2023
Ngaahi Fepōtalanoaʻaki Mahuʻinga ʻa e Fāmilí
Sānuali 2023


“Ngaahi Fepōtalanoʻaki Mahuʻinga ʻa e Fāmilí,” Liahona, Sānuali 2023.

Ngaahi Fepōtalanoaʻaki Mahuʻinga ʻa e Fāmilí

ʻE tokoni ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá ke ʻilo ʻe heʻetau fānaú ʻa e meʻa ʻoku nau tui ki aí mo e ʻuhinga ʻoku nau tui ai ki aí.

ʻĪmisi
ko ha tamai mo ha foha ʻokú na kaka ʻi ha moʻunga

Ngaahi tā fakatātā ʻa Noah Regan

Naʻe kole ange ʻe ha foha ki heʻene tamaí ke ne akoʻi ia fekauʻaki mo e kaka moʻungá. Naʻe akoʻi ʻe he tamaí ʻa e ngaahi meʻa mahuʻingá kotoa, ʻo kau ai ʻa e palaní, malú, teuteú, mo e ngaahi meʻangāué. Naʻe fehuʻi ange ʻe he fohá pe te na talanoa fakakū ki he meʻa ke fakahokó telia naʻa hoko ha meʻa fakatuʻupakē. Naʻe pehē ʻe he tamaí naʻe ʻikai ke ne fie fakailifiaʻi hono fohá pea ʻe lava ke tatali ʻa e feppōtalanoaʻaki ko ʻení kae ʻoua kuo fiemaʻu.

Naʻá na fakakakato ʻena akó pea hoko atu ʻena fuofua fononga kaka ʻi he Moʻunga Leinaí ofi ki Sieto, Uasingatoni. Naʻe kamata lelei ʻa e aʻusiá mo e ngaahi tūkungá ka naʻe fakaʻau ke kovi ange ʻa e ʻeá, pea naʻe ʻikai fuoloa kuó na fakatokangaʻi ʻokú na fehangahangai mo e faingataʻa ʻo ha holo mai ʻa e sinoú (avalanche).

Naʻe ʻikai ke na ʻilo e meʻa ke faí he naʻe teʻeki ai ke na aleaʻi ia. Naʻe fehuʻi ange ʻe he fohá ki heʻene tamaí, “Teti, ʻoku ou mateuteu nai ki he fepōtalanoaʻaki ko ia ki he meʻa ke fai ʻi he ngaahi meʻa fakatuʻupakeé he taimí ni?”

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá—ʻi he malu ʻo hotau ngaahi ʻapí—ke tau mateuteu ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e moʻuí.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “Ko e ʻuluaki moʻoni maʻongoʻonga ʻi he ʻunivēsí ʻOku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu.” 1 ʻOku fakamanatu mai ʻe Heʻene ngaahi leá ko e ʻofá ko e fakavaʻe ia ʻo ʻitāniti kotoa pea mo ʻetau moʻui fakaʻahó. ʻI he hoko ʻa e ʻofa ko iá ko e makatuʻungá, ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki mo e ngaahi fehokotaki ʻoku tau fakahoko mo hotau fāmilí.

ʻI heʻeku hoko ko ha husepāniti, tamai, faifaleʻi ʻi he ʻapiakó, mo ha faifaleʻi ki he moʻui lelei fakaeʻatamaí kuo ʻosi laisení, kuó u ʻilo ai ʻoku mahuʻinga ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki fakafāmilí pea ʻoku ʻikai totonu ke fakatoloi. Naʻe pehē ʻe Sioi D. Sōnasi ko e Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Palaimelí: “He ʻikai ke tau lava ʻo tatali ʻataʻatā pē ke hoko ʻa e uluí ki heʻetau fānaú. … ʻE lava ʻe he ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga fakafāmili fekauʻaki mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, … ke ne fakaafeʻi mai ʻa e Laumālié.”2

Ko e hā ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sisitā Sōnasi ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga ko ha “ngaahi fepōtalanoaʻaki [faingofua] mo tokanga te ne lava ʻo tataki e fānaú [mo kitautolu takitaha] ke ʻoua naʻa ngata pē ʻi heʻenau ʻilo e meʻa ʻoku nau tui ki aí, ka ko e mahuʻinga tahá, ko e ʻuhinga ʻoku nau tui ai ki aí.” 3 Ko e foʻi lea mei he fakaʻuhinga ko ʻení ʻoku ou saiʻi aí ko e faingofua. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke loloto pe faingataʻa pe palani ʻetau fetalanoaʻakí. Ko hono moʻoní, ko e niʻihi ʻo e ngaahi fepōtalanoaʻaki lelei taha te tau fakahokó he ʻikai ke tau lava ʻo palani ki ai, tuku kehe pē ʻa e teuteú ʻaki ʻetau maʻu maʻu pē ʻa e Laumālié ke tokoniʻi kitautolu.

