Getrouw ouder worden

Samen of apart

Rod Jeppsen

Klinisch therapeut

Hoe gaat u als echtpaar verder nu de kinderen de deur uit zijn?

Echtparen die geen kinderen meer thuis hebben, beschrijven die ervaring in therapiesessies vaak zo: ‘Het overviel ons gewoon! Het voelt alsof ons eerste kind nog geboren moest worden, en opeens zijn alle kinderen groot en de deur uit. De jaren zijn voorbij gevlogen! Nu kijken we elkaar aan en vragen we ons af wat we eigenlijk nog gemeen hebben.’

Geen magische lijst

U denkt misschien: dit artikel heb ik net nodig! Of: dit is precies wat mijn huwelijkspartner nodig heeft! Misschien kijkt u uit naar een lijst met baanbrekende suggesties voor een leven zonder kinderen in huis. Maar ik heb iets ontdekt in al die jaren therapeutische hulp aan echtparen: een lijst met creatieve dingen om te doen of manieren om weer een band met elkaar te krijgen, werkt zelden op de lange termijn – tenzij er van een solide emotionele verbondenheid sprake is.

Of we nu in Ulaanbaatar (Mongolië) of São Paulo (Brazilië) wonen, we zijn allemaal zoons en dochters van God. We zijn mensen met emoties. We tonen die emoties weliswaar verschillend, afhankelijk van onze cultuur en opvoeding, maar we hebben ze allemaal: eenzaamheid, afwijzing, angst, verdriet, geluk en vreugde. Zelfs in culturen waar meerdere generaties van een familie onder één dak wonen, groeien ouders vaak uit elkaar terwijl de kinderen opgroeien.

Echtparen van wie de kinderen de deur uit zijn, zeggen vaak tegen me: ‘We hebben niets meer gemeen.’ En kijken ze alleen naar wat de een graag doet en wat de ander graag doet, dan klopt dat doorgaans ook wel. Zonder emotionele verbondenheid kunnen we ons in dezelfde kamer als onze partner toch eenzaam voelen.

Hoe kan een echtpaar dan zorgen dat ze het leven samen en niet apart tegemoet treden? Laten we beginnen met ieders achtergrond.

Onze achtergrond heeft invloed op ons huwelijk

We hebben allemaal een verschillende achtergrond. We maken van alles mee met ouders, broers, zussen, verdere familieleden, vrienden en collega’s, wat ons doen en laten en verwachtingen in ons huwelijk vormgeeft. Was onze opvoeding bijvoorbeeld emotioneel betrokken, of afstandelijk? Wat onze achtergrond betreft, kunnen we twee essentiële vragen stellen:

Hoe nauw willen we ons emotioneel met onze huwelijkspartner verbonden voelen?
Zijn we bereid om onze partner in onze emotionele belevingswereld toe te laten?

Als we alleen op het gedrag van onze huwelijkspartner letten zonder rekening te houden met de achtergrond waardoor dat gedrag zich kennelijk heeft ontwikkeld, leidt dat vaak tot starheid zonder mildheid. Met het nodige inzicht in en medeleven voor wat onze partner in zijn of haar jeugd aan moeilijkheden heeft doorgemaakt, zijn we doorgaans meer bereid om steun te bieden. Medeleven, mildheid en vriendelijkheid vormen een vruchtbare bodem voor de uitwisseling van emoties. Met onze partner over onze gevoelens leren praten, bevordert de emotionele veiligheid en verbondenheid.

President Russell M. Nelson heeft deze raad gegeven: ‘Communiceer goed met uw huwelijkspartner. […] Echtparen moeten de tijd nemen om elkaar te observeren, met elkaar te praten en naar elkaar te luisteren.’¹

Benoem, voel, erken en deel

Gevoelige kwesties delen, kan zelfs na jaren in een huwelijk moeilijk zijn. Maar de volgende stappen maken het makkelijker:

Benoem uw gevoelens. Geef ze een naam, zoals ‘wanhoop’, ‘verwachtingsvol’ of ‘enthousiasme’.
Voel ze. Neem de tijd. Vraag u af waar en wanneer u dat gevoel krijgt.
Erken ze. Emoties hebben een doel. U of uw partner hoeft zich nooit voor uw gevoelens te schamen. Zoek juist hulp en leiding van onze hemelse Vader.
Deel ze. Als u uw huwelijkspartner vertelt hoe u zich voelt, brengt dat u vaak dichter tot elkaar. In Gospel Topics staat: ‘Echtparen versterken hun huwelijk als ze de tijd nemen om met elkaar te praten en naar elkaar te luisteren, attent en respectvol zijn, hun diepste gevoelens uiten en vaak blijk van hun genegenheid geven.’²

Echtparen van alle leeftijden sterken hun relatie als ze samen leren hun emoties te benoemen, herkennen, begrijpen en bespreken. Denk daarbij aan twee geïnspireerde beginselen: (1) ‘Man en vrouw hebben de plechtige taak om van elkaar […] te houden, en voor elkaar […] te zorgen’ en (2) man en vrouw ‘hebben de plicht om elkaar als gelijkwaardige partners […] te helpen’.³

Gebruik een ‘zachte benadering’

