumutuo nga wala gihimo diha sa atong presensya siguro dili mao ang okasyon para atong sudyaan ang mga nakasala.
Ang pag-ipon nga wala pa makasal sa atong nahibaloan dako nga sala, diin dili gayud buhaton sa Santos sa Ulahing mga Adlaw. Kon gibuhat niadtong nagpalibut nato, kini pribado nga binuhatan o usa ka butang nga kita gihangyo nga ibaliwala, suportahan, o han-ayon. Sa pagbalanse sa kamatuoran ug pagkamatugtanon, ang pagkamatugtanon mas hatagan og gibug-aton kon ang pamatasan walay kaayoy kalabutan kanato. Apan kon ang pag-ipon nga wala pa makasal may kalabutan gyud nato, kita kinahanglang pagadumalaon sa atong katungdanan sa kamatuoran. Sama pananglit, lahi nga palapson ang seryuso nga sala kon kini pribado, lahi usab kon hangyoon sa pagsuporta o pag-endorso gyud niini, sama sa pagpapuyo kanila sa ato mismong kaugalingong balay.
Sa pagbalaan sa adlaw nga Igpapahulay, tingali atong ipasabut ang atong pagtuo sa pagbalaan sa adlawng Igpapahulay, lakip ang atong pag-ambit sa sakrament, nga makapadasig kanato sa espirituhanong paagi ug makapahimo nato nga mas maayong mga tawo sa tibuok semana. Dayon, ngadto sa ubang mga tumutuo, mahimo natong ipadayag ang atong pasalamat sa katinuod nga kita nakigbahin og komon nga pagtuo nga mahinungdanon: kitang tanan nagtuo sa Dios ug sa pagkaanaa sa hingpit nga kamatuoran, bisan tuod managlahi ang atong kahulugan niadtong mga sukaranan, Labaw pa niana, kinahanglan natong hinumdumon ang pagtulun-an sa Manluluwas nga atong likayan ang panagbingkil (tan-awa sa 3 Nephi 11:29–30) ug nga ang atong ehemplo ug atong pagsangyaw “mao ang tingog sa pasidaan, matag tawo ngadto sa iyang silingan, sa kalumo ug kaaghup” (D&P 38:41).
Niining tanan kita dili gayud maghunahuna sa paghukom sa atong mga silingan o mga kauban sa katapusang epekto sa ilang mga batasan. Kana nga paghukom anaa sa Ginoo, dili atoa.
Mga Baruganan diha sa Politika
Kon ang mga tumutuo moapil sa politika aron makaimpluwensya sa pagmugna o pag-administrar og mga balaod nga dinasig sa ilang mga pagtuo, sila mogamit og laing mga baruganan.
Una, sila magtinguha sa inspirasyon sa Ginoo aron mapilian ug magmaalamon sa pagpili unsa nga tinuod nga baruganan ang ilang suportahan pinaagi sa balaod o ipatuman. Sa kinatibuk-an, sila kinahanglang maglikay sa pagtinguha og mga balaod o lihok sa administratiba nga mohan-ay sa mga pagtuo niadtong gihuptan lang sa relihiyusong mga tawo, sama sa lagda sa pagsimba, bisan kon gipasabut lang. Ang mga tumutuo mahimong dili kaayo mabinantayon sa pagtinguha nga molihok ang gobyerno sa pagserbisyo sa mga baruganan kaysa paghan-ay lang sa praktis sa ilang gituohan, sama sa balaod kabahin sa panglawas sa publiko, kahilwasan [safety], ug mga moral.
Ang mga tumutuo makahimo ug kinahanglang magtinguha og mga balaod nga makapreserba sa kagawasan sa relihiyon. Uban sa pagsaka sa moral relativism, ang Estados Unidos ug ubang mga nasud nakasinati og dakong pagkunhod sa kinatibuk-ang pagtahud sa relihiyon. Kanhi nadawat nga parte sa Amerikanhong kinabuhi, ang relihiyon karon usa ka butang nga gisuspetsahan sa kadaghanan. Pipila sa impluwensyal nga mga tawo gani mituki kon asa kutob ang konstitusyon moprotekta sa kagawasan sa relihiyon, lakip ang katungod sa pagpraktis ug pagsangyaw sa mga baruganan sa relihiyon.
Kini mahinungdanon nga butang diin kita nga nagtuo sa Labing Gamhanan nga Binuhat kinsa nag-establisar sa hingpit nga sakto ug sayop sa kinaiya sa tawo kinahanglang magkahiusa sa pag-insister sa atong dugay na nga katungod sa kagawasan sa pagsunod sa atong relihiyon, sa pagbotar sumala sa atong konsyensya sa mga isyu sa publiko, ug sa pag-apil sa mga eleksyon ug debate diha sa publiko ug sa korte. Kita kinahanglan gayud nga magkahiusa sa ubang mga tumutuo sa pagpreserbar ug paglig-on sa kagawasan aron sa pagsuporta ug pagpraktis sa atong pagtuo, bisan unsa pa kini. Alang niini nga katuyoan kita kinahanglang magtinabangay sa pagsiguro sa atong kagawasan sa pagtinguha sa atong lain-laing dalan kon kini kinahanglan sumala sa atong lain-laing pagtuo.