Naʻe toe akoʻi ʻe Sisitā Sōnasi ʻo pehē: “Ko e ului ʻoku tupukoso peé ʻoku ʻikai ko ha tefitoʻi moʻoni ia ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. He ʻikai hoko noa pē ʻa e hoko ʻo hangē ko hotau Fakamoʻuí.”4 ʻOku hoko ia ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea, mo e taimi mo e ngāue fakamaatoató.

ʻOku totonu ke tuʻo fiha nai hano fakahoko ha fepōtalanoaʻaki mahuʻinga?

ʻOku totonu ke tau talanoa fakaʻaho mo ʻetau fānaú. Ko e lahi ange ko ia ʻetau fakahoko e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá, ko e lahi ange ai pē ia ʻenau hoko ʻo angamaheni, fakanatula, mo fakamaama angé.

Ko e founga kovi taha ke fakahoko ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá ko e ʻikai ʻaupito ke fakahoko kinautolú! ʻOku tau faʻa fakakaukau ʻoku ʻikai ko e taimi totonú ia, fuʻu faingataʻa, pe ʻe ʻikai mahino ki heʻetau fānaú. ʻOku ʻikai ke tau loto ke fakaʻitaʻi pe lea ʻaki ha meʻa hala pe ʻai ha taha ke taʻe-fiemālie. Ka neongo ia, ʻoku lelei ange ʻa e feinga ke fepōtalanoaʻakí ʻi he ʻikai lea ʻaki ha meʻá.

Te tau fakahoko fēfē nai haʻatau fepōtalanoaʻaki mahuʻinga mo ʻetau fānaú?

Ko e founga faingofua kuó u ʻilo ki hono fakahoko ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá ko e ʻofá, fakafanongó, mo e liliú. Neongo he ʻikai ke tau haohaoa ʻi ha taha ʻo kinautolu, ka te tau lava ʻo feinga ke muimui maʻu pē ʻi he sīpingá.

ʻOfá: Ka ne taʻe-ʻoua ʻa e fakavaʻe mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ʻofá, he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga tahá. Ko e ʻofá ʻa e meʻa, taimi, ʻuhinga, pea mo e founga ʻo e meʻa kotoa pē ʻoku tau fai ʻi hotau fāmilí. ʻOku fiemaʻu ke ongoʻi malu ʻetau fānaú ʻi he taimi ʻoku nau fetuʻutaki ai mo kitautolú, pea ʻoku ʻomi ʻe he ʻofá ʻa e ʻātakai mahuʻinga ko iá. Te tau lava maʻu pē ʻo fakahaaʻi ʻa e ʻofá. Naʻe fakahaaʻi mai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e foungá.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Sōnasi: “ʻI heʻetau tanumaki mo teuteuʻi ʻetau fānaú, ʻoku tau fakaʻatā ai ʻenau tauʻatāina ke filí, ʻoku tau ʻofa ʻiate kinautolu ʻaki hotau lotó kotoa, ʻoku tau akoʻi kiate kinautolu e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mo ʻEne meʻaʻofa ʻo e fakatomalá, pea ʻikai ke tau teitei, foʻi ʻiate kinautolu. Ko hono fakakātoá, ʻikai [nai] ko e founga ʻeni ʻa e ʻEikí ʻoku fakahoko mai kiate kitautolu kotoá?5

Fakafanongo: Kuó u ako ʻi heʻeku ngaahi fehalaākí ko e fakafanongó ko ha konga mahuʻinga ia ʻo ha faʻahinga fepōtalanoaʻaki mahuʻinga. ʻOku totonu ke ʻuluaki ʻa e fakafanongó pea fakahoko ʻo liunga ua. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga lelei taha ʻo e founga ke fakahoko ʻaki ha fepōtalanoaʻaki mahuʻinga mo fakafanongo tokangá. ʻOku tau ako ʻi he Sione 8 ko e taimi naʻe ʻomi ai kiate Ia ʻe he kau Fālesí ʻa e fefine naʻe moʻua ʻi he tono tangatá, ko e ngaahi ʻuluaki meʻa naʻá Ne folofola ʻaki ki he fefiné ko e ngaahi fehuʻi: “Ko e fē ʻa kinautolu naʻa nau fakaʻiloʻi koé? ʻoku ʻikai fakahalaia koe ʻe ha taha?” (veesi 10). Naʻá Ne fai ha ngaahi fehuʻi mo fakafanongo kimuʻa pea faiakó, ke tokoni ke hoko ʻa e ako mahuʻingá.