Dr. John Gottman, bekend onderzoeker op het terrein van het huwelijk, erkent dat het vermogen om moeilijke onderwerpen te bespreken en te doorworstelen de kern van een goed huwelijk vormt. Hij heeft een model ontwikkeld dat hij de ‘zachte benadering’ noemt. De huwelijkspartner met het probleem kaart het punt van zorg zonder kritiek op de ander te uiten behoedzaam aan. Er spelen daarbij vier elementen een rol:

Uit hoe u zich voelt. Ga in op wat u voelt en niet zozeer op wat de andere persoon doet of zegt. Bijvoorbeeld: ‘Ik maak me zorgen, ben bang …’ Uit uw gevoelens met ‘ik’-boodschappen, zoals ‘Ik voel …’
Praat over één specifieke situatie of gebeurtenis. Probeer duidelijk en bondig te zijn. (Ver)oordeel uw partner niet. Benoem wat de gevolgen van de gebeurtenis voor u zijn en hoe u zich daarbij voelt.
Geef een positieve behoefte aan. Beschrijf wat u belangrijk in de relatie vindt. Vraag uw huwelijkspartner positieve stappen te nemen om aan uw behoeften tegemoet te komen. Vraag dingen op een beleefde manier. ‘Alsjeblieft’ of ‘Ik zou het waarderen als’ doet vaak wonderen.
Uit dankbaarheid. Complimenteer uw partner voor de dingen die goed bij u werken.

Hechtingsletsel

De meesten van ons koesteren grote dankbaarheid voor of een diep verlangen naar emotionele verbondenheid met onze huwelijkspartner. In de Schriften staat: ‘Evenwel is de man niet zonder de vrouw, en de vrouw niet zonder de man, in de Heere’ (1 Korinthe 11:11). Als we in onze nood een beroep op onze partner doen en hij of zij om wat voor reden ook niet beschikbaar of in staat is om ons te troosten, is er een grote kans dat we iets opdoen dat dr. Sue Johnson hechtingsletsel noemt. Dergelijk letsel levert negatieve reacties op die verschillende vormen aannemen:

Aanvallen. We halen uit en geven onze partner op de kop dat hij of zij er niet voor ons is, met absolute bewoordingen zoals: ‘Je bent er nooit voor mij geweest. Mijn behoeften laten je koud.’
Gunstig stemmen. We gaan in het standpunt van onze huwelijkspartner mee in de hoop dat de discussie niet doorgaat of verergert. Maar er wordt niets opgelost en de wrok stapelt zich doorgaans alleen maar op.
Verdedigen. We dragen bewijs aan, als een advocaat in de rechtszaal, om onze reacties in de huidige omstandigheden te rechtvaardigen.
Terugtrekken. We trekken ons terug en doen er verder het zwijgen toe. We blijven afstandelijk en praten alleen over dagelijkse noodzakelijkheden, zonder enige vorm van verbondenheid.
Achtervolgen. We willen zo graag die verbondenheid dat we vragen blijven stellen, antwoorden eisen, toezeggingen afdwingen en de agenda steeds proberen te bepalen – niet omwille van de relatie, maar als uitlaatklep voor onze gekwetste gevoelens.

Die reacties zijn niet abnormaal als we ons onthecht voelen van degene die we liefhebben. Maar ze zijn gevaarlijk omdat ze een negatieve cyclus kunnen veroorzaken. Eerst het hechtingsletsel, dan de negatieve reactie, vervolgens een negatieve reactie op de eerste reactie en je zit al gauw in een vicieuze cirkel. Beide huwelijkspartners dragen op die manier bij aan, en worden gekwetst door, deze spiraal.

Lichamelijke en emotionele intimiteit

Intimiteit is uiteraard een belangrijke component van het huwelijk. In feite kan men stellen dat intimiteit een veelzijdige component van het huwelijk is. Elkaar nabij voelen, daadwerkelijk lichamelijk contact hebben en een sterke emotionele verbondenheid zijn met elkaar verweven.

Emotionele intimiteit bevordert de verbondenheid en nabijheid die de seksuele intimiteit verdiepen en verrijken. Een huwelijkspartner met weinig behoefte aan seks vindt het vaak moeilijk om zich seksueel te uiten als hij of zij weinig of geen emotionele verbondenheid voelt. In die zin creëert een betekenisvolle emotionele band een veilige haven voor seksuele intimiteit.

Leeftijd kan seksuele intimiteit ook bemoeilijken. Soms kan een bekwame arts of bevoegde therapeut inzicht en hulp bieden. Maar in mijn beleving is blijvend lichamelijk contact vaak gewoon al heel waardevol. Denk aan een eenvoudige kus voor het slapengaan, regelmatig elkaars hand vasthouden, een liefdevolle knuffel of ander gebaar van genegenheid.

Een betere lijst

Als u nog steeds verlangt naar die lijst met creatieve dingen om te doen of manieren om weer een band met elkaar te krijgen in de jaren dat de kinderen de deur uit zijn, is er goed nieuws: als u beiden emotioneel met elkaar verbonden blijft of die verbondenheid hernieuwt, is het veel makkelijker om een lijst op te stellen waar u beiden aan kunt bijdragen. Dan is het uw lijst en gaat u er ook eerder mee aan de slag. Echtparen die een sterkere emotionele verbondenheid kweken, werken doorgaans nauw samen. Ze vinden oplossingen voor hun huwelijk, ongeacht hun verschillende achtergronden, hobby’s, interesses of bezigheden.