Ikaduha, kon ang tumutuo mosuporta sa ilang gibarugan diha sa publiko, sila kinahanglan nga kanunayng magmatugtanon sa mga opinyon ug gibarugan niadtong dili sama nila og pagtuo. Ang mga tumutuo kinahanglang mamulong uban sa gugma ug mopakita og pailub, pagsabut, ug kalooy ngadto sa ilang kaatbang. Ang mga Kristiyanong tumutuo anaa ubos sa sugo sa paghigugma sa ilang mga silingan (tan-wa sa Lucas 10:27) ug sa pagpasaylo (tan-awa sa Mateo 18:21–35). Sila kinahanglang mohinumdom sa pagtulun-an sa Manluluwas “higugmaa ninyo ang inyong mga kaaway ug pag-ampo kamo alang sa mga magalutos [kanila]” (Mateo 5:44).
Ikatulo, ang mga tumutuo kinahanglang dili mapakgang sa komon nga pasumangil nga sila naningkamot sa pagmugna og mga balaod kabahin sa moralidad. Kasagaran sa mga balaod nakabase sa moralidad sa Judeo-Christian ug naa na sa daghang siglo. Ang sibilisasyon sa Kasadpan nakabasi sa moralidad ug dili makapadayon kon wala kini. Sama sa gideklarar sa ikaduhang presidente sa U.S., si John Adams: “Ang atong Konstitusyon gimugna alang lang sa moral ug relihiyusong mga tawo. Dili kini makasarang niadtong dili moral ug relihiyusong mga tawo.”9
Ikaupat, ang mga tumutuo kinahanglang dili molikay sa pagtinguha sa mga balaod nga momentinar sa pampublikong kondisyon o polisiya nga motabang kanila sa pagpraktis sa mga gikinahanglan sa ilang pagtuo diin kadtong mga kondisyon o polisiya pabor usab sa panglawas sa publiko, kahilwasan [safety], o moral. Sama pananglit, bisan tuod ang mga relihiyusong pagtuo mao ang gibasihan sa daghan nga mga balaod sa kriminal ug mga balaod sa pamilya, ang ingon nga mga balaod adunay dugay na nga kasaysayan sa pagkaangay sa mga demokratikong katilingban. Apan kon ang mga tumutuo mao ang kinadaghanan, kinahanglang sensitibo sila kanunay sa mga panglantaw sa minoriya.
Sa katapusan, ang diwa sa pagbalanse sa kamatuoran ug pagkamatugtanon magamit niining mga pulong ni Presidente Hinckley: “Duolon nato kadtong anaa sa atong komunidad nga dili miyembro sa atong relihiyon. Kita magbinuotan nga pagkasilingan, mabination ug manggihatagon. Moapil kita sa mga maayong kawsa diha sa komunidad. May mga sitwasyon diin, may seryusong isyu sa moral ang nalakip, dili nato ikompromiso ang baruganan. Apan sa ingon niining sitwasyon kita matinahurong mosupak nga dili masuk-anon. Kita makadawat sa kasinsero niadtong mga tawo kansang gibarugan dili nato madawat. Kita makahisgot og mga baruganan kaysa personalidad.”10
Ang Magbalantay sa Tore
Ang Biblia nagtudlo kanato nga usa sa katungdanan sa propeta mao ang “magbalantay” aron sa pagpasidaan sa Israel (tan-awa sa Ezequiel 3:17; 33:7). Sa pinadayag ang Ginoo midugang niining tambag alang sa Zion karon: “Pagbutang … usa ka magbalantay diha sa tore,” kinsa “[makakita] sa kaaway samtang siya [anaa] sa layo pa” ug mopasidaan aron maluwas ang ubasan “gikan sa mga kamot sa tiglaglag” (D&P 101:45, 54).
Namulong ako isip usa niadtong magbalantay sa tore. Isiguro ko kaninyo nga ang akong mensahe tinuod. Isangyaw nako ang akong kahibalo nga ang Dios buhi! Ako mopamatuod nga si Jesukristo mao ang Anak sa Dios, gilansang sa krus para sa mga sala sa kalibutan, ug Siya nagpaduol sa matag usa nato uban sa walay hunong nga pagdapit sa pagdawat sa Iyang kalinaw pinaagi sa pagkat-on Kaniya ug paglakaw sa Iyang dalan (tan-awa sa D&P 19:23).
Paghulagway sa litrato pinaagi ni Welden C. Andersen
Kining Napulog Duha nga Gipadala ni Jesus, ni Walter Rane © IRI
Si Pablo ang Apostol, ni Jeff Ward
Ang Babaye nga Nanapaw, ni Harry Anderson, © Pacific Press Publishing Association