Liliu: Ko ʻetau ʻofa pē, fakafanongo, mo fakafehokotakí, ko e hā ʻoku tau hoko atu mei hení? ʻOku fie maʻu nai ke tau fakatomala, akoʻi, fakafanongo lahi ange, ngāue tokoni, kole fakamolemole, fakamolemoleʻi? ʻOku totonu ke ʻomi ʻe he ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá ha faingamālie ke tau liliu ai. ʻOfa pē ʻoku tau fāifeinga maʻu pē ke hangē ko e lea ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, ʻo “toe kiʻi lelei ange he ʻaho takitaha.”6

ʻĪmisi
fepōtalanoaʻaki ʻa ha tamai mo e foha

Te tau lava fēfē nai ʻo toutou fakahoko ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga?

ʻE tataki koe ʻe he fakahā ki he meʻa ʻe ʻaonga taha ki ho fāmilí. Fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu ko ʻení mei he ngaahi aʻusia homau fāmilí:

Ako folofola fakafāmilí: ʻI he taimi naʻá ku fehuʻi ai ki heʻema fānaú pe ko e hā e meʻa ʻokú ma fai ʻokú ne tokoniʻi lahi taha kinaua ke na fepōtalanoaʻaki ʻi he ongoongoleleí, naʻá na pehē mai ko hono ako fakataha ʻa e folofolá ʻi he efiafi kotoa pē ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e Haʻu ʻo, Muimui ʻIate Aú.

Houalotu fakamoʻoni fakafāmilí he Sāpate ʻaukai kotoa pē: ʻOku ʻikai faʻa hoko ia ko ha houalotu fakamoʻoni, ka ko ha taimi ke vahevahe ai ʻe he tokotaha kotoa pē ʻi homau fāmilí ʻa e ngaahi ongó, tuí, faingataʻaʻiá, mo e ngaahi lavameʻá. ʻOku ou feinga maʻu pē mo hoku uaifí ke fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi. Kuo hoko ʻa e fakataha ko ʻení ko e taha ʻo e ngaahi aʻusia ʻaonga taha ʻi homau ʻapí.

Maʻu meʻatokoni efiafi fakafāmilí: ʻI heʻemau pehē, “Ko e taimi hā ʻeni?” lolotonga e maʻu meʻatokoni efiafí, ʻoku ʻiloʻi ʻe he fānaú kuo taimi ke vahevahe ʻe he tokotaha takitaha ha meʻa ʻe taha naʻe lelei pea ko e meʻa ʻe taha naʻa nau fakaʻamu naʻe lelei ange ʻi he ʻaho ko iá. ʻOku faʻa iku ia ki hono fakahaaʻi ʻo e houngaʻiá, ʻofá, taimi ʻe niʻihi ko e taʻe-fiemālie, pea mo e ngaahi fepōtalanoaʻaki ʻi he ongoongoleleí naʻe ʻikai mei hoko kapau naʻe ʻikai fai ʻeni.

Fepōtalanoaʻaki fakatāutaha: ʻOku ou mataʻikoloa ʻaki e taimi he māhina takitaha he Sāpate ʻaukaí ke tangutu taha-taha ai mo ʻeku fānaú, lotua kinautolu ʻaki honau hingoá, sio ki honau fofongá, pea fai ha ngaahi fehuʻi kiate kinautolu. ʻOku ou feinga ke fakafanongo mo fakafehokotaki mo ʻenau ngaahi ongó mo e ngaahi fiemaʻú. Mahalo naʻe ngali kehe ia kiate kinautolu ʻi he kamataʻangá, ka ko ʻeni ʻoku nau fakaʻamua ia ʻo kapau he ʻikai ke mau fai ia. ʻOku ou fakatauange pē ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku mahuʻinga ange hoku taimi mo kinautolú ʻi ha toe meʻa kehe pea ʻoku ou fiemaʻu ke fai ha fepōtalanoaʻaki mahuʻinga mo kinautolu ʻi he ʻaho kotoa pē.

Toe vakaiʻi e taumuʻá: ʻOku mau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakatāutaha, ongomeʻa mali, mo fakafāmili ʻi Sānuali ʻo e taʻu takitaha. Pea mau aleaʻi leva ʻemau tupulakí mo ʻemau fakalakalaká kiate kinautolu ʻi he māhina kotoa pē lolotonga ha taimi ako folofola pe ko ha lēsoni efiafi ʻi ʻapi. ʻOku fakaiku ʻeni ki ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga.

Fengāueʻaki ʻa e ongomeʻa malí pe ongomātuʻá: ʻI he pō Sāpate kotoa pē, ʻi heʻeku vakaiʻi mo hoku uaifí ʻema tohi māhina fakauiké, ʻokú ma toe fefehuʻiʻaki foki pe ʻoku fēfē ʻema ongó mo e meʻa ʻokú ma faingataʻaʻia pe fiemaʻu tokoni aí. ʻOku mau fakahoko ha ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga fekauʻaki mo ʻema nofo-malí pea mo ʻema fānaú takitaha pea mo e meʻa ʻoku fiemaʻu ke mau fai ke toe tōkaki ai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi homau lotó takitaha.

ʻOku hoko hoku uaifí ko ha tokotaha fakafanongo lelei ange ʻiate au pea lelei ange ʻi hono tokoniʻi kimaua ke potupotutatau e anga ʻema nofó pea ma nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻOku ou ako ha meʻa lahi meiate ia pea ʻoku tāpuekina lahi au ʻi heʻene fili au ki ʻitānití.

ʻOku ʻikai haohaoa homau fāmilí ʻi hono fai e ngaahi meʻá ni kotoa, ka ʻoku mau fai homau lelei tahá pea hokohoko atu ʻemau feingá.

Teuteu kimuʻa pea toki hoko mai ʻa e ngaahi faingataʻá

ʻOua te ke tatali kae ʻoua kuo hoko mai e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí ki hoʻo nofo-malí, fānaú, pe ngaahi vā fetuʻutaki kehé. ʻOku ʻikai mahuʻinga ʻa e ʻa e kapaú ka ko e taimi ʻe hoko mai aí. ʻOku toki teuteuʻi lelei taha pē kitautolu ʻe he ngaahi fepōtalanoaʻaki ʻi he ongoongoleleí mo e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻingá kapau ʻe fakahoko maʻu pē pea fakataumuʻa.

Ko ʻeku taumuʻa maʻongoʻonga tahá ke fakataha mo hoku uaifí, fānaú, mo e fāmilí ki ʻitāniti pea ko e taumuʻa ia ʻo e meʻa kotoa pē ʻoku ou faí, kau ai e fepōtalanoaʻaki mahuʻinga takitaha.

ʻOku ou tōnounou, ʻo hangē ko ia ʻoku hoko kiate kitautolu kotoá, ka ʻoku hiki hake au ʻe he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo e fakatomalá. Kuo talaʻofa mai e Fakamoʻuí ke fakamālohia kitautolu ʻaki Hono mālohí mo e ʻamanaki lelei haohaoa ʻokú Ne ʻomi maʻatautolu ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí. ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke tau haohaoa, ka ʻoku fiemaʻu ke tau feinga ke fakalakalaka! ʻOku lava ke tau takitaha maʻu ʻa e mālohi ko iá. He ʻikai te ke taʻe-malava. ʻOku ʻi ai maʻu pē ʻa e lavameʻá ʻi he ngāué.

Kuo palōmesi mai ʻe Palesiteni Nalesoni “ʻi hoʻo fili ke tuku ke ikuna ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí, te ke ʻiloʻi ko hotau ʻOtuá ko e ʻʻOtua ʻo e ngaahi mana’ [Molomona 9:11].”7 ʻE lava ke kau ai hono tuku ke ikuna ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau ngaahi fetalanoaʻaki mahuʻingá. ʻOku malava ʻa e meʻa kotoa pē ʻo fakafou ʻi hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, kau ai e ngaahi fepōtalanoaʻaki mahuʻinga ko ʻení. Ko ʻEne talí maʻu pē ʻa e ʻofá!

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne fai ʻa e talanoá ʻi Uasingatoni, USA.

Paaki